¡Que viva Mexico!

¡Que viva Mexico! is een filmproject van de Russische regisseur Sergei Eisenstein (1898 - 1948). Het in 1930 gestarte project moest resulteren in een meerdelig filmportret worden over de ontwikkeling van de Mexicaanse cultuur en politiek. Het project kreeg echter te maken met diverse tegenslagen en werd uiteindelijk stilgelegd. Het project is wel beschreven als het grootste filmproject en tegelijk de grootste persoonlijke tragedie van Eisenstein. Er zijn in de loop van de tijd door anderen diverse versies van de film uitgebracht, de laatste in 2001.

Start en einde project

Eisenstein vertrok in 1930 naar Mexico om aan het project te werken. Hij werkte daarvoor samen met producent Upton Sinclair en een groep financiers die bij elkaar was gebracht door Mary Craig Kimbrough Sinclair . Voor de film werd een speciale organisatie opgericht, The Mexican Film Trust. Contractueel werd overeengekomen dat Eisenstein een a-politieke korte film zou maken over Mexico. De verantwoordelijkheid voor het scenario en het filmproces lag bij Eisenstein, zijn assistent Grigori Alexandrov en cameraman Eduard Tisse. De film zou in april 1931 gereed moeten zijn. Eisenstein werd nadrukkelijk te kennen gegeven dat de film geen elementen mocht bevatten die als beledigend of kritisch konden worden beschouwd jegens het post-revolutionaire Mexico. De Mexicaanse regering zou het scenario beoordelen en ook toezien tijdens het filmen.

Eisenstein had 55.000 tot 75.000 meter (30 tot 50 uur) gefilmd toen De Mexican Film Trust de productie stillegde omdat er onvoldoende financiën waren en vanwege Eisenstein's tegenzin of onkunde om de film in het afgesproken tempo af te maken. Eisenstein kreeg bovendien van het Sowjet filmbureau Soyuzkino orders om zo snel mogelijk terug te keren naar de USSR. Het was Eisenstein niet gelukt in Californië te monteren. EIsenstein probeerde de beelden te laten verzenden naar de USSR maar dit werd geweigerd, zodat de montage ook daar neit kon plaatsvinden.

Na langdurige, en uiteindelijk mislukte besprekingen met een groot Amerikaans filmconcern, lukte het de onafhankelijke producer Sol Lesser te strikken om drie korte films te maken van de geschoten beelden: Thunder Over Mexico, Eisenstein in Mexico en Death Day, allemaal uitgebracht in 1934.

Daarna zijn nog verschillende andere versies gemaakt, met toestemming van de Trust, zoals Time in the Sun (1939) van Marie Seton. De titel ¡Que Viva Mexico!, die oorspronkelijk werd voorgesteld door Eisenstein en Upton Sinclair, werd voor het eerst gebruikt voor een versie gemaakt door Grigori Alexandrov, destijds de assistent van Eisenstein,, in samenwerking met Esfir Tobak. Deze versie werd uitgebracht in 1979, ongeveer een decennium nadat het Museum of Modern Art de beelden had verstuurd naar de USSR in ruil voor verschillende Sovjetfilms uit het filmarchief van Gosfilmofond. De film werd bekroond met de Honorable Golden Prize op het 11de Internationaal Filmfestival van Moskou in 1979. De restauratie van de versie van Alexandrov (85 minuten) werd uitgebracht op DVD in 2001 door Kino Video.

In 1998 volgde een versie van Oleg Kovalev, "Mexican Fantasy".

Eisenstein en Mexico

In de vroege 20ste eeuw waren veel (linkse) intellectuelen en kunstenaars uit de Europese avant garde beweging gefascineerd door Latijns-Amerika, in het bijzonder door Mexico. De Franse kunstenaar André Breton noemde Mexico de incarnatie van het surrealisme. Volgens filmwetenschapper David Bordwell was ook Eisenstein onder de indruk van van de Mexicaanse socialistische revolutie in 1910. Eisensteins fascinatie met het land gaat terug tot 1921, toen hij in Moskou een theaterversie maakte van het verhaal van Jack London The Mexican. Filmcriticus Inga Karetnikova beschrijft deze productie als een klassiek voorbeeld van de avantgardistische esthetiek, eerder een oefening in vorm dan in realisme, al had Eisenstein naar haar idee wel een Mexicaanse sfeer weten te scheppen. Volgens haar was de Mexicaanse revolutie een soort "ijverig idealisme" dat verwant was met dat van Eisenstein en dat van veel generatiegenoten van de Sovjet avant-garde in de vroege jaren 20.

