Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Doopnaam van Guido Gezelle: verschil tussen versies
(?title=Doopnaam_van_Guido_Gezelle&oldid=63902467 28 feb 2023 Andries Van den Abeele 26 feb 2023) |
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Doopnaam_van_Guido_Gezelle&oldid=63957772 10 mrt 2023 Andries Van den Abeele Dajasj) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
<!-- Dit is geen encyclopedisch en zakelijk geschreven lemma waarin enkel feiten worden opgesomd, eerder een analyse vol caveats – ongetwijfeld voor Gezelle-adepten interessant – die je verwacht terug te vinden in specialistische literatuur. De volledige sectie 'oorsprong' is speculatief en voor de sectie 'mogelijke patroon' geldt feitelijk hetzelfde. Daarmee is de kern van het lemma niet op feiten gebaseerd. Wat overblijft past prima in het lemma van Gezelle.--> | |||
'''Doopnaam van Guido Gezelle'''. De dichter Gezelle ontving van zijn peter een eerder ongebruikelijke [[voornaam]] of [[doopnaam]]. Hij interesseerde zich later als taalkundige aan de oorsprong ervan. | '''Doopnaam van Guido Gezelle'''. De dichter [[Guido Gezelle]] ontving van zijn [[Peterschap|peter]] een in het voormalige graafschap Vlaanderen eerder ongebruikelijke [[voornaam]] of [[doopnaam]]. Hij interesseerde zich later als taalkundige aan de oorsprong ervan. | ||
== Oorsprong van de naam == | == Oorsprong van de naam == | ||
De voornaam [[Guido]] heeft als oorsprong het Germaanse ''Wido'' of ''Wyt'', die in het Latijn als ''Vitus'' klonk en in het Romaans of Frans ''Vith'' werd. [[Guido Gezelle]] was zich, als taalbeoefenaar en onderzoeker, bewust van deze oorsprong, waarbij 'Wido' omgevormd was tot 'Guido'. Enkele keren heeft hij een brief ondertekend met ''Wyt''. | {{zie hoofdartikel|Guido}} | ||
De voornaam [[Guido]] heeft als oorsprong het Germaanse ''Wido'' of ''Wyt'', die in het Latijn als ''Vitus'' klonk en in het Romaans of Frans ''Vith'' werd. [[Guido Gezelle]] was zich, als taalbeoefenaar en onderzoeker, bewust van deze oorsprong, waarbij 'Wido' omgevormd was tot 'Guido'. Enkele keren heeft hij een brief ondertekend met ''Wyt''.<ref> Guido Gezelle, a.w.</ref> | |||
== | == Naam van de dooppeter == | ||
In 1830, toen Gezelle geboren werd als oudste zoon van het echtpaar Pieter-Jan Gezelle-De Vriese, was de voornaam Guido in het voormalige graafschap Vlaanderen ruim onbekend en werd aanzien als een 'Brabantse' voornaam. | In 1830, toen Gezelle geboren werd als oudste zoon van het echtpaar Pieter-Jan en Monica Gezelle-De Vriese, was de voornaam Guido in het voormalige graafschap Vlaanderen ruim onbekend en werd aanzien als een 'Brabantse' voornaam. | ||
Zoals het vaak gebeurde, had men aan deze oudste zoon de voornaam van zijn vader of van een van | Zoals het vaak gebeurde, had men aan deze oudste zoon de voornaam van zijn vader of van een van zijn grootvaders kunnen geven. Maar hier verkoos men de andere gewoonte, namelijk de voornaam van de peter. Het lag des te meer voor de hand omdat het een lid van de Brugse adel was die zich bereid had verklaard het peterschap te aanvaarden. Het ging om de twintigjarige baron [[Guy van Zuylen van Nyevelt]] (1809-1852). | ||
== | == De patroonheilige == | ||
Er zijn een paar heiligen aan te wijzen die als de patroonheilige kunnen doorgaan | Er zijn een paar heiligen aan te wijzen die als de patroonheilige hadden kunnen doorgaan en van wie er een werd uitgekozen. | ||
