Zelfeuthanasie

Zelfeuthanasie is een vorm van zelfdoding waarbij een persoon niet opzettelijk geholpen wordt. Wel worden, vergelijkbaar met euthanasie, voordat de persoon overlijdt gesprekken gevoerd met naasten of andere personen die bij het overlijden betrokken of ook aanwezig kunnen zijn.

Begripsafbakening

Het begrip ‘zelfeuthanasie’ is door psychiater Boudewijn Chabot geïntroduceerd in het boek Uitweg. Een waardig levenseinde in eigen hand. Uit onderzoek blijkt dat dit niet zelden voorkomt.

Verschil met euthanasie

Bij zelfeuthanasie verzamelt iemand zelf, soms met hulp van naasten, een of een aantal middelen die in de juiste combinatie dodelijk zijn en neemt die zelfstandig in. Bij euthanasie overhandigt een arts het dodelijke middel of dient dat toe door een injectie. Bij zelfeuthanasie liggen het initiatief en de regie niet in de handen van de arts, zoals bij euthanasie, maar in handen van de patiënt zelf. Daarom is (Nederlandse situatie) de euthanasiewet niet van toepassing, en wordt dit ook niet gemeld bij de toetsingscommissie euthanasie.

Verschil met hulp bij zelfdoding

Zowel bij zelfeuthanasie als in het geval van hulp bij zelfdoding neemt de patiënt zelf het dodelijke middel in of voert anderszins een handeling uit die tot diens eigen dood leidt, maar bij hulp bij zelfdoding ligt de regie in handen van de arts en bij zelfeuthanasie ligt deze volledig in handen van de patiënt.

Verschil met suïcide of zelfmoord

Een suïcide vindt vrijwel altijd plaats in eenzaamheid en zonder dat anderen van te voren op de hoogte worden gesteld, vaak impulsief en het lichaam wordt soms verminkt, zoals bij ophanging of springen. Suïcide is meestal zeer schokkend en belastend voor nabestaanden omdat het onverwacht gebeurt, zonder dat het stervensproces wordt gevolgd of begeleid, en zonder dat er afscheid wordt genomen. Bij zelfeuthanasie is er wel een voortraject waarbij andere mensen betrokken of in vertrouwen genomen worden; er kan wel afscheid worden genomen, en niet zelden zijn er ook mensen bij het overlijden aanwezig. Waar zelfmoord nogal eens een impulsieve daad is, is zelfeuthanasie dat niet, juist omdat er anderen bij het stervensproces betrokken zijn.

Verschil met bewuste versterving

Bewuste Versterving is het afzien van eten en drinken door stoppen met eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen. Het oogmerk hiervan is vergelijkbaar met dat van zelfeuthanasie en ook hier worden anderen er doorgaans bij betrokken, maar bij versterving ontbreekt een direct uitgevoerde dodelijke handeling, en is het besluit nog enige tijd omkeerbaar. Versterving wordt in de Nederlandse wet niet aangemerkt als zelfmoord maar als een natuurlijke dood.

In sommige gevallen kan er sprake zijn van een 'grijs gebied' tussen de verschillende termen, bijvoorbeeld als er wel een arts betrokken is maar die niet de regie heeft over het proces.

Argumenten om wel of niet voor zelfeuthanasie te kiezen

Er kunnen verschillende redenen zijn waarom iemand kan kiezen voor zelfeuthanasie en niet voor suïcide, hulp bij zelfdoding of euthanasie:

• Er is geen euthanasie of hulp bij zelfdoding mogelijk, omdat artsen er niet aan mee kunnen, willen of mogen werken. Vooral in landen waarin euthanasie en hulp bij zelfdoding in alle gevallen strafbaar zijn, is dat geen optie.
• Het belang dat men hecht aan de zelfbeschikking, en niet iemand anders schuldig willen maken aan zijn dood.
• Mensen die niet dodelijk ziek zijn maar niet meer verder willen leven, zijn bang voor een afwijzing van een arts aan wie zij euthanasie zouden willen vragen.

Daartegenover staan argumenten waarom iemand niet voor zelfeuthanasie zou kiezen:

• Men moet zelf aan dodelijke middelen komen en zich ervan overtuigen dat deze inderdaad werken en geen ongewenst lijden veroorzaken;
• Er zijn geen deskundige mensen beschikbaar als het mis gaat;
• Men moet fysiek in staat zijn zowel alle voorbereidingshandelingen te verrichten als om het dodelijke middel zelf toe te passen.

Incidentie

Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceert elk jaar het aantal zelfdodingen waarin overlijden door zelfeuthanasie slechts beperkt is opgenomen. Dit blijkt uit het bevolkingsonderzoek van Chabot en uit het vijfde landelijke sterfgevallenonderzoek.

Juridische aspecten (Nederlandse situatie)

Juridisch gezien wordt - onder de Nederlandse wetgeving - zelfeuthanasie beschouwd als zelfdoding. Zelfdoding is niet strafbaar, daarom is zelfeuthanasie - een zelfdoding met medeweten en/of in de aanwezigheid van naasten - dat ook niet. Maar hulp bij zelfdoding is wel strafbaar gesteld in artikel 294 van het Wetboek van Strafrecht. Hierop is alleen voor artsen een uitzondering gemaakt, in de euthanasiewet. Daarom moeten naasten in het geval van zelfeuthanasie aantonen dat zij geen strafbare hulp hebben geboden. De Hoge Raad heeft in 1995 een grens getrokken:

• Niet strafbaar is informatie geven over zelfdoding, gesprekken er over voeren en bij de zelfdoding aanwezig zijn (een mens hoeft niet eenzaam te sterven).
• Wel strafbaar is een dodelijk middel geven of de regie overnemen en een instructie geven (‘doe nu dit of dat’).

Andere landen

Zelfeuthanasie komt in de VS voor en wordt daar ‘rational suicide’ genoemd. Reeds in 1991 publiceerde Derek Humphry daarover Final Exit. In Australië geeft Philip Nitschke informatie in het Peaceful Pill Handbook.

Methoden

Naast zelfeuthanasie met behulp van medicijnen, bestaan er andere methodes, bijvoorbeeld het inademen van een gas(mengsel) dat geen zuurstof bevat.

Externe links

• Stichting Waardig Levenseinde
• Stichting De Einder

https://www.wikidata.org/wiki/Q18923049

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties