Essay:Een zoektocht naar Kwaliteit

Dit is een gebruikersessay geschreven door Franciscus 9 feb 2009 14:21 (UTC)

Er zijn woorden of begrippen in onze taal, waarvan we allemaal wel ongeveer weten wat ermee bedoeld wordt, maar die toch niet zo eenduidig zijn als ze lijken. Te denken valt hierbij aan Democratie, Maatschappij of Gezondheid, om maar eens wat te noemen. De invulling hiervan is zo veelomvattend en is zo afhankelijk van de omgeving of van de sociale status, dat het lastig of zelfs onmogelijk wordt ze in één zin te vangen of aan te duiden.
Kwaliteit is ook zo'n woord, dat vrijwel onmiddellijk van alles oproept, maar dat als je het nader bekijkt, nogal wat invalshoeken blijkt te bezitten.

Begin van de zoektocht

Als je wilt weten wat het woord Kwaliteit allemaal omvat, en meent dat het woordenboek wel uitkomst zal bieden, dan kom je bedrogen uit. Zo vind je bij Van Dale:

• Kwaliteit: hoedanigheid, deugdelijkheid, eigenschap met betrekking tot het doel waarvoor iets of iemand bestemd is; functie die je vervult.

De bij Van Dale genoemde deugdelijkheid heeft alles te maken met gebruiksgoederen en producten.
Kwaliteit wil hier zoveel zeggen als: deugdelijk, houdbaar en dus op de lange duur voordelig. Geen slechte eigenschappen overigens, maar niet helemaal wat we zoeken.
Bij Wolters vind je:

• Kwaliteit: gesteldheid, hoedanigheid, eigenschap van dingen of van personen.

En in Kramers woordenboek:

• Kwaliteit: hoedanigheid, gesteldheid, rang.

In de Engelse dictionaires beperkt men zich meestal tot :

• Quality: een duidelijke eigenschap of kenmerk, waardoor individualiteit wordt verkregen.

En wat te zeggen, van hoe de Fransen qualité zien:

• Qualité: hoedanigheid, persoon van aanzien in hoge stand, bevoegdheid.

Literatuur

Om nu los van de schrale oogst uit het woordenboek het begrip Kwaliteit voor ons zelf wat duidelijker en rijker te maken, kan het misschien verhelderend werken, eens bij de literatuur te rade te gaan. Zo kom je voortbordurend op de Engelse en Franse opvatting van Kwaliteit bij Hella Haase terecht, die in haar boekje: Kwaliteit, een verkenning het volgende zegt: ..... In het Frans en in het Engels waren sinds ongeveer de twaalfde eeuw de woorden Qualité en Quality synoniem met rang en voornaamheid. Een Homme de qualité behoorde tot de adel, de noblesse, die zich bekendheid had verworven door een opvallend, moedig, waardig en verdienstelijk leven. Verder zegt ze nog: ......... Het woord kwaliteit vindt je verder terug in: waar voor je geld, malse boter, volle melk, degelijk geconstrueerde bruggen en dijken, de mooiste bloemen. Kwaliteit: de zeventiende-eeuwse schilderkunst. Hella Haase zegt eigenlijk, dat je onderscheid moet maken tussen de kwaliteit die bij mensen en menselijke gedragingen behoort, en de kwaliteit van de dingen en voorwerpen die ons omringen.

De schrijver en columnist Jan Blokker laat wat betreft Kwaliteit ook van zich horen. In zijn boekje: Kwaliteit staat er boven, gaat hij tekeer tegen de cultuurcrisis en het vervagen van de kwaliteit, met name in Nederland. Verder pogingen om iets over Kwaliteit zelf te zeggen, blijven helaas uit zodat we verder moeten zoeken.

In zijn boek:Zen en de kunst van het motoronderhoud zegt de schrijver Robert Pirsing onder meer het volgende: ......Kwaliteit: je weet toch wat het is, toch weet je niet wat het is. Dat lijkt met zichzelf in tegenspraak, zoals wel meer bij Zen met zichzelf in tegenspraak lijkt te zijn, maar sommige dingen zijn nu eenmaal beter dan andere dingen, dat wil zeggen, hebben meer Kwaliteit. Maar als je probeert te zeggen wat Kwaliteit is, gaat het allemaal als rook de lucht in! Dan is er niets meer om over te spreken. Maar wanneer je niet kunt zeggen wat Kwaliteit is, hoe weet je dan wat het is, of hoe dan zelfs maar dat het bestaat? Waarom zouden mensen anders voor sommige dingen een fortuin willen neertellen, terwijl ze andere dingen op de schroothoop gooien. Kennelijk zijn sommige dingen beter dan andere dingen, maar wat is dat betere? En zo draai je rond, tol je geestelijk rond, en nergens vind je houvast. Wat is in hemelsnaam Kwaliteit? Wat is het? Hoewel van Kwaliteit geen definitie kan worden gegeven, weet je toch wat Kwaliteit is. Als we Kwaliteit zouden definiëren, definiëren we iets geringers dan Kwaliteit zelf. Zo gauw je het probeert te definiëren, wordt het onduidelijk.
Wat verder zegt Robert Persing in zijn boek:..... Wanneer we kunnen aantonen, dat een wereld zonder Kwaliteit niet normaal functioneert, dan hebben we aangetoond dat Kwaliteit bestaat, of het nu gedefinieerd wordt of niet...

In: De rivier die tegen de berg opstroomt, komt de auteur William H. Calvin ook op Kwaliteit uit. In zijn boek, houdt hij op soortgelijke wijze als Persing, naast een avontuurlijk reisverslag, beschouwingen over de oorsprong van de aarde en de mens. Zo mijmert hij op de elfde dag van de tocht door de Grand Canyon over de creativiteit en de individualiteit van de mens:....Mijn voorstelling van het bewustzijn komt erop neer, dat het fundamentele vermogen van de hersenen is om het verleden en de toekomst te simuleren, het vermogen om kwaliteitsoordelen uit te spreken over alternatieve scenario's, en aan de hand daarvan te selecteren en te kiezen. Ieder van ons heeft een andere verzameling schema's en kwaliteitsoordelen.
Hoewel sommige kwaliteisoordelen vermoedelijk zijn aangeboren, komen ze voornamelijk voort uit onze ervaring met de buitenwereld, uit het soms op goed geluk proberen of dingen lukken. Zo'n ervaring kan overigens ettelijke keren vervangen zijn, maar maakt deel uit van de in de loop van de jaren opgebouwde kwaliteitsoordelen......

Kwalitatief of kwantitatief?

<<<<< Alexis Carrel in 1913 >>

Op onze zoektocht naar kwaliteit, is het bijna onmogelijk de grote Franse denker, schrijver en Nobelprijswinnaar Alexis Carrel te passeren die al in 1935 in zijn klassiek geworden boek: De onbekende mens betoogde: ....De fout, die verantwoordelijk is voor onze misère, berust op een verkeerde interpretatie van het geniale idee van Galilei. Galilei onderscheidde namelijk de primaire kwaliteiten van de dingen, dimensies en gewicht, die gemakkelijk kunnen worden gemeten, van de secundaire kwaliteiten, vorm of reuk, die niet kunnen worden gemeten. Zo werd het kwantitatieve gescheiden van het kwalitatieve.
Het kwantitatieve, uitgedrukt in mathematische taal, bracht de mensheid de wetenschap. Het kwalitatieve werd hierin helaas sterk verwaarloosd. Het doel van de wetenschap is toch stoffelijk en geestelijk nut voor de mens te zijn, waarbij verwacht zou mogen worden, dat evenveel betekenis wordt gehecht aan gevoelens als aan thermodynamica.......
Een mooie aansluiting hierop vormt een passage uit een jaarverslag van een technisch bedrijf: .......De wijze van vervulling zal moeten worden beoordeeld vanuit een systeem van objectieve normen en criteria om de geleverde prestaties te meten. Daarbij is meestal niet zozeer de kwantiteit dan wel de kwaliteit aan de orde. Hiervoor wordt gekeken naar de bijdrage aan bepaalde processen, zorgen voor een goede werksfeer, motiveren van personeel, omgang met collega's, etcetera....

Woordkeus

Je kunt momenteel bijna geen technisch blad openslaan, of het woord Kwaliteit komt je al tegemoet. In alle mogelijke omschrijvingen worden er pogingen gedaan iedereen er van te doordringen, dat het zonder kwaliteit maar bitter slecht gesteld is met een product. In allerlei volzinnen wordt de het ons duidelijk gemaakt, dat het zó niet langer kan. In bijna elk artikel en in veel advertenties valt minstens één keer het woord kwaliteit of een afleiding ervan, zoals: Dit jaar gaat de kwaliteitsmachine op volle toeren draaien, en : ....we zijn op dit moment bezig met het kwaliteismodel, onder het motto: Kwaliteit maak je niet, kwaliteit ben je!
Tamelijk ver in de woordkeus wordt gegaan in de werving voor een cursus Kwaliteitsmanager: Deze cursus is bestemd voor functionarissen die verantwoordelijk zijn voor het invoeren en vastleggen van een gedocumenteerd kwaliteitssysteem. Zij zijn ervoor verantwoordelijk de kwaliteiszorgkar op de weg te krijgen én te houden!