=== Vitus === | === Vitus === | ||
Onder die naam was de Siciliaanse wonderdoener en martelaar uit het einde van de derde - begin van de vierde eeuw bekend. Keizer [[Diocletianus]] deed hem en zijn twee gezellen een wreedaardige dood sterven. [[Vitus]] werd onmiddellijk een vereerde martelaar en heilige. Zijn reputatie werd door de eeuwen heen steeds groter en naast andere landen was dat ook in Frankrijk het geval. In de [[Kathedraal van Saint-Denis]] in Parijs werden vanaf de achtste eeuw relikwieën van hem vereerd en hij werd in stijgende mate erkend als patroonheilige (dansers, zangers) en werd in hoedanigheid van een van de veertien Heilige [[Noodhelpers]] aanroepen als genezer (epilepsie, krampen, slangenbeten, bedwateren). Zijn naamdag valt op 15 juni. | {{zie hoofdartikel|Vitus}} | ||
Onder die naam was de Siciliaanse wonderdoener en martelaar uit het einde van de derde - begin van de vierde eeuw bekend. Keizer [[Diocletianus]] deed hem en zijn twee gezellen een wreedaardige dood sterven. [[Vitus]] werd onmiddellijk een vereerde martelaar en heilige. Zijn reputatie werd door de eeuwen heen steeds groter en naast andere landen was dat ook in Frankrijk het geval. In de [[Kathedraal van Saint-Denis]] in Parijs werden vanaf de achtste eeuw relikwieën van hem vereerd en hij werd in stijgende mate erkend als patroonheilige (dansers, zangers) en werd in hoedanigheid van een van de veertien Heilige [[Noodhelpers]] aanroepen als genezer (epilepsie, krampen, slangenbeten, bedwateren). Zijn naamdag valt op 15 juni. Guy de Dampierre, graaf van Vlaanderen, behoorde tot een familie uit de Champagnestreek waar Vitus of Guy vereerd werd. | |||
=== Guido van Anderlecht === | === Guido van Anderlecht === | ||
Einde tiende-begin elfde eeuw woonde in Anderlecht een heilige man die Guido heette. Na zijn dood werd hij als [[Guido van Anderlecht]] (950-1012) door de volksverering tot zalige verheven. Zijn naam werd daarop in het Brabantse vaak als doopnaam gegeven. Hij werd de patroon die vereerd werd door kooplui, veehandelaars, boeren, knechten, kosters, beiaardiers, klokkenluiders, pelgrims en vrachtvervoerders. Hij | {{zie hoofdartikel|Guido van Anderlecht}} | ||
Einde tiende-begin elfde eeuw woonde in Anderlecht een heilige man die Guido heette. Na zijn dood werd hij als [[Guido van Anderlecht]] (950-1012) door de volksverering tot zalige verheven. Zijn naam werd daarop in het Brabantse vaak als doopnaam gegeven. Hij werd de patroon die vereerd werd door kooplui, veehandelaars, boeren, knechten, kosters, beiaardiers, klokkenluiders, pelgrims en vrachtvervoerders. Hij werd ook aangeroepen als genezer (dysenterie). Hij is het die door Gezelle als zijn patroonheilige werd vereerd en wiens feestdag hij vierde op 12 september. In 1863 bracht Guido een bezoek aan zijn graf in Anderlecht en kreeg zelfs een relikwie van zijn gebeente evenals een stukje hout uit de eik waar Guido van Anderlecht nog onder had gebeden. Hij herinnerde hieraan toen hij in 1869 een uitgebreider levensbeschrijving wijdde aan zijn patroon.<ref> Guido Gezelle, a.w. en Antoon Viaene, a.w. voetnoot 3.</ref> Een paar jaar eerder had hij al in zijn 'Dagklapper' vermeld dat de zalige patroon van Anderlecht vereerd werd als de beschermer van het vee en dat tot hem gebeden werd in gevallen van rode loop, pest, kwade ziekten of plotse dood.<ref> Rond den Heerd, Jaargang 1, blz. 320, 1866.</ref> | |||
