Un cœur simple

Gustave Flaubert

Omslag van Un cœur simple

De beroemde Franse schrijver Gustave Flaubert (1821-1880) is bij het grote publiek vooral bekend door zijn roman Madame Bovary, die in 1857 - na enig rumoer - uitkwam. Twintig jaar daarna verscheen zijn bundel Trois contes. De vertelling Un cœur simple (Een eenvoudig hart) maakt daar deel van uit en is het bekendst geworden.
Un cœur simple is het trieste relaas van het verborgen en onbekende leven van een arm en vroom boerenmeisje, bijzonder toegewijd en met mystieke gevoelens.
Het verhaal is een van de beste werken van Flaubert. De stijl van deze vertelling is eenvoudig, zoals ook het onderwerp. De gebruikte taal en de ontwikkeling van het verhaal laten duidelijk zien dat de auteur gerekend moet worden tot een van de grootste stylisten van de Franse literatuur. Un cœur simple werd dan ook meteen als een meesterwerk herkend. Het kleine, maar stilistisch schitterende werk mocht zich dan ook al spoedig in een grote populariteit verheugen.

Synopsis

Het verhaal speelt zich af in Normandië. De hoofdpersoon, Félicité, is de toegewijde dienstbode van het gezin van madame Aubain, waar ze haar hele leven zal blijven. Ze is nogal eenvoudig van geest en open van hart, en ze draagt de op zijn zachtst gezegd ironische naam Félicité (geluk). Haar voortdurende hunkering naar genegenheid laat haar steeds teleurgesteld en alleen achter, maar ze klampt zich steeds aan iedere strohalm vast.
Ze maakt triviale gebeurtenissen mee, maar ook de dood van haar jonge neef Victor en die van Virginie, de dochter des huizes. Dan begint ze haar liefde over te dragen op een papegaai, Loulou.
Na de dood van mevrouw Aubain vereenzaamt Félicité. Ze sterft na een ultiem visioen: de Heilige Geest verschijnt aan haar in de vorm van een gigantische papegaai.

Begin

Félicités moeder is gestorven en haar vader komt om bij een val van een steiger. Ze wordt op een boerderij opgevangen door een pachter die haar slecht behandelt, waarna ze ervandoor gaat en op een andere boerderij terechtkomt.
Ze ontmoet een jongen, Théodore, en wordt verliefd op hem. Hij moet echter in het leger, maar weet tegen betaling een vervanger te vinden zodat hij er zelf niet in hoeft. Uiteindelijk zou hij toch in dienst moeten, maar om aan de dienstplicht te ontsnappen, trouwt hij met een rijke, wat oudere vrouw en verbreekt hij de relatie met Félicité. Zelf deelt hij dit niet mee aan haar, maar laat dit aan een vriend van hem over.

Madame Aubain

Gezicht op Pont-l'Évêque

Félicité ontmoet madame Aubain, die een dienstbode zoekt, en wordt aangenomen. Madame Aubain is weduwe en heeft twee kinderen, Paul en Virginie, die in het begin van het verhaal zeven en vier jaar zijn en woont in Pont-l'Évêque, een plaatsje in Calvados, niet ver van de kust. Félicité - die vijftig jaar in dienst blijft bij Madame Aubain - gaat onder meer zorgen voor de kinderen van Madame Aubain.
Tijdens een wandeling wordt het gezin aangevallen door een stier. Door kordaat optreden van Félicité - die de stier weet te bedwingen - blijft iedereen ongedeerd. Ze wordt beschouwd als een heldin, maar heeft hier zelf geen benul van. Ze heeft niet door dat ze iets heldhaftigs heeft gedaan, wanneer ze madame Aubain en de kinderen redt van de stier.

Afscheid

Virginie heeft een slechte gezondheid en op advies van de dokter gaan ze met z’n allen naar de zee, naar het plaatsje Trouville.
Teruggekeerd in Pont-l’Évêque gaat Paul naar een pensionaat. Maar ook de dochter Virginie vertrekt ten slotte om te werken aan een opleiding bij de zusters Ursulinen in Honfleur. Vanaf dan bezoekt haar neef Victor Félicité geregeld, en brengt allerlei geschenkjes voor haar mee. Hij vaart en is daardoor dikwijls langdurig afwezig. Als hij een grote reis maakt naar Havanna, overlijdt hij daar. Félicité is hier helemaal ondersteboven van, zeker na het lezen van een brief van zijn broer: “…. hij is dood. We hebben elkaar niets meer te zeggen.”
Vervolgens wordt Virginie ziek door een longontsteking. Als zij hieraan overlijdt, blijft Félicité nog twee dagen lang bij haar in de buurt, half in de hoop dat alles toch weer goed gaat komen.

