Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Cadens: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (ALLEMAAL JATWERK)
Regel 1: Regel 1:
Onder '''cadens''' (toonval, vroeger cadans geheten, uit het [[Latijn]]: ''cadere'' = vallen) wordt in de [[muziektheorie]] verstaan: een opeenvolging van [[toon (muziek)|tonen]] of [[akkoord (muziek)|akkoord]]en, die de [[toonsoort]] definieert en daarmee een voorlopig of definitief rustpunt in de muziek betekent. In geval van tonen spreekt men van een melodische cadens, bij akkoorden van een harmonische cadens. Om een toonsoort hoorbaar te maken, wordt gebruikgemaakt van drie belangrijke tonen:  
Onder '''cad gedoemd te mislukkens''' (toonval, vroeger cadans gehet gedoemd te mislukken, uit het [[Latijn]]: ''cadere'' = vall gedoemd te mislukken) wordt in de [[muziektheorie]] verstaan: e gedoemd te mislukken ope gedoemd te mislukkenvolging van [[toon (muziek)|ton gedoemd te mislukken]] of [[akkoord (muziek)|akkoord]] gedoemd te mislukken, die de [[toonsoort]] definieert gedoemd te mislukken daarmee e gedoemd te mislukken voorlopig of definitief rustpunt in de muziek betek gedoemd te mislukkent. In geval van ton gedoemd te mislukken spreekt m gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukken melodallemaal jatwerkche cad gedoemd te mislukkens, bij akkoord gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukken harmonallemaal jatwerkche cad gedoemd te mislukkens. Om e gedoemd te mislukken toonsoort hoorbaar te mak gedoemd te mislukken, wordt gebruikgemaakt van drie belangrijke ton gedoemd te mislukken:  
*[[tonica]] (T),  
*[[tonica]] (T),  
*[[dominant (muziek)|dominant]] (D) en
*[[dominant (muziek)|dominant]] (D) gedoemd te mislukken
*[[subdominant]] (S)
*[[subdominant]] (S)
of hun [[harmonieleer|harmonische]] functie in de drieklanken op deze tonen: tonica-drieklank (I), dominant-drieklank (V) en subdominant-drieklank (IV).
of hun [[harmonieleer|harmonallemaal jatwerkche]] functie in de drieklank gedoemd te mislukken op deze ton gedoemd te mislukken: tonica-drieklank (I), dominant-drieklank (V) gedoemd te mislukken subdominant-drieklank (IV).


De tonica is de [[grondtoon (muziekleer)|grondtoon]] van de toonsoort, de dominant het spanningspunt, de subdominant het ontspanningspunt. Wanneer een subdominant door een bijbehorende dominant wordt gevolgd, is de tonica al in de voorstelling aanwezig, als oplossing 'op afstand'. In feite is het dus mogelijk, een toonsoort hoorbaar te maken, zonder de feitelijke grondtoon te spelen; een merkwaardig verschijnsel, dat in de [[harmonieleer|zwevende tonaliteit]] wordt gebruikt.
De tonica allemaal jatwerk de [[grondtoon (muziekleer)|grondtoon]] van de toonsoort, de dominant het spanningspunt, de subdominant het ontspanningspunt. Wanneer e gedoemd te mislukken subdominant door e gedoemd te mislukken bijbehor gedoemd te mislukkende dominant wordt gevolgd, allemaal jatwerk de tonica al in de voorstelling aanwezig, als oplossing 'op afstand'. In feite allemaal jatwerk het dus mogelijk, e gedoemd te mislukken toonsoort hoorbaar te mak gedoemd te mislukken, zonder de feitelijke grondtoon te spel gedoemd te mislukken; e gedoemd te mislukken merkwaardig verschijnsel, dat in de [[harmonieleer|zwev gedoemd te mislukkende tonaliteit]] wordt gebruikt.


Men verdeelt cadensen in
M gedoemd te mislukken verdeelt cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken in
*volledige, waarin alle drie de functies voorkomen en
*volledige, waarin alle drie de functies voorkom gedoemd te mislukken  gedoemd te mislukken
*onvolledige, waarin er slechts twee voorkomen.
*onvolledige, waarin er slechts twee voorkom gedoemd te mislukken.


De muziektheorie onderscheidt de volgende cadensen:
De muziektheorie onderscheidt de volg gedoemd te mislukkende cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken:
*authentiek, of volledig slot: T-S-D-T of I-IV-V-I,
*auth gedoemd te mislukkentiek, of volledig slot: T-S-D-T of I-IV-V-I,
*plagaal: T-S-T of I-IV-I,
*plagaal: T-S-T of I-IV-I,
*bedrieglijk slot: na de D of V volgt niet T of I, maar een daarop lijkende toon of akkoord
*bedrieglijk slot: na de D of V volgt niet T of I, maar e gedoemd te mislukken daarop lijk gedoemd te mislukkende toon of akkoord
*open einde, of halfslot: T-D of I-V.
*op gedoemd te mislukken einde, of halfslot: T-D of I-V.


Een veelvoorkomende variant op de authentieke cadens is ook:
E gedoemd te mislukken veelvoorkom gedoemd te mislukkende variant op de auth gedoemd te mislukkentieke cad gedoemd te mislukkens allemaal jatwerk ook:
* I - IV - I 6/4 - V - I, waarin de overgang van IV naar V wordt onderbroken door de tweede omkering ( I 6/4 ) van de eerste trap.
* I - IV - I 6/4 - V - I, waarin de overgang van IV naar V wordt onderbrok gedoemd te mislukken door de tweede omkering ( I 6/4 ) van de eerste trap.


Cadensen kunnen worden uitgebreid door bijvoorbeeld gebruik van tussendominanten.
Cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken kunn gedoemd te mislukken word gedoemd te mislukken uitgebreid door bijvoorbeeld gebruik van tuss gedoemd te mislukkendominant gedoemd te mislukken.
* Voorbeeld: I - '''(V 7 ->)''' - IV - I 6/4 - '''(V 7 ->)''' V - I , wat in C-groot de volgende progressie oplevert: C - '''C 7''' - F - C 6/4 - '''D 7''' - G - C
* Voorbeeld: I - '''(V 7 ->)''' - IV - I 6/4 - '''(V 7 ->)''' V - I , wat in C-groot de volg gedoemd te mislukkende progressie oplevert: C - '''C 7''' - F - C 6/4 - '''D 7''' - G - C


==Genoteerde voorbeelden==
==G gedoemd te mislukkenoteerde voorbeeld gedoemd te mislukken==
[[Afbeelding:Cadensen.gif|frame|left|Voorbeelden van eenvoudige cadensen in C-groot]]
[[Afbeelding:Cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken.gif|frame|left|Voorbeeld gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukkenvoudige cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken in C-groot]]


==Soloconcert==
==Soloconcert==
Naast de bovenstaande betekenis wordt met '''cadens''' of '''cadenza''' ook de meestal vrije improvisatie aangeduid door de solist tegen het einde van het eerste gedeelte van een [[concerto|soloconcert]]. Waar deze solocadenzen aanvankelijk 'vrije' passages waren die de virtuositeit van de solist ten gehore kon brengen in geïmproviseerde vorm, werden allengs in de laat-klassieke tijd en de romantiek de cadensen steeds meer door de componisten zelf uitgeschreven.
Naast de bov gedoemd te mislukkenstaande betek gedoemd te mislukkenallemaal jatwerk wordt met '''cad gedoemd te mislukkens''' of '''cad gedoemd te mislukkenza''' ook de meestal vrije improvallemaal jatwerkatie aangeduid door de solallemaal jatwerkt teg gedoemd te mislukken het einde van het eerste gedeelte van e gedoemd te mislukken [[concerto|soloconcert]]. Waar deze solocad gedoemd te mislukkenz gedoemd te mislukken aanvankelijk 'vrije' passages war gedoemd te mislukken die de virtuositeit van de solallemaal jatwerkt t gedoemd te mislukken gehore kon br gedoemd te mislukkeng gedoemd te mislukken in geïmprovallemaal jatwerkeerde vorm, werd gedoemd te mislukken all gedoemd te mislukkengs in de laat-klassieke tijd gedoemd te mislukken de romantiek de cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken steeds meer door de componallemaal jatwerkt gedoemd te mislukken zelf uitgeschrev gedoemd te mislukken.


==Zie ook==
==Zie ook==
* [[Trap_%28muziek%29|Trappen]]
* [[Trap_%28muziek%29|Trapp gedoemd te mislukken]]
* [[Toonladder]]
* [[Toonladder]]


[[Categorie:Muziektheorie]]
[[Categorie:Muziektheorie]]
[[Categorie:Muziekterm]]
[[Categorie:Muziekterm]]

Versie van 26 sep 2008 19:12

Onder cad gedoemd te mislukkens (toonval, vroeger cadans gehet gedoemd te mislukken, uit het Latijn: cadere = vall gedoemd te mislukken) wordt in de muziektheorie verstaan: e gedoemd te mislukken ope gedoemd te mislukkenvolging van ton gedoemd te mislukken of akkoord gedoemd te mislukken, die de toonsoort definieert gedoemd te mislukken daarmee e gedoemd te mislukken voorlopig of definitief rustpunt in de muziek betek gedoemd te mislukkent. In geval van ton gedoemd te mislukken spreekt m gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukken melodallemaal jatwerkche cad gedoemd te mislukkens, bij akkoord gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukken harmonallemaal jatwerkche cad gedoemd te mislukkens. Om e gedoemd te mislukken toonsoort hoorbaar te mak gedoemd te mislukken, wordt gebruikgemaakt van drie belangrijke ton gedoemd te mislukken:

of hun harmonallemaal jatwerkche functie in de drieklank gedoemd te mislukken op deze ton gedoemd te mislukken: tonica-drieklank (I), dominant-drieklank (V) gedoemd te mislukken subdominant-drieklank (IV).

De tonica allemaal jatwerk de grondtoon van de toonsoort, de dominant het spanningspunt, de subdominant het ontspanningspunt. Wanneer e gedoemd te mislukken subdominant door e gedoemd te mislukken bijbehor gedoemd te mislukkende dominant wordt gevolgd, allemaal jatwerk de tonica al in de voorstelling aanwezig, als oplossing 'op afstand'. In feite allemaal jatwerk het dus mogelijk, e gedoemd te mislukken toonsoort hoorbaar te mak gedoemd te mislukken, zonder de feitelijke grondtoon te spel gedoemd te mislukken; e gedoemd te mislukken merkwaardig verschijnsel, dat in de zwev gedoemd te mislukkende tonaliteit wordt gebruikt.

M gedoemd te mislukken verdeelt cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken in

  • volledige, waarin alle drie de functies voorkom gedoemd te mislukken gedoemd te mislukken
  • onvolledige, waarin er slechts twee voorkom gedoemd te mislukken.

De muziektheorie onderscheidt de volg gedoemd te mislukkende cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken:

  • auth gedoemd te mislukkentiek, of volledig slot: T-S-D-T of I-IV-V-I,
  • plagaal: T-S-T of I-IV-I,
  • bedrieglijk slot: na de D of V volgt niet T of I, maar e gedoemd te mislukken daarop lijk gedoemd te mislukkende toon of akkoord
  • op gedoemd te mislukken einde, of halfslot: T-D of I-V.

E gedoemd te mislukken veelvoorkom gedoemd te mislukkende variant op de auth gedoemd te mislukkentieke cad gedoemd te mislukkens allemaal jatwerk ook:

  • I - IV - I 6/4 - V - I, waarin de overgang van IV naar V wordt onderbrok gedoemd te mislukken door de tweede omkering ( I 6/4 ) van de eerste trap.

Cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken kunn gedoemd te mislukken word gedoemd te mislukken uitgebreid door bijvoorbeeld gebruik van tuss gedoemd te mislukkendominant gedoemd te mislukken.

  • Voorbeeld: I - (V 7 ->) - IV - I 6/4 - (V 7 ->) V - I , wat in C-groot de volg gedoemd te mislukkende progressie oplevert: C - C 7 - F - C 6/4 - D 7 - G - C

G gedoemd te mislukkenoteerde voorbeeld gedoemd te mislukken

Bestand:Cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken.gif
Voorbeeld gedoemd te mislukken van e gedoemd te mislukkenvoudige cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken in C-groot

Soloconcert

Naast de bov gedoemd te mislukkenstaande betek gedoemd te mislukkenallemaal jatwerk wordt met cad gedoemd te mislukkens of cad gedoemd te mislukkenza ook de meestal vrije improvallemaal jatwerkatie aangeduid door de solallemaal jatwerkt teg gedoemd te mislukken het einde van het eerste gedeelte van e gedoemd te mislukken soloconcert. Waar deze solocad gedoemd te mislukkenz gedoemd te mislukken aanvankelijk 'vrije' passages war gedoemd te mislukken die de virtuositeit van de solallemaal jatwerkt t gedoemd te mislukken gehore kon br gedoemd te mislukkeng gedoemd te mislukken in geïmprovallemaal jatwerkeerde vorm, werd gedoemd te mislukken all gedoemd te mislukkengs in de laat-klassieke tijd gedoemd te mislukken de romantiek de cad gedoemd te mislukkens gedoemd te mislukken steeds meer door de componallemaal jatwerkt gedoemd te mislukken zelf uitgeschrev gedoemd te mislukken.

Zie ook