Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Straling: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| (Een tussenliggende versie door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 14: | Regel 14: | ||
Achtergrondstraling is afkomstig uit het universum (kosmische straling), van de [[zon]], en van het verval van radioactieve [[Chemisch element|elementen]] in de aardkorst, in de bouwmaterialen van onze huizen en in ons eigen lichaam. De achtergrondstraling is niet overal op aarde gelijk; de gemiddelde equivalente dosis bedraagt ongeveer 2 mSv/jaar (= 2 millisievert/jaar). Op sommige plaatsen komen van nature meer radioactieve elementen in de bodem voor, zoals thorium en uranium en is de achtergrondstraling een veelvoud van die op andere plaatsen. Op grote hoogte (bijvoorbeeld bij een wintersportvakantie) treedt een aanzienlijke toename van de ontvangen stralingsdosis op door de kleinere beschermende werking van de dunnere laag atmosfeer boven een persoon. Een trans-Atlantische vlucht draagt circa 0,05 millisievert bij.<ref>[http://www.nucleartechnology.nl/public/abc/node328.html Kosmische straling], NRG</ref> De grootste kunstmatige bijdrage aan de totale stralingsdosis die door de bevolking wordt ontvangen is die van de [[geneeskunde]], vooral in de vorm van röntgenfoto's: 0.1 tot 1 millisievert per foto. Bij een CT-scan 10 millisievert. | Achtergrondstraling is afkomstig uit het universum (kosmische straling), van de [[zon]], en van het verval van radioactieve [[Chemisch element|elementen]] in de aardkorst, in de bouwmaterialen van onze huizen en in ons eigen lichaam. De achtergrondstraling is niet overal op aarde gelijk; de gemiddelde equivalente dosis bedraagt ongeveer 2 mSv/jaar (= 2 millisievert/jaar). Op sommige plaatsen komen van nature meer radioactieve elementen in de bodem voor, zoals thorium en uranium en is de achtergrondstraling een veelvoud van die op andere plaatsen. Op grote hoogte (bijvoorbeeld bij een wintersportvakantie) treedt een aanzienlijke toename van de ontvangen stralingsdosis op door de kleinere beschermende werking van de dunnere laag atmosfeer boven een persoon. Een trans-Atlantische vlucht draagt circa 0,05 millisievert bij.<ref>[http://www.nucleartechnology.nl/public/abc/node328.html Kosmische straling], NRG</ref> De grootste kunstmatige bijdrage aan de totale stralingsdosis die door de bevolking wordt ontvangen is die van de [[geneeskunde]], vooral in de vorm van röntgenfoto's: 0.1 tot 1 millisievert per foto. Bij een CT-scan 10 millisievert. | ||
De sievert (symbool Sv) is de SI-eenheid voor de equivalente dosis ioniserende straling waaraan een mens in een bepaalde periode is blootgesteld, en is gelijk aan 1 J/kg. De equivalente dosis voor een weefsel wordt gevonden door de geabsorbeerde dosis te vermenigvuldigen met een stralingsweegfactor, die afhangt van het soort straling. | |||
=== Mogelijke schade aan gezondheid en milieu door bepaalde soorten straling === | === Mogelijke schade aan gezondheid en milieu door bepaalde soorten straling === | ||
| Regel 31: | Regel 33: | ||
{{Appendix}} | {{Appendix}} | ||
[[Categorie:Natuurkunde]] | |||
Huidige versie van 28 nov 2022 om 08:50
In de natuurkunde is straling de emissie of transmissie van energie in de vorm van golven of deeltjes door de ruimte of door een materieel medium. [1][2] Dit omvat
- elektromagnetische straling, zoals radiogolven, microgolven, infrarood, zichtbaar licht, ultraviolet, röntgenstraling, en gammastraling (γ)
- deeltjesstraling, zoals alfastraling (α), bètastraling (β), protonstraling en neutronstraling
- akoestische straling (golven door materie), zoals geluid, echografie en aardbeving
Straling wordt vaak gecategoriseerd als ioniserende of niet-ioniserende straling afhankelijk van de energie van de uitgestraalde golven of deeltjes. Straling met meer dan 10 elektronvolt (eV) energie kan atomen en moleculen ioniseren en chemische binding verbreken. Dit is een belangrijk onderscheid vanwege het grote verschil in schadelijkheid voor levende organismen. Bronnen van ioniserende straling zijn radioactieve materialen die α-, β- of γ-straling uitzenden, bestaande uit respectievelijk heliumkernen, elektronen en fotonen. Andere bronnen zijn röntgenstralen van medische radiografie-onderzoek en muonen, mesonen, positronen, neutronen en andere deeltjes die worden geproduceerd door interactie van kosmische straling met de Aardse atmosfeer].