Loulou

Een tijdje later gaan Madame Aubain en Félicité samen naar de spulletjes van Virginie kijken. Madame Aubain uit haar dankbaarheid voor de toewijding van Félicité, waardoor haar goedhartigheid nog groter wordt. Zo ontmoet ze een man die in een vervallen varkensstal woont en die van alles mankeert. Ze verzorgt hem iedere dag, maar ook hij sterft.

Op een dag krijgt Félicité een papegaai, die Loulou heette.

Op een dag krijgt Félicité uit dank van een bediende van de barones een papegaai, die Loulou heet. Ze had iets aardigs over de barones gezegd, wat de bediende had doorverteld en daar gevleid over was. Ze leert Loulou spreken en hecht zich aan hem. Op een dag is ze hem kwijt, maar hij komt gelukkig na een tijdje weer terug. Hier komt Félicité niet meer overheen. Ze krijgt een keel- en oorontsteking en wordt doof. De enige die ze nog hoort, is haar papegaai. Maar ook Loulou gaat dood waarna ze besluit hem - op aanraden van madame Aubain te laten opzetten. Op weg naar de preparateur die Loulou zou gaan opzetten, wordt ze aangereden door een vierspan met paarden. Als ze weer bijkomt, is het eerste waar ze naar kijkt Loulou, maar hij is gelukkig onbeschadigd. Een tijdje later krijgt ze Loulou terug en geeft ze hem een mooi plekje op haar zolderkamer.
Haar vroomheid en haar verering van de Heilige Geest leidt uiteindelijk tot verwisseling van de papegaai met de Heilige Geest. Op den duur spreekt ze haar gebeden uit, geknield voor de papegaai.

Weer een afscheid

Paul gaat trouwen en enige tijdje later overlijdt madame Aubain op 72-jarige leeftijd. Ook met Félicité gaat het slechter, haar ogen verslechteren en een buurvrouw moet haar geregeld komen helpen. Die berispt haar, omdat ze in de tuin een altaartje heeft opgericht voor Loulou, maar de priester van het plaatsje laat het oogluikend toe.
Uiteindelijk krijgt Félicité longontsteking en overlijdt op het moment dat de jaarlijkse processie met pracht en praal voorbijkomt, maar even inhoudt bij het altaartje waar de troon van Loulou staat.
Gustave Flaubert eindigt het verhaal in prachtige, poëtische zinnen, waarin Félicité de papegaai volledig als de Heilige Geest ervaart:

Ses lèveres souriaient. Les mouvements de son cœur se ralentirent un à un, plus vagues chaque fois, plus doux, comme une fontaine s‘ épuise, comme un écho disparaît; et, quand elle exhala son dernier souffle, elle crut voir, dans le cieux entrouverts, un perroquet gigantesque, planant au-dessus de sa tête.

Vrij vertaald betekent dit:

Er lag een glimlach op haar lippen. De bewegingen van haar hart werden van slag tot slag trager, als een fontein die opdroogt of een echo die verdwijnt. En terwijl ze haar laatste adem uitblies, meende ze dat ze, terwijl de hemel voor haar openging, een gigantische papegaai boven haar hoofd zag zweven.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• De Nederlandse vertaling van Un cœur simple , met de titel: Een eenvoudig hart is uitgegeven door L.J. Veen, 1988,ISBN:978-90-5402-284-8
• Het verhaal Un cœur simple speelt zich af op de boerderij Geffosse, buiten Pont-l'Évêque, eigendom van de ouders van Flaubert. Deze boerderij is gerestaureerd, en wordt momenteel gebruikt als hotel.
• In Croisset aan de oever van de Seine, staat een paviljoen - Pavillon Gustave Flaubert - als enige overblijfsel van het pand, dat Flaubert's vader in 1844 verwierf. In dit paviljoen - waar Flaubert erg aan gehecht was - schreef hij al zijn werk. Het paviljoen werd na de dood van Flaubert verkocht en gesloopt. Later is dit weer hersteld en als museum ingericht. Op een kabinet staat – volgens kenners - de papegaai, die hij in Un coeur simple portretteert.
• In Rouen staat het geboortehuis van Gustave Flaubert - L’ Hôtel- Dieu -, waar zijn vader chirurg was. Dit gebouw is nu een museum, waar onder meer voorwerpen van de familie en van Gustave Flaubert zijn tentoongesteld. Ook de papegaai die Flaubert zou vergezeld hebben tijdens zijn literaire bezigheden.

Welke papegaai nu dé echte papegaai is, blijft een mysterie.

• Het verhaal Un cœur simple is in 2008 verfilmd onder dezelfde naam door regisseur Marion Laine. Trailer van de film:
• Un cœur simple op YouTube