Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gebruiker:O/Duitse adel in nazi-Duitsland
De Duitse adel vormde geen homogene groep en ook tijdens het Duitse naziregime was de houding van de adel wisselend. Onder de adel waren zowel leden van de NSDAP als verzetslieden.
Inleiding
De adellijke families hadden veel aanzien en macht verloren na de val van het keizerrijk. De koninkrijken en hertogdommen waren als zodanig opgeheven en het eeuwenoude Duits adellijk stelsel werd hervormd. Honderden edelen zagen hun positie verdwijnen, samen met hun voorrechten.
De NSDAP was in essentie een revolutionaire arbeidersbeweging en stond ver af van de oude adellijke tradities. Na de machtsovername trachtten echter velen opnieuw een maatschappelijke positie te veroveren, zoals ten tijde van het keizerrijk.
Steun aan het naziregime
Vele edellieden kozen de kant van de Führer, waarvan een deel (oorlogs)misdaden heeft gepleegd.
Arno von Lenski was assessor in het gevreesde Volksgerichtshof. Als assessor was hij een assistent van Roland Freisler, de beruchte bloedrechter.
SS-Obergruppenführer Erich von dem Bach-Zelewski is vooral berucht om de op zijn bevel tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgevoerde grootschalige wandaden door SS-Einsatzgruppen in Oost-Europa.
De eveneens tot SS-Obergruppenführer benoemde prins Jozias van Waldeck-Pyrmont kreeg de leiding over de Wehrkreis IX waaronder ook het concentratiekamp Buchenwald viel. Na de oorlog werd hij veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf wegens mensenrechtenschendingen. Baron Von Bolschwing had een prominente rol in de Jodenvervolging; na de oorlog belandde hij in de Verenigde Staten, waar hij tot zijn dood in 1981/1982 bleef.[1]
Baron Manfred von Killinger had een belangrijk aandeel in de vervolging van Roemeense Joden. Als Duits ambassadeur wist hij na overeenstemming met de Roemeense premier Ion Antonescu in juli 1942, deportatie van de Roemeense Joden te bewerkstelligen. Op 26 november 1942 deed hij zijn beklag bij de minister van Buitenlandse zaken Mihai Antonescu over het feit dat de deportatie nog niet begonnen was.[2]
Dicht bij de Führer
Hitler omringde zich met edellieden uit alle lagen, sommigen met zeer hoge functies. Franz von Papen was een van de bekendste edellieden. Zijn foto in livrei bewijst dat hij aan het keizerlijke hof kon toetreden, een voorrecht van de allerhoogste adel. Franz von Papen is een van de weinigen die werd vrijgesproken in Neurenberg.
Kurt von Schleicher was net zoals Von Papen kanselier, en een van de prominente edellieden.
Het Kabinet-Papen werd ook wel het baronnenkabinet genoemd omdat bijna alle leden van adel waren. Tijdens de Nacht van de Lange Messen werden Kurt von Schleicher, Ferdinand von Bredow, Anton von Hohberg und Buchwald en ridder Gustav von Kahr op bevel van Hitler vermoord. Ook frau von Schleicher werd vermoord omdat zij toevallig aanwezig was toen haar man gedood werd.
Baron Konstantin von Neurath werd tijdens de Processen van Neurenberg veroordeeld tot 15 jaar. In zijn carrière was hij de rijksprotector van Bohemen en Moravië.
Verzet tegen het naziregime
Edellieden met macht waren zich bewust van hun positie. Zo gebruikte Clemens August von Galen als kardinaal en als edelman zijn invloed om het regime van Hitler aan de kaak te stellen. De kardinaal was zeer geliefd in Münster, waar hij stierf. Hij werd zalig verklaard.
Enkele Duitse bisschoppen roerden zich en lieten protest horen. Dit gebeurde onder meer bij monde van kardinaal Konrad von Preysing. De kardinaal bood zelfs zijn ontslag aan, nadat de voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie, Adolf Bertram, namens zijn collegae bisschoppen, maar zonder hen hierin te kennen, een verjaarsgelukwens stuurde aan Hitler, waarin hij de hochgebietenden Führer zijn heißen Gebeten aanbood.[3]
Er waren edellieden zoals Fridolin von Senger und Etterlin die ernstige vragen en gewetensbezwaren hadden bij de dictatuur van Hitler. Een van hen was baron Alexander von Falkenhausen. Op 1 juni 1940 werd hij aangesteld als Militärbefehlshaber fur Belgien und Nordfrankreich. Hij verbleef in België waar hij verantwoordelijk was voor de economie. Hij bleef op post tot 15 juli 1944. Later werd hij beschuldigd lid te zijn van het Duitse verzet, maar men vindt onvoldoende bewijs. Uiteindelijk werd hij in Dachau bevrijd door de Amerikanen. Na identificatie werd hij terug naar België gestuurd, waar hij terecht stond voor daden onder zijn bewind. Hij is veroordeeld tot dwangarbeid, maar na nader onderzoek werd hij gerehabiliteerd en in vrijheid gesteld.
Prinzenerlass
Na het sneuvelen van prins Wilhelm van Pruisen, de kleinzoon van keizer Wilhelm II vaardigde Hitler het Prinzenerlass uit, waarbij de frontdienst van de leden van de vroegere vorstenhuizen werd verboden. De aanleiding hiervoor was de begrafenis van deze prins, die 50.000 man op de been bracht.
Complot van 20 juli 1944
De groep rond graaf Claus Schenk von Stauffenberg was een prominente adellijke groep met een aanvankelijk heimelijke afkeer van het naziregime. Zo was Axel von dem Bussche getuige van een executie van drieduizend Joden; getraumatiseerd sloot hij zich aan bij Stauffenbergs groep.
In 1944 besloot deze groep om Adolf Hitler uit de weg te ruimen, het zogenaamde Complot van 20 juli 1944. De aanslag mislukte en de meeste leden van de groep werden geëxecuteerd. Onder hen Claus Schenk von Stauffenberg en zijn vertrouweling Werner von Haeften, Hans-Bernd von Haeften, Hasso von Boehmer, Albrecht von Hagen en de graven Rudolf von Marogna-Redwitz, Hans von Sponeck, Friedrich-Werner von der Schulenburg, Heinrich zu Dohna-Schlobitten en baron Ferdinand Freiherrr von Lüninck. Het overgrote deel van de groep en vermeende leden hiervan werd na showprocessen voor het Volksgerichtshof, door onder anderen de beruchte rechter Roland Freisler ter dood veroordeeld. Het vonnis werd in de Plötzenseegevangenis voltrokken. Sommigen pleegden zelfmoord om aan dit lot te ontsnappen. Baron Rudolf Christoph von Gersdorff is een van de weinige verzetslieden die de oorlog heeft overleefd.
Een aantal ridders van de Balley Brandenburg des Ritterlichen Ordens St. Johannis vom Spital zu Jerusalem was betrokken bij de samenzwering van de 20e juli tegen Hitler.
Verwante literatuur
- Jonathan Petropoulos, Royals and the Reich: the princes von Hessen in Nazi Germany, 2006.
Bronnen, noten en/of referenties
|