Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Holwinde (borg): verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Holwinde_(borg)&oldid=49364448 28 jun 2017 Martijn425 28 jun 2017) |
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Holwinde_(borg)&oldid=49382647 2 jul 2017) |
||
| Regel 28: | Regel 28: | ||
== Geschiedenis == | == Geschiedenis == | ||
De naam Holwinde was oorspronkelijk de naam van de streek, deze naam echter is overgegaan op de Sybrandaheerd te Holwinde. De heerd | De naam Holwinde was oorspronkelijk de naam van de streek, deze naam echter is overgegaan op de Sybrandaheerd te Holwinde. De heerd behoorde tot de rechtstoel van [[Zandeweer]] en was een van de meest invloedrijke. Bij verkoop van deze boerderij in 1558 werd reeds gesproken over de 'Holwinsterheerd'. In 1587 verkochten Hayo [[Manninga]] en vrouw Dutmer [[Rengers]] 'de Holwinde' met landerijen ter grootte van zo'n 80 [[hectare]]. In 1601 werd Holwinde bij executie verkocht aan Herman [[Sickinghe]] en zijn vrouw Beele [[Clant]]. Sickinghe was afkomstig van de borg [[Ungersma]] te [[Uithuizermeeden]] en was via zijn moeder al in het bezit gekomen van de bij de heerd behorende rechten. | ||
Zijn dochter Wobbe en haar man Ludolf Heerma werden na de dood van Sickinghe eigenaar van de heerd in 1616. De toenmalige [[pachter]] verkocht zijn aandeel in de heerd en daarmee werd Heerma de volledige eigenaar. Waarschijnlijk is hij ook de persoon geweest die Holwinde de status van borg gegeven heeft. Heerma was na de [[reformatie]] [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]] gebleven en kreeg in 1607 toestemming om in de Ommelanden het katholicisme te belijden. Toch ging Heerma verder dan alleen belijden. Op zijn grond verrees namelijk een [[kapel (gebouw)|kapel]], deze werd nog vermeld in 1701. Verder werd een van de kamers ingericht als huiskapel en hier werd dagelijks de [[mis]] opgedragen, niet alleen voor de katholieke bewoners van de borg, maar ook voor katholieken in de omgeving. Heerma bood ook onderdak aan de [[jezuïeten|jezuïetenpater]] Franciscus Mijleman. Mijleman overleed in 1667 en werd begraven in de [[kerk van Usquert]]. Na de dood van Ludolf omstreeks 1670, viel Holwinde ten deel aan zijn zoon Tjaert of Theotardus. Tjaert overleed rond 1706 en de volgende eigenaar van de borg was zijn zoon Johan Dominicus, getrouwd met Clara Ernestina Francisca Gramaye. | |||
Dit echtpaar overleefde hun kinderen echter en daarmee kwam Holwinde in het bezit van een neef van Clara Ernestina, Joost Jan [[van Goltstein]]. Van Goltstein was eveneens erfgenaam van [[Folkerda|Nieuw- en Oud-Folkerda]] te [[Bedum (plaats)|Bedum]]. Hij liet Holwinde in 1761 verkopen, waarschijnlijk zonder succes, aangezien zijn zoon Steven Adolf Holwinde in 1768 op afbraak verkocht. In de opgemaakte inventaris van 1773 van Steven Adolf en zijn vrouw Alida Ernestina van [[Ripperda]] bleek de borg reeds gedeeltelijk afgebroken te zijn. Het enorme, stenen poortgebouw werd rond 1830 afgebroken door de toenmalige eigenaar van de boerderij Holwinde, J.J.Bolhuis. | |||
