|
Label: Nieuwe doorverwijzing |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| {{Infobox Nobelprijswinnaar
| | #DOORVERWIJZING [[Alexander Solzjenitsyn]] |
| | naam = Aleksandr Solzjenitsyn
| |
| | periode = [[11 december]] [[1918]] – [[3 augustus]] [[2008]]
| |
| | afbeelding = A solzhenitsin.JPG
| |
| | onderschrift = Aleksandr Solzjenitsyn op de trein in [[Vladivostok]] (zomer 1994) voor zijn vertrek op een reis door Rusland. Hij keerde terug naar Rusland na twintig jaar [[ballingschap]].
| |
| | land = [[Rusland]]
| |
| | geboorteplaats = [[Kislovodsk]]
| |
| | nationaliteit = Russisch
| |
| | plaatsvanoverlijden = [[Moskou]]
| |
| | typeprijs = [[Nobelprijs voor Literatuur|Literatuur]]
| |
| | jaar = 1970
| |
| | reden = "Voor de ethische kracht waarmee hij de onmisbare tradities van de Russische literatuur nastreefde."
| |
| | met =
| |
| | voor = [[Samuel Beckett]]
| |
| | op = [[Pablo Neruda]]
| |
| | werk = ''[[De Goelag Archipel]]''
| |
| | typeprijs2 =
| |
| | jaar2 =
| |
| | reden2 =
| |
| | met2 =
| |
| | voor2 =
| |
| | op2 =
| |
| }}
| |
| '''Aleksandr Isajevitsj Solzjenitsyn''' ([[Russisch]]: Александр Исаевич Солженицын) ([[Kislovodsk]], [[11 december]] [[1918]] - [[Moskou]], [[3 augustus]] [[2008]])<ref>{{cite web|url=http://static.nos.nl/nos/artikelen/2008/08/art000001C8F5AC8EC94F9A.html|title=Schrijver Solzjenitsyn overleden|date=3 augustus 2008|work=NOS}}</ref> was een [[Rusland|Russisch]] schrijver die in de [[1970-1979|jaren 70]] van de twintigste eeuw als [[dissident]] stond aangeschreven.
| |
| | |
| == Levensloop ==
| |
| Als student wiskunde en natuurkunde had Solzjenitsyn ook een zwak voor de literatuur. Toen al wist hij dat hij schrijver wilde worden. Aanvankelijk geloofde hij in het [[communisme]]. In 1945 vocht hij in het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode leger]] tegen de [[Duitsland|Duitsers]], maar hij werd plots gearresteerd door de [[NKVD]]. Men had brieven aan een kameraad onderschept waarin de jongeman zich kritisch had uitgelaten over [[Stalin]]. Solzjenitsyn werd veroordeeld tot acht jaar werkkamp en tot levenslange verbanning naar [[Kazachstan]]. Na Stalins dood werd hij in 1957 gerehabiliteerd en hij kreeg de toestemming om terug te keren naar West-Rusland. Hij begon te werken als leerkracht in [[Rjazan]], maar in het geheim besloot hij zijn kampervaringen neer te schrijven.
| |
| | |
| In 1962 werd zijn debuutroman gepubliceerd, eerst in het tijdschrift ''Novyj mir'', daarna in boekvorm. [[Chroesjtsjov]] zelf had toegestemd om het werk uit te geven. ''Een dag van Ivan Denisovitsj'' is het relaas van een doodgewone kampdag uit het leven van de doorsneegevangene Ivan Denisovitsj Sjoechov, veroordeeld tot 10 jaar werkkamp
| |
| | |
| Het boek werd het grootste literaire succes na de Tweede Wereldoorlog, zowel in de Sovjet-Unie als in het buitenland. Op één slag was de auteur beroemd. Maar zijn roem zou in de Sovjet-Unie van korte duur zijn. De [[KGB (Sovjet-Unie)|KGB]] zette een lastercampagne op touw en de autoriteiten weigerden nog boeken van hem te publiceren. Toen hem in 1970 de Nobelprijs werd toegekend, was het hek van de dam. Van Solzjenitsyn verscheen tussen 1973 en 1975 in [[Parijs]] zijn lijvige werk ''De Goelag Archipel''.
| |
| | |
| In [[1970]] ontving Solzjenitsyn de [[Nobelprijs voor Literatuur]] voor zijn gehele oeuvre. Dankzij zijn monumentale werk ''[[De Goelag Archipel]]'' (verschenen in [[Parijs]] tussen [[1973]] en [[1975]]) kon de buitenwereld kennisnemen van de werkkampen in de [[Sovjet-Unie]], de [[goelag]]. Overigens had hij al in ''Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj'' over de goelag geschreven en nog eerder (in 1951) had [[Gustaw Herling-Grudziński]] over zijn ervaringen in de goelag geschreven.
| |
| | |
| [[Bestand:De schrijver staat de pers te woord, Bestanddeelnr 927-0023.jpg|miniatuur|Aleksandr Solzjenitsyn staat te Langenbroich de pers te woord, 14 februari 1974]]
| |
| Na publicatie van de eerste delen werd de schrijver op [[12 februari]] [[1974]] gearresteerd en op [[13 februari]] uitgewezen. Die dag kwam hij aan in [[Frankfurt am Main|Frankfurt]].<ref>[https://www.upi.com/Archives/1974/02/13/Solzhenitsyn-stripped-of-citizenship-by-Russia-exiled-to-West/4711550029146/ Solzhenitsyn stripped of citizenship by Russia, exiled to West], ''[[United Press International|UPI]], 13 februari 1974</ref> ([[Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)|West-Duitsland]]) Vervolgens bracht hij enige tijd in de vakantiewoning van [[Heinrich Böll]] te [[Langenbroich]] door. Via [[Zwitserland]] kwam Solzjenitsyn in [[1976]] uiteindelijk in de [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] staat [[Vermont]] terecht. Het zou 20 jaar duren vooraleer de schrijver kon terugkeren naar Rusland.
| |
| | |
| Onder partijleider [[Michail Gorbatsjov]], die in 1985 aantrad, kwam de [[glasnost]] ([[Russisch]] voor "openheid") op gang, waarbij de waarheid omtrent heden en verleden steeds openlijker uitgesproken kon worden. Vanaf [[1989]] mochten er weer werken van Solzjenitsyn verschijnen en de schrijver kreeg in [[1990]] het staatsburgerschap terug. Vier jaar later, na het uiteenvallen van de [[Sovjet-Unie]], keerde hij naar [[Rusland]] terug. De [[Russische Federatie]] eerde hem met de [[Orde van Sint-Andreas de Eerstgeroepene]], maar de schrijver weigerde deze onderscheiding. In 1998 aanvaarde hij wel de [[Gouden Lomonosov-medaille]] van de [[Russische Academie van Wetenschappen]] toegekend voor zijn werk. Hij ontwikkelde zich tot een scherp criticus van het morele verval waaraan zijn land volgens hem ten prooi was. Als Russisch nationalist had hij ook felle kritiek op de [[westerse wereld]], niet alleen vanwege het ongegeneerde materialisme, maar ook als geopolitieke tegenstander van Rusland, blijkens zijn afwijzen van de [[Operatie Allied Force|NAVO-bombardementen op Servië]] in maart [[1999]], tijdens de [[Kosovo#Kosovo-oorlog 1996 - 1999|Kosovocrisis]]. In 2006 beschuldigde hij de [[NAVO]] ervan Rusland te willen omsingelen. In 2007 kreeg hij de [[Staatsprijs van de Russische Federatie]], die hem wegens zijn zwakke gezondheid thuis persoonlijk werd overhandigd door de toenmalige Russische president [[Vladimir Poetin]], een ex-officier van de KGB. Bij zijn overlijden stuurde president [[Dmitri Medvedev]] condoleances aan zijn familie. Solzjenitsyn ligt begraven op de begraafplaats van het [[Donskojklooster]].
| |
| | |
| == Bibliografie ==
| |
| === Literair ===
| |
| * ''Het festijn der overwinnaars'' (toneel, 1951). Engelse vertaling: ''Victory Celebrations: A Comedy in Four Acts'' (1983).
| |
| * ''Gevangenen. Een tragedie'' (toneel, 1953). Engelse vertaling: ''Prisoners: A Tragedy'' (1983).
| |
| * ''[[Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj]]'' (Оди́н день Ива́на Дени́совича, novelle, 1962).
| |
| * ''Tanks kennen de waarheid'' (scenario, 1958, niet vertaald).
| |
| * ''Een gebeurtenis in het station van Kretsjetovka'' (novelle, 1963).
| |
| * ''Het huis van Matrjona'' (novelle, 1963).
| |
| * ''In het belang van de zaak'' (novelle, 1963).
| |
| * ''Kankerpaviljoen'' (Ра́ковый ко́рпус, roman, 1968).
| |
| * ''In de eerste cirkel'' (В кру́ге пе́рвом, roman, 1968). Van dit boek bestaan twee versies. De oorspronkelijke versie is in het Engels uitgegeven onder de titel ''In the First Circle'' (2009, vertaling H.T. Willetts). De Nederlandse vertaling behelst de door Solzjenitsyn zelf ingekorte en aangepaste versie uit 1968.
