Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Rapamycine: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 3: | Regel 3: | ||
Het is een prodcuct van de bacterie ''[[Streptomyces hygroscopicus]]'', die voor het eerst werd ontdekt in een bodemmonster van [[Paaseiland]]. De naam rapamycine is afgeleid van Rapa Nui, de plaatselijke naam van het Paaseiland. | Het is een prodcuct van de bacterie ''[[Streptomyces hygroscopicus]]'', die voor het eerst werd ontdekt in een bodemmonster van [[Paaseiland]]. De naam rapamycine is afgeleid van Rapa Nui, de plaatselijke naam van het Paaseiland. | ||
==Niertransplantatie== | ==Werkingsmechanisme== | ||
Sirolimus werkt in op T-cellen door hun activering te remmen door intracellulaire calciumafhankelijke en calciumonafhankelijke signaaltransductie te blokkeren. Het bindt zich aan het cytosolische eiwit FKPB-12, waardoor het mTOR-kinase inactiveert. Dit remt de activering van [[lymfocyt]]en en immuunreacties (inclusief afstotingsreacties). | |||
==Gebruik== | |||
===Niertransplantatie=== | |||
Sirolimus wordt gebruikt na niertransplantaties, meestal in combinatie met ciclosporine en corticosteroïden, om orgaanafstoting te voorkomen. Een belangrijke bijwerking is een wondgenezingsstoornis. In tegenstelling tot ciclosporine is Sirolimus niet niertoxisch; het draagt niet bij aan een chronische transplantatienefropathie. | Sirolimus wordt gebruikt na niertransplantaties, meestal in combinatie met ciclosporine en corticosteroïden, om orgaanafstoting te voorkomen. Een belangrijke bijwerking is een wondgenezingsstoornis. In tegenstelling tot ciclosporine is Sirolimus niet niertoxisch; het draagt niet bij aan een chronische transplantatienefropathie. | ||
===Lymfangioleiomyomatose=== | |||
In mei 2015 keurde de Food and Drug Administration (FDA) sirolimus goed als middel voor de behandeling van lymfangioleiomyomatose (LAM), een zeldzame, progressieve longziekte die voornamelijk vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft.<ref>FDA.gov, [https://web.archive.org/web/20180126103147/http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm448523.htm ''FDA approves Rapamune to treat LAM, a very rare lung disease''] gearchiveerde versie op archive.org</ref> | |||
=== Verlenging van de levensverwachting === | |||
In eenstudie uit 2009 kon de levensduur van muizen met 28–38% vanaf het begin van de behandeling verlengd worden, wat een totale verlenging van de maximale levensduur was ca. 9–14%. Opmerkenswaard is dat de muizen bij het begin van de behandeing als 20 maandenud waren, wat bij mensen overeenkomt met een ongeveer 60 jaar.<ref>{{cite journal | |||
| author = D. E. Harrison, R. Strong, Z. D. Sharp u. a. | |||
| date = 2009-07-08 | |||
| title = Rapamycin fed late in life extends lifespan in genetically heterogeneous mice | |||
| journal = [[Nature]] | |||
| doi = 10.1038/nature08221 | |||
}} | |||
</ref> | |||
Wegens de sterk immunosuppressieve werking en de daarmee gepaard gaande bijwerkingen is het niet mogelijk om de studieresultaten op muizen principieel niet zomaar op mensen toepasbaar.<ref>{{cite journal | |||
| author = J. Rice | |||
| date = 2009-07-08 | |||
| title = First Drug Shown to Extend Life Span in Mammals | |||
| journal = Technology Review | |||
| pages = 1–2 | |||
| accessdate = 2009-07-09 | |||
| url = http://www.technologyreview.com/biomedicine/22974/page1/ | |||
| publisher = Massachusetts Institute of Technology | |||
}} | |||
</ref> In later onderzoek werd de levensduur van muizen met zowat 60% verlengd.<ref>A. Bitto, T. K. Ito, V. V. Pineda, N. J. LeTexier, H. Z. Huang, E. Sutlief, H. Tung, N. Vizzini, B. Chen, K. Smith, D. Meza, M. Yajima, R. P. Beyer, K. F. Kerr, D. J. Davis, C. H. Gillespie, J. M. Snyder, P. M. Treuting, M. Kaeberlein: ''Transient rapamycin treatment can increase lifespan and healthspan in middle-aged mice'', in: ''eLife.'' deel 5, augustus 2016, {{DOI|10.7554/eLife.16351}}, PMID 27549339<!--, {{PMC|4996648}}-->.</ref> | |||
In de Verenigde Staten werd in 2016 een vijfjarig onderzoek begonnen met rapamycine op meer dan 1500 honden met een lichaamsgewicht van meer dan 25 kg.<ref name="welt-155771916">Elke Bodderas, [https://www.welt.de/wissenschaft/article155771916/Rapamycin-koennte-Ihnen-neun-Lebensjahre-schenken.html Rapamycin könnte Ihnen neun Lebensjahre schenken], in: ''Die Welt'', 4 juni 2016</ref><ref>Amy Harmon, [http://www.nytimes.com/2016/05/17/us/aging-research-disease-dogs.html Dogs Test Drug Aimed at Humans’ Biggest Killer: Age], nytimes.com, 16 mei 2016</ref> | |||
===Tumoren=== | |||
Rapamycine kwam ook onder de aandacht van de antitumortherapie, omdat het blijkbaar de groei bepaalde tumoren en het ontwikkelen van nieuwe bloedvaten in de tumoren kan remmen. | Rapamycine kwam ook onder de aandacht van de antitumortherapie, omdat het blijkbaar de groei bepaalde tumoren en het ontwikkelen van nieuwe bloedvaten in de tumoren kan remmen. | ||
[[Categorie:Immunosuppressivum]] | [[Categorie:Immunosuppressivum]] | ||
Versie van 7 nov 2020 15:58
Sirolimus (SRL), ook bekend als rapamycine (Engels rapamycin), is een immuniteitsonderdrukkend middel en mTOR-inhibitor (mTOR is de afkorting van mechanistic Target of Rapamycin). Het heeft een makrolidestructuur (makrocyclisch lacton).