[[Bestand:Kadasterkaart Kantens B 2 (minuutplan) door F.F.N. van Hulten (1832) - Rottum-Oost.jpg|miniatuur|links|Kadasterkaart uit 1832 met bovenaan v.l.n.r. de omgrachte boerderijen: Holwinde, [[Langenhuis]] en [[Elswerd]]. Holwinde en Langenhuis worden van elkaar gescheiden door het Holwindermaar.]] | [[Bestand:Kadasterkaart Kantens B 2 (minuutplan) door F.F.N. van Hulten (1832) - Rottum-Oost.jpg|miniatuur|links|Kadasterkaart uit 1832 met bovenaan v.l.n.r. de omgrachte boerderijen: Holwinde, [[Langenhuis]] en [[Elswerd]]. Holwinde en Langenhuis worden van elkaar gescheiden door het Holwindermaar.]] | ||
[[Bestand:Kaart van het Usquerder en Holwinder jachtveld (1800-1850).jpg|miniatuur|rechts|Kaart van het Usquerder en Holwinder jachtveld.]] | [[Bestand:Kaart van het Usquerder en Holwinder jachtveld (1800-1850).jpg|miniatuur|rechts|Kaart van het Usquerder en Holwinder jachtveld.]] | ||
== Ligging == | == Ligging == | ||
Holwinde bevond zich te midden van de dorpen [[Uithuizen]], [[Doodstil]], [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]] en Usquert, een kleine kilometer ten zuiden van [[Oldorp]]. Evenals de naburige boerderij [[Langenhuis]], was de borg gelegen aan het Holwindermaar, ook wel [[Helwerdermaar]] welke later overgaat in de [[Meedstermaar]]. Aan dit [[maar (waternaam)|maar]] heeft de streek zijn naam mogelijk ook te danken. 'Hol' betekent mogelijk 'laaggelegen' of 'moerassig' en 'winde' zou betrekking hebben op een wending; 'wat een gebogen vorm heeft'. Bij de borg kwam de Oude Tocht ook uit op het Holwindermaar, maar door verkavelingen omstreeks 1970 is deze tocht uit het landschap verdwenen. Het terrein van de borg is redelijk verhoogd met een hoogteverschil van een halve meter tot een meter ten opzichte van de naastgelegen percelen. De borg had een langwerpige borgstee van zo'n 55 bij 150 meter. Holwinde zal op het noordelijke gedeelte gestaan hebben met het front naar het westen. De borg werd omringd door een gracht van 60 voet breed en 14 voet diep en een singel. De bidkapel bevond zich op de westelijke singel en van deze kapel zijn ook fundamenten teruggevonden. | Holwinde bevond zich te midden van de dorpen [[Uithuizen]], [[Doodstil]], [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]] en Usquert, een kleine kilometer ten zuiden van [[Oldorp]]. Evenals de naburige boerderij [[Langenhuis]], was de borg gelegen aan het Holwindermaar, ook wel [[Helwerdermaar]] welke later overgaat in de [[Meedstermaar]]. Aan dit [[maar (waternaam)|maar]] heeft de streek zijn naam mogelijk ook te danken. 'Hol' betekent mogelijk 'laaggelegen' of 'moerassig' en 'winde' zou betrekking hebben op een wending; 'wat een gebogen vorm heeft'. Bij de borg kwam de Oude Tocht ook uit op het Holwindermaar, maar door verkavelingen omstreeks 1970 is deze tocht uit het landschap verdwenen. Het terrein van de borg is redelijk verhoogd met een hoogteverschil van een halve meter tot een meter ten opzichte van de naastgelegen percelen. De borg had een langwerpige borgstee van zo'n 55 bij 150 meter. Holwinde zal op het noordelijke gedeelte gestaan hebben met het front naar het westen. De borg werd omringd door een gracht van 60 voet breed en 14 voet diep en een singel. De bidkapel bevond zich op de westelijke singel en van deze kapel zijn ook fundamenten teruggevonden. | ||
== Huidige situatie == | == Huidige situatie == | ||
Tegenwoordig bevindt zich op de voormalige borgstee een boerderij. De grachten zijn nog geheel intact, er is enkel een [[toegangsdam|dam]] aangelegd die dienstdoet als oprit. Op 28 december 1941 werd de boerderij door vliegtuigbommen getroffen en deze is vervolgens afgebrand. De boerderij werd in 1947 herbouwd. In het kader van het project Verborgen borgterreinen werden door Landschapsbeheer de erfbeplanting en de lindelaan van Holwinde hersteld. | Tegenwoordig bevindt zich op de voormalige borgstee een boerderij. De grachten zijn nog geheel intact, er is enkel een [[toegangsdam|dam]] aangelegd die dienstdoet als oprit. Op 28 december 1941 werd de boerderij door vliegtuigbommen getroffen en deze is vervolgens afgebrand. De boerderij werd in 1947 herbouwd. In het kader van het project Verborgen borgterreinen werden door Landschapsbeheer de erfbeplanting en de lindelaan van Holwinde hersteld. | ||
== Zie ook == | == Zie ook == | ||
* [[Lijst van voormalige borgen]] | * [[Lijst van voormalige borgen]] | ||
* [[Rottum]] | * [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]] | ||
* [[Langenhuis]] | * [[Langenhuis]] | ||
{{Commonscat|Holwinde}} | |||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
* Formsma WJ, Luitjens-Dijkveld Stol RA, Pathuis A. De Ommelander Borgen en Steenhuizen. Assen/Maastricht: Van Gorcum; 1987. p. 434. | * Formsma WJ, Luitjens-Dijkveld Stol RA, Pathuis A. De Ommelander Borgen en Steenhuizen. Assen/Maastricht: Van Gorcum; 1987. p. 434. | ||
| Regel 54: | Regel 55: | ||
* {{Citeer web|url=http://www.onbekendinnederland.nl/oplossingspagina/groningen/overige-plaatsen-f-tm-j/index.html|titel=Onbekend in Nederland - Groningen - 1166 Holwinde}} | * {{Citeer web|url=http://www.onbekendinnederland.nl/oplossingspagina/groningen/overige-plaatsen-f-tm-j/index.html|titel=Onbekend in Nederland - Groningen - 1166 Holwinde}} | ||
}} | }} | ||
{{authority control|TYPE=|Wikidata= }} | |||
{{Coor title dms|53|23|34.4|N|6|39|04.8|E|type:city_scale:12500_region:NL}} | |||
[[Categorie:Borg in Groningen]] | [[Categorie:Borg in Groningen]] | ||
[[Categorie:Bouwwerk in Eemsmond]] | [[Categorie:Bouwwerk in Eemsmond]] | ||
[[Categorie:Voormalig bouwwerk in Groningen (provincie)]] | [[Categorie:Voormalig bouwwerk in Groningen (provincie)]] | ||
Huidige versie van 11 jul 2017 om 22:54
| Holwinde | ||
| Holwinde, getekend tussen 1700 en 1800 | ||
| Holwinde, getekend tussen 1700 en 1800 | ||
| Locatie | Rottum,  Nederland
| |
| Algemeen | ||
| Kasteeltype | borg | |
| Gebouwd in | 1558 (eerste vermelding Holwinsterheerd) midden 17e eeuw (bouw van/verbouw tot borg) | |
| Gebouwd door | Ludolf Heerma (waarschijnlijk) | |
| Gesloopt in | omstreeks 1770 | |
| Holwinde door Coenders van Helpen | ||
| Holwinde door Coenders van Helpen | ||
Holwinde (eertijds ook wel: Sybrandaheerd) was een borg in het gelijknamige buurtschap bij het Groningse dorp Rottum. De borg werd waarschijnlijk gebouwd in het midden van de 17e eeuw en werd gesloopt omstreeks 1770.
Geschiedenis
De naam Holwinde was oorspronkelijk de naam van de streek, deze naam echter is overgegaan op de Sybrandaheerd te Holwinde. De heerd behoorde tot de rechtstoel van Zandeweer en was een van de meest invloedrijke. Bij verkoop van deze boerderij in 1558 werd reeds gesproken over de 'Holwinsterheerd'. In 1587 verkochten Hayo Manninga en vrouw Dutmer Rengers 'de Holwinde' met landerijen ter grootte van zo'n 80 hectare. In 1601 werd Holwinde bij executie verkocht aan Herman Sickinghe en zijn vrouw Beele Clant. Sickinghe was afkomstig van de borg Ungersma te Uithuizermeeden en was via zijn moeder al in het bezit gekomen van de bij de heerd behorende rechten.
