Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Volksgeneeskunde: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 2: | Regel 2: | ||
==Studies== | ==Studies== | ||
Er zijn nauwelijks studies over de volksgeneeskunde in het [[Nederlands]]e taalgebied. Slechts drie personen hebben zich uitvoerig met dit onderwerp beziggehouden: de artsen [[Martinus Antonie van Andel]] (1878–1941), [[Cornelis Bakker]] uit [[Broek in Waterland]] (1863–1933) en de onderwijzer [[Alfons De Cock]] uit [[Denderleeuw]] ([[België]]).<ref>Dr. Paul van Dijk, ''Volksgeneeskunde in Nederland en Vlaanderen'', Deventer 1982, p. 13.</ref> | Er zijn nauwelijks studies over de volksgeneeskunde in het [[Nederlands]]e taalgebied. Slechts drie personen hebben zich uitvoerig met dit onderwerp beziggehouden: de artsen [[Martinus Antonie van Andel]] (1878–1941), [[Cornelis Bakker]] uit [[Broek in Waterland]] (1863–1933) en de onderwijzer [[Alfons De Cock]] uit [[Denderleeuw]] ([[België]]) (1850–1921).<ref>Dr. Paul van Dijk, ''Volksgeneeskunde in Nederland en Vlaanderen'', Deventer 1982, p. 13.</ref> | ||
Het bestuderen van de volksgeneeskunde is van belang voor de [[volkskunde]],<ref name=ntvg>Martinus Antonie van Andel, ''Volksgeneeskunde en haar beteekenis voor de Nederlandsche volkskunde'', Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 10 juni 1941, 85, p. 2697–2705. [http://www.ntvg.nl/publicatie/volksgeneeskunde-en-haar-beteekenis-voor-de-nederlandsche-volkskunde/pdf (online)]</ref> dus de [[etnologie]] en de [[culturele antropologie]], maar ook voor een ruimer begrip van de geschiedenis van de geneeskunde.<ref>[http://www.gewina-studium.nl/index.php/studium/article/view/URN%3ANBN%3ANL%3AUI%3A10-1-115537/9673 ''Studium''] tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis</ref> | Het bestuderen van de volksgeneeskunde is van belang voor de [[volkskunde]],<ref name=ntvg>Martinus Antonie van Andel, ''Volksgeneeskunde en haar beteekenis voor de Nederlandsche volkskunde'', Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 10 juni 1941, 85, p. 2697–2705. [http://www.ntvg.nl/publicatie/volksgeneeskunde-en-haar-beteekenis-voor-de-nederlandsche-volkskunde/pdf (online)]</ref> dus de [[etnologie]] en de [[culturele antropologie]], maar ook voor een ruimer begrip van de geschiedenis van de geneeskunde.<ref>[http://www.gewina-studium.nl/index.php/studium/article/view/URN%3ANBN%3ANL%3AUI%3A10-1-115537/9673 ''Studium''] tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis</ref> | ||
==Volksgeneeskunde en universitaire geneeskunde== | ==Volksgeneeskunde en universitaire geneeskunde== | ||
De moderne geneeskunde dankt een aantal belangrijke medicijnen aan behandelingen die uit de volksgeneeskunde stammen. Reeds de oude Grieken en de Noord-Amerikaanse indianen gebruikten de schors van het geslacht ''Salix'', de wilgen, als pijnstillend middel. In 1839 werd uit de bloemknoppen van de moerasspirea voor het eerst salicylzuur gewonnen, dezelfde stof die ook in de wilgenschors actief is. In 1899 bracht BAYER een synthetisch derivaat op de markt, [[acetylsalicylzuur]], bekend onder de merknaam [[aspirine]]. | Ten laatste in de 19e eeuw begonnen de moderne universitaire geneeskunde en de volksgeneeskunde steeds verder uit elkaar te groeien, door het ontwikkelen van chemische productiemethoden. De moderne geneeskunde dankt een aantal belangrijke medicijnen aan behandelingen die uit de volksgeneeskunde stammen. Reeds de oude Grieken en de Noord-Amerikaanse indianen gebruikten de schors van het geslacht ''Salix'', de wilgen, als pijnstillend middel. In 1839 werd uit de bloemknoppen van de moerasspirea voor het eerst salicylzuur gewonnen, dezelfde stof die ook in de wilgenschors actief is. In 1899 bracht BAYER een synthetisch derivaat op de markt, [[acetylsalicylzuur]], bekend onder de merknaam [[aspirine]]. | ||
