Hep-hep-rellen

De hep-hep-rellen waren pogroms tegen Duitse joden van augustus tot oktober 1819. De rellen begonnen in het koninkrijk Beieren gedurende de periode van de Joodse emancipatie in de Duitse Bond. Het antisemitische geweld begon in augustus 1819 in Würzburg en bereikte spoedig afgelegen streken van de Duitse Bond. Voor het eerst sinds 100 jaar werden joden niet enkel plaatselijk, maar ook in grote gebieden en maandenlang aangevallen. Vele joden werden vermoord en veel eigendom van joden werd vernietigd.

Achtergrond

De achtergrond van de rellen vormde de joodse emancipatie. In een aantal staten die waren aangesloten aan de Duitse Bond kregen als gevolg van de Franse revolutie ook joden als religieuze minderheid dezelfde rechten als de christelijke burgers. In 1815 eisten joodse afgevaardigden op het Congres van Wenen gelijkberechtiging. Duitse academici en politici traden hiertegen in de oppositie. Het werd zo voorgesteld dat de joden probeerden de controle over Europa te grijpen, zeker van de financiële sector. Ambachtslieden, dikwijls leden van christelijke gilden, kooplieden en burgers voelden zich geprikkeld wegens het mogelijke verlies van oude privileges. Aangewakkerd door het misnoegen wegens de hongersnood van 1816, waardoor velen zware schulden opliepen bij joodse bankiers en geldschieters, brak op 22 augustus 1819 geweld uit in Würzburg.

Uitbreiding

Nadat de rellen in Würzburg verschillende dagen woedden, werd het leger erheen gestuurd. De joden ontvluchtten de stad en woonden verscheidene dagen in tenten in de streek rond de stad. Er vielen in Würzburg geen doden. Van daaruit verspreidden de aanvallen zich over andere steden en dorpen in Beieren, en daarna over de hele Duitse Bond, naar Bamberg, Bayreuth, Darmstadt, Karlsruhe, Mannheim, Frankfurt, Koblenz, Keulen en andere steden langs de Rijn, tot in oostelijke steden als Leipzig en Dresden, en noordelijke steden als Bremen, Hamburg en Lübeck. Het geweld bereikte Denemarken en Polen.

In sommige steden was de politie te laat om in te grijpen, of stond deze aan de kant terwijl de meute door de straten raasde. Op plaatsen waar de militie prompt reageerde, werden de rellen relatief snel gestopt. Vele omstaanders durfden niet ingrijpen om het geweld te stoppen. In Heidelberg kwam de politie laat, maar twee professoren en hun studenten grepen in en voorkwamen verder bloedvergieten, waarbij ze ook vechtersbazen tegenhielden en arresteerden.

„Hep”

De rellen kregen hun naam van de tijdens de rellen veelgebruikte oproep „Hep!” of „Hepp!”, waarmee de daders zich bijeen riepen en de joden aanvielen. De oorsprong van de kreet „Hep! Hep!” is onduidelijk, en werd reeds in 1819 op verschillende manieren uitgelegd. Sommigen zijn van mening dat deze uitroep een acroniem was van de Latijnse zin „Hierosolyma est perdita”, Jeruzalem is verloren, wat een leuze van de kruisvaarders zou zijn geweest, of als acroniem van de grootste vijanden van de joden in de geschiedenis: Haman, Esau, Pharao.^[1]

Anderen menen dat het een uitroep was die door herders werd gebruikt. In elk geval werd de uitroep op grote schaal gebruikt met de rellen in 1819.