Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Franz Schubert: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(bron: http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Schubert&oldid=13729046 voor eerdere bewerkers zie aldaar)
 
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1: Regel 1:
[[Afbeelding:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder 1875.jpg|thumb|right|250px|Franz Schubert van Wilhelm August Rieder (1875)]]
[[Afbeelding:FranzSchubert.jpg|thumb|right|250px|Franz Schubert]]
'''Franz Peter Schubert''' ([[Wenen]], [[31 januari]] [[1797]] — [[Wenen]], [[19 november]] [[1828]]) was een [[Oostenrijk]]s [[componist]].
'''Franz Peter Schubert''' ([[Wenen]], [[31 januari]] [[1797]] — [[Wenen]], [[19 november]] [[1828]]) was een [[Oostenrijk]]s [[componist]].


Regel 47: Regel 44:


== Composities ==
== Composities ==
'''Informatie''': <br>
{{zie|[[Composities van Franz Schubert]]}}
Afwijkend van de algemene volgorde (chronologisch, alfabetisch) is deze werklijst na de indeling opgezet, die ook [[Otto Erich Deutsch]] in zijn wetenschappelijk werk: ''Franz Schubert. Thematisches Verzeichnis seiner Werke in chronologischer Folge. Neuausgabe in deutscher Sprache bearbeitet und herausgegeben von der Editionsleitung der Neuen Schubert-Ausgabe und Werner Aderhold'', Kassel u. a. 1978 opgenomen heeft.
 
=== Werken voor orkest ===
==== Symfonieën ====
* ''Symfonie in D-groot'', D 2b, Fragment
* [[1813]] ''Symfonie Nr. 1 in D-groot'', D 82
*# Adagio - Allegro vivace
*# Andante
*# Menuetto. Allegretto
*# Allegro vivace
* [[1814]]-[[1815]] ''Symfonie Nr. 2 in Bes-groot'', D 125
*# Largo - Allegro vivace
*# Andante
*# Menuetto. Allegro vivace
*# Presto vivace
* [[1815]] ''Symfonie Nr. 3 in D-groot'', D 200
*# Adagio maestoso - Allegro con brio
*# Allegretto
*# Menuetto. Vivace - Trio
*# Presto vivace
* [[1816]] ''Symfonie Nr. 4 "Die Tragische" in c-klein'', D 417
*# Adagio molto - Allegro vivace
*# Andante
*# Menuetto: Allegro vivace
*# Finale: Allegro
* [[1816]] ''Symfonie Nr. 5 in Bes-groot'', D 485
*# Allegro
*# Andante con moto
*# Menuetto - Allegro molto
*# Allegro vivace
* [[1817]]-[[1818]] ''Symfonie Nr. 6 in C-groot (De kleine symfonie in C-groot)'', D 589
*# Adagio - Allegro
*# Andante
*# Scherzo: Presto - Più lento
*# Finale: Allegro moderato
* ''Symfonie in D-groot'', D 615, Fragment
* ''Symfonie in D-groot'', D 708a, Fragment
* [[1821]] ''Symfonie in E-groot'', D 729, Fragment
* [[1822]] ''Symfonie Nr. 7 "Die Unvollendete (De onvoltooide)" in b-klein'', D 759, Fragment,
*# Allegro moderato
*# Andante con moto
* [[1825]] ''Symfonie (Gmunden/Gasteiner Symfonie)'', D 849, Fragment (spoorloos verdwenen)
* ''Symfonie in D-groot'', D 936a, Fragment
* [[1825]]-[[1826]] ''Symfonie Nr. 8 in C-groot "De grote symfonie in C-groot"'', D 944
*# Andante - Allegro ma non troppo
*# Andante con moto
*# Scherzo: Allegro vivace
*# Finale: Allegro vivace
 