De Engelse geneesheer [[Wiliam Withering]] was in 1785 de eerste die het gebruik van het vingerhoedskruid ''(Digitalis purpurea)'' tegen hartkwalen beschreef, nadat hij het gebruik ervan als volksgeneesmiddel van een oude vrouw had leren kennen. Door onderzoek stelde hij vast dat dit ingrediënt van het kruidenmengsel inderdaad kon worden gebruikt bij hartkwalen.<ref name=ntvg/><ref>Willem Cornelis de Graaff, ''Geneeskruiden door de eeuwen heen'', W. J. Thieme, 1951</ref> Hij extraheerde hieruit de alkaloïden digoxine en digitoxine. | De Engelse geneesheer [[Wiliam Withering]] was in 1785 de eerste die het gebruik van het vingerhoedskruid ''(Digitalis purpurea)'' tegen hartkwalen beschreef, nadat hij het gebruik ervan als volksgeneesmiddel van een oude vrouw had leren kennen. Door onderzoek stelde hij vast dat dit ingrediënt van het kruidenmengsel inderdaad kon worden gebruikt bij hartkwalen.<ref name=ntvg/><ref>Willem Cornelis de Graaff, ''Geneeskruiden door de eeuwen heen'', W. J. Thieme, 1951</ref> Hij extraheerde hieruit de alkaloïden digoxine en digitoxine. | ||
| Regel 17: | Regel 17: | ||
==Hedendaagse volksgeneeskunde== | ==Hedendaagse volksgeneeskunde== | ||
De bovenvermelde definities van Van Andel en Van Haver zijn evengoed van toepassing op hedendaagse gebruiken waarvan men een gezondheidsnut verwacht. Deze gebruiken kunnen beïnvloed worden door nieuw opkomende trends of modes. | De bovenvermelde definities van Van Andel en Van Haver zijn evengoed van toepassing op hedendaagse gebruiken waarvan men een gezondheidsnut verwacht. Deze gebruiken kunnen beïnvloed worden door nieuw opkomende trends of modes. | ||
Wanneer een vorm van volksgeneeskunde zich verspreid buiten het cultuurgebied waaruit deze ontstond, wordt het in het nieuwe uitbreidingsgebied als een vorm van alternatieve geneeskunde gezien. | |||
<ref>http://www.who.int/traditional-complementary-integrative-medicine/about/en/</ref> | |||
==Hoofdbestanddelen== | ==Hoofdbestanddelen== | ||
Versie van 9 mei 2018 09:01
Volksgeneeskunde werd door de Gorinchemse huisarts en historicus Martinus Antonie van Andel (1878–1941) gedefinieerd als ’alles wat het volk, steunende op mondelinge of schriftelijke overlevering, op eigen initiatief en op eigen verantwoording aanwendt, om ziekten of verwondingen te genezen, dus zonder daarbij medische hulp of medische voorlichting in te roepen’.[1] Prof. Dr. J. Van Haver beschreef het als ’het geheel van kennis, dat bij een op traditie en onderlinge verstandhouding gebaseerde gemeenschap leeft ten opzichte van ziekten, de verzorging en de bestrijding ervan, of de manier om zich tegen ziekten en ziekteverschijnselen te beschermen.’[2]
Studies
Er zijn nauwelijks studies over de volksgeneeskunde in het Nederlandse taalgebied. Slechts drie personen hebben zich uitvoerig met dit onderwerp beziggehouden: de artsen Martinus Antonie van Andel (1878–1941), Cornelis Bakker uit Broek in Waterland (1863–1933) en de onderwijzer Alfons De Cock uit Denderleeuw (België) (1850–1921).[3]
Het bestuderen van de volksgeneeskunde is van belang voor de volkskunde,[4] dus de etnologie en de culturele antropologie, maar ook voor een ruimer begrip van de geschiedenis van de geneeskunde.[5]
Volksgeneeskunde en universitaire geneeskunde
Ten laatste in de 19e eeuw begonnen de moderne universitaire geneeskunde en de volksgeneeskunde steeds verder uit elkaar te groeien, door het ontwikkelen van chemische productiemethoden. De moderne geneeskunde dankt een aantal belangrijke medicijnen aan behandelingen die uit de volksgeneeskunde stammen. Reeds de oude Grieken en de Noord-Amerikaanse indianen gebruikten de schors van het geslacht Salix, de wilgen, als pijnstillend middel. In 1839 werd uit de bloemknoppen van de moerasspirea voor het eerst salicylzuur gewonnen, dezelfde stof die ook in de wilgenschors actief is. In 1899 bracht BAYER een synthetisch derivaat op de markt, acetylsalicylzuur, bekend onder de merknaam aspirine.
