De Ontwikkelingsgerichte Benadering

De Ontwikkelingsgerichte Benadering (OGB) is een stroming binnen psychologie en pedagogiek in het Nederlandstalig gebied. In eerste instantie vond de benadering zijn toepassing in het onderwijs onder de naam ontwikkelingsgericht onderwijs. Sedert 1990 zijn een 300 basisscholen aangesloten bij deze benadering. Een verdere fundering en toepassing gebeurde in het Ontwikkelingsgericht Coachen door Rudy Vandamme in de jaren 1995-2008.

De Ontwikkelingsgerichte Benadering bestaat uit een consistent mens- en wereldbeeld dat zich vertaalt in principes, methodiek en toepassingen.

De idee ‘Ontwikkeling’

De Ontwikkelingsgerichte Benadering steunt op een kritische reflectie op de idee ‘ontwikkelen’. De theoretische basis van de Ontwikkelingsgerichte Benadering is het herdenken van de filosofische grondslagen van dit idee. Aanvankelijk wordt het begrip gebruikt om een handeling aan te wijzen: de wikkels afdoen zodat het ingewikkelde object tevoorschijn komt. In de figuurlijke betekenis werd vervolgens de idee ontwikkeling gebruikt om aan te geven dat een entiteit kan evolueren van een primitieve, onbeschaafde naar een meer gevormde, gecultiveerde staat. De idee ‘ontwikkeling’ werd in een kader van het Verlichtingsdenken begrepen als een lineaire vooruitgang naar een steeds betere staat tot, naar men hoopte en geloofde, een ideale staat bereikt zou worden. In de 18de, 19de en 20ste eeuw is dit het kader van denkers als Hegel, Darwin, Marx en in hun zog antropologen, politici en economen. In hun ideeën leven de vooronderstellingen dat de menselijke beschaving vanuit eigen wil voortgang kan bepalen (een antropocentrische zienswijze), dat die voortgang steeds een vooruitgaan is en de essentie vormt van de menselijke beschaving. Ten slotte dat de motor van die voortgang het cultiveren is van lagere bestaansvormen. Een denker als Nietzsche en existentialistische filosofen als Sartre en Heidegger zijn de voorbode van een tegenreactie op deze invulling. Destructie, eeuwige herhaling en het kwade zijn ook deel van de mens. Het postmodern relativisme vernietigt in de tweede helft van de 20ste eeuw het vooruitgangsdenken en maakt de humanistische intentie om andere te helpen ontwikkelen tot een verdacht project. Rudy Vandamme kiest ervoor om de idee 'ontwikkeling' te herwaarderen. Ontwikkeling is voor hem in de eerste plaats een geloof dat er een voorwaartse voortgang te herkennen is in de levensloop van individuen, teams, organisaties, samenlevingen en de levende wezens als geheel. Ontwikkeling, zo stelt hij, is een kenmerk van het leven in het universum. De evolutie van soorten toont een ontwikkeling naar hogere graden van complexiteit en bewustzijn. Daarmee differentieert dit idee zich van de gedachte dat het leven niet meer is dan opgang, verval en eeuwige herhaling.

Mens- en wereldmodel

De Ontwikkelingsgerichte Benadering steunt op een ecologisch en gelaagd wereldmodel. De mens is niet de top van de evolutie. De mens wordt gezien als een wezen dat zichzelf betekenis geeft doorheen de verhoudingen waarin hij leeft. De mens is een deelgeheel, een holon, een concept dat Ken Wilber ontleent heeft aan Koesler. De mens is deel van de natuur en tegelijk is de mens de motor voor het ontstaan van een nieuw evolutionair ontwikkelingsniveau.

Principes

Ontwikkelingsgerichte werkers volgen algemene principes:

1.Men begrijpt de dialoog als een zone van naaste ontwikkeling: het verschil tussen zichzelf en de ander werkt prikkelend maar tegelijk laat men de aansturing bij de andere . 2.Men denkt in een holarchisch wereldmodel: men kijkt naar een individu, team of situatie als een identiteit dat zich vormt en hervormt in relatie tot een gebeurtenis of invloed. Een individu of team wordt niet geïsoleerd uit zijn context.

3.Men laat leren en ontwikkelen nauw aansluiten bij de leefwereld van wat er is.

Toepassingen

De Ontwikkelingsgerichte Benadering is terug te vinden in diverse toepassingen. Naast specifieke professionele invullingen gaat het vooral over een manier van werken gebaseerd op een visie en attitude die overal kan ingezet worden. Zo kunnen ook ouders ontwikkelingsgericht opvoeden of collega’s onder elkaar ontwikkelingsgesprekken voeren.

Ontwikkelingsgericht Onderwijs

Sedert 1990 geven een 300 basisscholen in Nederland onderricht volgens de principes van het Ontwikkelingsgericht Onderwijs(OGO). Prof. Bert van Oers was hiervan de belangrijkste pionier. Vijf lerarenopleidingen PABO bieden een gespecialiseerde OGO route. Twee hogescholen hebben een onderzoekslectoraat OGO: InHolland bestaft door dr. Dorian de Haan en de Christelijke Hogeschool van Ede, geleid door Dr. Hans Bakker. Het Ontwikkelingsgericht Onderwijs heeft haar eigen tijdschrift Zone.