| |
| * ''Een kaars in de wind'' (toneel, 1968).
| |
| * ''De parasiet'' (scenario, 1968, niet vertaald).
| |
| * ''De kamphoer en de simpele ziel'' (toneel, 1969). Ingekorte versie van: ''De republiek van de arbeid'' (1954).
| |
| * De romancyclus ''[[Het rode wiel]]'', bestaande uit:
| |
| - ''Augustus veertien'' (1971). Van dit boek bestaan twee versies. De Nederlandse vertaling behelst de eerste versie uit 1971. De tweede, aanzienlijk uitgebreide versie is in het Engels uitgegeven onder de titel ''August 1914'' (1984, vertaling H.T. Willetts).<br />
| |
| - ''Oktober zestien'' (1985). Engelse vertaling: ''[https://en.wikipedia.org/wiki/November_1916 November 1916]''.<br />
| |
| - ''Maart zeventien'' (1989). Duitse vertaling: ''März siebzehn''.<br />
| |
| - ''April zeventien'' (1991). Franse vertaling (alleen van het eerste deel): ''Avril dix-sept. Tome 1''.
| |
| * ''Pruisische nachten'' (poëzie, 1974).
| |
| * ''Lenin in Zürich'' (1976).
| |
| * ''Aime la révolution!'' (onvoltooide roman, 2007, niet in het Nederlands vertaald).
| |
| * ''Abrikozen op sap'' (verhalen, 2014).
| |
| | |
| === Politieke geschriften, historische studies, toespraken ===
| |
| * ''Open brief aan de Schrijversbond'' (1967).
| |
| * ''De rechten van de schrijver'' (1969). Franse vertaling: ''Les droits de l'écrivain'' (1969).
| |
| * ''Een woord van waarheid'' (Nobelprijsrede, 1970).
| |
| * ''Vastenbrief aan patriarch Pimen'' (1972).
| |
| * ''[[De Goelag Archipel]] 1918-1956. Proeve van een artistieke studie'' (Архипела́г ГУЛА́Г, 1973-1975).
| |
| * ''Open brief aan de Sovjetleiders/Leef niet met leugens'' (1974).
| |
| * ''Van onder het puin'' (1974).
| |
| * ''Amerikaanse redevoeringen'' (1976).
| |
| * ''A World Split Apart: Commencement Address Delivered at Harvard University, June 8, 1978''.
| |
| * ''The Mortal Danger. How Misconceptions About Russia Imperil America'' (1980).
| |
| * ''Men Have Forgotten God. The Templeton Address'' (1983).
| |
| * ''Our Pluralists'' (1983).
| |
| * ''Hoe bouwen wij Rusland weer op? Overpeinzingen naar mijn beste vermogen'' (1992).
| |
| * ''The Liechtenstein Address'' (1993).
| |
| * ''"The Russian Question" at the End of the Twentieth Century'' (1995).
| |
| * ''Russia in Collapse'' (1998).
| |
| * ''Tweehonderd jaar samen'' (2001-2002). Duitse vertaling: ''Zweihundert Jahre zusammen. Die russisch-jüdische Geschichte 1795-1916'' (eerste deel, 2002) en ''Zweihundert Jahre zusammen. Die Juden in der Sowjetunion'' (tweede deel, 2003).
| |
| * ''Réflexions sur la révolution de février 1917'' (2007).
| |
| | |
| === Autobiografie ===
| |
| * ''Het kalf stoot de eik'' (1975). In 1996 verscheen van dit boek een uitgebreide versie. De toegevoegde delen zijn apart uitgegeven in het Engels onder de titel ''Invisible Allies'' (1997).
| |
| * ''Een graankorrel tussen twee molenstenen'' (1998-2003). Duitse vertaling: ''Zwischen zwei Mühlsteinen'' (eerste deel, 2005) en ''Meine amerikanischen Jahre'' (tweede deel, 2007).
| |
| | |
| {{Appendix}}
| |
| {{Authority control}}
| |
| {{Commonscat|Aleksandr Solzhenitsyn}}
| |
| {{Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor Literatuur}}
| |
| | |
| {{DEFAULTSORT:Solzjenitsyn, Aleksandr}}
| |
| [[Categorie:Goelag-gevangene]]
| |
| [[Categorie:Russisch mensenrechtenactivist]]
| |
| [[Categorie:Russisch schrijver]]
| |
| [[Categorie:Dissident uit de Sovjet-Unie]]
| |
| [[Categorie:Winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur]]
| |
| [[Categorie:Gouden Lomonosov-medaille]]
| |
| [[Categorie:Klokkenluider]]
| |
| [[Categorie:20e-eeuws schrijver]]
| |