De Engelse geneesheer Wiliam Withering was in 1785 de eerste die het gebruik van het vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) tegen hartkwalen beschreef, nadat hij het gebruik ervan als volksgeneesmiddel van een oude vrouw had leren kennen. Door onderzoek stelde hij vast dat dit ingrediënt van het kruidenmengsel inderdaad kon worden gebruikt bij hartkwalen.[4][6] Hij extraheerde hieruit de alkaloïden digoxine en digitoxine.
Naast werkzame methoden kon en kan volksgeneeskunde ook praktijken bevatten die nauwelijks effect hadden of die zelfs schadelijk waren.[7]
De reeds op het einde van de 19e eeuw algemeen aanvaarde stelling dat in de volksgeneeskunde opvattingen bewaard bleven van zowel de Romeinen en Grieken alsook de inzichten en geneeswijzen van de schoolgeneeskunde uit vroegere eeuwen, werd door historisch onderzoek bevestigd.[2]
Hedendaagse volksgeneeskunde
De bovenvermelde definities van Van Andel en Van Haver zijn evengoed van toepassing op hedendaagse gebruiken waarvan men een gezondheidsnut verwacht. Deze gebruiken kunnen beïnvloed worden door nieuw opkomende trends of modes.
Wanneer een vorm van volksgeneeskunde zich verspreid buiten het cultuurgebied waaruit deze ontstond, wordt het in het nieuwe uitbreidingsgebied als een vorm van alternatieve geneeskunde gezien. [8]
Hoofdbestanddelen
Volksgeneeskunde is geen homogeen geheel. Heel wat verschillende praktijken van diverse achtergrond kunnen tot de volksgeneeskunde worden gerekend. Volgende twee factoren kan men als hoofdbestanddelen beschouwen:[9]
- Ervaring
Om ziekte te bestrijden was de mens genoodzaakt om bij zijn omgeving te rade te gaan. Het is moeilijk vast te stellen in welke mate men gebruik maakte van toevallige vondsten. Men stelt vaak dat de mens conclusies trok uit het observeren van het instinctmatig gedrag van dieren, waarvan bekend is dat zij bij ziekte bepaalde kruiden zoeken. - Magisch-mystieke factoren
Men ging uit van bepaalde krachten die een invloed hebben op de zieke. Men kan binnen de magisch-mystieke factoren onderscheiden tussen magische geneeskunst en religieus-mystieke facetten.
Literatuur
- M. A. van Andel (arts), Volksgeneeskunst in Nederland, diss. Leiden 1909
- A. De Cock, Volksgeneeskunde in Vlaanderen, Gent, J. Vuylsteke 1891. (368 bladz.)
- C. Bakker, Volksgeneeskunde in Waterland Een Vergelijkende Studie met de Geneeskunde der Grieken en Romeinen (Amsterdam: H. J. Paris, 1928).
- L. Vandenbussche (apotheker), Ziektes en remedies in de volksgeneeskunde, 1973
- P. van Dijk (arts), Volksgeneeskunde in Nederland en Vlaanderen, 1982
Bronnen, noten en/of referenties
|
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •