Causa finalis: verschil tussen versies

Versie van 26 feb 2016 10:43

Causa Finalis is een concept uit de metafysica; en wordt uit het Latijn vertaald als Doeloorzaak : causa = oorzaak ; finalis = het doel betreffend. We kunnen het definiëren als het doel van iets, dat tevens een begin-oorzaak er van was. Iets analoogs vinden we terug in de teleologische ethiek of in de geschiedfilosofie van Hegel en Marx, waarbij respectievelijk het doel (telos) van een daad of van de geschiedenis van belang wordt geacht bij de beschouwing en verklaring ervan.

Voor Aristoteles was metafysica de wetenschap van de eerste principes en oorzaken. Zijn voornaamste vaststellingen en problemen in zijn wetenschappelijke werken waren gelinkt aan het fenomeen van de verandering en de beweging, of aan de omzetting van act in potentie en vice versa. Aristoteles ontwikkelde een theorie van causaliteit, algemeen bekend als de Leer van de Vier Oorzaken. Voor Aristoteles was begrip van wat een oorzaak is en hoeveel oorzaken er zijn immers essentieel voor een succesvol onderzoek naar de wereld om ons heen en naar onze eigen persoon.

De leer van de vier oorzaken

Als actoren van deze omzetting zag hij de vier oorzaken, te weten:

de stoffelijke oorzaak = causa materialis;
de vormgevende oorzaak = de causa formalis;
de werkende oorzaak = de causa efficiens;
en dan de voornaamste oorzaak, de 'causa finalis' of de 'doeloorzaak'.

Deze causa finalis was verheven boven de drie vorige; en was zelfs goddelijk voor Aristoteles, daar ze planmatig en steeds gericht was naar een doel, dat uiteindelijk het Goede moest zijn .

Aldus trachtte Aristoteles de werkingen van de natuur en de kosmos te verklaren.

voorbeeld

Een voorbeeldje maakt dit misschien wat duidelijker, en illustreert de causa bij Aristoteles als verklarende factor. Beschouwen we even de bouw van een huis.

de stoffelijke oorzaak van een huis is het materiaal waar het is uit opgebouwd (causa materialis) of (hyle)
de vormgevende oorzaak is het plan, de vorm van het huis (causa formalis ) of (eidos)
de werkende oorzaak is de bouwer van het huis, of de vorm in de ziel van de bouwer (causa efficiens),
en de doeloorzaak- (causa finalis) ten slotte is het doel van het huis: onderdak, bescherming

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-'''Causa finalis''' is een begrip uit de [[metafysica]] en wordt in het Nederlands gewoonlijk vertaald als ''doel-oorzaak'' (uit het Latijn: causa = oorzaak, finalis = letterlijk ’van het einde’; kan ook naar een doel verwijzen: ’''ten einde...''’).
+'''Causa Finalis''' is een concept uit de [[metafysica]]; en wordt uit het [[Latijn]] vertaald als ''Doeloorzaak'' : causa = oorzaak ; finalis = het doel betreffend. We kunnen het definiëren als het doel van iets, dat tevens een begin-oorzaak er van was. Iets analoogs vinden we terug in de [[teleologische ethiek]] of in de [[geschiedfilosofie]] van [[Hegel]] en [[Karl Marx|Marx]], waarbij respectievelijk het doel (telos) van een daad of van de geschiedenis van belang wordt geacht bij de beschouwing en verklaring ervan.
-De causa finalis behoorde tot de leer van de vier oorzaken volgens [[Aristoteles]], die waren:
+Voor [[Aristoteles]] was metafysica de wetenschap van de eerste principes en oorzaken. Zijn voornaamste vaststellingen en problemen in zijn wetenschappelijke werken waren gelinkt aan het fenomeen van de verandering en de beweging, of aan de omzetting van act in potentie en vice versa.
+Aristoteles ontwikkelde een theorie van [[causaliteit]], algemeen bekend als ''de Leer van de Vier Oorzaken''. Voor Aristoteles was begrip van wat een oorzaak is en hoeveel oorzaken er zijn immers essentieel voor een succesvol onderzoek naar de wereld om ons heen en naar onze eigen persoon.
-*causa materialis = stoffelijke oorzaak;
+==De leer van de vier oorzaken==
-*causa formalis = vorm-oorzaak;
+Als actoren van deze omzetting zag hij de vier oorzaken, te weten:
-*causa efficiens = werk-oorzaak; en
+*de stoffelijke oorzaak = causa materialis;
-*causa finalis = doel-oorzaak,
+*de vormgevende oorzaak = de causa formalis;
-die de voornaamste was van de vier; want alles wat is, bestaat of geschiedt, gebeurt en is ’terwille van’ en heeft een bepaald doel of reden.
+*de werkende oorzaak = de causa efficiens;
+*en dan de voornaamste oorzaak, de 'causa finalis' of de 'doeloorzaak'.
+Deze causa finalis was verheven boven de drie vorige; en was zelfs goddelijk voor Aristoteles, daar ze planmatig en steeds gericht was naar een doel, dat uiteindelijk het Goede moest zijn .
-Zo was en handelde niet alleen de mens, maar ook de ganse natuur doelgericht; gericht en op zoek naar het... goede.
+Aldus trachtte Aristoteles de werkingen van de natuur en de kosmos te verklaren.
+===voorbeeld===
+Een voorbeeldje maakt dit misschien wat duidelijker, en illustreert de causa bij Aristoteles als verklarende factor. Beschouwen we even de bouw van een huis.
+*de stoffelijke oorzaak van een huis is het materiaal waar het is uit opgebouwd (causa materialis) of ([[hyle]])
+*de vormgevende oorzaak is het plan, de vorm van het huis (causa formalis ) of ([[eidos]])
+*de werkende oorzaak is de bouwer van het huis, of de vorm in de ziel van de bouwer (causa efficiens),
+*en de doeloorzaak- (causa finalis) ten slotte is het doel van het huis: onderdak, bescherming
+<!--nomi Greenday2 Hier kloppen een aantal fundamenteel belangrijke zaken niet. Aristoteles stelde inderdaad zelf de causa finalis voorop (omwille van dat goddelijke karakter), maar in onze tijd is het de cause efficiens waar het meest belang aan gehecht wordt. De omschrijving van het begrip causa efficiens klopt daarnaast ook niet. Het is meer dan alleen een "bouwer" van een huis, er zit [[agency]] in verwerkt. Er is geen enkele aanwijsbare reden om "de leer van de vier oorzaken" op dit lemma te bespreken, dat slechts hoort te gaan over één van die vier oorzaken: met de name de (ondertussen achterhaalde) doeloorzaak. Geen bronnen, en zelfs neigend naar wiu. Wat wordt bedoeld met "iets analoogs"?-->
+{{Wikidata|}}
 [[Categorie: Filosofie]]
 [[Categorie:Metafysica]]

Causa finalis: verschil tussen versies

Versie van 26 feb 2016 10:43

De leer van de vier oorzaken

voorbeeld

Navigatiemenu

Zoeken