|
|
| (10 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| In de [[media]], maar ook door bijdragers en ex-bijdragers is er '''kritiek op [[Wikipedia]]'''. Vaak genoemde punten zijn het gebrek aan [[betrouwbaarheid]], gebrek aan [[expertise]]<ref>[[Kyle Gann]] - [http://www.artsjournal.com/postclassic/2007/05/sand_castles_of_knowledge.html Sand Castles of Knowledge, een essay]</ref>
| | #doorverwijzing [[Wikipedia]] |
| , conflicten tussen bijdragers onderling en de dominantie positie die Wikipedia inneemt op internet doordat zij via [[Google]] vaak hoog in de zoekresultaten opduikt. <ref>http://www.theregister.co.uk/2009/01/26/britannica_slaps_google/
| |
| </ref><ref>http://davidgerard.co.uk/notes/2011/01/19/single-point-of-failure/</ref>
| |
| | |
| ==Betrouwbaarheid van de geclaimde waarheid==
| |
| ===Consensus vs waarheid===
| |
| Wiki's draaien op [[consensus]] gericht resultaat. Het wil echter lang niet altijd zeggen dat consensus (of de mening van de meerderheid van het aantal gebruikers) automatisch betekent dat het gepubliceerde [[waarheid|waar]] is. Als iedereen, behalve enkele wetenschappers, gelooft dat de Aarde plat is, is de Aarde plat op wikipedia, ongeacht of de bewijsvoering van de wetenschappers klopt. Op het gebied van [[exacte wetenschap]], sportuitslagen, goed gedocumenteerde historische feiten is de bewijsvoering veelal overtuigend en helder éénlijnig. Op het gebied van [[alternatieve geneeskunde]], politieke en culturele onderwerpen en minder goed gedocumenteerde geschiedenis is de betrouwbaarheid van het geschrevene meer discutabel en kan niet blind als volkomen juist beschouwd worden. Het is beter wikipedia niet als wetenschappelijke [[encyclopedie]] te zien, maar als een online [[forum]] te beschouwen, welke informatie publiceert met een soms onduidelijke mate van onjuistheid. Het probleem bij wikipedia is dat het de [[pretentie]] heeft [[neutraal|neutrale]] waarheid te presenteren en dat feitelijk juiste informatie parallel gepubliceerd wordt in combinatie met onmeetbare, discutabele informatie. Het is niet altijd duidelijk tot welk kamp een artikel behoord.
| |
| | |
| ===Bronnenproblematiek en cirkelreferentie===
| |
| In veel artikelen ontbreken bronnen, worden blind overgenomen uit anderstalige edities of worden pas na eerste publicatie ingevoegd. Het is voorgekomen dat naderhand ingevoegde bronnen na publicatie van het wikipedia artikel verschenen en hierop gebaseerd waren. Men noemt een dergelijke [[systematische fout]] een [[cirkelreferentie]]. Doordat wikipedia zeer veel gekopieerd wordt op internet en door studenten en journalisten tevens in herschreven vorm opduikt, kan het open wikipedia-systeem leiden tot een problematische nieuwe onwaarheid, een moderne vorm van [[overlevering]].
| |
| | |
| ==Kwaliteit==
| |
| ===Vandalisme===
| |
| Iets waar Wikipedia, net zoals andere wiki's, mee te kampen heeft is vandalisme. De ervaring leert dat echte onzin (zoals "Wikpedia is een project van het NOS-journaal", "Zeekoeien zijn gek op pizza" (in een artikel over de basgitaar) of "Jantje is gek!!!!") vaak snel verwijderd wordt. In de hierdoor ontstane 'jachtsfeer' worden soms ook geldige bijdragen als vermeend vandalisme teruggedraaid. Ook worden bijdragen van geblokkeerde bijdragers verwijderd, enkel omdat het [[motief]] van die bijdrager in twijfel getrokken wordt al is de bijdrage feitelijk juist en voorzien van neutrale [[bron]] die de juistheid van de bijdrage aantoont.
| |
| | |
| ===HOAX===
| |
| 'Onzichtbaar vandalisme' en [[hoax]]en blijken echter lastiger te zijn. Door subtiele wijzigingen kan een heel andere draai aan een artikel worden gegeven. Ook kan iemand natuurlijk per ongeluk foutieve informatie toevoegen. Wanneer niemand door heeft dat de informatie onjuist is, kan die maandenlang op Wikipedia blijven staan. Zo zijn er gevallen bekend van artikelen over personen die in werkelijkheid niet bestaan, doch waar toch maandenlang een artikel over bestaan heeft. In het artikel [[Slag om Stalingrad]] heeft bijvoorbeeld van [[17 april]] [[2004]] tot [[9 maart]] [[2007]] (bijna 3 jaar) onafgebroken foutief gestaan dat deze slag op 28 juni begon, terwijl verderop in het artikel wel de goede datum vermeld stond.
| |
| | |
| ===De middelmaat van consensus===
| |
| Het idee dat naarmate een artikel meer bewerkt wordt, het vanzelf beter wordt, is ook bekritiseerd. Veel van de bewerkingen zijn klein (spelfouten, opmaak). Verder is het volgens critici net zo waarschijnlijk dat een goed artikel zal verslechteren als veel mensen eraan gaan sleutelen als het tegenovergestelde. Criticus [[Robert McHenry]] geeft het voorbeeld van het [[:en:Alexander Hamilton|Engelstalige lemma]] over [[Alexander Hamilton]], dat (op 4 november 2004<ref>[http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexander_Hamilton&oldid=7172867 Alexander Hamilton]. en.wikipedia.org, Versie per 3 nov 2004 23:24. URL bezocht op 7 december 2006.</ref>) interne inconsistenties bevatte, doordat Hamiltons geboortejaar onzeker was: sommige passages gingen uit van 1755, andere van 1757. McHenry merkt verder op dat eerdere versies van het lemma wél consistent waren en daarbij veel beter geschreven. Het lemma, aldus McHenry, was 'tot middelmatigheid bewerkt'.
| |
| <ref>[[Robert McHenry]]. [http://www.techcentralstation.com/111504A.html The Faith-Based Encyclopedia]. Techcentralstation, 15 november 2004. URL bezocht op 7 december 2006. </ref>
| |
| | |
| ===Homogeniteit van informatie op internet===
| |
| Inmiddels bestaan er veel [[klonen]] van Wikipedia, dat wil zeggen sites die de inhoud van Wikipedia letterlijk overnemen. Een belangrijk neveneffect van Wikipediaklonen is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op [[Google (zoekmachine)|Google]] allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier razendsnel over internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgwekkende ontwikkeling.
| |
| | |
| ===Dominante positie op Google===
| |
| Via Google komt vaak het wikipedia-artikel naar voren in de eerste zoekresultaten. Soms staat wikipedia zelfs vóór de officiële website van de gezochte persoon of groepering. Dat leidt ertoe dat kennis voornamelijk via wikipedia verworven wordt. Dit monopolie is ongewenst, want hoewel wikipedia naar een neutrale weergave van de feiten streeft, domineert het vanwege de hoge Google-ranking de feiten! Een van de negatieve effecten is [[cirkelreferentie]]: artikelen worden uit wikipedia overgenomen, herschreven en vervolgens aangevoerd als [[bron]].
| |
| | |
| Online edities van kranten gebruiken in hun artikelen wikipedia als bron door in de tekst '(wiki)' achter onderwerpen te plaatsen met een deeplink naar het wikipedia-artikel ongeacht of het artikel wel of niet ondersteund wordt door bronnen. Zo publiceerde de NRC op 31 augustus 2011 een artikel over [[Abdul Ati al-Obeidi]] met een deeplink naar het Engelse
| |
| [http://en.wikipedia.org/wiki/Abdul_Ati_al-Obeidi wikipedia-artikel over Abdul Ati al-Obeidi]. In de [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdul_Ati_al-Obeidi&action=history geschiedenis van dit artikel] blijkt dat er op dat moment nog geen bronnen over dit artikel stonden en niet duidelijk was of de informatie klopte.
| |
| | |
| ===Systematische bias===
| |
| [[Dale Hoiberg]], voormalig hoofdredacteur van de ''[[Encyclopædia Britannica]]'' heeft opgemerkt dat er in Wikipedia sprake is van [[systematische bias]]. Sommige onderwerpen krijgen in relatie tot hun belang buitensporig grote artikelen. Daarbij speelt natuurlijk het probleem dat iedereen zelf mag uitmaken wat belangrijk is. Er bestaan zeer veel artikelen over [[informatica]] en [[populaire cultuur]], terwijl onderwerpen als [[kunst]] en [[Afrika]] ondervertegenwoordigd zijn. Zo is ooit opgemerkt dat het artikel over stripfiguren [[Casper en Hobbes]] op de Engelse Wikipedia langer was dan het artikel over [[William Shakespeare]]. Een ander voorbeeld waaraan je snel kunt zien dat de inhoud uit balans is, zijn bijvoorbeeld het aantal artikelen over muziek[[single]]s. Het aantal artikelen in categorieën van singles na 2000 uitgebracht werden ligt vele malen hoger dan bijvoorbeeld singles uit de jaren '60, '70 en '80, terwijl de verkoop van singles juist is afgenomen en de relevantie van hitlijsten ook is afgenomen door de invloed die de opkomst van internet heeft op muziekcultuur.
| |
| | |
| Onschuldige populaire cultuur is weliswaar een kritiekpunt. Het loopt echter nog schever met de neutraliteit op bepaalde andere onderwerpen, doordat veel gebruikers man zijn, Westers, in de leeftijd van 15-45 en andere specifieke kenmerken hebben, die niet overeenkomen met de kenmerken van een gemiddelde bevolking. De encyclopedie heeft daardoor een kleuring in berichtgeving over [[politiek]], [[religie]], [[experimentele wetenschap]], [[subcultuur|subculturele onderwerpen]]. Geografisch is er veel meer informatie beschikbaar via Wikipedia over Amerika en Europa ten opzichte van Afrika en Zuid-Amerika.
| |
| | |
| ===Gebrek aan zelfkritiek===
| |
| Artikelen op wikipedia over wikipedia zijn doorgaans positief gekleurd omdat de bijdragers van het forum [[fan]] zijn van het forum en slechte eigenschappen of hiaten in het systeem bagatelliseren of ontkennen. Het artikel [http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kritiek_op_Wikipedia&action=edit&redlink=1 Kritiek op Wikipedia] ontbreekt bijvoorbeeld in de artikelnaamruimte op zowel de Nederlandse als Engelse editie. Eerder was dat artikel er wel in het Engels, maar is in 2011 weggeredigeerd. In het Nederlands werd het meerdere malen direct na aanmaak verwijderd door moderators. Op de Nederlandse wikipedia is er wel het artikel [http://nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Kritiek_op_Wikipedia Wikipedia:Kritiek op Wikipedia] dat enkel vindbaar is voor vaste gebruikers, omdat het achter de schermen verscholen ligt. Zoals zichtbaar herkent dit artikel niet alle problemen van wikipedia, zoals onder andere het bovengenoemde expert vs dilettant probleem en het onderstaande probleem van de stagnatie en problemen in de werksfeer. Het artikel ''Wikipedia:Kritiek op Wikipedia'' is beveiligd tegen editeren. Enkel ingelogde vaste bijdragers kunnen daardoor kritiek uiten op het systeem.
| |
| | |
| ==Conflicten tussen gebruikers en stagnatie van de groei==
| |
| Wikipedia kamt sinds ±2008 toenemend met imago- en groeiproblemen, vaak vanwege onderlinge conflicten tussen gebruikers en de vaak genoemde ongezellige werksfeer. Ook de [[bureaucratie]] en [[vriendjespolitiek]] van de moderators onderling wordt als bedrukkend ervaren door bijdragers met minder gebruikersrechten. Om die reden besluiten steeds meer mensen na een hooglopende ruzie of een algemene teleurstelling in het systeem, te stoppen met bijdragen. Slechts enkelen houden het langer dan drie jaar vol op Wikipedia. Vooralsnog lijkt er geen oplossing voor zowel de stagnatie als de problemen die de bijdragers ervaren. Ook [[Jimmy Wales]] erkent dit probleem.
| |
| | |
| ===Dilettant vs publicerende expert===
| |
| Op wikipedia heeft de [[dilettant]] een bevoorrechte positie ten opzichte van een expert die buiten wikipedia om publiceert. De expert kan van [[belangenverstrengeling]] worden beschuldigd als hij refereert naar eigen publicaties en/of werk van bekenden/vrienden/kennissen/collega's van de expert. De leek mag echter paradoxaal genoeg wel naar hetzelfde werk refereren, ongeacht of hij het werk wel of niet begrepen heeft. Op de Engelse wikipedia kreeg musicoloog [[Kyle Gann]] te maken met het dilettant vs expert probleem. Gann schreef een uitgebreid essay over het falen van wikipedia in zijn geval<ref>[[Kyle Gann]] - [http://www.artsjournal.com/postclassic/2007/05/sand_castles_of_knowledge.html Sand Castles of Knowledge, een essay]</ref>.
| |
| | |
| Op de Nederlandse wikipedia kreeg de irrigatie-deskundige [[ingenieur]] R. Oosterbaan te maken met een obstructie door een bijdrager die in de ploegendienst van een glasrecyclingsfabriek werkte en niet deskundig was op het gebied van irrigatie. De fabrieksarbeider zag enkel de [[zelfreferentie]] en voerde dat als hoofdargument aan om de expert te dwarsbomen. Hoewel de meerderheid van de bijdragers inzagen dat de dilettanten ongelijk hadden, besloot Oosterbaan net als musicoloog Gann vanwege de desillusie te stoppen met bijdragen<ref>http://nl.wikipedia.org/wiki/Gebruiker:R.Oosterbaan#Tegenwerking</ref>.
| |
| | |
| Een ander voorbeeld uit de Nederlandse wikipedia is emeritus hoogleraar fysiologische psychologie Albert Kok. Hij zag zijn artikel over [[bewustzijn]] op wikipedia vakkundig gesloopt worden door een goedbedoelende amateur die hem -toen Kok protesteerde- verweet enige elementaire denkfouten te maken. Kok schreef ""''Ik wil geen denkfouten meer maken, daarom stop ik dit commentaar. Ik heb er nu echt een beetje genoeg van. Jullie zoeken het maar uit.''"" Later wist hij toch de draad weer op te pakken.<ref>[http://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg:Bewustzijn#Reorganisatie Overlegpagina van het wikipedia artikel over bewustzijn]</ref><ref>[http://upload.wikimedia.org/wikimedia/nl/a/a7/20070722_Elsevier.PDF De Nederlanders achter wikipedia] Elsevier 22 september 2007</ref>
| |
| | |
| Een variant van dit probleem kan optreden als de expert ook nog eens een autoriteit is op een [[niche]]-vakgebied en het vakgebied bij een klein publiek bekend is, mogelijk door de taal waarin hij publiceert. Het kan daardoor voorkomen dat zijn artikelen door de gemeenschap (die collectief minder weten dan de expert op dit vakgebied) als niet relevant genoeg voor opname beoordeeld worden en worden verwijderd. Dit komt voor bij mensen die bijvoorbeeld gespecialiseerde kennis hebben over [[hedendaagse kunst]] of andere onderwerpen die bij een relatief klein publiek bekend zijn. Er worden zeer regelmatig artikelen over kunstgalerieën, [[bedrijf|bedrijven]], [[organisatie]]s, [[popfestival]]s, bands, [[kunstenaar]]s, [[pornoactrice]]s, [[journalist]]en, [[fotomodel]]len, televisie-acteurs, enz. op verkeerde gronden verwijderd.
| |
| | |
| ==Kritiek op de software==
| |
| Een recenter en steeds urgenter wordend probleem is de verouderde software van wikipedia. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om een [[YouTube]]-filmpje te embedden. Ook artikelen van andere sites kunnen niet embed worden, zoals tegenwoordig wel bijvoorbeeld gebruikelijk is op [[Facebook]] en [[Hyves]]. [[MySpace]] kampte eerder met vergelijkbare problemen die de site uiteindelijk noodlottig werden. De commerciële wiki-software-variant [[wikia]] is meer up to date en kan wel YouTube-clips embedden.
| |
| | |
| ==Essays==
| |
| *[[Essay:Gedachten over Wikipedia|Tjako, "Gedachten over Wikipedia"]]
| |
| *[[Essay:De wiki als systeem|Ronald Beelaard, "Het failliet van een systeem"]]
| |
| | |
| ==Bronnen==
| |
| {{reflist}}
| |
| [[Categorie:Wikimedia]]
| |
| [[Categorie:Kritiek]]
| |