Het is een prodcuct van de bacterie Streptomyces hygroscopicus, die voor het eerst werd ontdekt in een bodemmonster van Paaseiland. De naam rapamycine is afgeleid van Rapa Nui, de plaatselijke naam van het Paaseiland.
Werkingsmechanisme
Sirolimus werkt in op T-cellen door hun activering te remmen door intracellulaire calciumafhankelijke en calciumonafhankelijke signaaltransductie te blokkeren. Het bindt zich aan het cytosolische eiwit FKPB-12, waardoor het mTOR-kinase inactiveert. Dit remt de activering van lymfocyten en immuunreacties (inclusief afstotingsreacties).
Gebruik
Niertransplantatie
Sirolimus wordt gebruikt na niertransplantaties, meestal in combinatie met ciclosporine en corticosteroïden, om orgaanafstoting te voorkomen. Een belangrijke bijwerking is een wondgenezingsstoornis. In tegenstelling tot ciclosporine is Sirolimus niet niertoxisch; het draagt niet bij aan een chronische transplantatienefropathie.
Lymfangioleiomyomatose
In mei 2015 keurde de Food and Drug Administration (FDA) sirolimus goed als middel voor de behandeling van lymfangioleiomyomatose (LAM), een zeldzame, progressieve longziekte die voornamelijk vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft.[1]
Verlenging van de levensverwachting
In eenstudie uit 2009 kon de levensduur van muizen met 28–38% vanaf het begin van de behandeling verlengd worden, wat een totale verlenging van de maximale levensduur was ca. 9–14%. Opmerkenswaard is dat de muizen bij het begin van de behandeing als 20 maandenud waren, wat bij mensen overeenkomt met een ongeveer 60 jaar.[2] Wegens de sterk immunosuppressieve werking en de daarmee gepaard gaande bijwerkingen is het niet mogelijk om de studieresultaten op muizen principieel niet zomaar op mensen toepasbaar.[3] In later onderzoek werd de levensduur van muizen met zowat 60% verlengd.[4]
In de Verenigde Staten werd in 2016 een vijfjarig onderzoek begonnen met rapamycine op meer dan 1500 honden met een lichaamsgewicht van meer dan 25 kg.[5][6]
Tumoren
Rapamycine kwam ook onder de aandacht van de antitumortherapie, omdat het blijkbaar de groei bepaalde tumoren en het ontwikkelen van nieuwe bloedvaten in de tumoren kan remmen.
- º FDA.gov, FDA approves Rapamune to treat LAM, a very rare lung disease gearchiveerde versie op archive.org
- º D. E. Harrison, R. Strong, Z. D. Sharp u. a. (2009-07-08). Rapamycin fed late in life extends lifespan in genetically heterogeneous mice. Nature. DOI:10.1038/nature08221.
- º J. Rice (2009-07-08). First Drug Shown to Extend Life Span in Mammals. Technology Review: 1–2. Geraadpleegd op 2009-07-09.
- º A. Bitto, T. K. Ito, V. V. Pineda, N. J. LeTexier, H. Z. Huang, E. Sutlief, H. Tung, N. Vizzini, B. Chen, K. Smith, D. Meza, M. Yajima, R. P. Beyer, K. F. Kerr, D. J. Davis, C. H. Gillespie, J. M. Snyder, P. M. Treuting, M. Kaeberlein: Transient rapamycin treatment can increase lifespan and healthspan in middle-aged mice, in: eLife. deel 5, augustus 2016, doi: 10.7554/eLife.16351, PMID 27549339.
- º Elke Bodderas, Rapamycin könnte Ihnen neun Lebensjahre schenken, in: Die Welt, 4 juni 2016
- º Amy Harmon, Dogs Test Drug Aimed at Humans’ Biggest Killer: Age, nytimes.com, 16 mei 2016