Het Ontwikkelingsgericht Onderwijs is geworteld in de cultuurhistorische visie op menselijke ontwikkeling van de Russische pedagoog Vygotsky. Zijn basisstelling is dat leren moet bijdragen aan de brede culturele ontwikkeling van leerlingen. Dat kan volgens hem alleen wanneer leren zowel maatschappelijk (wat is de waarde van deze kennis in onze samenleving?) als persoonlijk betekenisvol is (wat is de waarde van deze kennis voor mij?). Volgens Hans Bakker speelt OGO zich dan ook af op verschillende dimensies:

• De persoonlijke ontwikkeling van alle medewerkers in de school.
• Een normatieve benadering van goed onderwijs: welke waarden en normen geven we kinderen mee vanuit onze visie- en ideeënontwikkeling?
• De dynamiek in de ontwikkeling van het totale systeem zien we in de spanningen tussen de structuur (de regelkant waar opbrengsten gemeten worden) en de cultuur van de schoolorganisatie (waar mensen in ontwikkeling zijn).
• Het ontwikkelingsstreven van de organisatie naar dynamisch evenwicht om bereikte invoeringsdoelen van het OGO-concept vast te leggen blijkt noodzakelijk voor het invoeren.

De pedagogische theorie erachter en het onderzoek waarop het berust, worden gedragen door een internationale gemeenschap van onderzoekers, theoretici en praktijkmensen in onderwijs.

Een ontwikkelingsgerichte school is, in de onderbouw, te herkennen aan de rijke spelhoeken - museum, postkantoor, restaurant -, die samen met de kinderen ontworpen zijn rond herkenbare sociaal-culturele activiteiten. De spelhoeken maken deel uit van een spelcurriculum waarin het begeleiden van de brede ontwikkeling van kinderen rond thema’s is opgebouwd. Activiteiten voor het leren schrijven, lezen en rekenen maken uitdrukkelijk deel uit van dat curriculum, zonder dat het belang van oefening uit het oog wordt verloren.

Ontwikkelingsgericht Coachen van individuen en teams

Ontwikkelingsgericht Coachen is een benadering ontwikkeld in de coachpraktijk van Rudy Vandamme en voor het eerst geconceptualiseerd in 2003 en verder verfijnd over de jaren heen. In 2013 verschijnt het tweede handboek dat de toepassing voor teamontwikkeling uitlegt. Het Ontwikkelingsgericht Coachen werd opgenomen als één van de coachbenaderingen in het overzichtswerk van Van Ass. De gedachten van het Ontwikkelingsgericht Coachen is ook de basis van het boek 'Coachen als professie' van Ien van der Pol waar Rudy Vandamme het voorwoord in schreef.van Ass, S. (2011).

Het Ontwikkelingsgericht Coachen wordt gedefinieerd aan de hand van vijf kenmerken:

1.De Ontwikkelingsgerichte coach gebruikt de triadische ontwikkelingsruimte. In individuele coaching is dat de triadische dialoog, waarin coach en cliënt, naast elkaar aankijken, ook kijken naar een gemeenschappelijk punt in de mentale ruimte. In het coachen van teamontwikkeling zitten de deelnemers in een cirkel waarbij het midden bestaat uit een lege ruimte.

2.Een problematische aanmelding wordt herkaderd in een kans om scheppend doelgericht bezig te zijn.

3.Concrete voortgang wordt ingebed in de identiteitsontwikkeling van de persoon in een bepaalde fase van zijn leven.

4.Duurzaamheid en zinvolheid wordt bekomen door het individu of het team te zien als onderdeel van de ontwikkeling van een groter geheel waarin ze participeren.

5.Zelfsturing wordt gezien als een bekwaamheid die tijdens de coaching aangeleerd wordt.

De benadering wordt onderwezen in verschillende hogescholen en opleidingsinstituten, zoals de Academie van Coaching en Counselling, het Ontwikkelingsinstituut, de afdelingen Omgangskunde van de Fontys hogeschool en de Hogeschool Utrecht. Bij de Hanzehogeschool Groningen en de Christelijke hogeschool van Ede werd het in post-hbo onderwijs als een afstudeerrichting ontwikkelingsgericht coachen opgevat.

Ontwikkelingsgericht Bemiddelen (mediation)

Ontwikkelingsgericht bemiddelen werd uitgewerkt door Diana Evers van Mediation Instituut Vlaanderen. Deze baseert zich op een aantal uitgangspunten:

1.Een kwestie of conflict wordt gezien als een uitnodiging om zich als deelgeheel te ontwikkelen en daardoor het geheel, de relatie, mee te ontwikkelen. De ontwikkelingsgerichte bemiddelaar zal methodisch de partijen niet alleen horizontaal verbinden, maar ook het groter geheel in gesprek brengen.

2.De bemiddelaar belichaamt een ontwikkelingsgerichte levenshouding: hij werkt verbindend en bekijkt verschillen en diversiteit als positieve elementen van ontwikkeling. Vanuit die houding inspireert hij zijn cliënten om hetzelfde te doen. De ontwikkelingsgerichte bemiddelaar verplicht de klant echter niet tot ontwikkeling.

3.De bemiddelaar past de ontwikkelingsformule toe: erkennen wat er is, toevoegen en loslaten.

4.In de methodiek bouwt de ontwikkelingsgericht bemiddelaar een fase in waarbij de partijen expliciet zich verhouding met hun gedeeld groter geheel. Zij worden geëngageerd om dat geheel verder vorm te geven.

Bijkomende literatuur

• van Ass, S. (2011). Het Coachingsmethodiekboek. Hoofddorp: Boom-Nelissen. P. 127 e.v.
• Diana Evers (2010). Ontwikkelingsgericht bemiddelen. Nederlands-Vlaams tijdschrift voor mediation en conflictmanagement.
• Ken Wilber (2007). The integral vision., Shambhala Publications: Boston, 2007.

Externe links

• Academie voor Ontwikkelingsgericht Onderwijs
• http://www.che.nl/nl-nl/nieuws/promotieonderzoek-hans-bakker-basisscholen-moeten-leren-diepleren
• (en) Ken Wilbers officiële website

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: