Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

János Pilinszky: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
({{wiu||2=2012|3=04|4=07}})
(http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=J%C3%A1nos_Pilinszky&oldid=30401159)
Regel 1: Regel 1:
'''János Pilinszky''' ([[Boedapest]], 25 november 1921 - aldaar, 27 mei 1981) was een Hongaarse dichter.
[[Bestand:PilinszkyJanos.jpg|thumb|János Pilinszky]]
'''János Pilinszky''' ([[Boedapest]], [[25 november]] [[1921]] - aldaar, [[27 mei]] [[1981]]) was een Hongaars dichter.


==Algemeen==
Pilinszky maakte in 1938 zijn debuut als dichter. In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog verbleef hij als krijgsgevangene in een Duits concentratiekamp, een ervaring die zijn leven en werk zou tekenen.  
Hij publiceerde tussen 1946 en 1976 een zestal gedichtenbundels. In verhouding tot zijn bekendheid is dit vrij weinig. Studeerde rechten, literatuur en geschiedenis op de [[Eötvös Loránd University]] in Boedapest, zonder het diploma te behalen.


Zijn eerste gedichten schreef hij in 1938 in diverse literaire tijdschriften. Werd bij het Duitse leger ingelijfd in 1944 en later gevangen gezet in diverse Oostenrijkse en Duitse gevangenissen.{{feit|waarom? hoelang?}}
Zijn eerste zelfstandige dichtbundel, ''Trapéz és korlát'' (Trapeze en brug) verscheen in 1946. In die periode was hij mederedacteur van het literaire tijdschrift [[Újhold]], dat maar kort zou bestaan, maar waaraan zijn dichtersgeneratie zijn naam (Újhold-generatie) ontleent.


In 1946-47 was hij mede-uitgever van [[Újhold]]. Hij ontving in 1947 de "Baumgarten Preis" en kreeg een studiebeurs in Rome voor 1947-1948.
Na de communistische machtsovername werd Pilinszky voor geruime tijd in de ban gedaan. Zijn volgende dichtbundel, ''Harmadnapon'' (Op de derde dag), verscheen pas in 1959. Het werk bevat het gedicht ''Apokrif'' (Apocrief) en het wordt beschouwd als zijn meesterwerk en als een van de hoogtepunten van de dichtkunst in Hongarije.
In 1957 schreef hij artikelen in het Katholieke Journaal "[[Új Ember]]" (''Nieuwe mens'').
In de periode tussen 1960-1970 doorkruist hij Europa en de VS en werkt mee aan [[poëzie]]voordrachten.
Hem werd in 1971 de [[József Attila]] Prijs en in 1980 de Kossuth Prijs toegedeeld.


Al zijn gedichten weerspiegelen emotionele betrokkenheid bij indringende politieke voorvallen. Zijn verblijf als krijgsgevangene en de hiermee gepaard gaande beproevingen in Duitsland zijn in zijn gedichten onmiskenbaar aanwezig.
Pilinszky beschouwde zichzelf als katholiek en publiceerde veel werk in katholieke tijdschriften, waaronder ''Új Ember'' (De nieuwe mens), waarvan hij vanaf 1957 redacteur was.


In het Nederlands verschijnt in 1984 een eerste dichtbundel: "Krater". In de kritieken werd onder andere geschreven:
Pilinszky werd onderscheiden met de [[Baumgartenprijs]] (1947), de [[Attila Józsefprijs]] (1971) en de [[Kossuthprijs]] (1980). Vanaf de jaren zestig verbleef Pilinszky veelvuldig in het buitenland en was te gast op poëziefestivals, waaronder in 1976 [[Poetry International]]. Hij behoort tot de weinige Hongaarse dichters van wie een volledige bundel in het Nederlands verscheen: Erika Dedinszky vertaalde in 1984 zijn bundel ''Kráter'' (Krater, origineel uit 1976).
"Temidden van de traditioneel nogal barokke, sterk door volkspoëzie beïnvloede Hongaarse literatuur lijkt Pilinszky een vreemde eend in de bijt. Het gaat Pilinszky om de essenties en om dat tot uitdrukking te brengen, gebruikt hij geen woord te veel."
De sobere dichtkunst valt bij de sommige Nederlandse beoordelaars in de smaak. Zijn werk is moeilijk te vertalen. Het zijn gedichten met een bovennatuurlijke inslag, soms moraal-filosofisch op het vlak van religie. De zin (of onzin) van het leven en de strijd hiermee voert vrij vaak de boventoon.


Hij verblijft veel in Engeland en de VS, dweept met [[Dostojewski]] en [[Vincent Van Gogh]]. Hij hangt de filosofie van [[Simone Weil]] aan. Veel van zijn werk verschijnen in rooms-katholieke magazines en periodieken.
==Leven en Werk ==
Pilinszky kwam uit een familie van intellectuelen en liep school in Budapest in het Piaristengymnasium. In de jaren 1938 en 1939 verschenen zijn eerste gedichten. Als Hongaars soldaat kwam hij in het Duitse dorp Harbach in gevangenschap terecht en in een concentratiekamp. Deze ervaring heeft veel invloed gehad op zijn werk.
In de jaren 1946-1948 was Pilinszky medewerker aan het tijdschrift Újhold (Nieuwe Maan). In 1947 en 1948 onderneemt hij een reis naar Rome.
Tussen 1949 en 1956 kon Pilinszky geen werk publiceren in Hongarije. Vanaf 1957 was hij medewerker aan het katholieke Weekblad Új Ember (Nieuwe Mens). Vanaf het begin van de jaren ’60 onderneemt hij diverse reizen door West Europa. Ted Hughes vertaalde zijn gedichten in het Engels.
Pilinszky geniet groot aanzien. De Hongaarse componist György Kyrtág zet zijn gedichten op muziek.


Verschillende gedichten zijn geschreven voor de uitvoering van muziekstukken. Een voorbeeld hiervan is ''Oratorium voor een concentratiekamp''.
==Beoordelingen ==
De literatuurcriticus Miklós Szabolcsi schreef: Pilinszky is verwant aan diegenen, die door het facsisme in de eenzaamheid worden gestoten en die sindsdien aan de zinloosheid van het leven leiden.
Imre Kertész, Nobelprijswinnaar 2002 voor literatuur huldigde hem ook in zijn toespraak:
Het échte probleem van Auschwitz ligt in het feit dat het gebeurde en dat wij aan dit gegeven met de beste, maar ook met de slechtste wil niets kunnen veranderen. De katholieke Hongaarse dichter János Pilinszky heeft deze moeilijke situatie wellicht het meest precies omschreven toen hij het een “Schandaal” noemde, en daarmee bedoelde hij overduidelijk het feit, dat Auschwitz zich in de christelijke cultuuromgeving heeft voorgedaan en daardoor voor het metafysische verstand niet te vatten is.


==Oeuvre==
==Boeken ==
Na de publicatie van zijn eerste bundel ''Trapéz és korlát'' (Trapeze en Brug) werd hij bekroond met de [[Baumgarten Prize]] in 1947. Het werk bestaat uit slechts 18 gedichten en het vestigde Pilinszky als dichtende kracht in Hongarije.
* Trapéz és korlát (1946)
* Aranymadár (1957)
* Harmadnapon (1959)
* Rekviem (1964)
* Nagyvárosi ikonok (1970)
* Szálkák (1972)
* Végkifejlet (1974)
* A nap születése (1974)
* Szálkák (1975)
* Tér és kapcsolat (1975)
* Kráter (1976)
* Beszélgetések Sheryl Suttonnal (1977)
* Válogatott művei (1978)


Een volgende publicatie verscheen in 1959: ''Harmadnapon'' (Op de derde Dag). Het werd gedurende 10 jaar niet vrijgegeven omdat het als te "pessimistisch" werd beoordeeld door de Hongaarse Communistische Partij in de jaren 1950. Het werk bevat het gedicht ''Apokrif'' (Apocrief) en het wordt beschouwd als zijn meesterwerk en als één van de hoogtepunten van de dichtkunst in Hongarije.
==Buitenlandse uitgaven ==
*Großstadt-Ikonen. Ausgewählte Dichtungen und Essays (1971), ISBN 3-7013-0458-0
*Poems, (1972), Verlag Carcanet P, ISBN 0-85635-004-4
*Selected Poems, (1976), Verlag Carcanet P, ISBN 0-85635-188-1
*Desert of Love, Verlag Anvil Press Poetry, ISBN 0-85646-177-6
*Conversations with Sheryl Sutton: The Novel of a Dialogue. (1992) Riverdale-on-Hudson: Sheep Meadow-Carcanet, 1992
* Lautlos gegen die Vernichtung (2000), Amman Verlag, ISBN 3-250-10062-5


[[Categorie:Dichter]]
==Prijzen ==
* 1947: Baumgarten-Prijs
* 1971: Attila-József-Prijs
* 1980: Kossuth-Prijs
 
==Bibliografie==
 
* László Fülöp: Pilinszky János. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1977.
* In memoriam Pilinszky. Budapest: Officina Nova Kiadó, 1989.
* János Pilinszky: Même dans l’obscurité (traduit par Lorand Gaspar et Sarah Clair). Paris: La Différence, 1991, préface de Lorand Gaspar, p. 7–17. ISBN 2-7291-0616-2
* Tibor Tüskés: Pilinszky János alkotásai és vallomásai tükrében. Budapest: Szépirodalmi Könyvkiadó, 1996.
 
==Weblinks==
* Literatur von und über János Pilinszky im Katalog der Deutschen Nationalbibliothek
* János Pilinszky in de Duitse en Engelse versies van de Internet Movie Databas
* Nobelvoordracht van Imre Kertész
* Biogramm des Amman Verlags
* Ted Hughes: János Pilinszky – An Introduction
* Ted Hughes and János Pilinszky
 
==Bronnen==
Hongaarse en Engelse Wikipedia

Versie van 20 apr 2012 22:14

Bestand:PilinszkyJanos.jpg
János Pilinszky

János Pilinszky (Boedapest, 25 november 1921 - aldaar, 27 mei 1981) was een Hongaars dichter.

Pilinszky maakte in 1938 zijn debuut als dichter. In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog verbleef hij als krijgsgevangene in een Duits concentratiekamp, een ervaring die zijn leven en werk zou tekenen.

Zijn eerste zelfstandige dichtbundel, Trapéz és korlát (Trapeze en brug) verscheen in 1946. In die periode was hij mederedacteur van het literaire tijdschrift Újhold, dat maar kort zou bestaan, maar waaraan zijn dichtersgeneratie zijn naam (Újhold-generatie) ontleent.

Na de communistische machtsovername werd Pilinszky voor geruime tijd in de ban gedaan. Zijn volgende dichtbundel, Harmadnapon (Op de derde dag), verscheen pas in 1959. Het werk bevat het gedicht Apokrif (Apocrief) en het wordt beschouwd als zijn meesterwerk en als een van de hoogtepunten van de dichtkunst in Hongarije.

Pilinszky beschouwde zichzelf als katholiek en publiceerde veel werk in katholieke tijdschriften, waaronder Új Ember (De nieuwe mens), waarvan hij vanaf 1957 redacteur was.

Pilinszky werd onderscheiden met de Baumgartenprijs (1947), de Attila Józsefprijs (1971) en de Kossuthprijs (1980). Vanaf de jaren zestig verbleef Pilinszky veelvuldig in het buitenland en was te gast op poëziefestivals, waaronder in 1976 Poetry International. Hij behoort tot de weinige Hongaarse dichters van wie een volledige bundel in het Nederlands verscheen: Erika Dedinszky vertaalde in 1984 zijn bundel Kráter (Krater, origineel uit 1976).

Leven en Werk

Pilinszky kwam uit een familie van intellectuelen en liep school in Budapest in het Piaristengymnasium. In de jaren 1938 en 1939 verschenen zijn eerste gedichten. Als Hongaars soldaat kwam hij in het Duitse dorp Harbach in gevangenschap terecht en in een concentratiekamp. Deze ervaring heeft veel invloed gehad op zijn werk. In de jaren 1946-1948 was Pilinszky medewerker aan het tijdschrift Újhold (Nieuwe Maan). In 1947 en 1948 onderneemt hij een reis naar Rome. Tussen 1949 en 1956 kon Pilinszky geen werk publiceren in Hongarije. Vanaf 1957 was hij medewerker aan het katholieke Weekblad Új Ember (Nieuwe Mens). Vanaf het begin van de jaren ’60 onderneemt hij diverse reizen door West Europa. Ted Hughes vertaalde zijn gedichten in het Engels. Pilinszky geniet groot aanzien. De Hongaarse componist György Kyrtág zet zijn gedichten op muziek.

Beoordelingen

De literatuurcriticus Miklós Szabolcsi schreef: Pilinszky is verwant aan diegenen, die door het facsisme in de eenzaamheid worden gestoten en die sindsdien aan de zinloosheid van het leven leiden. Imre Kertész, Nobelprijswinnaar 2002 voor literatuur huldigde hem ook in zijn toespraak: Het échte probleem van Auschwitz ligt in het feit dat het gebeurde en dat wij aan dit gegeven met de beste, maar ook met de slechtste wil niets kunnen veranderen. De katholieke Hongaarse dichter János Pilinszky heeft deze moeilijke situatie wellicht het meest precies omschreven toen hij het een “Schandaal” noemde, en daarmee bedoelde hij overduidelijk het feit, dat Auschwitz zich in de christelijke cultuuromgeving heeft voorgedaan en daardoor voor het metafysische verstand niet te vatten is.

Boeken

  • Trapéz és korlát (1946)
  • Aranymadár (1957)
  • Harmadnapon (1959)
  • Rekviem (1964)
  • Nagyvárosi ikonok (1970)
  • Szálkák (1972)
  • Végkifejlet (1974)
  • A nap születése (1974)
  • Szálkák (1975)
  • Tér és kapcsolat (1975)
  • Kráter (1976)
  • Beszélgetések Sheryl Suttonnal (1977)
  • Válogatott művei (1978)

Buitenlandse uitgaven

Prijzen

  • 1947: Baumgarten-Prijs
  • 1971: Attila-József-Prijs
  • 1980: Kossuth-Prijs

Bibliografie

  • László Fülöp: Pilinszky János. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1977.
  • In memoriam Pilinszky. Budapest: Officina Nova Kiadó, 1989.
  • János Pilinszky: Même dans l’obscurité (traduit par Lorand Gaspar et Sarah Clair). Paris: La Différence, 1991, préface de Lorand Gaspar, p. 7–17. ISBN 2-7291-0616-2
  • Tibor Tüskés: Pilinszky János alkotásai és vallomásai tükrében. Budapest: Szépirodalmi Könyvkiadó, 1996.

Weblinks

  • Literatur von und über János Pilinszky im Katalog der Deutschen Nationalbibliothek
  • János Pilinszky in de Duitse en Engelse versies van de Internet Movie Databas
  • Nobelvoordracht van Imre Kertész
  • Biogramm des Amman Verlags
  • Ted Hughes: János Pilinszky – An Introduction
  • Ted Hughes and János Pilinszky

Bronnen

Hongaarse en Engelse Wikipedia

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=János_Pilinszky&oldid=107180"