Pop-out

Pop-out is een ontwerpprincipe in informatie visualisatie waardoor je bepaalde gegevens gemakkelijk visueel onder de aandacht kunt brengen. Pop-out wordt ook wel uitspring effect genoemd. Door diverse principes toe te passen is het mogelijk om in een fractie van een seconde bepaalde informatie onder de aandacht te brengen.

Types pop-out effecten

Dit is mogelijk door bepaalde eigenschappen op een afwijkende manier te presenteren, door beelden in verschillende contexten aan te bieden. Elk van deze kanalen heeft een sterke werking en door deze te combineren versterken ze elkaar nog meer. Onder andere zijn de volgende kanalen mogelijk: vorm, kleur, beweging, grootte, oriëntatie, scherpte, uitlijning, schaduw, knippering.

Anne Treisman

is een cognitief psycholoog die veel onderzoek heeft gedaan naar visuele zoekprocessen en hieraan verbonden invloedrijke kenmerkenintegratietheorie.

De Amerikaanse psycholoog  Anne Treisman  heeft veel onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. Zij ontwierp voor dat doel speciale  visuele zoektaken  waarbij men op een beeldscherm eenvoudige objecten te zien kregen die in meerdere dimensies (bijvoorbeeld vorm en kleur) verschilden. Zo moest men bijvoorbeeld in een bepaalde taak zoeken naar een groene letter T te midden van rode letters T en X (dezen worden ook wel afleiders genoemd). Dit soort zoekproces is relatief makkelijk, omdat het geen bewuste aandacht vereist: de groene letter T springt er als het ware uit. Men noemt dit dan ook wel het pop-out (uitspring-)effect. Treisman noemde dit: zoeken naar kenmerken (feature search). In een ander soort zoektaak moest men weer zoeken naar de groene letter T maar nu was deze omringd door groene en rode letters T en X. Deze taak is een stuk lastiger, omdat men nu als het ware alle distractors moet afzoeken, om na te gaan of deze aan beide kenmerken (kleur en vorm) voldoen. Dit type zoekproces noemde Treisman: zoeken naar conjuncties (conjunction search). Een belangrijk verschil tussen de prestatie in beide taken is dat de zoektijd (tijd nodig om het doelobject te vinden) bij zoeken naar kenmerken nietafhankelijk is van het aantal distractors, terwijl bij conjunctie zoeken de zoektijd lineair  toeneemt  met het aantal distractors.

Werking van de hersenen en het oog

Het menselijke visuele systeem is een patronen scanner in optima forma. Het oog en de visuele cortex van de hersenen voorzien de cognitieve hersenen van input. De hoeveelheid binnenkomende data is dermate omvangrijk dat 50% van de totale hersencapaciteit van de mens, is toegewezen aan het proces van verwerken van visuele waarneming. Het is evolutionair bepaald dat het signaleren van bepaalde patronen en afwijkingen daarvan, prioriteit heeft boven alle andere informatie. Deze vroege waarneming wordt gedaan in het deel van de hersenen dat als eerste visuele informatie aangeleverd krijgt, de primaire visuele schors of area V1.

Bij het presenteren van visualisaties kan snel aandacht getrokken worden op de gewenste informatie als men gebruik weet te maken van de patroonherkenningsregels die in de hersenen worden toegepast. Deze specifieke patronen en afwijkingen daarvan worden pop-out effecten genoemd.

Toepassingen

Het gebruik van het pop-out effect mits goed gebruikt kan een visualisatie van informatie versterken. Door het goed gebruik van pop-out kun je informatie goed presenteren zodat het door de aanschouwer gemakkelijker is te verwerken.

Door de verschillende kanalen goed te gebruiken kun je informatie benadrukken welke je wilt benadrukken. Door bijvoorbeeld een tekst op een afwijkende manier in een zin te zetten word de aandacht automatisch hierheen getrokken. Hieronder is ook een voorbeeld gegeven van een informatie visualisatie waarbij de aandacht als het goed is wordt getrokken door 2 bepaalde punten.

Gevaar hierbij is dat er teveel informatie doormiddel van pop-out ingebracht word dat dit meer verstorend werkt dan bevorderlijk.

Hoe het niet moet of wanneer het niet werkt

De verwerking van eigenschappen van dingen gebeurt via verschillende onafhankelijke pop-out kanalen. Zaken die in het oog springen halen wij daar direct uit. Je kunt bijvoorbeeld een object substantieel laten afwijken van de andere objecten in één van de pop-out kanalen. Je kunt dit object ook in meerdere pop-out kanalen laten afwijken. En wanneer je meerder objecten tegelijk wilt laten opvallen in een informatievisualisatie laat dan de objecten duidelijk afwijken van de andere objecten in verschillende pop-out kanalen. Deze zogenoemde pop-out effecten vereenvoudigen het informatieverwerkingsproces en dit zal het beter onthouden van de informatie bevorderen omdat wij daar niet over na hoeven denken maar in één oogopslag zien wat afwijkend is.  Omdat je in één oogopslag de afwijkende factor eruit haalt kost je dat minder energie dan dat je meer over de essentie van een teken na zou moeten denken. Die energie heb je dan over voor een andere taak. De hierboven genoemde pop-out effecten zijn onafhankelijk van elkaar te gebruiken en te combineren.  Wanneer het verschil tussen elementen niet groot genoeg is valt het ons niet op. Maar wanneer je bijvoorbeeld teveel verschillende kleuren gebruikt werkt het niet meer. Wat je ziet is wat je opvalt en daarom geldt ook voor de andere pop-out effecten dat teveel effecten niet meer opvallen en daarom niet moeten worden gebruikt. Richtlijn is niet meer dan drie effecten in één weergave gebruiken omdat wij maar drie brokken informatie tegelijk kunnen onthouden.