Hekserij

Hekserij verwijst meestal naar het vermeende gebruik van bovennatuurlijke of magische krachten om andere leden van de gemeenschap te schaden, hoewel er bij hekserij soms wel sprake is van een gunstig effect. Deze associatie met het kwaad wordt door moderne wicca's evenwel beschouwd als denigrerend tegenover hun religie.

De term hekserij is op zich nogal dubbelzinnig, want het wordt gebruikt in verschillende historische, antropologische, religieuze en mythologische contexten. Bij het gebruik van de term wordt soms onderscheid gemaakt tussen slechte en goede hekserij, waarbij het laatste vaak met genezing in verband wordt gebracht, mogelijk als een tegenmaatregel voor de gevolgen van slechte hekserij. Iemand die hekserij praktiseert wordt een heks genoemd (van het Duitse hexe).

Geloof in hekserij is wijdverspreid en komt wereldwijd voor in verschillende samenlevingen en culturen. In West-Europa is het meestal geassocieerd met de heksenjachten van het vroegmoderne Europa (14e-18e eeuw). Het stereotype van de heks als een wezen dat een verbond sluit met de duivel en naar sabbats vliegt is grotendeels gebaseerd op de verhalen die heksenjagers verspreidden over een godslasterlijke sekte die de christelijke samenleving bedreigde. In het midden van de 20e eeuw was er een groeiende interesse in hekserij onder de vorm van neopaganisme. De Wicca's en andere groepen beweerden de erfgenamen te zijn van een oude, voorchristelijke religie van heksen die in de vroegmoderne tijd werden vervolgd door de kerk, en om uitroeiing te vermijden ondergronds waren gegaan. Neopaganisten baseren hun overtuigingen over zo'n heidense cultus vaak op theorieën van 19e- en begin 20e- eeuwse geleerden zoals Margaret Murray, die overtuigd waren van het werkelijke bestaan van zulke vervolgde sekten. Deze heksencultus-hypothese wordt nu door de meeste moderne onderzoekers van de hekserij als hoogst onwaarschijnlijk verworpen.

Heksenjacht was en is geen exclusief Europees fenomeen. Het is nog steeds een vreselijke dagelijkse realiteit in sommige regio's van Afrika waar heksenjachten slachtoffers blijven maken. De vervolgden krijgen de schuld bij verdachte sterfgevallen in de gemeenschap, mislukte oogsten of verspreiding van ziekten.

Studie van hekserij

De geschiedenis van de hekserij begint niet, zoals velen menen, met de heksenvervolgingen van de 16e en 17e eeuw. De wortels van de hekserij strekken zich uit tot in de klassieke oudheid en waarschijnlijk vroeger dan dat. Over hekserij bestaan verschillende boeiende theorieën en verhalen die ons heel wat vertellen over hoe in vroeger tijden over een heks gedacht werd. Vragen die daarbij gesteld kunnen worden zijn:

• Waren er mensen die zichzelf als heksen beschouwden?
• Als dat zo was, wat deden ze dan of geloofden ze te doen?
• Waren ze georganiseerd en hielden ze vergaderingen?
• Wat te denken over die covens en sabbats?
• Waar en wanneer begonnen de grote heksenvervolgingen? En wie begon het en om welke redenen? Om welke aantallen geëxecuteerden ging het daarbij?

Dergelijke vragen werden in de loop van de tijd door een aantal auteurs op verschillende wijze benaderd. Zij waren hiermee ook bepalend voor de beeldvorming rond de (Europese) heks. Niet alleen historici hebben zich gebogen over de geschiedenis van de hekserij en de manier waarop hekserij in samenlevingen functioneert, maar ook - sinds de 19e eeuw- bekende antropologen en sociologen. Dit alles maakt de studie van de hekserij tot een boeiend onderwerp.

Zie ook

• Essay:Waarom vooral vrouwen van hekserij werden beschuldigd

 

artikelkiem