==== Ouvertures ====
* ''Ouverture in D-groot'', D 2a
* ''Ouverture zu "Der Teufel als Hydraulicus"'', D 4
* ''Ouverture in D-groot'', D 12
* ''Ouverture in D-groot'', D 26
* ''Ouverture in Bes-groot'', D 470
* ''Ouverture in D-groot'', D 556
* ''Ouverture in D-groot'', D 590
* ''Ouverture in C-groot'', op. 170, D 591
* ''Ouverture in e-klein'', D 648
* ''Ouverture zu "Rosamunde, Fürstin von Zypern"'', D 732
* ''Ouverture zu "Alfonso und Estrella"'', op. 69 Nr. 1, D 759A
 
==== Andere werken ====
* ''Concertstuk in D-groot'', voor viool en orkest, D 345
* ''Rondo in A-groot'', voor viool en strijkorkest, D 438
* ''Polonaise in Bes-groot'', voor viool en strijkorkest, D 580
 
=== Missen, cantates en gewijde muziek ===
==== Missen ====
* ''Mis'', D 24e (Fragment)
* ''Mis Nr. 1 in F-groot (1e versie)'', voor 5 solostemmen, gemengd koor, orkest en orgel, D 105
* ''Mis Nr. 2 in G-groot'', voor 3 solostemmen, gemengd koor, orkest en orgel, D 167
* ''Mis Nr. 1 in F-groot (2e versie)'', voor 5 solostemmen, gemengd koor, orkest en orgel, D 185 (met een alternatief ''Dona nobis pacem'' tot D 105)
* ''Mis Nr. 3 in Bes-groot'', voor solisten, gemengd koor, orkest en orgel, op. 141, D 324
* [[1816]] rev.[[1828]] ''Mis Nr. 4 in C-groot'', voor sopraan, alt, tenor, bas, gemengd koor, orkest en orgel, op. 48, D 452 - première: [[8 september]] [[1825]], Wenen, kerk "St. Ulrich, Maria Trost"
* ''Deutsche Trauermesse (Duitse treurmis)'', voor vier solisten en orgel, D 621
* [[1819]] ''Mis Nr. 5 in As-groot (Missa solemnis)'', voor sopraan, alt, tenor, bas, gemengd koor, orkest en orgel, D 678
* ''Deutsche Messe (Duitse mis) - "Gesang zur Feier des Heiligen Opfers"'', voor gemengd koor, blazers, pauken, contrabas en orgel, D 872
*# Zum Eingang: "Wohin soll ich mich wenden"
*# Zum Gloria: "Ehre sei Gott in der Höhe"
*# Zum Evangelium und Credo: "Noch lag die Schöpfung formlos da"
*# Zum Offertorium: "Du gabst, o Herr, mir Sein und Leben"
*# Zum Sanctus "Heilig, heilig, heilig"
*# Nach der Wandlung: "Betrachtend Deine Huld und Güte"
*# Zum Agnus Dei: "Mein Heiland, Herr und Meister!"
*# Zum Schlussgesang: "Herr, Du hast mein Flehn vernommen"
* ''Mis Nr. 6 in Es-groot (Grote mis)'', voor 5 solostemmen, gemengd koor, orkest en orgel, D 950
 
==== Cantates ====
* ''Kantate zur Namensfeier des Vaters'', D 80
* ''Wer ist groß?'', cantate voor bas, gemengd koor en orkest, D 110
* ''Die Schlacht'', D 249 (alleen maar schetsen, zie ook: D 387)
* ''Die Schlacht'', D 387 (schetsen)
* ''Beitrag zur fünfzigjähren Jubelfeier des Herrn [[Antonio Salieri|Salieri]] (1e versie)'', D 407 (zie ook: D 441)
* ''Beitrag zur fünfzigjähren Jubelfeier des Herrn [[Antonio Salieri|Salieri]] (2e versie)'', voor twee tenoren, bas en piano, D 441
* ''Prometheus - Zum Namenstag von Heinrich Joseph Watteroth'', cantate, D 451
* ''Kantate zu Ehren Josef Spendous'', cantate voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 128, D 472
* ''Kantate zum Geburtstag des Sängers Johann Michael Vogl'', voor drie stemmen, op. 158, D 666
* ''Paascantate'' (zie opera's: ''Lazarus - Die Feier der Auferstehung'') D 689
* ''Am Geburtstage des Kaisers'', cantate voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 157, D 748
* ''Kantate zur Feier der Genesung des Fräulein Irene von Kiesewetter'', cantate voor zes zangstemmen, D 936
 
