Anton Schreuder

Anton Gerrit Schreuder (’s-Gravenhage 21 augustus 1908 – Ede 25 februari 1971) was een Nederlandse verzetsstrijder tijdens de tweede wereldoorlog. Sjabloon:MEEBEZIG

Leven

Anton (Ton, Tony) Gerrit Schreuder werd geboren op 21 augustus 1908 te 's-Gravenhage. Hij kwam uit een onderwijsfamilie, zo was zijn vader Pieter Hendrik Schreuder, oprichter van de scholen voor buitengewoon onderwijs. Zijn moeder was Sibbeltje Hofstra.

Na de HBS wilde hij scheepsofficier worden. Omdat hij een bril droeg, was een functie als kapitein of stuurman uitgesloten. Ton volgde daarom de opleiding tot radiotelegrafist (marconist) bij Radio Holland. Van 1930 tot 1935 voer hij als marconist bij de wilde vaart, de KPM en op passagiersschepen van de Rotterdamse Lloyd. Op 26 november 1934 trouwde hij Margaretha (Gree) Elisabeth Schoorl geboren op 26 december 1904 in Haarlem. Zij was een dochter van Louis Schoorl, apotheker / fabrieksdirecteur en Elisabeth van der Weij. Gree was lerares koken. Door toedoen van haar ouders werd zij eigenaar van Landgoed en Huis De Leperkoen in Lunteren. In 1934 kwam Ton aan wal en werd hij samen met Gree Hotelhouder van De Leperkoen in Lunteren.

De oorlogsjaren

Het landgoed was 15 ha. groot. Het (familie)hotel had 13 kamers. Het lag op de helling van de Lindeboomsberg, verscholen in de bossen, op enige kilometers afstand van het dorp Lunteren. Bij het uitbreken van de oorlog wisten veel joodse vluchtelingen en onderduikers uit het westen van Nederland hun weg te vinden naar De Leperkoen. Van het begin tot het eind van de oorlog was het hotel, en de paar zomerhuisjes op het terrein, vol met joodse vluchtelingen en onderduikers.

Ton en Gree raakten betrokken bij het verzet. Het hotel werd een ontmoetingspunt voor het verzet voor het uitwisselen van boodschappen tussen de verzetscellen/groepen. Met enige regelmaat waren er ‘s nachts wapen- en voedseldroppings in de velden bij Meulunteren. Het aangeven van de plek met lichtsignalen voor de vliegtuigen en het bergen van de goederen werd uitgevoerd door Ton Schreuder samen met o.a. Gerrit (Gert) van Schuppen, zijn zoon Chris van Schuppen en Dirk (Bill) Wildeboer. Een deel van de wapens en het voedsel lag verborgen op het terrein van De Leperkoen. Van de verzetswerkzaamheden is het aantal maal opblazen van de spoorlijn Amersfoort-Ede het meest bekend geworden. Deze lijn werd door de Duitsers veel gebruikt voor vervoer van goederen. In het Hotel woonde tijdens de oorlog de joodse vluchtelinge Alice Cohn, zij was grafisch ontwerpster. Alice vervalste documenten, stempels enz. die nodig waren voor de vluchtelingen en het verzet. Ton zijn kennis van radiotelegrafie kwam goed van pas, op het terrein was enige tijd een zendinstallatie in gebruik voor het verzet. Tegen het eind van de oorlog werden ook twee Britse luchtmachtmilitairen verborgen gehouden. Bij de operatie Market Garden waren zij de weg kwijtgeraakt. Het wachten was tot het veilig genoeg was om aansluiting te vinden bij de Britse troepen.

Schreuder volgde na de HBS de opleiding radiotelegrafist (marconist) bij Radio Holland. Van 1930 tot 1935 voer hij als scheepsofficier bij de KPM en de Rotterdamse Lloyd. In 1934 huwde hij Margaretha Elisabeth Schoorl geboren op 26 december 1904 in Haarlem. Zij werd, door toedoen van haar ouders, eigenares van Hotel en Landgoed De Leperkoen in Lunteren. Van 1935 tot 1961 beheren Schreuder en zijn vrouw samen het Hotel en Landgoed.

De Leperkoen lag verscholen in de bossen. Het had een oppervlakte van 15 ha. Het (familie) hotel telde 13 kamers. Vanaf het uitbreken van de oorlog bood het hotel onderdak aan enige tientallen joodse vluchtelingen en onderduikers. Het laatste oorlogsjaar verbleven in het hotel ook Britse luchtmachtmilitairen die waren afgedwaald tijdens de operatie Market Garden.

Schreuder sloot zich in januari 1942 aan bij de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Het hotel werd een ontmoetingsplaats voor het verzet voor het uitwisselen van informatie tussen verzetsgroepen. Voor het verzet en vluchtelingen werden stempels en documenten vervalst door de joodse vluchtelinge Alice Cohn, grafisch ontwerpster, die in het hotel woonde. Wapens en voedsel, afkomstig van droppings nabij De Leperkoen, werden verborgen op het terrein. Schreuder was nauw betrokken bij de sabotage van de spoorlijn Amersfoort-Ede.

Verraad

Op zondag 8 april 1945 werd De Leperkoen verraden. Schreuder dook onder. Het hotel en terrein werd doorzocht, de wapenvoorraad werd opgegraven. Margaretha Schoorl werd gevangengenomen en als partisanenweib afgevoerd naar De Wormshoef in Lunteren. Bij gebrek aan overtuigend bewijs van haar betrokkenheid werd zij na enige dagen vrijgelaten. Over het lot van de gasten die op het moment van de inval aanwezig waren is tot nu toe niets bekend.

<oud> Op zondag 8 april 1945 werd De Leperkoen verraden. Ton was ondergedoken, Gree werd gevangengenomen en afgevoerd naar De Wormshoef in Lunteren voor verhoor. Intussen werd het Hotel leeggeroofd. Gree kon zich van den domme houden en werd uiteindelijk vrijgelaten. Zij vond onderdak met haar kinderen bij de plaatselijke huisarts. Over het lot van de gasten die op het moment van de inval aanwezig waren is tot nu toe niets bekend. 5 mei 1945 was de oorlog afgelopen.

Na de oorlog

Het Hotelbedrijf werd na afloop van de oorlog voortgezet.

Anton Gerrit Schreuder overleed op 25 februari 1971 te Ede. Margaretha Elisabeth Schoorl droeg Landgoed en Hotel De Leperkoen over aan haar broer. Zij overleed op 3 januari 1993 te Doorwerth.

Onderscheidingen

Gree heeft nooit een onderscheiding gewild, ook niet de Yad Vashem (onderscheiding van de staat Israel voor het redden van Joodse levens tijdens de WO II). Gree: “Je deed wat je moest doen.” Ton ontving op 12 maart 1947 in Utrecht The Medal of Freedom (without) en de Silver Laurel Leaf Emblems van Groot Brittannië.

• 2 maart 1947 ontving Anton Gerrit Schreuder in Utrecht The Medal of Freedom, USA.
• 26 november 1947 ontving hij the Silver Laurel Leaf Emblems, for brave conduct, UK.

Bronnen

• Ede 1940-1945; door Lagerweij en Plekkringa; uitg. BDU Barneveld; ISBN 90-70150-29-8
• Kroniek van Ede; door Boeree; uitg. Gijsbers en Van Loon Arnhem; ISBN 90-62-35-0445
• Correspondentie en gesprekken / interviews met Mw. M.E. (Gree) Schoorl
• NIOD; De Leperkoen gedurende de WO II, aanwinstnummer 4998