Arnold-Jan Scheer

Arnold-Jan Scheer (© Foto: Ellis Michelle Scheer )

Arnold-Jan Scheer (Amsterdam, 12 juli 1947) is een Nederlands journalist, publicist, schrijver, televisie-, theatermaker en illusionist. Scheer doet meer dan 30 jaar onderzoek naar Sinterklaasfeesten in Europa en heeft in de loop der jaren tientallen Sinterklaasfeesten bijgewoond en gefilmd. Hij werkte onder andere voor Nieuwe Revu, Haagse Post, VARA-gids en National Geographic. Hij publiceerde een aantal boeken. Hij maakte onder andere televisieprogramma’s als Paradijsvogels van de AVRO en was redacteur en interviewer voor Showroom van de NCRV.

Biografie

Begin loopbaan

Scheer volgde de MULO en HBS-A in Amsterdam, was lid van Kindercircus Elleboog en werd in 1966 verslaggever van het Wiering's Weekblad in Amsterdam, in 1967 redacteur bij uitgeverij Dupuis in Brussel. Van 1967 tot 1975 werkte hij freelance voor het weekblad Televizier.

Showroom en Paradijsvogels

Vanaf 1968 werkte Scheer als freelancer voor het jongerenradioprogramma Halte van Jan Fillekers (NCRV), waarin hij eigenzinnige, excentrieke mensen opspoorde en interviewde. Dit bracht Fillekers op het plan voor NCRV-televisieprogramma's over opvallende mensen als Kijkkijk en D'rop en D'ran, voorlopers van het latere NCRV-programma Showroom. Scheer deed voor al deze programma's voorbereidend werk, maakte deel uit van de redactie ervan en maakte er interviews en reportages voor, zoals ook voor Waar of niet Waar en Mensenmensenmensen, alle van de NCRV. In de Nieuwe Revu zette hij zijn voorkeur voor bijzondere medemensen voort in de rubriek Burgerhotel Pluk de Dag, waarna Fillekers hem in 1977 vroeg voor Showroom.

Showroom was aanvankelijk een liedjes-en-sketchesprogramma, een parodie op de op dat moment opkomende 'showbussinesjournalistiek'. Scheer bleef bijzondere personen aandragen. De geschreven teksten bleken niet opgewassen tegen de teksten uit het echte leven en Showroom ging daarom uitsluitend uit reportages over excentrieke mensen bestaan. Scheer maakte er van 1977 tot 1982 met Fillekers de interviews voor.

Het bekendst werden:

• Jean Prick, de man die huilde omdat hij van zijn vader geen Bugatti kreeg.
• Ansje Gerding-LeComte, de vrouw die kabouters in haar achtertuin en omgeving van haar huis in Nunspeet waarnam, wat door haar man, die chemieprofessor was, met liefde werd begrepen.
• Peter Haak, die naar de boordradio van vliegtuigen luisterde in zijn Friese huisje en de condensstrepen ervan dromend beschouwde bij de geur van een flesje kerosine.

In 1981 schreef Scheer een boek met portretten van bijzondere mensen die hij had ontmoet. Hij noemde het boek Paradijsvogels, omdat het kleurrijke personen waren en het woord 'vogel' naar een hip figuur kan verwijzen. Om het boek officieel te presenteren, organiseerde hij een variétéavond in Paradiso Amsterdam, waar onder anderen optraden: de verzamelaar van dia's van tramongelukken, de Sterke Belg, Het Vuilharmonisch Orkest (zwervers en daklozen) en de dame met de aangeklede hondjes. Scheer noemde het aldus ontstane genre naïef variété. Daarna werd de naam Paradijsvogel geleidelijk steeds vaker gebruikt in de nieuwe woordbetekenis in de Nederlandse taal. In 1992 gaf hij deze naam, als regisseur, samensteller, interviewer en medeproducent, ook als titel aan een nieuw televisieprogramma: Paradijsvogels van de AVRO.

Scheer & Remmers

Van 1974 tot 1978 was Scheer freelance journalist voor het weekblad Nieuwe Revu. In die periode ontstond het verslaggeversduo Scheer & Remmers, dat politici, industriëlen en geestelijken op een speelse wijze interviewde, wat echter niet door iedereen op prijs werd gesteld: Hans Wiegel, Joseph Luns (secretaris-generaal van de NAVO), Bauke Roolvink, Roelof Kruisinga, Marcus Bakker, Frans Andriessen, Cornelis Berkhouwer (voorzitter van het Europees Parlement), Hub van Doorne (directeur van DAF), Petrus Canisius van Lierde (vicaris-generaal van de paus) en Paus Johannes Paulus II werden geportretteerd in de vorm van een schertswinkelsketch.

De Journalist, het tijdschrift van de Nederlandse Vereniging van Journalisten markeerde in een artikel deze periode als het begin van de 'nieuwe journalistiek' in Nederland, een genre literaire verslaggeving dat Tom Wolfe in 1965 in Amerika had geïntroduceerd.

Scheer interviewde verder onder anderen John Lennon en Yoko Ono, Maharishi Mahesh Yogi, Nisargadatta Maharaj, Paul Verhoeven, Freek de Jonge en Pier Paolo Pasolini.

Docent

Scheer was in 1985 invallend docent televisie aan de School voor Journalistiek in Utrecht.

Filmografie

• Penose (Een documentaire-serie van Roy Dames en Arnold-Jan Scheer over de Amsterdamse driehoek Zeedijk, Warmoesstraat, Geldersekade, verwacht 2020)
• Mijn ontmoetingen met de duivel (documentaire, 2018)
• Wild Geraas (documentaire, 2016)
• De illusionist (speelfilm van Jos Stelling), regie-assistentie, casting, magic consultant
• Bioscoopspot Nieuwe Revu (1975), productie, regie

Boeken

• Zwarte Sinterklazen, Over Pieten en ander heidens volk (Stichting Uitgeverij Papieren Tijger, 2014)
• Wild Geraas, Mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman (Uitgeverij ASPEKt, 2009)
• Arnold-Jan Scheer, reporter, televisiemaker, magiër, paradijsvogel… (Uitgeverij Voetnoot, 2008)
• Showroom, co-auteur (Uitgeverij De Fontein, 1983)
• Paradijsvogels (Uitgeverij Loeb, 1981)
• Scheer & Remmers, verslaggevers (Uitgeverij Loeb, 1979)

Televisieprogramma's

• DVD Showroom (interviews, 2006)
• Cobra (reclame voor Iglo, Yellow Fish Productions, acteur, 1999)
• Nachtportier (VPRO, zevendelige serie, acteur, 1998)
• Paradijsvogels in de Hippe Droom (naïef variété, presentatie, producent, 1996)
• Paradijsvogels, (AVRO, 50 afleveringen, productie, regie, interviews, presentatie, 1992-1996)
• 5U Show (RTL, tientallen items regie, 1989)
• WDR-programmaserie Panoptikum (item-regie Enzico-reclame, acteur, 1980)
• Scheer & Remmers bij de DAF (KRO, docu-dramaserie, presentatie, regie, interviews, 1978)
• Scheer & Remmers in Rome (Veronica, docu-dramaserie, presentatie, regie, interviews, 1978)
• Showroom (NCRV, redactie, research, interviews, 1972-1980)
• Waar of niet waar (NCRV, Wer dreimal lügt, WDR, tientallen items, regie, interviews, presentatie, 1971-1973)
• D'rop en D'r an (NCRV, itemregie, interviews, 1971)
• Kijkkijk (Nederlandse inzending tv-festival Montreux, 1970)
• Kijkkijk (NCRV, tientallen items, redactie, research, interviews, regie, 1968-1970)

Radioprogramma's

• Rozengeur en Prikkeldraad (NCRV-radio, item-regie, 1980)
• Middagje (AVRO, interviews, item-regie, 1978)
• Nieuwe Revu-reclameboodschappen voor Veronica-radio (productie, regie, 1975)
• Hier en Nu (NCRV, rechtbankverslag, 1970)
• Losvast (NCRV-radio, tientallen radioreportages, interviews, 1969)
• Halte (NCRV-radio, tientallen radioprogramma's, interviews, 1968-1969)

Theater

Scheer is sinds 1977 theatermaker. Hij was een van de pioniers van theaterfestival De Parade. In 1989 werd hem door initiatiefnemer Terts Brinkhoff gevraagd daarvoor een reizend theater op de nog jonge Parade te exploiteren, de Boscotent, die hij omdoopte in de Paradijsvogeltent.

Van 1990 tot 2004 trad hij erin op op de Parade. Verder onder andere: programma's op Oerol 1999 en 2001, festivals Avignon, Chalon sur Saône, Gent, Boulevard of Broken Dreams Barcelona 2005, Boekenbal 2004 en Museumnacht 2006.

ABC News

In december 2009 werkte Scheer mee aan een in de Verenigde Staten uitgezonden ABC-nieuwsonderwerp: Santa's Scary Sidekicks, over de primitievere Europese sinterklaasriten. Op de ABC-website werd aandacht besteed aan het onderzoek van Scheer.

Zwarte Piet-discussie

In 2013 raakte Scheer door een ingezonden stuk van zijn hand op de opiniepagina van de Volkskrant van 15 oktober betrokken bij de Zwarte Piet-discussie. Op grond van zijn onderzoek naar de wortels van het sinterklaasfeest stelde hij hierin dat het archetype van Zwarte Piet veel ouder is dan 1850, het jaar waarin volgens de tegenstanders Zwarte Piet is ontstaan. De laatsten baseren zich op een kinderboekje uit dat jaar van de onderwijzer Jan Schenkman, waarin de 'knecht' van Sint Nicolaas als etnisch zwarte figuur werd afgebeeld. Volgens Scheer zijn Sint en Piet beiden echter zelfs ouder dan het christendom. De rite zou sjamanistische wortels hebben. Het zwarte gezicht zou een roetvermomming zijn en dus geen uiting van racisme. Net als Sinterklaas is Zwarte Piet volgens hem een syncretische figuur. De roetvermommingen met of zonder Sint zijn in verschillende Europese landen te zien.

In een artikel in Trouw van 23 oktober 2013, in het katern De Verdieping, ging Scheer hier verder op in en legde hij een verband met het Afrikaans sjamanisme, waarin de omgekeerde situatie bestaat. Mannen in de initiatieleeftijd maken hun gezicht wit met klei om zich te verbinden met de overleden stamleden, om volgens Scheer dezelfde reden als de Europeanen hun gezicht zwart maakten met roet.

Een internationale documentaire van Wild Geraas (Engels: My Encounters with the devil) en lange filmdocumentaire is in productie genomen met Roy Dames (Roaring Films) als cameraman. De film bevat beelden uit Europese en Afrikaanse landen.

Externe links

• Officiële website van Arnold-Jan Scheer
• Website Wild Geraas
• Website De Penose

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: