Stemcomputer

Zie ook voor interactieve telefoonbeantwoorders : IVR.

---

Een stemcomputer (2004).

Een stemcomputer oftewel stemmachine is een digitaal stemsysteem bestaande uit een computer met software en randapparatuur, die speciaal is ingericht om de individuele keuze in een stemming direct elektronisch en digitaal vast te leggen. Deze vorm van stemmen gebeurt in diverse landen in plaats van het stemmen met potlood en papier (vaak een stembiljet) of door bijvoorbeeld de gebruikelijke stemming in besluitvormende vergaderingen met het opsteken van een hand of ander teken. Aan stemcomputers en de gebruikte programmatuur worden speciale eisen gesteld ten aanzien van betrouwbaarheid, veiligheid, fraudebestendigheid en gebruiksgemak.

Stemcomputers worden in diverse landen gebruikt voor verkiezingen. In de Verenigde Staten worden ook niet-elektronische stemmachines gebruikt, die werken met behulp van een ponskaart of hendels en tandwielen.

Situatie in Nederland

In Nederland gebruikten nagenoeg alle gemeentes tot 2007 tijdens verkiezingen stemcomputers, waarbij in ieder stembureau één of meerdere stemcomputers geplaatst werden. De meeste stemcomputers in Nederland werden geleverd door Nedap (85% in 2001) en door Sdu (10% in 2006). De Sdu-computers werkten als gewone PC's, die van Nedap waren speciale apparaten met computeronderdelen. De ministerraad heeft echter besloten vanaf 2009 weer met het potlood te gaan stemmen. Hierdoor is het gebruik van de stemcomputer dus afgeschaft.

Controverse over stemcomputers in 2006 en 2007

In Nederland moeten stemcomputers worden goedgekeurd door Brightsight, een van TNO afgesplitst bedrijf. De aanbieder van de stemcomputers is verantwoordelijk voor het verkrijgen van de goedkeuring. De overheid vereist enkel een goedgekeurd apparaat; de onderliggende evaluatierapporten worden niet gevraagd. De broncode van de bij verkiezingen gebruikte stemcomputers en de evaluatierapporten konden dientengevolge geheim blijven. Dit maakte het voor de kiezer onmogelijk onder meer de uitgebrachte stem(men) later te kunnen controleren. Aangezien er geen papieren registratie van de keuze van de kiezer plaatsvond, was er geen mogelijkheid voor handmatige hertelling om bijvoorbeeld fraude aan te kunnen tonen. In veel landen is er om deze redenen discussie ontstaan over de wenselijkheid van het gebruik van stemcomputers. In Nederland is de actiegroep "Wij vertrouwen stemcomputers niet" bezig met een campagne voor controleerbare verkiezingen.

Op 30 oktober 2006 keurde minister Nicolaï de Sdu stemcomputers van Amsterdam en 34 andere gemeentes af op basis van een onderzoek door de AIVD, waaruit bleek dat de door de stemcomputers afgegeven elektromagnetische straling tot op enkele tientallen meters afstand nog opgevangen en geanalyseerd kon worden. Hierdoor was het stemgeheim niet gewaarborgd. De 35 gemeentes die de Sdu stemcomputers wilden gebruiken hadden tezamen 1187 (circa 10% van de) stemcomputers in gebruik.

Het AIVD-onderzoek en de afkeuring van de SDU stemcomputers hadden tot gevolg dat tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006 en de Provinciale Statenverkiezingen van 7 maart 2007 in een aantal van die 35 gemeentes weer gestemd werd met het rode potlood. In bijna alle andere gemeentes werd tijdens die twee verkiezingen nog wel gestemd met de Nedap stemcomputers. De actiegroep "Wij vertrouwen stemcomputers niet" spande mede om die reden een rechtszaak aan. De rechter oordeelde daarover op 1 oktober 2007 dat de stemcomputers van Nedap achteraf niet goedgekeurd hadden mogen worden én daarom niet bij die verkiezingen gebruikt hadden mogen worden. [1].