==== Andere werken (gewijde muziek) ====
* ''Salve Regina in Bes-groot'', voor tenor, orkest en orgel, D 106
* ''Eerste offertorium in C-groot'', voor sopraan, tenor, klarinet of viool concertante, orkest en orgel, op. 46, D 136
* ''[[Stabat Mater]] in g-klein'', voor gemengd koor, orkest en orgel, D 175
* ''Salve Regina in F-groot - Tweede offertorium'', voor sopraan, orkest en orgel, D 223
* [[1816]] ''Deutsches Salve Regina in F-groot'', voor gemengd koor en orgel, D 379
* ''Stabat Mater in F-groot'', D 383
* [[1816]] ''Salve Regina in Bes-groot'', voor gemengd koor, D 386
* ''Chor der Engel'', voor gemengd koor, D 440
* ''[[Requiem (muziek)|Requiem]] in c-klein'', D 453 (Fragment)
* ''Tantum ergo in C-groot'', voor gemengd koor, orkest en orgel, D 460
* ''Tantum ergo in C-groot'', voor gemengd koor, orkest en orgel, D 461
* ''Magnificat in C-groot'', D 486
* ''Evangelium Johannes'', D 607
* [[1819]] ''Salve Regina in A-groot - Derde offertorium'', voor sopraan en strijkers, op. 153, D 676
* ''6e antifoon voor palmzondag'', voor gemengd koor, op. 113, D 696
* [[1820]] ''De 23e psalm'', voor gemengd koor en piano, op. 132, D 706
* [[1824]] ''Salve Regina in C-groot'', voor mannenkoor, op. 149, D 811
* ''De 92e psalm - Het lied voor de Sabbath'', voor bariton en gemengd koor, D 953
* ''Offertorium in Bes-groot', voor tenor, gemengd koor en orkest, D 963
 
