Koninklijke Stapelhuizen

Het Koninklijke Stapelhuis werd opgetrokken op de plaats van het voordien door Louis Roelandt ontworpen complex uit 1830. Laatstgenoemde was opgetrokken in een combinatie van neo-Italiaanserenaissance-stijl en laatclassicistische stijl. Het omvatte drie reusachtige vleugels van vijf bouwlagen, gescheiden door ruime binnenplaatsen, waarop later hangars werden opgetrokken. In 1844 werd onder leiding van ingenieur A. De Marbaix het stapelhuis uitgebreid, en werd de spoorweg erdoorheen aangelegd. Op 28 oktober 1855 stortte een deel in, in 1857 woedde een eerste brand, en op 5 juni 1901 werd het praktisch volledig in as gelegd.

Tussen 1901 en 1902-1906 werd het nieuwe stapelhuis gebouwd, naar verluidt ontworpen door de aannemers Jean Hubert Bolsée en Emile Hargot. Van de door Roelandt ontworpen gebouwen rest niets meer, maar mogelijk werden enkele funderingen hergebruikt.

Tot de oudste delen behoren de twee magazijntjes van omstreeks 1870 "Buenos Aires" en "El Salvador": bakstenen gebouwtjes van een bouwlaag, onder twee aanleunende zadeldaken (metalen dakbedekking). In het interieur: Polonceau-kappen met ijzeren spantbenen; elk spantbeen rust in aanleuningspunt op, en is met bouten bevestigd aan de kopplaat van een gietijzeren kolom; laatstgenoemde rust op een hardstenen sokkel.

De stapelruimten vormen door hun brede gevels en hun bouwvolume (67.135 m², met een gesloten bouwvolume over een lengte van meer dan 400 m) een monumentaal geheel, dat het perspectief van Bonaparte- en Willemdok afsluit.

Architectuur

Reusachtig ommuurd complex, dat het gehele bouwblok inneemt, bestaande uit verschillende brede vleugels. Imposante bakstenen lijstgevels van vijf bouwlagen op een gecementeerde, met schijnvoegen belijnde begane grond, onderbroken door de eveneens van imitatievoegen voorziene muur. Op de bovenverdiepingen worden de hoekpartijen geaccentueerd door gecementeerde, geblokte risalieten in getoogde nissen. Aan de straatzijde vertonen de middentraveeën een verticale opbouw met rondboognissen, afgesloten door een monumentale en zware kroonlijst op langgerekte consoles, gekornist aan de zijrisalieten. Aan de Entrepotkaai doorbreekt een centrale, vooruitspringende partij de monotone gevelwand.

Opvallend is het belang dat gehecht werd aan horizontale en verticale circulatie: onderdoorgangen voor spoor- en vrachtwagenverkeer (met gescheiden verkeersstromen) onder de verschillende vleugels; de volledig in beton uitgevoerde gaanderijen over de volledige lengte van de buitengevels; de van de tweede tot vijfde bouwlaag doorlopende betonnen erkers (twee per gevelwand) welke de trappen bevatten.

Interieur volledig uitgevoerd in gewapend beton, met licht getoogde gewelven op betonnen moerbalken, welke op betonnen kolommen rusten. Opmerkelijk zijn de gietijzeren stootstukken welke de voetstukken der kolommen in de onderdoorgang beschermen.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Former buildings and structures of Belgium op Wikimedia Commons.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties FIERENS J. 1977: Antwerpse Stapelhuizen: een balans van 1850 tot 1910, onuitgegeven verhandeling Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedebouw Antwerpen, 54-56. HIMLER A. 1976: Inventarisering industrieelarcheologische relicten... Gedeelte havenarcheologie, onuitgegeven werkdocument, Antwerpen, 4. [1]