Invoering in de praktijk

In de industrie is men al zover gekomen, dat er internationale normen zijn ontwikkeld, bijvoorbeeld ISO-normen¹⁾, waarin de definities en de systemen zijn vastgelegd die betrekking hebben op de Kwaliteit zoals benaderd door technici, inclusief de beheersing van de bijbehorende processen.
Bij de invoering van wat men nu zo fraai de kwaliteisborging noemt, waren er nogal wat weerstanden te overwinnen. Veel vaklieden en functionarissen die allang hoog gekwalificeerd werk leverden, werden plotsklaps gedwongen zich te onderwerpen aan een reeks handelingen, die hen bij een eerste kennismaking niet altijd zinvol leken.
Een aardige bijkomstigheid bij de invoering van kwaliteitsborging is, dat dit een uit Japan geïmporteerd artikel is; hetzelfde Japan, dat in de jaren vijftig begon met het importeren van allerlei producten, om deze vervolgens zorgvuldig te imiteren, maar tenslotte zelf creatief aan de gang ging.
Daar kwam men bij de productie van allerlei apparaten al tamelijk snel tot de conclusie, dat het vaststellen of een aparaat werkte, pas vóór het de fabriek verliet, eigenlijk nogal onlogisch was. In de praktijk kwam zo'n eindcontrole dikwijls neer op het achteraf vaststellen, dat er ergens iets goed mis was gegaan tijdens de fabricage. Door nu na elke afgeronde handeling van het productieproces na te gaan of het gereedgekomen deel nog in orde was, bleek al gauw, dat hiermee kleine en grote rampen konden worden voorkomen, zeker als je bijvoorbeeld auto's aan het produceren bent!

Techniek en wetenschap

Ook in de wetenschap is men druk doende te achterhalen wat Kwaliteit betekent. In een 350 pagina's tellend boek: Kwaliteit en Wetenschap, proberen enkele auteurs erachter te komen wat Kwaliteit voor hen inhoudt en hoe het meetbaar kan worden gemaakt. Dit lokt een dieper graven naar de wortels van Kwaliteit uit. Het meest fundamentele, namelijk dat er zoiets als Kwaliteit bestaat, is daarbij geen punt. Er wordt hierbij een parallel getrokken tussen Kwaliteit in de wetenschap en in de kunst, met een differentiatie naar de natuurwetenschappen en de sociale wetenschappen. Sommige auteurs in het boek geven aan, dat Kwaliteit niet meetbaar is en ook niet bevredigend valt te definiëren. Kwaliteit is voor hen iets ongrijpbaars: hoe harder je probeert het tot meetbare elementen te herleiden, hoe meer de essentie ervan je ontglipt! Je denkt hierbij onwillekeurig aan wat Robert Persing in zijn boek hierover zegt.
In een ander boek: Kwaliteit in ontwikkeling en ontwerp, wordt nagedacht over de methoden die nodig zijn om de kwaliteit van van ontwerp en ontwerpprocessen te beheersen en continu te verbeteren. Volgens de schrijvers is het begrip Kwaliteit transcedent: Iedereen schijnt te weten wat het is, maar het is moeilijk te definiëren. Bovendien is het verwachtingspatroon ten aanzien van Kwaliteit dynamisch: de eisen worden strenger naarmate er beter aan wordt voldaan.
Toch kunnen de auteurs niet nalaten een soort van definitie te geven, waar ze voor zichzelf enige houvast aan ontlenen.
Weer andere auteurs spreken van een kwaliteitsrevolutie. Deze revolutie heeft niet alleen te maken met de aandacht die dit onderwerp momenteel krijgt, maar ook met de benadering ervan.

Einde van de zoektocht?

Onze zoektocht naar kwaliteit is natuurlijk nog lang niet ten einde, maar heeft toch wel iets opgeleverd, al was het maar, dat we nu een paar kenmerken van het woord Kwaliteit van elkaar kunnen onderscheiden. Het is ons bijvoorbeeld duidelijk geworden, dat als prinses - toen nog koningin - Beatrix in haar kerstboodschap van een paar jaar geleden zegt: Weliswaar kan toename van welvaart en bezit persoonlijke levensvreugde vergroten, maar daarmee is de kwaliteit van de samenleving nog niet gegarandeerd, ze natuurlijk totaal iets anders tot uitdrukking brengt, dan wanneer technici pogingen doen de kwaliteit van producten te definiëren!

Externe link

¹⁾ ISO Standards ( ISO 9001 - 2008) [1]