=== Toneelwerken ===
==== Opera's ====
{| class="prettytable"
|-----
! '''Voltooid in''' || '''titel''' || '''aktes''' || '''première''' || '''libretto'''
|-----
| [[1811]] || ''Der Spiegelritter'', D 11 || Fragment || niet uitgevoerd || [[August von Kotzebue]]
|----
| [[1813]]-[[1814]];
2e&nbsp;versie:&nbsp;[[1814]]
|| ''Des Teufels Lustschloß'', D 84 || 3 aktes || niet uitgevoerd || [[August von Kotzebue]], naar [[Joseph-Marie Loaisel de Tréogate]]
|----
| [[1819]]-[[1821]] || ''Adrast'', D 137 || Fragment || niet uitgevoerd || [[Johann Mayrhofer]]
|----
| [[1815]] || ''Der vierjährige Posten'', D 190 || 1 akte || [[1896]], [[Dresden]], Hofoper || [[Theodor Körner (tekstdichter)|Theodor Körner]]
|----
| [[1815]] || ''Fernando'', D 220 || 1 akte || niet uitgevoerd || [[Albert Stadler]]
|----
| [[1815]] || ''Claudine von Villa Bella'', D 239 || 3 aktes || [[1913]], [[Wenen]] || [[Johann Wolfgang von Goethe]]
|----
| [[1815]] || ''Die Freunde von Salamanka'', D 326 || 2 aktes || niet uitgevoerd;
nieuwe bewerking: [[6 mei]] [[1928]], [[Halle (Saale)]], Stedelijk Theater
|| [[Johann Mayrhofer]]
|----
| [[1816]] || ''Die Bürgschaft'', D 435 || 3 aktes || [[1908]], Wenen, (concertant);
[[2005]], [[Jena]], Universiteit
|| librettist is onbekend, naar [[Friedrich von Schiller]], «Die Bürgschaft» (1798)
|----
| [[1820]] || ''Die Zauberharfe'', D 644 || 3 aktes || [[19 augustus]] [[1820]], Wenen, Theater an der Wien || [[Georg von Hofmann]]
|----
| [[1820]] || ''Die Zwillingsbrüder'', D 647 || 1 akte || [[14 juni]] [[1820]], Wenen, Kärntnerthortheater || Georg von Hofmann
|----
| [[1820]] || ''Lazarus, oder: Die Feier der Auferstehung'', D 689 || 3 aktes || [[11 april]] [[1830]], Wenen, St. Anna || [[August Hermann Niemeyer]]
|----
| [[1820]] || ''Sakuntala'', D 701 || 3 aktes || er bestaan uitsluitend fragmenten voor de 1e en 2e akte || [[Johann Philipp Neumann]], naar [[Kalidasa]]
|----
| [[1821]]-[[1822]] || ''Alfonso und Estrella'', D 732 || 3 aktes || [[24 juni]] [[1854]], [[Weimar]], Hoftheater || [[Franz von Schober]]
|----
| [[1823]] || ''Die Verschworenen'', D 787 || 1 akte || [[1861]], [[Frankfurt am Main]], Stadttheater im Comoedienhaus am Roßmarkt || [[Ignaz Franz Castelli]]
|----
| [[1823]] || ''Rüdiger'', D 791 || Fragmenten || || onbekende dichter, naar [[Zacharias Werner]], «Wanda, Königin der Sarmaten»
|----
| [[1823]] || ''Fierrabras'', D 796 || 3 aktes || [[6 januari]] [[1829]], Wenen, Gesellschaft der Musikfreunde (uitsluitend de ''Ouverture'');
[[7 mei]] [[1835]], Wenen, Theater in der Josefstadt (meerdere nummers);
[[1897]], [[Karlsruhe (stad)|Karlsruhe]], Großherzogliches Hoftheater
|| [[Josef Kupelwieser]]
|----
| [[1827]] || ''Der Graf von Gleichen'', D 918 || 2 aktes || [[1996]], [[Meiningen (Duitsland)|Meiningen]], Staatstheater || [[Eduard von Bauernfeld]]
|----
| || ''Der Minnesänger'', D 981 || || (spoorloos verdwenen) || onbekende librettist
|----
|}
 
==== Schouwspel ====
* [[1823]] ''Rosamunde, Fürstin von Zypern'', romantisch schouwspel met muziek in 4 aktes, voor alt, gemengd koor en orkest - première: [[20 december]] [[1823]], [[Wenen]], Theater an der Wien, (met D 732 als toegevoegde ouverture) - libretto: [[Helmina von Chézy]] (1783-1856)
*# Entr'acte na de 1e optocht: Allegro molto moderato
*# ballet: Allegro moderato - Andante un poco assai
*# -
*## Entr'acte na de 2e optocht: Andante
*## Romanze (Axa) „Der Vollmond strahlt auf Bergeshöh'n“: Andante con moto
*# Geisterchor (TTBB) „In der Tiefe wohnt das Licht“: Adagio
*# Entr'acte na de 3e optocht: Andantino
*# Hirtenmelodien: Andante
*# Hirtenchor (SATB) „Hier auf den Fluren“: Allegretto
*# Jägerchor (SSAA;TTBB) „Wie lebt sich's so fröhlich im Grünen“: Allegro moderato
*# ballet: Andantino
 
