Double Healix model

Het Double Healix model is een narratief model voor persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling, gebaseerd op het werk van de Amerikaanse hoogleraar mythologie Joseph Campbell en de narratieve psychologie. Het model brengt menselijke ontwikkeling op verschillende niveaus in kaart op basis van verhaalstructuren. Het model is gebaseerd op twaalf fasen, die staan voor een cyclus van opkomst, bloei, crisis en transformatie. De twaalf fasen komen op verschillende niveaus van menselijke ontwikkeling naar voren: van de kindertijd en verschillende stadia van volwassenheid tot een hoog niveau van wijsheid. Elk niveau van de cyclus bevat een andere verschijningsvorm van twaalf fundamentele menselijke waarden. Het model laat zien hoe polaire aspecten van de psyche, zoals altruïsme en egocentrisme of maakbaarheid en lotsbestemming, elkaar kunnen versterken.

Toepassingen

Het model is ontwikkeld in Nederland door psychotherapeut Manfred van Doorn in samenspraak met o.a. de Joseph Campbell Foundation. Het model kent tal van toepassingsmogelijkheden:

• ontwikkeling van duurzame beleidsvisies
• (ontwikkeling van visies op) opvoeding
• ontwikkeling van visies op maatschappelijke vraagstukken
• organisatieontwikkeling, management-development, training, individuele - en teamcoaching

Het Double Healix model verbindt gangbare theorieën omtrent persoonlijke ontwikkeling en organisatiepsychologie aan visies op maatschappelijke ontwikkelingen en waardesystemen. Het beoogt daarmee een denkkader te bieden voor complexe persoonlijke, organisatorische en maatschappelijke vraagstukken van de 21e eeuw. Het model beschrijft zowel de voortdurende persoonlijke ontwikkeling (in fasen) als ook de wijze waarop maatschappelijke verantwoordelijkheid zich ontwikkelt (in niveaus).

De Double Healix methodiek is onderwezen op ondermeer de Vrije Universiteit, de Erasmus Universiteit, het Moroccon-Dutch Leadership Institute, de Vrije Hogeschool en de Haagse Hogeschool. Het model wordt toegepast in leer-en ontwikkelprogramma's bij bedrijven en overheden in Nederland en Europa, in de zorgsector, de sport, het onderwijs, instanties voor opvoedingsondersteuning en bij maatschappelijk verantwoorde organisatieontwikkeling.

De twaalf fasen in het Double Healix model

De twaalf fasen van het Double Healix model bouwen voort op de beschrijving van de Reis van de held van Joseph Campbell. Deze beschrijft het universele basispatroon van mythen, sprookjes en films, en is tegelijkertijd een beschrijving van universele menselijke ervaringen. Campbell baseerde zijn Reis van de held op een studie van de mythologie en maakte daarbij ook gebruik van de psychologische inzichten van Carl Jung. Christopher Vogler werkte op basis hiervan een verhaalstructuur van twaalf fasen uit in wat is uitgegroeid tot standaardhandboek voor scenarioschrijvers.. De twaalf fasen van Het Double Healix model volgen in grote lijnen de structuur van Vogler. De twaalf fasen zijn:

Fase	Beschrijving
1. Proloog	De onbewuste voorbereiding op een nieuw avontuur. Het is de comfortzone, de status quo waarin ieder mens zich in verschillende levensfasen kan bevinden.
2. Oproep	De held (lees ook: het individu) krijgt een impuls van binnenuit of oproep van buitenaf, die vraagt om actie en verandering.
3. Weerstand	Deze fase beschrijft weerstand tegen de verandering, en de opbouw van weerstand om een uitdaging aan te gaan.
4. Mentor	De held leert vanuit een ander perspectief de werkelijkheid, zichzelf en de voor hem liggende uitdaging te beschouwen, meestal met behulp van een mentor/belangrijke ander.
5. Selectie-drempel	De held staat voor een figuurlijke grensovergang. Hij ondergaat een (of meerdere) test(s). Op de drempel bevindt zich een wachter, een vertegenwoordiger van de heersende macht voor of achter de grensovergang die bepaalt of de held geschikt is om de uitdaging aan te gaan.
6. Ster van de dag	Als de held de test met succes heeft doorstaan en eerste positieve ervaringen opdoet en kleine successen boekt, begint de fase van stralen, genieten en applaus.
7. Aarding	Echte verandering realiseren is een taai proces. De held begint nu aan de weg naar binnen en bouwt zelfkennis op. Het ego wordt begrenst.
8. Omslag	Het noodlot slaat toe en de omstandigheden worden ongunstig. De held verliest het initiatief. Toch moet hij door.
9. Dolk	In deze fase maakt de held de loutering door van diepe wanhoop ('erger kan het niet worden') en verwerft inzicht in de verborgen en duistere kanten van de menselijke krachten, ook in die van zichzelf. Hij leert 'wapens' en middelen te gebruiken die nodig zijn om het voortbestaan of de de verdere ontwikkeling te bewerkstelligen.
10. Terugkeer naar het licht	De held vindt de weg terug uit de duisternis en hervindt zijn doel. Veelal herinnert de held zich daarbij de belangrijkste les van een vroegere mentor.
11. Wederopstanding.	In deze fase vindt een ultieme test plaats. De held legt daarvoor zijn status, veiligheid en misschien wel zijn leven in de waagschaal. Hij houdt de rug recht en staat voor zijn diepste, soms nieuwe, waarden.
12. Elixer	De held keert met het elixer van de reis terug naar de gemeenschap. Het elixer is vaak letterlijk een middel of aanpak, maar in ieder geval ook een verandering in de held zelf die hem een krachtige stimulerende invloed geeft op zijn omgeving.

Niveaus in Double Healix model

Het Double Healix model kent acht niveaus, die staan voor een toenemende complexiteit van menselijk bewustzijn. Het model hanteert een visie op ontwikkeling die omschreven wordt als ‘transcend and include’. Dat wil zeggen dat de ontwikkeling op lagere niveaus van invloed blijft op de hogere niveaus. Het model onderscheidt zeven niveaus van menselijke ontwikkeling en een onderliggend mythisch niveau ('niveau 0').

Niveau 0: Universaliteit - narratieve onderlaag.	Deze laag is universeel en staat voor de tijdloze en universele patronen van verhalen en persoonlijke ontwikkeling. In dit niveau van het model opgenomen: Joseph Campbell, Carl Gustav Jung.
Niveau 1: Simpliciteit - basale behoeften.	Dit niveau beschrijft twaalf basale menselijke behoeften. De wijze waarop wij met deze behoeften omgaan in leven en werk, wordt met name tijdens de eerste jaren van ons leven bepaald. In dit niveau van het model opgenomen: Erik Erikson, psychoanalyse (Sigmund Freud), Piramide van Maslow.
Niveau 2: Sensationaliteit - drijfveren.	Deze laag beschrijft de ontwikkeling van de manier waarop de wereld wordt gefilterd, en een visie op de wereld zich vastzet in een persoonlijkheidstype en persoonlijke waarden. We ontwikkelen onze drijfveren die richting geven in ons leven. In dit niveau van het model opgenomen: Myers-Briggs Type Indicator, Big Five (persoonlijkheidsdimensies), Carl Gustav Jung (Persoonlijkheidstypen).
Niveau 3: Maximaliteit - volwassen competenties.	Op dit niveau vindt de ontwikkeling plaats van competenties en van persoonlijke kracht en macht. In dit niveau van het model opgenomen: Cognitieve gedragstherapie, Management Drives Don Beck.
Niveau 4: Relationaliteit - teamwork.	Het gaat op dit niveau om relatievorming, opvoeden, teamvorming en teamleiderschap. Eigenbelang wordt gaandeweg gemeenschappelijk belang. In dit niveau van het model opgenomen: Meredith Belbin (Teamrolmanagement), Systeemtherapie, Tuckmans stadia van groepsvorming, Situationeel leiderschap (Paul Hersey en Ken Blanchard)
Niveau 5: Complexiteit - complexe vaardigheden.	Op dit niveau gaat het om het inzicht en de vaardigheden die nodig zijn voor complexe uitdagingen. Dienstbaarheid aan een groter geheel staat centraal. In dit niveau van het model opgenomen: Stephen Covey, Jim Collins (Good to Great)
Niveau 6: Simplexiteit - maatschappelijke systemen.	Dit is het bewustzijnsniveau waarop inzicht en overzicht bestaat over maatschappelijke en culturele ontwikkelingen over langere tijdsperioden. Daarmee groeit het besef dat veranderingsprocessen taai zijn en tijd kosten. In dit niveau van het model opgenomen: Ken Wilber Integrale Theorie, Clare Graves Spiral dynamics, Jeremy Rifkin, Martha Nussbaum, Klaas van Egmond, Fons Trompenaars, Paul Watzlawick
Niveau 7: Perplexiteit - mystiek bewustzijn.	Dit niveau beoogt inzicht te geven in mystieke ervaringen en spiritueel /religieus bewustzijn. Volledige acceptatie van de wereld zoals hij is, zonder verlies van kritisch vermogen. In dit niveau van het model opgenomen: Joseph Campbell, Thich Nhat Hanh

Verwante modellen

Waar Vogler zich in zijn Writers Journey met name richt op de universele structuur van verhalen, richt het Double Healix model zich op persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. Beide pretenderen niet een wetenschappelijk, maar een narratief model te zijn. Het Double Healix model beschrijft net als het Spiral dynamics en de modellen van Ken Wilber niveaus van menselijke ontwikkeling. Een andere overeenkomst met deze modellen is het streven naar universaliteit. Het Double Healix Model kent voorts overeenkomsten met Theory U van Otto Scharmer (persoonlijke verandering in relatie tot organisatieontwikkeling) en De Vijfde Discipline van Peter Senge (leren en ontwikkelen in organisaties). Voorts hebben de zeven niveaus overeenkomsten met de chakrafilosofie. Klaas van Egmond en Fons Trompenaars deden eveneens onderzoek naar de verzoening van polaire wereldbeelden en waardesystemen.

Methodiek

In overeenstemming met de uitgangspunten van de narratieve psychologie wordt bij de toepassing van het Double Healix model gewerkt met verhalen. Het model is bekend geworden via een onderwijs- en trainingsmethodiek gebaseerd op het gebruik van filmbeelden. Ook hierin bouwt het model in zijn toepassing voort op het gedachtengoed van [[Joseph Campbell[[ en Christopher Vogler, die met name film beschouwden als de mythologie van de moderne mens vanaf de 20e eeuw.

Verder lezen

• Leiderschap, een reis in beeld, uitg. Malpertuis, ISBN 90-807577-21
• Het Wiel Opnieuw Uitvinden, Cycli en Niveaus van Leiderschap, eerste druk 2010, tweede druk 2012, ISBN 978-94-90211-00-4
• Zin in Opvoeden, behoeften, deugden, duurzaamheid, 2013, ISBN 978-94-90211-08-0
• Loopbaanladders & Wereldbanen, wegwijzer naar nieuwe mogelijkheden, 2014, ISBN 978-94-90211-10-3
• Ryan Niemiec & Danny Wedding, Positive Psychology at the Movies: Using Films to Build Character Strengths and Well-Being, 2013, ISBN 978-0889374430
• Movies and the Meaning of Life, Philosophers take on Hollywood, ed. Kimberley Blessing & Paul Todico, 2005

Externe links

• http://www.doublehealix.com

Noten