Advies over gebruik van stemcomputers na 2007

Op 27 september 2007 bracht de Commissie Korthals Altes aan de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Ank Bijleveld het adviesrapport 'Stemmen met vertrouwen' uit, waarin werd aanbevolen geen stemcomputers meer in te zetten en evt. als alternatief een nieuw te ontwikkelen stemprinter te gaan gebruiken. Op die voorgestelde stemprinter brengt de kiezer dan zijn of haar stem uit, waarna de stemprinter vervolgens een papieren stem produceert die in een stembus wordt gedeponeerd, zodat de uitgebrachte stemmen na sluiting van de stemming elektronisch kunnen worden geteld door een stemmenteller. Indien noodzakelijk kunnen de stemmen ook handmatig worden geteld. De stemprinter zal met TEMPEST-maatregelen moeten worden afgeschermd tegen afluisteren. De staatssecretaris liet in een reactie op het adviesrapport van de Commissie weten de aanbevelingen over te nemen en de goedkeuringen voor de huidige generatie stemcomputers in te trekken. Als gevolg hiervan zal de Nederlandse kiezer, totdat evt. een ander systeem is ingevoerd, weer met het potlood stemmen.

België

In België is er een burgerinitiatief die een controleerbare inzet van stemcomputers bij verkiezingen beoogt (zie externe links).

Frankrijk

In Frankrijk moeten stemcomputers voldoen aan een programma van 114 eisen dat van 17 november 2003 dateert. De stemcomputers dienen te zijn gecertificeerd door een onafhankelijk bureau - Veritas of Ceten-Apave. Drie typen stemcomputers zijn toegelaten. Nedap is marktleider in Frankrijk; de andere twee toegelaten stemcomputers zijn van iVotronic en Indra.

De Groenen en de PCF verzetten zich tegen het gebruik van stemcomputers en riepen op tot een openbaar debat. De actiegroep ordinateurs-de-vote.org begon een handtekeningenactie tegen stemcomputers vanwege oncontroleerbare verkiezingen. Verschillende gemeentes in Île-de-France annuleerden vervolgens hun bestellingen van stemcomputers die waren bedoeld voor de Franse presidentsverkiezingen van 2007.

Onderzoek naar controleerbaarheid en veiligheid

Er wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar mogelijkheden om controleerbaarheid bij elektronische verkiezingen te verbeteren, bijvoorbeeld door middel van cryptografie. Deze methoden worden echter in commerciële systemen vaak niet of in beperkte mate gebruikt.

Alternatieve betekenissen

Het begrip stemcomputer wordt (voornamelijk in België) ook gebruikt voor een computer die iemand (telefonisch) te woord staat, zogenaamde Interactive Voice Response-systemen.

Internet

In de toekomst zal het misschien ook mogelijk zijn om via het internet te kunnen stemmen. Maar voordat dit mogelijk is moet er nog veel onderzoek worden gedaan naar de beveiliging, omdat het stemmen via het internet nog makkelijker is te cracken, dan bij het stemmen via een stemcomputer.

Zie ook

• Verkiezingsfraude

Externe links

• "Wij vertrouwen stemcomputers niet" met artikelen over stemcomputers
• Burgerinitiatief in België voor controleerbare verkiezingen

  Vrije mediabestanden over Voting machine op Wikimedia Commons

Referenties

• Engelstalig overzicht van het gebruik van stemcomputers in Nederland
• Artikel waarin Peter Knoppers (TU Delft) beschrijft waarom volgens hem het gebruik van stemcomputer ongewenst is
• Rapport van de commissie Hermans - Stemmachines een verweesd dossier (PDF)
• Adviesrapport 'Stemmen met vertrouwen' van de Commissie Korthals Altes
• Reactie staatssecretaris Bijleveld op advies 'Stemmen met vertrouwen'