=== Guido van Cortona === | === Guido van Cortona === | ||
Guido van Cortona (1185-1245) was een derde heilige naamdrager. Deze edelman werd, na een ontmoeting met de heilige [[Franciscus van Assisi]] kluizenaar. Na zijn dood werd hij door de 'vox populi' zaligverklaard. Zijn reputatie verspreidde zich over Europa. | Guido van Cortona (1185-1245) was een derde heilige naamdrager. Deze edelman werd, na een ontmoeting met de heilige [[Franciscus van Assisi]] kluizenaar. Na zijn dood werd hij door de 'vox populi' zaligverklaard. Zijn reputatie verspreidde zich over Europa. Gezelle had ook hem als patroon kunnen kiezen. | ||
== De filiatie == | == De filiatie == | ||
* Guy van Zuylen van Nyevelt, de peter van Gezelle, was de kleinzoon en het doopkind van [[Arents de Beerteghem|Guido Arents (1741-1812), heer van Beerteghem]], licentiaat in de rechten. | * Guy of Guido van Zuylen van Nyevelt, de peter van Gezelle, was de kleinzoon en het doopkind van [[Arents de Beerteghem|Guido Arents (1741-1812), heer van Beerteghem]], licentiaat in de rechten. | ||
* Guido Arents was de neef en het doopkind van kanunnik Guido Moentack (1709-1766). | * Guido Arents was de neef en het doopkind van kanunnik Guido Moentack (1709-1766). | ||
* Guido Moentack had als dooppeter de houthandelaar Guido Danckaert (ca.1630-1716). | * Guido Moentack had als dooppeter de houthandelaar Guido Danckaert (ca.1630-1716). | ||
* Guido Danckaert had als dooppeter de meester-tegeldekker Guido van Doorne (ca.1570-ca.1632). Danckaerts' vader ( | * Guido Danckaert had als dooppeter de meester-tegeldekker Guido van Doorne (ca.1570-ca.1632). Danckaerts' vader (ca.1600) had ook de voornaam Guido en had waarschijnlijk dezelfde Van Doorne als peter. | ||
* Van Guido van Doorne is, bij gebrek aan doopregister, niet bekend aan wie hij zijn doopnaam te danken had. | * Van Guido van Doorne is, bij gebrek aan doopregister, niet bekend aan wie hij zijn doopnaam te danken had. Misschien had hij Brabantse voorouders. | ||
Hiermee eindigt de voorgeschiedenis die | Hiermee eindigt de voorgeschiedenis die kan worden nagegaan. Zekerheid over wie nog vroeger Guido heette en als peter optrad is er niet. | ||
== ''Gewijde'' == | |||
In Vlaanderen werd in de romantische negentiende eeuw Guido soms vervormd tot ''Gewijde'' of ''Gwijde''. [[Hendrik Conscience]] schreef over ''[[Gwijde van Dampierre]]''. De graaf van Vlaanderen is met deze voornaam blijvend het collectieve geheugen ingetreden.<ref> En is ook met die voornaam op Wikipedia terechtgekomen.</ref> Guido Gezelle heeft dit later opgezocht en vastgesteld dat de evolutie naar deze vorm taalkundig niet mogelijk was. Hij heeft hem dan ook nooit voor zichzelf gebruikt en ook niet voor de Vlaamse graaf die hij afwisselend Guido, Wyd of Wyde van Dampierre noemde. | |||
== Guido als doopnaam == | |||
Vooral in West-Vlaanderen is in de twintigste eeuw de voornaam Guido vaak gegeven, als eerbetuiging aan Guido Gezelle. Voorbeelden hiervan zijn [[Guido Maertens]] en [[Guido Depraetere]]. | |||
Dit gebeurde ook ruimer in de Vlaamse provincies en zelfs in Nederland. De schrijver [[Antoon Coolen (1897-1961)|Antoon Coolen]] koos de naam voor een van zijn zoons, ter ere van de Vlaamse Meester. | |||
== Literatuur == | == Literatuur == | ||
* Guido | * [https://www.dbnl.org/arch/_ron001187002_01/pag/_ron001187002_01.pdf Guido GEZELLE, ''Dagklapper. Over Sint Wijde'', in: Rond den Heerd, 1869, blz. 330-333.] | ||
* [ | * [https://www.dbnl.org/tekst/_bie001195501_01/_bie001195501_01_0004.php?q= Antoon VIAENE, ''De doopnaam van Guido Gezelle'', in: Biekorf, 1955, blz. 13-19.] | ||
* Baron | * [https://www.dbnl.org/tekst/_bie001195501_01/_bie001195501_01_0011.php Baron JANSSENS DE BISTHOVEN, ''Gezelle's doopnaam'', in: Biekorf, 1955, blz. 38.] | ||
* [ | * [https://www.dbnl.org/tekst/_bie001195501_01/_bie001195501_01_0026.php Albert DE SCHIETERE DE LOPHEM, ''De doopnaam van Guido Gezelle'', in: Biekorf, 1955, blz. 85-88.] | ||
== Voetnoten == | |||
{{References}} | |||
{{DEFAULTSORT:DoopnaamvanGuidoGezelle}} | {{DEFAULTSORT:DoopnaamvanGuidoGezelle}} | ||
[[Categorie:Guido Gezelle]] | [[Categorie:Guido Gezelle]] | ||
Versie van 25 mrt 2023 15:16
Doopnaam van Guido Gezelle. De dichter Guido Gezelle ontving van zijn peter een in het voormalige graafschap Vlaanderen eerder ongebruikelijke voornaam of doopnaam. Hij interesseerde zich later als taalkundige aan de oorsprong ervan.
Oorsprong van de naam
 Zie Guido voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
De voornaam Guido heeft als oorsprong het Germaanse Wido of Wyt, die in het Latijn als Vitus klonk en in het Romaans of Frans Vith werd. Guido Gezelle was zich, als taalbeoefenaar en onderzoeker, bewust van deze oorsprong, waarbij 'Wido' omgevormd was tot 'Guido'. Enkele keren heeft hij een brief ondertekend met Wyt.[1]
Naam van de dooppeter
In 1830, toen Gezelle geboren werd als oudste zoon van het echtpaar Pieter-Jan en Monica Gezelle-De Vriese, was de voornaam Guido in het voormalige graafschap Vlaanderen ruim onbekend en werd aanzien als een 'Brabantse' voornaam.
Zoals het vaak gebeurde, had men aan deze oudste zoon de voornaam van zijn vader of van een van zijn grootvaders kunnen geven. Maar hier verkoos men de andere gewoonte, namelijk de voornaam van de peter. Het lag des te meer voor de hand omdat het een lid van de Brugse adel was die zich bereid had verklaard het peterschap te aanvaarden. Het ging om de twintigjarige baron Guy van Zuylen van Nyevelt (1809-1852).
De patroonheilige
Er zijn een paar heiligen aan te wijzen die als de patroonheilige hadden kunnen doorgaan en van wie er een werd uitgekozen.
Vitus
| Zie Vitus voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Onder die naam was de Siciliaanse wonderdoener en martelaar uit het einde van de derde - begin van de vierde eeuw bekend. Keizer Diocletianus deed hem en zijn twee gezellen een wreedaardige dood sterven. Vitus werd onmiddellijk een vereerde martelaar en heilige. Zijn reputatie werd door de eeuwen heen steeds groter en naast andere landen was dat ook in Frankrijk het geval. In de Kathedraal van Saint-Denis in Parijs werden vanaf de achtste eeuw relikwieën van hem vereerd en hij werd in stijgende mate erkend als patroonheilige (dansers, zangers) en werd in hoedanigheid van een van de veertien Heilige Noodhelpers aanroepen als genezer (epilepsie, krampen, slangenbeten, bedwateren). Zijn naamdag valt op 15 juni. Guy de Dampierre, graaf van Vlaanderen, behoorde tot een familie uit de Champagnestreek waar Vitus of Guy vereerd werd.
