Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Waert Ombenyt
WAERT OMBENYT staat gegraveerd op de achterkant van een ongedateerd zilveren schotelschildje.
Het Sint-Annagilde Nuenen-dorp bezit een ongedateerd zilveren schotelschildje uit waarschijnlijk het begin van de 17e eeuw. Het is het oudst bekende gildezilver van het Gilde. Het is afkomstig van jonkheer Floris van Berckel van Eyck, heer van Nuenen-Gerwen en Nederwetten van 1609-1650.[1]
Op de achterkant van het schildje staat de tekst “WAERT OMBENYT” gegraveerd. De gravure roept vragen op. Waarom staat de tekst op de achterkant van het schild en wat betekent het?
Waarom de achterkant? Hier zijn vooralsnog alleen vragen. Werd de tekst gezet in opdracht van de schenker of is het een latere toevoeging? Is het een algemeen devies of verbonden aan (de familie van) de schenker? Is het een 'handtekening' van de maker van het schild? Komt deze tekst elders ook voor?
Wat betreft de tekst.
Lange tijd werd hij begrepen als 'waard om benijd te worden', sinds de gildebroeders dit devies standaard op hun nieuwe sjerpen lieten borduren en hiermee trots naar buiten traden.
Navraag bij enkele neerlandici leverde twee andere lezingen op.
De eerste lezing doet nogal gekunsteld aan. 'Waert' zou kunnen worden gelezen als 'Weest', door tegelijkertijd de 'ae' tot 'ee' te laten klinken en de 'r' (door rotacisme) zou in later Nederlands de 's' zijn geworden. Het Middelnederlandse 'beniden' betekent 'zich aan iets ergeren' of 'iets niet kunnen velen'. In overtreffende trap zou het zelfs 'haten' kunnen betekenen. Vandaar zou 'ombenyt' dan 'ongehaat' betekenen. De tekst zou dan betekenen 'Weest ongehaat', oftewel 'Wees geliefd'.
De tweede lezing is wat eenvoudiger aan te nemen. 'Waert ombenyt' zou in modern Nederlands zijn 'Ware het onbenijd'. Benijden dus in de betekenis van misgunnen of het zelf willen hebben wat een ander heeft. In deze betekenis voelt de schenker (of de drager, de Koning van het Gilde?) aan dat er mogelijk afgunst bestaat wat betreft zijn status, maar dat die status hem gegund zou moeten worden, niet alleen omdat hij er recht op heeft, maar ook omdat er verplichtingen en verantwoordelijkheden aan zijn verbonden die de benijder niet heeft. De tekst zou dan betekenen 'Misgun mij dit (deze waardigheid) niet'.
|
Externe links Noten
|