Zijn dochter Wobbe en haar man Ludolf Heerma werden na de dood van Sickinghe eigenaar van de heerd in 1616. De toenmalige pachter verkocht zijn aandeel in de heerd en daarmee werd Heerma de volledige eigenaar. Waarschijnlijk is hij ook de persoon geweest die Holwinde de status van borg gegeven heeft. Heerma was na de reformatie rooms-katholiek gebleven en kreeg in 1607 toestemming om in de Ommelanden het katholicisme te belijden. Toch ging Heerma verder dan alleen belijden. Op zijn grond verrees namelijk een kapel, deze werd nog vermeld in 1701. Verder werd een van de kamers ingericht als huiskapel en hier werd dagelijks de mis opgedragen, niet alleen voor de katholieke bewoners van de borg, maar ook voor katholieken in de omgeving. Heerma bood ook onderdak aan de jezuïetenpater Franciscus Mijleman. Mijleman overleed in 1667 en werd begraven in de kerk van Usquert. Na de dood van Ludolf omstreeks 1670, viel Holwinde ten deel aan zijn zoon Tjaert of Theotardus. Tjaert overleed rond 1706 en de volgende eigenaar van de borg was zijn zoon Johan Dominicus, getrouwd met Clara Ernestina Francisca Gramaye.
Dit echtpaar overleefde hun kinderen echter en daarmee kwam Holwinde in het bezit van een neef van Clara Ernestina, Joost Jan van Goltstein. Van Goltstein was eveneens erfgenaam van Nieuw- en Oud-Folkerda te Bedum. Hij liet Holwinde in 1761 verkopen, waarschijnlijk zonder succes, aangezien zijn zoon Steven Adolf Holwinde in 1768 op afbraak verkocht. In de opgemaakte inventaris van 1773 van Steven Adolf en zijn vrouw Alida Ernestina van Ripperda bleek de borg reeds gedeeltelijk afgebroken te zijn. Het enorme, stenen poortgebouw werd rond 1830 afgebroken door de toenmalige eigenaar van de boerderij Holwinde, J.J.Bolhuis.
Ligging
Holwinde bevond zich te midden van de dorpen Uithuizen, Doodstil, Rottum en Usquert, een kleine kilometer ten zuiden van Oldorp. Evenals de naburige boerderij Langenhuis, was de borg gelegen aan het Holwindermaar, ook wel Helwerdermaar welke later overgaat in de Meedstermaar. Aan dit maar heeft de streek zijn naam mogelijk ook te danken. 'Hol' betekent mogelijk 'laaggelegen' of 'moerassig' en 'winde' zou betrekking hebben op een wending; 'wat een gebogen vorm heeft'. Bij de borg kwam de Oude Tocht ook uit op het Holwindermaar, maar door verkavelingen omstreeks 1970 is deze tocht uit het landschap verdwenen. Het terrein van de borg is redelijk verhoogd met een hoogteverschil van een halve meter tot een meter ten opzichte van de naastgelegen percelen. De borg had een langwerpige borgstee van zo'n 55 bij 150 meter. Holwinde zal op het noordelijke gedeelte gestaan hebben met het front naar het westen. De borg werd omringd door een gracht van 60 voet breed en 14 voet diep en een singel. De bidkapel bevond zich op de westelijke singel en van deze kapel zijn ook fundamenten teruggevonden.
Huidige situatie
Tegenwoordig bevindt zich op de voormalige borgstee een boerderij. De grachten zijn nog geheel intact, er is enkel een dam aangelegd die dienstdoet als oprit. Op 28 december 1941 werd de boerderij door vliegtuigbommen getroffen en deze is vervolgens afgebrand. De boerderij werd in 1947 herbouwd. In het kader van het project Verborgen borgterreinen werden door Landschapsbeheer de erfbeplanting en de lindelaan van Holwinde hersteld.
Zie ook
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Holwinde op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|
.jpg){kind=link}
_door_F.F.N._van_Hulten_(1832)_-_Rottum-Oost.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}