Gammastralen, röntgenstralen en het hogere energiebereik van ultraviolet licht vormen het ioniserende deel van het elektromagnetische spectrum. Het woord "ioniseren" verwijst naar het verwijderen van een of meer elektronen uit een atoom, een actie die de relatief hoge energieën vereist die deze elektromagnetische golven leveren. Verderop in het spectrum kunnen de niet-ioniserende lagere energieën van het lagere ultraviolette spectrum geen atomen ioniseren, maar kunnen ze de interatomaire bindingen die moleculen vormen verstoren, waardoor moleculen worden afgebroken, niet atomen; een goed voorbeeld hiervan is zonnebrand veroorzaakt door lang golflengte zonne-ultraviolet. De golven met een langere golflengte dan UV in zichtbaar licht, infrarood en microgolffrequenties kunnen bindingen niet verbreken, maar kunnen trillingen in de bindingen veroorzaken die worden waargenomen als warmte. Radiogolflengten en lager worden over het algemeen niet als schadelijk voor biologische systemen beschouwd. Dit zijn geen scherpe afbakeningen van de energieën; er is enige overlap in de effecten van specifieke frequenties.[3]
Het woord "straling" komt voort uit het verschijnsel van golven die "uitstralen" (d.w.z. zich in alle richtingen naar buiten verplaatsen) vanuit een bron. Dit aspect leidt tot een systeem van metingen en fysische eenheden die toepasbaar zijn op alle soorten straling. Omdat zulke straling uitbreidt in de ruimte, en omdat de energie behouden blijft (in vacuüm), volgt de intensiteit van alle soorten straling van een puntbron een inverse kwadratenwet in relatie tot de afstand van zijn bron. Zoals elke ideale wet benadert de inverse-kwadratenwet een gemeten stralingsintensiteit in de mate dat de bron een geometrisch punt benadert.
Achtergrond straling
Achtergrondstraling is de dosis ioniserende straling die aanwezig is in een bepaalde omgeving als gevolg van natuurlijke stralingsbronnen. De achtergrondstraling is vooral van belang om de ernst van de extra bestraling door een groot aantal kunstmatige bronnen van straling en radioactiviteit in een zeker perspectief te kunnen plaatsen.
Achtergrondstraling is afkomstig uit het universum (kosmische straling), van de zon, en van het verval van radioactieve elementen in de aardkorst, in de bouwmaterialen van onze huizen en in ons eigen lichaam. De achtergrondstraling is niet overal op aarde gelijk; de gemiddelde equivalente dosis bedraagt ongeveer 2 mSv/jaar (= 2 millisievert/jaar). Op sommige plaatsen komen van nature meer radioactieve elementen in de bodem voor, zoals thorium en uranium en is de achtergrondstraling een veelvoud van die op andere plaatsen. Op grote hoogte (bijvoorbeeld bij een wintersportvakantie) treedt een aanzienlijke toename van de ontvangen stralingsdosis op door de kleinere beschermende werking van de dunnere laag atmosfeer boven een persoon. Een trans-Atlantische vlucht draagt circa 0,05 millisievert bij.[4] De grootste kunstmatige bijdrage aan de totale stralingsdosis die door de bevolking wordt ontvangen is die van de geneeskunde, vooral in de vorm van röntgenfoto's: 0.1 tot 1 millisievert per foto. Bij een CT-scan 10 millisievert.
De sievert (symbool Sv) is de SI-eenheid voor de equivalente dosis ioniserende straling waaraan een mens in een bepaalde periode is blootgesteld, en is gelijk aan 1 J/kg. De equivalente dosis voor een weefsel wordt gevonden door de geabsorbeerde dosis te vermenigvuldigen met een stralingsweegfactor, die afhangt van het soort straling.
Mogelijke schade aan gezondheid en milieu door bepaalde soorten straling
Straling is niet altijd gevaarlijk, en niet alle soorten straling zijn even gevaarlijk, in tegenstelling tot verschillende algemene medische mythen.[5][6][7] Hoewel bijvoorbeeld bananen van nature voorkomende radioactieve isotopen bevatten, met name kalium-40 (40K), die ioniserende straling uitzenden door radioactief verval, zijn de niveaus van dergelijke straling erg laag. Het zou fysiek niet mogelijk zijn om genoeg bananen te eten om stralingsvergiftiging te veroorzaken, aangezien de stralingsdosis van bananen is niet-cumulatief is.[8][9][10] Straling is alomtegenwoordig op aarde en mensen zijn aangepast om te overleven bij de normale lage tot matige stralingsniveaus die op het aardoppervlak worden aangetroffen. De relatie tussen dosis en toxiciteit is vaak niet-lineair, en veel stoffen die bij zeer hoge doses giftig zijn, hebben zelfs neutrale of positieve gezondheidseffecten, of zijn biologisch essentieel, bij matige of lage doses. Er zijn aanwijzingen dat dit geldt voor ioniserende straling: normale niveaus van ioniserende straling kunnen dienen om de activiteit van DNA-reparatiemechanismen te stimuleren en te reguleren. Hoog genoeg niveau van elke vorm van straling zal uiteindelijk echter dodelijk worden.[11][12][13]
Ioniserende straling kan onder bepaalde omstandigheden levende organismen beschadigen en kanker of genetische schade veroorzaken.[14]
Niet-ioniserende straling kan onder bepaalde omstandigheden ook schade toebrengen aan levende organismen, zoals verbranding. In 2011 heeft het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een verklaring uitgegeven waarin radiofrequente elektromagnetische velden (waaronder microgolf- en millimetergolven) werden toegevoegd aan hun lijst van dingen die verder onderzocht moeten worden omdat ze mogelijk kankerverwekkend zijn voor de mens.
De EMF-Portal-website van de RWTH Aachen University presenteert een van de grootste databases over de effecten van Elektromagnetische straling. Op 12 juli 2019 bevatte het 28.547 publicaties en 6.369 samenvattingen van individuele wetenschappelijke studies over de effecten van elektromagnetische velden.[15]
Delen van dit artikel zijn vertaald uit https://en.wikipedia.org/wiki/Radiation of overgenomen van https://nl.wikipedia.org/wiki/Achtergrondstraling
Bronnen, noten en/of referenties
|