Probleemoplossing

Probleemoplossend denken is een vorm van denken en manier om kennis te vergaren om een oplossing voor een complex probleem te vinden. Zij is gebaseerd op waarneming, meting, voorspelling, experimenteren, verificatie en of falsificeren.

Algemeen

Het doel van het Probleemoplossend denken is door rationeel, analytisch en causaal te denken achter de oorzaak van een complex probleem te komen.

Een complex probleem kenmerkt zich door:

• Vaagheid (gebrek aan duidelijkheid)
• Meerdere doelen
• Complex ( veel variabelen)
• Dynamisch ( onvoorspelbaar).

Het bedenken van oplossing voor een complex problemen kan worden gezien als een creatief denkproces wat ontstaat als een organisme en/of een kunstmatig intelligent systeem niet meer weet wat te doen om het doel te bereiken. Het probleemoplosmodel is een algemeen model wat gebruikt kan worden om oplossingen te bedenken voor complexe problemen. Voor meer informatie over creatieve methoden om problemen op te lossen zie onder Creativiteit.

Het proces

Om een complex probleem op te lossen worden de volgende processtappen doorlopen;

• (1) Probleemwaarneming Beschrijf het probleem. Probeer zoveel mogelijk variabelen te definiëren. (Onderwerp, model, type, uitvoering, probleemhebber etc.)
• (2) Theoretiseer het probleem. Maak van de werkelijkheid een model. Het model wordt gebruikt om de waarnemingen te beschrijven en om de onderlinge samenhang te kunnen begrijpen.
• (3) Bepaal de norm. Vind uit wat het zou moeten zijn. Door de norm te beschrijven wordt de afwijking gekwantificeerd.
• (4) Spoor oorzaak op. Door gericht informatie te verzamelen en deze te classificeren kan een causaal verband worden gevonden wat de afwijking en of het probleem verklaart. Belangrijke vragen in deze fase zijn; wie, wat, waar en wanneer. Ook is het belangrijk te onderzoeken in welke fase van de bestaan en/of levensduur het probleem optreedt. Ook kan het zijn dat het probleem wel had moeten optreden echter niet is opgetreden. Deze en ander feiten zijn belangrijk om causaal verbanden te kunnen leggen.
• (5) Test oorzaak. Door de klacht of het probleem te simuleren ( en/of op te heffen) wordt de geldigheid van de oorzaak bewezen.
• (6) Los probleem op. Afhankelijk van de oorzaak kan het probleem opgelost worden.

In het voorbeeld, is het probleem (1) dat een gloeilamp het niet doet. Om de oplossing van het probleem te kunnen vinden moet er eerst een mentaal model (2) van het systeem gloeilamp zijn ( of ontwikkeld worden). Vervolgens moeten we weten hoe het zou zijn (3) als de lamp brandt. Met deze gegevens kan er gericht gezocht worden naar de oorzaak van het probleem. In dit geval is de oorzaak van het probleem de breuk van de gloeidraad (4). Door de lamp te vervangen wordt zowel de oorzaak getest (5) als het probleem opgelost (6). Bij het oplossen van complexe problemen wordt eenzelfde aanpak gehanteerd.

Literatuur

• Frank Kwakman, Albert Postema (1996), Het team als probleemoplosser: de moderatiemethode. Kluwer ISBN 9026724616
• Frank Kwakman (1997), Technieken voor kwaliteitsprojecten: praktische handreikingen voor effectief. Kluwer ISBN 9026724578.

Zie ook

• Cognitiewetenschap
• Kwaliteitscirkel van Deming, een werkmodel in 4 kwadranten om een probleem op te lossen.
• Operationeel onderzoek

Externe links

• Probleemoplossen als vaardigheid door Fons Vernooij, 2003.