Teamrol

Een teamrol is de sociale rol die iemand aanneemt binnen een specifieke groep, het team. Dit team een secundaire groep, wat inhoudt dat er sprake is van een formele, instrumentele relatie die bestaat om bepaalde, vooropgestelde doeleinden te realiseren. De rol die iemand aanneemt binnen het team is afhankelijk van meerdere factoren:

• persoonlijkheid
• vakbekwaamheid of expertise
• sociale positie en status

Belbin

Bijdragen

Veel onderzoek hiernaar is verricht door Meredith Belbin die met zijn onderzoekteam tot de conclusie kwam dat iedereen op minstens drie verschillende manieren bijdraagt tot een team:

• vakinhoudelijke rol
• organisatorische rol, ofwel de positie die zij bekleden en de taken en verantwoordelijkheden die zij daarmee hebben ten opzichte van anderen
• op basis van hun persoonlijkheid of teamrol

Dit is het eerste uitgangspunt van wat Belbin teamrolmanagement noemt. Belbin definieerde een teamrol als de kenmerkende manier waarop iemand zich gedraagt, zijn bijdrage levert en met anderen omgaat.

Evenwicht

Belbin stelt vervolgens dat elk team behoefte heeft aan een optimaal evenwicht tussen de teamrollen. Een goede taakverdeling, waarbij de taken en verantwoordelijkheden van de teamleden zo veel mogelijk overeenstemmen met hun natuurlijke teamrollen is daarbij van het grootste belang. Bij het samenstellen van teams benadrukt Belbin het belang van 'complementariteit'. Complementaire bijdragen leiden tot betere resultaten dan concurrerende bijdragen. Een van de belangrijkste conclusies was dat de sterke punten die elke teamrol heeft, altijd samengaan met wat Belbin 'toelaatbare zwakheden' noemde. Deze zwakheden doen geen afbreuk aan de effectiviteit van het team, omdat een goed inzicht daarin ertoe kan leiden dat ze worden opgevangen door de sterke punten van anderen.

Natuurlijke rol

Ieder persoon heeft volgens Belbin twee of drie teamrollen die van nature goed bij haar passen en waarin zij zich thuisvoelt. Volgens Belbin is het zaak dat mensen zich hun natuurlijke rollen bewust worden, deze ontwikkelen en productief maken in de samenwerking met anderen. Elke teamrol staat voor een karakteristiek temperament, een manier van informatie verwerken en een strategie om problemen op te lossen. Een teamrol is opgebouwd uit persoonlijkheidskenmerken, mentale vaardigheden en persoonlijke overtuigingen en wordt in de loop der jaren mede gevormd door de sociale context en beïnvloed door levenservaringen en zelfinzicht.

Negen teamrollen

In 1981 stelde Belbin in zijn boek Management Teams acht teamrollen voor; de voorzitter, de vormer, de vernieuwer, de brononderzoeker, de bedrijfsman, de groepwerker, de zorgdrager en de monitor. In 1988 paste hij deze enigszins aan en kwam hij tot negen teamrollen; bedrijfsman werd uitvoerder, voorzitter werd coördinator en zorgdrager werd afronder. Als negende teamrol werd de specialist toegevoegd.

Uitvoerder

(sinds 1988) Nuchter, ordelijk en taakgericht. De harde werker, met een groot praktisch inzicht en organisatietalent. Betrouwbaar, consciëntieus en plichtsgetrouw, gaat op zeker.

Toelaatbare zwakheden: Soms weinig flexibel, voorspelbaar en behoudend. Staat niet open voor ideeën die hun praktische waarde nog niet hebben bewezen.

Brononderzoeker

Extravert, enthousiast en avontuurlijk. De netwerker, die makkelijk contacten legt en onderhoudt en altijd op zoek is naar nieuwe kansen en mogelijkheden.

Toelaatbare zwakheden: Snel verveeld, verliest belangstelling als het eerste enthousiasme is weggeëbt, nonchalant met betrekking tot details.

Plant

Solistisch, rijk aan verbeelding en fantasie. Een creatieve denker en vrije geest, die met originele invallen en oplossingen komt en buiten de gebaande paden treedt.

Toelaatbare zwakheden: Is sterk op innerlijke denkwereld gericht en kan daardoor verstrooid en afwezig lijken en het contact met de wereld verliezen. Trekt zich weinig aan van protocol en conventies.

Monitor

Verstandig, bedachtzaam en kritisch. De analyticus, koel en objectief, die over veel kennis beschikt, alle voors en tegens in kaart wil brengen en beslissingen zorgvuldig wil afwegen.

Toelaatbare zwakheden: Soms te voorzichtig en afwachtend. Door zijn kritische zin en relativerend vermogen weinig inspirerend en weinig in staat anderen te motiveren.

Vormer

Extravert en dynamisch, gepassioneerd en wilskrachtig. Sterke drang om te presteren, zoekt de uitdaging, gaat tot het uiterste en weet mensen in beweging te krijgen.

Toelaatbare zwakheden: is ongeduldig en kan driftig reageren als hij wordt tegengewerkt. Heeft de neiging anderen te provoceren en gevoelens te kwetsen.

Coördinator

(sinds 1988) De natuurlijke coördinator, die de procedures aangeeft, bedoelingen verheldert en samenvat wat iedereen wil. Heeft een goede antenne voor de talenten van anderen.

Toelaatbare zwakheden: zet graag anderen aan het werk en kan goed werk delegeren, ook het eigen werk. Kan een beetje manipulatief zijn in de poging alle neuzen één kant op te krijgen.

Afronder

Nauwgezet, zorgzaam en zorgvuldig. Voelt aan wat er mis kan gaan, bewaakt de kwaliteit en de veiligheid en kan goed dingen afmaken. De perfectionist en pietje precies.

Toelaatbare zwakheden: kan overbezorgd zijn en zich druk maken over de kleinste dingen, kan moeilijk iets uit handen geven.

Groepswerker

Behulpzaam en attent, gericht op het scheppen van sfeer en het zoeken van de onderlinge verbinding. Bezit tact en diplomatie en kan met iedereen overweg.

Toelaatbare zwakheden: Kan te meegaand zijn, kan moeilijk uit de weg met conflicten en kan daardoor in kritieke momenten moeilijk een beslissing nemen.

Specialist

(toegevoegd in 1988) De toegewijde vakman. Een stille eenling, die zich in een team niet zo thuis voelt en zijn bijdrage levert door veel te weten van een doorgaans beperkt vakgebied.

Toelaatbare zwakheden: Waagt zich niet gauw buiten het eigen vakgebied en is weinig geïnteresseerd in de complementaire bijdragen van anderen.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Verwijzingen (en) Belbin, R.M.; 1981: Management Teams, why they succeed or fail (1st ed.), 3rd ed. 2010 Routledge: ISBN 1856178072. (nl) (vertaling): 1981: Management teams. Over succes- en faalfactoren voor teams. Den Haag, Academic Services (en) Belbin, R.M.; 1993: Team roles at work, Routledge, ISBN 1856178005. (nl) (vertaling): 1998: Teamrollen op het werk. Den Haag, Academic Services (nl) Kloppenburg, M, van der Schoor, J. & Groen, R.; 2009: Leve het verschil. Beter samenwerken met de teamrollen van Belbin Den Haag, Academic Services