=== Vocale muziek ===
==== Liederen-cycli ====
* [[1823]] ''[[Die schöne Müllerin]]'', liederencyclus naar gedichten van [[Wilhelm Müller]] (1794-1827), voor tenor en piano, op. 25, D 795
*# "Das Wandern"
*# "Wohin?"
*# "Halt!"
*# "Danksagung an den Bach"
*# "Am feierabend"
*# "Der Neugierige"
*# "Ungeduld"
*# "Morgengruss"
*# "Des Müllers Blumen"
*# "Thränenregen"
*# "Mein!"
*# "Pause"
*# "Mit dem grünen Lautenbande"
*# "Der Jäger"
*# "Eifersucht und Stolz"
*# "Die liebe Farbe"
*# "Die böse Farbe"
*# "Trockne Blumen"
*# "Der Müller und der Bach"
*# "Das Baches Wiegenlied"
* [[1825]] ''Fräulein vom See'', liederencyclus, naar [[Walter Scott]], «The Lady of the Lake», Op. 52 no. 6, D 839
* [[1827]] ''[[Die Winterreise]]'', op. 89, D 911
*# "Gute Nacht"
*# "Die Wetterfahne"
*# "Gefror'ne Thränen"
*# "Erstarrung"
*# "Der Lindenbaum"
*# "Wasserflut"
*# "Auf dem Flusse"
*# "Rückblick"
*# "Irrlicht"
*# "Rast" (twee versies)
*# "Frühlingstraum"
*# "Einsamkeit" (twe versies)
*# "Die Post"
*# "Der greise Kopf"
*# "Die Krähe"
*# "Letzte Hoffnung"
*# "Im Dorfe"
*# "Der stürmische Morgen"
*# "Täusching"
*# "Der Wegweiser"
*# "Das Wirtshaus"
*# "Mut"
*# "Die Nebensonnen"
*# "Der Leiermann" (twee versies)
* [[1828]] ''Schwanengesang'', liederencyclus naar gedichten van [[Ludwig Rellstab]] (1799-1860), [[Heinrich Heine]] en [[Johann Gabriel Seidl]] (1804-1875), D 957
*# Liebesbotschaft (Ludwig Rellstab)
*# Kriegers Ahnung (Ludwig Rellstab)
*# Frühlingssehnsucht (Ludwig Rellstab)
*# Ständchen (Ludwig Rellstab)
*# Aufenthalt (Ludwig Rellstab)
*# In der Ferne (Ludwig Rellstab)
*# Abschied (Ludwig Rellstab)
*# Der Atlas (Heinrich Heine)
*# Ihr Bild (Heinrich Heine)
*# Das Fischermädchen (Heinrich Heine)
*# Die Stadt (Heinrich Heine)
*# Am Meer (Heinrich Heine)
*# Der Doppelgänger (Heinrich Heine)
*# Die Taubenpost (alternatief: D 965a) (Johann Gabriel Seidl)
 
==== Liederen ====
{{Hoofdartikel|Lijst van liederen van Franz Schubert}}
 
=== Kamermuziek ===
{{Hoofdartikel|Lijst van kamermuziek van Franz Schubert}}
 
[[Afbeelding:Schubert octet Autograph.jpg|thumb|right|250px|Autograaf van het ''Oktet in F-groot'']]
* [[1813]] ''Oktet in F-groot'', voor 2 hobo's, 2 klarinetten, 2 hoorns en 2 fagotten, D 72
*# Menuetto. Allegretto - Trio I - Trio II
*# Finale. Allegro
* [[1813]] ''Nonet in es-klein - Franz Schuberts Begräbnis-Feyer'', voor 2 klarinetten, 2 hoorns, 2 fagotten, contrabas en 2 trombones, D 79
* ''Oktet in F-groot'', voor klarinet, hoorn, fagot, 2 violen, altviool, cello en contrabas, op. 166, D 803
*# Adagio - Allegro
*# Adagio
*# Allegro vivace
*# Andante
*# Menuetto (Allegretto) - Trio
*# Andante molto - Allegro
 
=== Werken voor piano ===
==== Fantasieën ====
* ''Fantasie in G-groot'', voor twee piano's, D 1
* ''Fantasie in c-klein'', voor piano, D 2e
* ''Fantasie in g-klein'', voor twee piano's, D 9
* ''Fantasie - Grande Sonate in c-klein'', voor twee piano's, D 48
* ''Fantasie in C-groot'', voor piano, (Fragment), D 605
* ''Fantasie in C-groot - Grazer Fantasie'', voor piano, D 605a
* ''Fantasie in C-groot - Wanderfantasie'', voor piano, op. 15, D 760
* ''Fantasie in f-klein'', voor twee piano's, op. 103, D 940
* ''Fantasie'', voor piano, D 993
 
