Gebruiker:Lidewij/Modepromenade Overblaak

Mode in Rotterdam, opkomst en ondergang van de Modepromenade Overblaak Rotterdam (van 1986 tot circa 1992) is een beschrijving van een recent stukje modegeschiedenis van Rotterdam, namelijk de ontstaansgeschiedenis van de Modepromenade Overblaak, hoe kwam deze 'fashionspot' in deze periode tot stand, wie hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld, welke activiteiten werden ontplooid en wat was de spin-off van de Modepromenade.Daarnaast wordt wat dieper ingegaan hoe de Modepromenade ingebed was in Rotterdam en in het gebied van De Oude Haven. Tot slot volgt een korte verkenning van de oorzaken van het relatief korte bestaan van de Modepromenade en een overzicht van relevante perspublicaties.

De herbouw van het Oude Haven gebied

We schrijven 1985. Het Oude Haven gebied aan de voet van het Witte Huis, Europa’s eerste wolkenkrabber, wordt op spectaculaire manier herbouwd. Architect Piet Blom ontwerpt een conglomeraat van woningen, bedrijfsruimten, horeca-etablissementen, een loopbrug met kubuswoningen en een flat(genaamd Het Potlood). De Oude Haven is ontworpen als een woon- en leefgebied met een concentratie van horecazaken aan de kades (Spaanse kade) en in het water historische schepen, passend in het kader van het Openlucht Binnenvaartmuseum. Een historische scheepswerf maakt deel uit van deze sfeervolle ambiance.

Er is echter een onderdeel van het plan dat maar niet wil lukken. De loopbrug met bedrijfsruimten aan de voet van de kubuswoningen, de Overblaak, is niet geworden wat het had moeten zijn. Dit onderdeel van het gebied was met de kubuswoningen als locatie wel uitermate markant maar helaas weinig sfeervol voor de bezoeker. Een van de redenen is dat het oorspronkelijke ontwerp van Blom door bezuinigingen zo werd uitgekleed dat het gedoemd was een weinig aantrekkelijk en geïsoleerd gebeuren te worden. Bijkomend probleem is dat de opgangen en bewegwijzering naar de 7 meter hoger gelegen straat tekort schieten. Het zou nooit een vertrouwde plaats worden voor de Rotterdamse burgerij. Het kale beton mist aankleding en er is geen beplanting.

De Overblaak bestaat behalve uit 38 kubuswoningen uit 7 grote winkels (circa 70 m2) en 6 kleine winkels (circa 18m2) gelegen om 2 pleinen. Daarnaast zijn er 2 grote bedrijfsruimten, de zogenaamde superkubussen waarvan in een de Academie van Bouwkunst (dependance van de Academie van Beeldende Vorming) tot 1998 gevestigd was. Tegenwoordig zit er een stay-okay hotel (jeugdhostel) in. De andere heeft jaren leeg gestaan tot er een ‘laser-zone’ amusementshal introk.

Piet Blom’s idee om ‘dagwinkels’ als een bakker, slager etc. te vestigen in de kleinere bedrijfsruimten onder de kubuswoningen aan de Overblaak, bleek niet realistisch. Maar ook galerieën en dergelijke hielden geen stand. Alle kubuswoningen waren voor oplevering al verkocht maar men slaagde er de eerste 2 jaar niet in de bedrijfs- en winkelruimten van de Overblaak blijvend te vullen. Leegstand zorgde voor een desolate aanblik. Dit in tegenstelling tot de woningen en horecaruimtes aan de Oude Haven. Deze werden moeiteloos verkocht/verhuurd.

De Modepromenade Overblaak in het Rotterdamse mode-landschap

Er moest een oplossing gezocht worden voor deze leegstand onder de kubuswoningen. Rene Frijters en Eric Herman (werkend voor het Grondbedrijf Rotterdam) kwamen in oktober 1985 op het idee een invulling te geven met het thema mode/vormgeving. Dit idee vond weerklank bij diverse instanties en bij de gemeente. De verhuurder moest overgehaald worden maar had weinig andere keus…

Het meest bijzondere aan het idee van de thema-invulling met mode/vormgeving was dat er in Rotterdam nauwelijks een traditie was van vrijgevestigde (mode)ontwerpers. In tegenstelling tot andere steden als bijvoorbeeld Amsterdam en Den Haag ontbrak het in Rotterdam aan gevestigde modeontwerpers voor exclusieve kleding. In Amsterdam waren er in de naoorlogse jaren ontwerpers als Dick Holthaus en Max Heymans die mode maakten in navolging van Parijse ontwerpers, later gevolgd door Frank Govers en Frans Molenaar. Deze verwierven zich niet alleen locale maar ook nationale bekendheid. Dergelijke ontwerpers waren er niet in Rotterdam. De eerste decennia na het verwoestende bombardement op Rotterdam had de stad nodig voor de wederopbouw. In deze opbouwfase was Rotterdam bij uitstek een werkstad. Het modeaanbod beperkte zich vooral tot betaalbare confectie voor de werkende massa. Het aanbod aan exclusieve kleding was zeer beperkt. Enkele winkels op de Lijnbaan stonden als zeer chic bekend maar ook de Bijenkorf werd tot het hogere segment gerekend. Voor modeontwerp en couture was het nog niet de tijd in Rotterdam. Slechts een enkele naam is te noemen in deze periode. Bijvoorbeeld Cargelli (echte naam Carl Gellings) met een couturesalon aan de Claes de Vrieslaan (en Henk Wiggers (?) met een kleine boetiek onder de toenmalige Rotterdamse schouwburg). Zij hadden een beperkte locale bekendheid en telden nationaal niet mee. Met de toename van de welvaart was er niet alleen meer geld te besteden maar nam de hoeveelheid vrije tijd ook toe. Langzamerhand kwamen er in Rotterdam winkeltjes bij die niet het massaconfectie aanbod hadden maar kleine series van ontwerpers aanboden. Aan de Jonker Fransstraat, toen een lange winkelstraat van het centrum tot het Oude Noorden verkocht bijv. Pantalon Modern voor die tijd zeer hippe broeken in een beperkte oplage.

Vanaf eind zestiger jaren hadden Puck en Hans kleding van eigen ontwerp aangevuld met exclusieve merkkleding in hun boetiek aan de Van Oldenbarneveltstraat. Hun prijsniveau was boven gemiddeld maar nog wel betaalbaar voor ‘gewone mensen’. Behalve eigen ontwerp verkochten ze voor Rotterdamse begrippen exclusieve mode van bijvoorbeeld Jean-Paul Gaultier.

Later, in de tachtiger jaren kwam daar de Charley boetiek aan de Meent bij met kleding en accessoires van ontwerpers zoals van Alison Beauchamp (hoeden), Ell=Bell (dameskleding) en Gerwin Smit. In de tweede helft van de tachtiger jaren kwam de Modepromenade op zoals onderstaand beschreven wordt. In de negentiger jaren waren er inmiddels ook op wat andere plaatsen in de stad ondernemers actief die werk van modeontwerpers verkochten. In de directe nabijheid van de Modepromenade vestigde zich in 1990 (tot 1992) Galerie/winkel Portaal (van Mariëtte Zandijk) in het Marin-gebouw aan de Mariniersweg en later aan de andere kant van de kubuswoningen aan het Haringvliet Fascino (van Gisele Schulz). Met overwaaien van de Punk uit Engeland kwamen er ook winkels die in die behoefte voorzagen. De bekendste daarvan is Black Widow aan de Nieuwe Binnenweg. Aan de Van Oldenbarneveltstraat had Wendela van Dijk een winkel geopend met confectie uit het hogere segment, aangevuld met wat eigen ontwerp. Vermeldenswaard is verder nog de opkomst van nieuwe galerie/winkels waar ontwerpers kleding in consignatie konden verkopen. Voorbeelden zijn DVD (Dirk van der Vlies) en Aspirations. Ook de Witte de Withstraat komt de laatste jaren op als straat waar wat designmode aangeboden wordt (bijv. bij Beljon).

