|
|
| Regel 1: |
Regel 1: |
| De term '''esthetica''' ([[Grieks]] : ''αισθησις'', aisthètikos) oftewel '''esthetiek''' oftewel '''schoonheidsleer''' betekent <br>''in het [[waarnemen]] geoefend'' of ''oefenen in het waarnemen'', wat zowel ''[[zintuig|zintuiglijke]] [[ervaring]]en'' als ''[[gevoelens]]'' inhoudt.
| | #Redirect[[esthetica]] |
| In het algemeen verwijst de term naar de [[filosofie|filosofisch]] [[discussie]] over de [[essentie]] van [[kunst]] (ook wel: kunstfilosofie) of de essentie van [[schoonheid]].
| |
| | |
| De Duitse filosoof [[Alexander Gottlieb Baumgarten]] gebruikte deze term in de achttiende eeuw voor het eerst. Het vakgebied is echter niet nieuw: al bij [[Plato]] zijn ideeën over schoonheid en kunst te vinden.
| |
| Oorspronkelijk is de esthetica de leer van de schoonheid, de kennis van alles wat als ''mooi'' of ''lelijk'' wordt ervaren. Na [[Immanuel Kant]] in zijn [[Kritik der Urteilskraft]] specialiseert de esthetica zich steeds meer in kunst en wordt het woord een synoniem voor [[kunstfilosofie]]. Vanaf de [[Romantiek (stroming)|Romantiek]] werd de betekenis van esthetica verengd tot "de leer van het schone" met de [[dichotomie]] "mooi/lelijk".
| |
| | |
| == Aanvang als wijsgerige discipline ==
| |
| De [[Duitsland|Duitse]] filosoof Kant introduceert de esthetica als een volwaardige tak van de [[filosofie]].
| |
| * In de [[Kritik der reinen Vernunft]] legt Kant uit hoe de waarneming werkt.
| |
| * In de [[Kritik der Urteilskraft]] maakt Kant onderscheid tussen smaakoordelen en schoonheid. Een smaakordeel is subjectief en is dus geen criterium voor esthetische kennis. Schoonheid is echter iets dat ([[objectief]]) aan een kunstwerk toegeschreven kan worden; hierover kan men dus wel discussiëren.
| |
| | |
| De (eveneens Duitse) filosoof [[Hegel|G.W.F. Hegel]] gaf de kunstfilosofie als eerste ("an sich") ontwikkelingsfase van de Geest, waarin de objecten nog volledig zintuiglijk zijn, plaats in zijn systeem. De tweede fase ("für sich") is de [[theologie]], waarin de Gegenstand zowel waarneembare en geestelijke aspecten heeft en de derde fase ("an-und-für-sich") is de filosofie, waarin de [[denkbeeld]]en ontdaan zijn van hun waarneembare aspecten en volledig [[ideaal]] zijn geworden.
| |
| Ook sprak Hegel (vanuit zijn filosofische standpunt) over ''Het einde van de kunstgeschiedenis''. Hiermee bedoelde hij dat alle kunstvormen al waren uitgevonden in eerdere fasen van de ontwikkeling van de geest, maar dat met de [[Romantiek]] het tijdperk van de absolute geest, ofwel het filosofische tijdperk was ingetreden. Hierin werden geen nieuwe vormen meer uitgevonden, alleen nog bestaande vormen (bv. Griekse [[beeldhouwkunst]], [[renaissancepoëzie]], [[Romeinse architectuur]]) gebruikt en vernieuwd.
| |
| | |
| == Benaderingswijzen ==
| |
| In de esthetica kunnen de standpunten in het algemeen als volgt worden ingedeeld:<br />
| |
| * Het [[mimese|mimetische]] standpunt: een kunstwerk is een representatie van de werkelijkheid. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen:
| |
| ** ''idealistische'' mimese: Deze variant neemt de [[Plato (filosoof)|Platoonse]] [[ideeënleer|ideeënwereld]] als uitgangspunt voor de mimese: Kunst is een afbeelding van de ideale werkelijkheid. Enkele concrete voorbeelden: [[Rafaël Santi|Raphael]] en [[Michelangelo]].
| |
| ** ''naturalistische'' mimese: Aanhangers van deze stroming beweren dat kunst de zichtbare werkelijkheid representeert. Enkele concrete voorbeelden: [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] en [[Caravaggio (schilder)|Caravaggio]].
| |
| * Het expressionistische standpunt: een zichtbaar "kunstwerk" moet worden beschouwd als een uiting van een ''kunstwerk'' dat al in de geest van de kunstenaar aanwezig is. De term ''expressie'' is in deze betekenis gelijk met ''intuïtie'' en moet onderscheiden worden van het geproduceerde object: in feite is het kunstwerk ''dat in de geest van de kunstenaar aanwezig is'' het echte kunstwerk.
| |
| * Het [[Formalisme (kunstbeschouwing)|formalistische]] standpunt: het kunstwerk moet worden beoordeeld op grond van kwaliteiten die in het werk aanwezig zijn, bijvoorbeeld technische aspecten. Onder andere [[Clive Bell]] hanteert deze manier van kunstbeschouwing.
| |
| * Het Kantiaanse standpunt: de nadruk komt te liggen op de wijze waarop het kunstwerk zich tot de individuele kunstbeschouwer verhoudt.
| |
| | |
| == Esthetica in specifieke kunsten ==
| |
| Iedere kunststroming heeft zijn eigen esthetische opvatting. Een dergelijke verzameling van esthetische opvattingen en uitgangspunten is doorgaans vastgelegd door de desbetreffende kunstbeschouwende tak, zoals de [[vormleer (architectuur)|vormleer]] in de [[architectuur]], en de [[vormleer (muziek)|vormleer]] van een bepaalde [[Lijst van muziekstijlen|muziekstijl]].
| |
| | |
| == Esthetica in het secundair onderwijs ==
| |
| * In [[Vlaanderen]] is Esthetica een leervak in de 3e graad van het [[secundair onderwijs]]. De leerinhouden verwijzen naar beschouwende [[kunst]]zinnige vorming in de [[beeldende kunst]]en en de [[muziek]]. Zie [[Esthetica (leervak)]].
| |
| | |
| == Zie ook ==
| |
| * [[Muziekfilosofie]]
| |
| * [[Ethiek|Ethica]], ethiek, moraalfilosofie, praktische wijsbegeerte, zedenkunde.
| |
| | |
| ===Referenties===
| |
| * [http://esthetica.nge.nl www.esthetica.nge.nl]
| |
| | |
| {{bron|bronvermelding=
| |
| * [[Braembussche|A.A. van den Braembussche]] (2007), ''[[Denken over kunst]]''. Bussum: Coutinho. ISBN 978 90469 00 093
| |
| * [[Ernst Gombrich|E.H. Gombrich]] (1950), ''[[The Story of Art]]''. London: Phaidon. ISBN 0 7148 3247 2}}
| |
| {{Commonscat|Aesthetics}}
| |
| | |
| [[Categorie:Esthetiek]]
| |
| [[Categorie:Filosofisch vakgebied]]
| |
| [[Categorie:Perceptie]]
| |
| [[Categorie:Optica]]
| |
| [[Categorie:Architectuur]]
| |
