Hotelschakeling

Een wisselschakeling (boven),
en twee toestanden van een kruisschakeling.

Een dubbele hotelschakeling
(boven-beneden / beneden-beneden).

Een hotelschakeling oftewel wisselschakeling is een samenstel van twee wisselschakelaars (de schakelaars A en B in de figuur), die het mogelijk maakt een lamp op twee plaatsen zowel aan als uit te schakelen. Een veel gebruikte toepassing van deze schakeling is onder- en bovenaan een trap.

De werking is als volgt: op beide plaatsen is een wisselschakelaar aangebracht. (Deze wordt ook wel hotelschakelaar genoemd.) Tussen de twee wisselschakelaars lopen twee draden, en beide schakelaars kunnen dus kiezen tussen de ene of de andere verbinding. Alleen als ze beide op dezelfde verbinding staan gaat de lamp aan, als een van de twee wordt omgezet gaat de lamp uit.

Kruisschakeling

Een uitbreiding op dit systeem is de kruisschakeling, waarin tussen de beide wisselschakelaars een of meer kruisschakelaars zijn aangebracht. Hiermee kan dus op drie of meer plaatsen de lamp aan of uit worden geschakeld.

Hotelschakeling

In de volksmond wordt een wisselschakeling vaak hotelschakeling genoemd. Deze term slaat echter op een ander systeem, namelijk de zogenaamde slaapkamerspaarschakeling, waarbij drie wisselschakelaars worden toegepast om maximaal een van twee lampen in te schakelen. Deze vindt zijn toepassing met name in hotels, en is bedoeld om te voorkomen dat beide lampen (bijvoorbeeld de kamerverlichting en een lamp boven de wastafel) langdurig tegelijkertijd branden, en zodoende energie te besparen.

De eerste twee schakelaars vormen een normale wisselschakeling: een bij de toegangsdeur en een bij het bed. De derde schakelaar wordt bij de wastafel geplaatst. Deze derde wisselschakelaar dient als keuzeschakelaar tussen de plafondlamp en de lamp boven de wastafel. Met deze schakelaar kan het licht dus niet uitgeschakeld worden, dat gebeurt via de beide andere schakelaars.

Kleuren van aansluitklemmen

Bij de verschillende schakelaars zijn de aansluitklemmen niet gelijkwaardig. Bij de wisselschakelaar heeft een van de klemmen een afwijkende kleur of is hij gemerkt met de letter P. Bij de kruisschakelaar zijn twee klemmen anders van kleur.

Kleuren van draden

In Nederland is het gebruikelijk dat alle schakeldraden zwart zijn. Dat kan voor de installateur een klein probleem zijn, doordat hij de draden niet van elkaar kan onderscheiden. In België worden ook grijze draden gebruikt.

De wijze van aansluiten is:

• Eerste wisselschakelaar: fasedraad (bruin)      aan de gemerkte klem, schakeldraden (zwart)      aan de beide andere klemmen.
• Kruisschakelaar: hier komen vier zwarte schakeldraden samen, namelijk twee paar; elk paar leidt naar een andere schakelaar. Het ene paar komt aan de gemerkte klemmen en het andere paar aan de ongemerkte klemmen. De twee paren mogen verwisseld worden, en de draden van een paar ook, maar het is niet goed een draad van het ene paar te verwisselen met een draad van het andere paar.
• Tweede wisselschakelaar: schakeldraad (zwart) naar de lamp aan de gemerkte klem, de andere twee schakeldraden (zwart) aan de beide andere klemmen.