==== Impromptu's ====
* ''Impromptu in c-klein'', voor piano, op. 90 Nr. 1, D 899 Nr. 1
* ''Impromptu in Es-groot'', voor piano, op. 90 Nr. 2, D 899 Nr. 2
* ''Impromptu in Ges-groot'', voor piano, op. 90 Nr. 3, D 899 Nr. 3
* ''Impromptu in As-groot'', voor piano, op. 90 Nr. 4, D 899 Nr. 4
* [[1827]] ''Impromptu in f-klein'', voor piano, op. 142 Nr. 1, D 935 Nr. 1
* [[1827]] ''Impromptu in As-groot'', voor piano, op. 142 Nr. 2, D 935 Nr. 2
* [[1827]] ''Impromptu in Bes-groot'', voor piano, op. 142 Nr. 3, D 935 Nr. 3
* [[1827]] ''Impromptu in F-groot'', voor piano, op. 142 Nr. 4, D 935 Nr. 4
 
==== Ouvertures ====
* ''Ouverture'', voor piano, D 14 (spoorlos verdwenen)
* ''Ouverture in C-groot'', voor twee piano's, D 592
* ''Ouverture in C-groot'', voor twee piano's, D 597
* ''Ouverture in g-klein'', voor twee piano's, D 668
* ''Ouverture in F-groot'', voor twee piano's, op. 34, D 675
 
==== Marsen ====
* ''Trois Marches héroiques'', voor twee piano's, op. 27, D 602
* ''Marsch in E-groot'', D 606
* ''3 Militärmärsche'', voor twee piano's, op. 51, D 733
* ''6 Grand Marches (mit Trio)'', voor twee piano's, op. 40, D 819
* ''Marsch'', voor twee piano's, D 858
* ''Grande Marche funèbre à l'occasion de la mort de S. M. Alexandre I, Empéreur de toutes les Russies in c-klein'', voor twee piano's, op. 55, D 859
* ''Grande Marche héroique composée à l'occasion du Sacre de Sa Majesté Nicolas I, Empéreur de toutes les Russies in a-klein'', voor twee piano's, op. 66, D 885
* ''2 Marches charactéristiques in C-groot'', voor twee piano's, D 886
* ''Kindermarsch in G-groot'', voor twee piano's, D 928
* ''Marsch'', voor piano vierhandig, op. 121, D 968b
 
==== Polonaises ====
* ''4 Polonaisen'', voor twee piano's, op. 75, D 599
* ''Polonaisen'', voor twee piano's (schetsen), D 618A
* ''6 Polonaisen'', voor twee piano's, op. 61, D 824
 
==== Rondo's ====
* ''Rondo in E-groot'', voor piano, op. 145 Nr. 2, D 506
* ''Rondo in D-groot'', voor twee piano's, op. 138, D 608
* ''Rondo in A-groot'', voor twee piano's, op. 107, D 951
 
==== Sonates voor piano ====
* 21 Sonates
 
==== Andere werken voor piano ====
* ''12 Walzer, 17 Ländler und 9 Eccosaisen'', voor piano, op. 18, D 145
* ''10 Variaties in F-groot'', voor piano, D 156
* ''13 Variationen auf ein Thema von [[Anselm Hüttenbrenner]] in a-klein'', voor piano, D 576
* ''Introduktion und Variationen auf ein Original-Thema in Bes-groot'', voor twee piano's, D 603
 
==Zie ook==
*[[Lijst van opera's#Franz Schubert|Opera's]]
*[[Muzikale handtekening]]
*[[Muzikale handtekening]]


Regel 396: Regel 57:


[[Categorie:Oostenrijks componist|Schubert, Franz]]
[[Categorie:Oostenrijks componist|Schubert, Franz]]
[[Categorie:Geboren in 1797|Schubert, Franz]]
[[Categorie:Overleden in 1828|Schubert, Franz]]

Versie van 15 sep 2008 16:48

Franz Peter Schubert (Wenen, 31 januari 1797Wenen, 19 november 1828) was een Oostenrijks componist.

Levensloop

Franz Schubert werd geboren in Himmelpfortgrund, een buitenwijk van Wenen, tegenwoordig Wien-Alsergrund, als zoon van een onderwijzer, die het met de zorg voor negentien kinderen uit twee huwelijken, niet breed had. Toen hij acht jaar was begon zijn vader hem vioollessen te geven en zond hij de kleine Franz voor zanglessen naar Michael Holzer. In de familiekroniek, die hij nog tot enige uren voor zijn dood had bijgehouden, schreef de vader van Schubert, dat Holzer hem meermalen met tranen in de ogen had verzekerd, dat hij nog nooit zo'n leerling had gehad: 'Wanneer ik hem iets nieuws wilde bijbrengen, wist hij het al'.

Franz zong zo mooi, dat hij werd aangenomen als 'Sängerknabe' bij de Weense hofkapel. Hier kreeg hij onder meer les in harmonie van Salieri, die daar hofkapelmeester was. Ook nadat hij inmiddels de baard in de keel had gekregen en het internaat verliet, waar hij overigens wel had mogen blijven, heeft Salieri Franz nog jarenlang kosteloos les gegeven. Om de militaire dienst te ontlopen, werd hij hulponderwijzer aan de school van zijn vader.

Nadat hij op 19 oktober 1814 zijn eerste meesterlijke lied 'Gretchen am Spinnrade' had geschreven, ontwikkelde zijn compositorische vermogen zich geheel in 1815, het vruchtbaarste jaar van zijn leven. Vier opera's, twee symfonieën, 144 liederen - waaronder 'Erlkönig' en 'Heidenröslein' -, twee Missen, een strijkkwartet en twee pianosonates, waren het resultaat.

In 1816 solliciteerde Schubert naar de betrekking van muziekleraar aan de normaalschool in Leibach. Hij wilde trouwen met zijn jeugdvriendin Therese Grob. Salieri schreef echter een koel getuigschrift, dat Schubert toevallig in handen kreeg. Daarop brak hij met Salieri en kwam er aan de lessen een einde. De sollicitatie liep overigens op niets uit, waarschijnlijk omdat hij geen les kon geven in het bespelen van alle blaasinstrumenten.

Bestand:Franzschubert.jpg
Monument van Schubert in het stedelijke park van Wenen.

In de herfst van 1817 was de wettelijke termijn voorbij dat Schubert onder de wapenen geroepen kon worden. Dadelijk nam hij ontslag als hulponderwijzer. Hij moest nu in zijn onderhoud voorzien met het geven van muzieklessen. Zijn vrijheid resulteerde er in 1818 echter niet in de inspiratie in dezelfde mate gaande te houden als voorheen. In de zomer van dat jaar en in 1824 ging hij met de familie van graaf Johann Karl Esterhazy als pianoleraar mee naar hun landgoed in Hongarije. Aldaar genoot hij van de weinige zorgeloze maanden die zijn leven heeft gekend.

Eenmaal terug in Wenen woonde hij afwisselend bij vrienden. Hij componeerde dagelijks van 's morgens zes tot 's middags een uur, zonder een pauze in te lassen. 's Avonds trof hij zijn vrienden in het café. In 1820 werd voor het eerst een Singspiel van Schubert opgevoerd: 'Die Zwillingsbrüder'. Men riep enthousiast om de componist, maar Schubert weigerde te verschijnen omdat hij zo armoedig gekleed was.

Voor 1821 waren er slechts enkele liederen van Schubert gedrukt. In dat jaar zorgde zijn vriend Ignaz Sonnleithner dat er een uitgave gereed kwam van een serie van zeventien afleveringen met liederen van Schubert, tegen intekening. 'Erlkonig' verscheen als opus 1, zes jaar nadat het gecomponeerd was. De kritiek was weliswaar verdeeld, de opbrengst zorgde ervoor dat Schubert, ondanks zijn zuinige levenswijze, gemaakte schulden kon afbetalen.