Guido van Anderlecht
| Zie Guido van Anderlecht voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Einde tiende-begin elfde eeuw woonde in Anderlecht een heilige man die Guido heette. Na zijn dood werd hij als Guido van Anderlecht (950-1012) door de volksverering tot zalige verheven. Zijn naam werd daarop in het Brabantse vaak als doopnaam gegeven. Hij werd de patroon die vereerd werd door kooplui, veehandelaars, boeren, knechten, kosters, beiaardiers, klokkenluiders, pelgrims en vrachtvervoerders. Hij werd ook aangeroepen als genezer (dysenterie). Hij is het die door Gezelle als zijn patroonheilige werd vereerd en wiens feestdag hij vierde op 12 september. In 1863 bracht Guido een bezoek aan zijn graf in Anderlecht en kreeg zelfs een relikwie van zijn gebeente evenals een stukje hout uit de eik waar Guido van Anderlecht nog onder had gebeden. Hij herinnerde hieraan toen hij in 1869 een uitgebreider levensbeschrijving wijdde aan zijn patroon.[2] Een paar jaar eerder had hij al in zijn 'Dagklapper' vermeld dat de zalige patroon van Anderlecht vereerd werd als de beschermer van het vee en dat tot hem gebeden werd in gevallen van rode loop, pest, kwade ziekten of plotse dood.[3]
Guido van Cortona
Guido van Cortona (1185-1245) was een derde heilige naamdrager. Deze edelman werd, na een ontmoeting met de heilige Franciscus van Assisi kluizenaar. Na zijn dood werd hij door de 'vox populi' zaligverklaard. Zijn reputatie verspreidde zich over Europa. Gezelle had ook hem als patroon kunnen kiezen.
De filiatie
- Guy of Guido van Zuylen van Nyevelt, de peter van Gezelle, was de kleinzoon en het doopkind van Guido Arents (1741-1812), heer van Beerteghem, licentiaat in de rechten.
- Guido Arents was de neef en het doopkind van kanunnik Guido Moentack (1709-1766).
- Guido Moentack had als dooppeter de houthandelaar Guido Danckaert (ca.1630-1716).
- Guido Danckaert had als dooppeter de meester-tegeldekker Guido van Doorne (ca.1570-ca.1632). Danckaerts' vader (ca.1600) had ook de voornaam Guido en had waarschijnlijk dezelfde Van Doorne als peter.
- Van Guido van Doorne is, bij gebrek aan doopregister, niet bekend aan wie hij zijn doopnaam te danken had. Misschien had hij Brabantse voorouders.
Hiermee eindigt de voorgeschiedenis die kan worden nagegaan. Zekerheid over wie nog vroeger Guido heette en als peter optrad is er niet.
Gewijde
In Vlaanderen werd in de romantische negentiende eeuw Guido soms vervormd tot Gewijde of Gwijde. Hendrik Conscience schreef over Gwijde van Dampierre. De graaf van Vlaanderen is met deze voornaam blijvend het collectieve geheugen ingetreden.[4] Guido Gezelle heeft dit later opgezocht en vastgesteld dat de evolutie naar deze vorm taalkundig niet mogelijk was. Hij heeft hem dan ook nooit voor zichzelf gebruikt en ook niet voor de Vlaamse graaf die hij afwisselend Guido, Wyd of Wyde van Dampierre noemde.
Guido als doopnaam
Vooral in West-Vlaanderen is in de twintigste eeuw de voornaam Guido vaak gegeven, als eerbetuiging aan Guido Gezelle. Voorbeelden hiervan zijn Guido Maertens en Guido Depraetere.
Dit gebeurde ook ruimer in de Vlaamse provincies en zelfs in Nederland. De schrijver Antoon Coolen koos de naam voor een van zijn zoons, ter ere van de Vlaamse Meester.
Literatuur
- Guido GEZELLE, Dagklapper. Over Sint Wijde, in: Rond den Heerd, 1869, blz. 330-333.
- Antoon VIAENE, De doopnaam van Guido Gezelle, in: Biekorf, 1955, blz. 13-19.
- Baron JANSSENS DE BISTHOVEN, Gezelle's doopnaam, in: Biekorf, 1955, blz. 38.
- Albert DE SCHIETERE DE LOPHEM, De doopnaam van Guido Gezelle, in: Biekorf, 1955, blz. 85-88.
Voetnoten