Een opvallende thematische invulling van de Overblaak

Het feit dat er voor de Overblaak gedacht werd aan invulling door zelfstandige vormgevers, ontwerpers van mode en aanverwante zaken op vormgeving gebied als sieraden, meubelstoffen etc., aangevuld met verkoop via groothandel was dus behoorlijk nieuw in niet-modelstad Rotterdam. Het idee was dat de creatieve ondernemers als het ware een collectief zouden vormen om het gebied tot leven te laten komen. Een dergelijke concentratie van ‘creatievelingen’ was een uniek gegeven. Ook het feit dat de Academie van Beeldende Kunst met modeopleiding aan de Blaak, om de hoek’ een ruimte toebedeeld zou krijgen, had een stimulans kunnen zijn. Dit is echter om onduidelijke redenen nooit van de grond gekomen.

De Modepromenade Overblaak

Het idee van mode en vormgeving aan de Overblaak werd omarmd door de gemeente Rotterdam en verder ontwikkeld onder auspiciën van het gemeentelijk Grondbedrijf Rotterdam (contactpersoon Dilis Hartman). Stichting Het Blaakse Bos (o.a. Kijkkubus van Ed de Graaf) en naburige horecaondernemers van de Oude Haven waren om begrijpelijke redenen voorstanders van het idee. Het plan leek te lukken. Op 2 mei 1986 waren alle bedrijfsunits verhuurd en werd de Modepromenade Overblaak officieel geopend door de heer Doets, directeur van het Grondbedrijf Rotterdam. Op deze feestelijke opening waarbij veel mode van de nieuwe ondernemers te zien was, kwamen enkele duizenden belangstellenden af.

Omdat de promenade al een grote reputatie had als moeilijk te exploiteren gebied, konden de ondernemers rekenen op steun vanuit het Gemeentelijk Grondbedrijf, later werd deze rol overgenomen door Projectbureau Waterstad (Grondbedrijf, Stadsontwikkeling en Dienst Externe Betrekkingen). Om te overleven moesten manieren bedacht worden om de Rotterdammers naar de geïsoleerd gelegen winkelstrip te lokken. Er werd vooral gedacht aan evenementen als modeshows en festivals. Partijen die daar - naast de modeontwerpers - bij betrokken waren, waren Stichting Het Blaakse Bos (o.a. de Kijkkubus), ontwerpgroep Proforma (o.a. Joop Ridder en Els Klinken), horecaondernemers van de Spaanse kade, Oude Havengebied (o.a. Wim Jacques van Plan C en Harry van der Wiel van Cambrinus).

Toen in de directe omgeving het spoor ondertunneld werd en er een nieuw trein en metro-station Blaak gebouwd werd, had de Modepromenade het extra moeilijk. Ook toen schoot de gemeente te hulp met( aanvullende) financiering van festiviteiten, in samenspraak met de Werkgroep Promotie Spoortunnel (o.a. Han Kok).

De ontwerpers van de Modepromenade

Hoewel er veel verloop was onder de ontwerpers van de Modepromenade ontstond er vanaf de beginjaren toch een harde kern van ontwerpers die initiatieven namen en activiteiten ontplooiden. Gedurende een aantal jaren werd deze harde kern gevormd door mensen van het eerste uur als voorzitter Rene Stuyt (had aanvankelijk met Henk Brejaart samen La Sicurezza, later alleen Rene Stuyt Mode), Joke Rodrigues van Rodrigues Mode (met echtgenoot Don Rodrigues), Van der Heijden fotografie, Marja Tollenaars van kapsalon Zigou, Ed de Graaf, eigenaar van de Kijkkubus en later ook van Art a la card (kaarten, posters en boeken), Anne en Tse Moo Hoo van Hoo Couture (dames- en herenmaatkleding), Liesbeth Snijders-Laban van Invoga en Dorien Bregman en David de Bruyne van modestudio DORIEN DAVID (vanaf februari 1987).

Andere namen van ontwerpers/ondernemers die er kortere of langere tijd gevestigd zijn geweest zijn in willekeurige volgorde: Quasimodo (dames- en herenkleding door Mieke Romeijn, aanvankelijk met Nico de Vos), Louis Fashion (Louis Curiel), Yki (Marijke van Eijk), Stakkato (Karin de Meij), Catootje kinderkleding, Glitters (Lenny Andersson), Balans, Le Joujou, Ellen van de Corput, Dingeldein mode (Maurits Dingeldein), Crisis Casuals (Christine Jansen), Rita Weltevreden Hoeden, Chiatta (Zoë Agterdenbosch), Accessoires, Maxime, Particolare, Lico-fashion (Lidewij Piek), Cuckoo, Drom (Joris van Drom) met ontwerpen voor gedrukte mode- en meubelstoffen etc.

Festivals, modeshows en voorstellingen

Ter promotie van het gebied en de Modepromenade in het bijzonder, werden er de eerste jaren na het oprichtingsjaar 1986 - meestal in combinatie met een modeshow of andere mode-uiting - een indrukwekkend aantal evenementen en festivals georganiseerd. Daarbij werd voor de Modepromenade het voortouw genomen door Rene Stuyt, David de Bruyne(vanaf februari 1987), Don Rodrigues en Ed de Graaf. Om een indruk te geven van de vele activiteiten, volgt per jaar een opsomming in grote lijnen. 1986 Officiële opening in mei met modepresentaties 1987 In het voorjaar van 1987 was er een gezamenlijke modeshow in theatercafé Plan C, in mei de viering van het 1-jarig bestaan van de Modepromenade op het grote plein, vervolgens werd in juni aangehaakt bij het Boogie-Woogiefestival van de Oude Haven en in september bij het Tango en Samba Festival van de Oude Haven. Naast korte modepresentaties waren er bij deze gelegenheden open dagen en werden bijvoorbeeld de gastvrouwen gekleed. 1988 In 1988 was er in april een gezamenlijke modeshow in theatercafé Plan C in de Oude Haven, in juni een uitgebreid Japans festival waarbij een 20-tal ontwerpen van kimono’s, werden getoond van o.a. van Joke Rodrigues, Rene Stuyt, Karin de Mey (Stakkato), Liesbeth Snijders (In Voga), DORIENDAVID en gasten Reynders (Medousa) en Peter George dÁngelino Tap.

Inmiddels werd de Modepromenade geflankeerd door een 10-tal aangrenzende mode, verzorging en interieurzaken in het nieuwe Marin-gebouw (van 1988) en waren er plannen voor een Modecentrum in de Superkubus. 1989 In maart 1989 was er een modeshow in het World Trade Centre Rotterdam (WTC), georganiseerd door Jigolo, met de Overblakers Rene Stuyt, Joke Rodrigues en DORIENDAVID en als gast Vincent Slingerland met zijn Solo-Men Only herenlingerielijn. In april was er een gezamenlijke modeshow van Rene Stuyt, Joke Rodrigues en DORIENDAVID in de grote leegstaande kubus, in juni een modeshow op het grote plein en waren er ook nog het Spaanse en Franse Festival. In oktober was er een show in Plan C van de 3 eerder genoemde ontwerpers aangevuld met Medousa kinder- en herenkleding en accessoires van Fascino van het Haringvliet.

Vanaf 1990: de klad komt erin

In 1990, ruim 3 jaar na de opening, kwam de klad erin toen er ook een eind kwam aan de gezamenlijke activiteiten van de 3 laatste trouwe deelnemers: Rene Stuyt, Joke Rodrigues en DORIENDAVID. De grote doorbraak voor de Modepromenade Overblaak was uitgebleven en er was geen animo meer om gezamenlijk activiteiten te organiseren en te ondernemen. Het gevolg is dat een enkeling solo door ging met het geven van shows (DORIENDAVID geeft eigen shows in 1990 en 1991 in theatercafé Plan C en later dat jaar in de toenmalige Danssalon aan de Maasboulevard en in oktober 1992 in Tropicana). 1992 De afsluitende modeshow in museum het Schielandshuis Als in 1992 het Historisch Museum Het Schielandshuis (conservator mode Sjouk Hoitema geassisteerd door medewerkster Estourgie)en de Stichting Eigenwijze Mode (Karin van Paasen en later Gerard Broekman) een prestigieuze modeshow organiseren voor Rotterdamse ontwerpers, is van de Modepromenade alleen nog Joke Rodrigues erbij. De andere deelnemers zijn (inmiddels) elders gevestigd, Stakkatto (Van Oldenbarneveltstraat), Zizani en DORIENDAVID (beiden Mariniersweg).