Op een minder gelukkig ogenblik was Schubert zo onverstandig aan de uitgever die de administratie van de liederen verzorgde, alle eigendomsrechten voor 800 gulden te verkopen, terwijl de opbrengst in twee jaar tweeduizend gulden had bedragen. Schubert werd ernstig ziek (syfilis?) als gevolg van het feit dat hij, onder invloed van een van zijn vrienden genaamd Schober, en uit wanhoop over zijn tegenslagen, publieke vrouwen begon op te zoeken. Uit deze tijd stamt zijn 'Rosamunde' muziek en de liederencyclus 'Die schöne Müllerin'. Het grootste gedeelte hiervan werd in het ziekenhuis geschreven.

In 1824 huurde Schubert voor het eerst van zijn leven een eigen kamer, waardoor hij nog krapper in zijn financiën kwam te zitten. In 1825 werd hem een betrekking als tweede hoforganist aangeboden. Schubert sloeg het af met de mededeling: ' De staat moet mij onderhouden, zodat ik vrij en zorgeloos kan componeren'. Mogelijk zag hij als schuchter mens tegen het proefspelen op, want een jaar nadien solliciteerde hij - tevergeefs - naar een baan als tweede hofkapelmeester. Wel werd er nu geregeld werk van hem gedrukt, zij het tegen belachelijk lage honoraria.

In 1827 kwam de plaats vrij van kapelmeester aan het Kärtnertortheater. Wederom solliciteerde Schubert, maar door intriges mislukte het opnieuw. Het oordeel van Ludwig van Beethoven over Schuberts werk:' Waarlijk, in Schubert woont een goddelijke vonk', veranderde niet veel aan Schuberts geestelijke gesteldheid op dat moment. Na de begrafenis van Beethoven met vrienden te hebben bijgewoond, gingen hij en zijn gezelschap naar het café. Bij de eerste dronk zei hij: ' Op hem, die wij juist begraven hebben', bij de tweede:' Op hem, die de volgende zal zijn'. Uit de liederencyclus 'Die Winterreise' die rond deze tijd geschreven is, spreekt doodsverlangen.

De armoede die Schubert moest verduren werd steeds ondraaglijker. Wanneer hij zondags zijn ouders bezocht, bedelde hij bij zijn stiefmoeder om wat geld om te kunnen eten. Op 26 maart 1828 gaf Schubert op eigen risico een concert waar alleen werken van hem werden gespeeld. Het succes was groot. Van de opbrengst kocht Schubert een piano nadat hij zo'n instrument jarenlang had moeten huren. Ook betaalde hij weer schulden af.

Op 4 november 1828 ging Schubert naar Sechter om zich in te laten schrijven als leerling in streng contrapunt, al voelde hij zich ziek. Een week later bleek hij tyfus te hebben, waaraan hij na een zware doodstrijd op 31-jarige leeftijd overleed. Grillparzer, een bekend Oostenrijks dichter uit die tijd, stelde zijn grafschrift op:' De dood begroef hier een rijk bezit, doch nog schoner verwachtingen'.

Deutsch indeling

Volgens de chronologische ordening van al Schuberts werken door Otto Erich Deutsch schreef hij 988 stukken waaronder 8 symfonieën, 10 ouverturen en andere orkestwerken, 15 strijkkwartetten, 3 pianotrio's, 31 dansen voor piano, 7 missen, 46 werken voor mannenkoor, 567 liederen met pianobegeleiding, impromptus en moments musicaux voor piano solo, en 36 solo zangstukken.

Trivia

In Dresden (Duitsland) leefde van 1808 tot 1878 ook een componist en violist met de naam Franz Schubert. Deze schreef een vioolsolo, genaamd L'Abeille (Fr. de bij) waarvan veel mensen denken dat het door Franz Peter Schubert werd geschreven.

Composities

Zie [[Composities van Franz Schubert]] voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bibliografie

  • Peter Clive: Schubert and His World: A Biographical Dictionary, Clarendon press, 1997, 310 p., ISBN 9780198165828

Externe links