Enkele jaren later, in 1927, kreeg Eisenstein de kans om de Mexicaanse muurschilder Diego Rivera te ontmoeten. Deze was op bezoek in Moskou voor de viering van de tiende verjaardag van de Russische revolutie. Rivera had Eisenstein's Pantserkruiser Potemkin gezien, en was vol lof. Rivera vergeleek de film met zijn eigen werk als schilder in dienst van de Mexicaanse revolutie. De Russische regisseur schreef dat de verhalen van Diego Rivera tijdens zijn bezoek aan de Sovjet Unie hem sterk deden verlangen het land te bezoeken.

Inhoud film

Originele visie

Er zijn geen aanwijzingen dat Eisenstein een duidelijk idee had voor een film toen hij aankwam in Mexico. Toch begon hij onmiddellijk met filmen. Sinclair had duidelijk gemaakt dat hij van Eisenstein verwachtte dat hij zich zou concentreren op het visuele beeld, en dat de plot daaraan ondergeschikt zou zijn; hij was op zoek naar een artistieke reisdocumentaire. Hoewel de film klaar moest zijn in april 1931, werd pas rond die tijd Eisensteins idee duidelijk: een film in meerdere delen, een anthologie waarbij elk deel focuste op een verschillende subcultuur van het Mexicaanse volk. Veel later zou dit idee verder groeien tot het concept van een film van zes delen die de hele geschiedenis van de natie en het volk beslaat. De details en inhoud van elk deel, en hoe die met elkaar verbonden zouden worden, zouden verder evolueren in de volgende maanden, terwijl Eisenstein, Alexandrov en Tisse tienduizenden meters film maakten. Het was pas eind 1931 dat Eisensteins idee over de film zijn definitieve vorm kreeg. De film zou bestaan uit vijf hoofddelen en een korte proloog en epiloog.

Ook volgens de filmwetenschapper David Bordwell zou elk deel zijn eigen specifieke stijl hebben, telkens gewijd aan een andere Mexicaanse artiest, en telkens gebaseerd op een van de primaire elementen ( steen, water, ijzer, vuur, lucht)". De soundtrack zou voor elke film een ander Mexicaans volkslied zijn Daarnaast zou iedere deel het verhaal vertellen van een verliefd koppel; en in alle delen zou het thema van leven en dood aan de orde komen.. Los hiervan, het lijkt erop dat Eisenstein zich niet bewust of zich weinig aantrok van de eisen die zo'n episch werk stelt, noch van de financiële en emotionele beperkingen van zijn producers, of de verplichtingen in zijn contract. Deze onkunde of onwil van Esenstein zou ook later blijken, bij het vergelijkbare niet-uitgevoerde Sovjet project van Eisenstein, Bezhin Meadow.

Alexandrov's werk

De versie van Alexandrov en Tobak uit 1979 probeert de oorspronkelijk beoogde structuur van de film te volgen. De film verloopt als volgt:

1. Proloog. De proloog speelt zich af tijdens de beschaving van de Maya in Yucatán.
2. Sandunga. Het leven, huwelijk en moederschap in Tehuantepec. Het verhaal vertelt de hofmakerij tussen een Concepción en een Abundio, met een gouden ketting als bruidsschat en een eventueel daaropvolgend huwelijk.
3. Fiesta. Dit deel beeldt de viering van de Heilige Maagd van Guadalupe uit, en daarnaast ook het stierenvechten in het Spaanse koloniale tijdperk (met de echte stierenvechter David Liceaga Maciel en zijn jongere broer). Er is een korte pauze tussen dit deel en het volgende deel.
4. Maguey. Over de pulque-industrie onder leiding van Porfirio Díaz. Het verhaal beschrijft een tragische romance tussen de slaaf Sebastian en zijn bruid Maria. Maria wordt gevangen gehouden en misbruikt door een vriend van de baas van Sebastian, een Hacendado. Sebastian en zijn collega's zinnen op wraak. Ze worden uiteindelijk achtervolgd en neergeschoten. Degenen die gevangen werden genomen, werden begraven in het zand en vertrapt door de ruiters. Maria ontsnapt en houdt Sebastian's dode lichaam vast. Eisenstein heeft Sinclair herhaaldelijk verteld dat het verhaal in dit deel de rode draad zou zijn doorheen de hele zes delen durende film, hoewel hij elders aangaf het als een afzonderlijke volledig deel te zien.
5. Soldadera. Het verhaal van de Mexicaanse revolutie door de ogen van vrouwelijke soldaten die hun mannen volgden en met hen meevochten. Voor dit deel was nog niks gefilmd, dus het is het kortste deel en bestaat enkel uit foto's.
6. Epiloog. De epiloog toont Mexico tijdens het filmen, met specifiek de viering van de Dag van de Doden. Er zijn aanwijzingen dat Eisenstein geheime plannen had om dit deel samen te stellen uit satirische beelden van dikke priesters, pompeuze generalissmos, padvindsters en voetballers.

Referenties