Het spin-off effect van de Modepromenade

Dat de Modepromenade ondanks alles toch als een soort kweekbak werkte, blijkt wel uit het feit dat een flink gedeelte van de ondernemers de activiteiten elders voortzette. O.a. de volgende ondernemers hebben na hun Overblaak periode hun bedrijf voor kortere of langere termijn op een andere locatie gevestigd: Staccato, Karin de Meij aan de Van Oldenbarneveltstraat, Catootje kinderkleding aan het Zwaanshals, Quasimodo eerst in Delft, later aan de Nieuwe Binnenweg, Maurits Dingeldein aan de Prinsenstraat in Den Haag, Medousa aan de Van Oldenbarneveltstraat, Drom-meubelstoffen in de Pannekoekstraat, Art a la Cart in de Centrale Bibliotheek van Rotterdam later terug naar de Overblaak, Joke Rodrigues naar Vlaardingen, DORIENDAVID, eerst Mariniersweg, later Van Oldenbarneveltstraat en Keizersgracht Amsterdam.

Een verkenning van oorzaken

Oorzaken aangeven van het korte bestaan van de Modepromenade blijft zelfs voor een insider een hachelijke zaak. Maar tentatief zijn er een aantal (mede-)oorzaken aan te geven: Rotterdam is van oudsher geen modestad Het feit dat Rotterdam geen echte modestad is en geen traditie heeft op het gebied van mode/vormgeving heeft zeker een rol gespeeld in het proces. Ook de specifieke bevolkingssamenstelling van Rotterdam zal meegespeeld hebben. Daarnaast is er de eerder genoemde periode van wederopbouw en werd Rotterdam relatief laat een universiteitsstad met de bijbehorende populatie. Moeilijke locatie Er is geen discussie over het feit dat de Overblaak een moeilijke locatie is en blijft. Dat blijkt ook wel uit de invulling van de bedrijfsruimten op de Overblaak na de Modepromenade. Vogels van diverse pluimage waagden een kansje op de Overblaak. Een reisbureau, fietsenverhuur, schaakstukken leverancier, nagelstudio zijn of waren er te vinden. De deelnemende ontwerpers en ondernemers Het deelnemers veld van de aan de Modepromenade gevestigden was zeer divers. De aanmelding was dusdanig dat er geen echte kwaliteitseisen gesteld konden worden. Het gevolg was dat rijp en groen participeerden. Er was een groot verloop en lang niet iedereen was genegen collectieve activiteiten ter promotie te ondernemen. De ad hoc stimulering vanuit de gemeente De steun vanuit de gemeente heeft voor een impuls gezorgd maar was te ad hoc, te weinig deskundig en te ‘ambtelijk’ om tot blijvend succes en continuïteit te leiden. Op de achtergrond speelt de vraag of een problematisch gebied zich qua invulling laat dwingen door externen bedachte inhoud (de huidige ontwikkelingen in Rotterdam in het Zwaanshals-gebied en in Amsterdam De Wallen (het Wallen-gebied) zullen daar een nieuw licht op kunnen werpen). Geen backing van opleidingsinstituten Ook het om onverklaarbare redenen ontbreken van interesse van de 3 modeopleidingen die Rotterdam rijk is: Academie van Beeldende Kunsten, afd. mode, Academie Artemis (toenmalige Academie Van Riel) en Vrije Academie speelt een rol. Als deze instellingen meer belangstelling getoond hadden en bijv. een ruimte ter beschikking hadden gehad voor bijv. eindexamenwerk of 1e collecties van pasafgestudeerden zou dit tot een betrokkenheid en wellicht coaching hebben kunnen leiden. Dit is een gemiste kans want dit zou een enorme impuls voor het gebied geweest kunnen zijn. Gezien de gebleken spin-off van het Modepromenade Overblaak-project is het zeker de moeite waard om te onderzoeken of een dergelijk project met wel goed omschreven doelen en middelen en adequate zakelijke en artistieke coaching interessant is voor een stad als Rotterdam en voor andere steden.

Lijst van relevante perspublicaties

• NRC-Handelsblad, Rotterdamse modepromenade Overblaak heeft nog een duwtje in de rug nodig, (3 febr.´87)
• Rotterdams Nieuwsblad, Modepromenade studio rijker: Was getekend DORIEN, (23 februari´87)
• De Havenloods, Modepromenade kent geen beperkingen in zomermode, (26 maart´87)
• De Havenloods, Rotterdams Stadsblad, Overblaak viert eenjarig bestaan, (5 mei 1987)
• Rotterdams Nieuwblad, Modefeest op Overblaak, (mei, 87)
• AD, Uitgaanskrant, Overblaak, Toverblaak, (10 september 1987)

• Het Vrije Volk, Goed leven, Schoudervulling ligt er helemaal uit, (30 maart ´88)
• VIVA, Viva´s modegids van Nederland (april 1988)
• Het Vrije Volk, Actueel, Kimono eeuwenoud, Japans festival in Rotterdamse Oude Haven, (24 juni’88)
• Libelle, Bruiloft op een winterdag (1988)
• Rotterdams Nieuwsblad, Overblaak wordt het modecentrum van Rotterdam, (18 november'88)
• Krant Kamer van Koophandel Superkubus Overblaak wordt hart modecentrum (november´88)

• Rotterdams Nieuwsblad, Fashioncocktailparty schiet doel voorbij (28 maart´89)
• Textilia, Veel belangstelling voor modeparty, Rotterdam wil meer betekenen in de mode(13 april’89)
• Het Vrije Volk, Modeshow Overblaak druk bezocht (24 april´89)
• VIVA, nieuws, Rotterdam krijgt spraakmakend modecentrum (19 mei ‘89)
• Het Vrije Volk, Feestelijke verjaardag Oude Haven(12 juni ‘89)
• Rotterdams Nieuwsblad, Modepromenade verdient meer bekendheid, (12 juni’89)
• Het Vrije Volk, Gala golf stuwt Was getekend DORIEN voort (25 augustus’89)
• Rotterdams Nieuwsblad, Nieuwe najaarsmode in overvol Plan C, Verrassend gala op modeshow Overblaak (23 oktober’89)
• Het Vrije Volk, Herfstmodeshow: Uitgekiende creaties op gammel podium (23 oktober´89)

• Rotterdams Nieuwsblad, Meer vraag naar uitgaanskleding (22 februari’90)
• Textilia, Mode in Rotterdam: Was getekend DORIEN DAVID (26 april’90)
• Het Vrije Volk, Special zomermode´90, De Rotterdamse mode zit in de lift (medio 1990)

• De Havenloods/Het Zuiden, Dorien kreeg bij haar solo ´Alles wat ik wensen kon´ (18 april´91)
• Textilia, Gala- en bruidskleding in show DORIEN DAVID (17 oktober´91)

• Rotterdams Dagblad, Stijl van leven, Tij keert voor Marincomplex met nieuwe modeimpulsen (7 mei ‘92)
• Rotterdams Dagblad, Grote modeshow van DorienDavid in Tropicana (22 oktober'92)
• Rotterdams Dagblad, Van hotpants en lange jurk tot hoepelrok en bruidsjurk Veel klassiekers in collectie DORIEN DAVID (26 oktober 1992)
• Rotterdams Dagblad, Rotterdamse modeshow van feest- bruids- en avondkleding (19 november´92)
• Algemeen Dagblad, Eigenwijze feestkleding (24 november’92)