Boek der Veranderingen

Het Boek der Veranderingen (I Tjing of Yijing (uit de officiële transcriptie in pinyin: Yìjīng); traditioneel Chinees: 易經; vereenvoudigde schrifttekens: 易经) is een klassieke tekst uit het oude China. Het werk wordt gerekend tot de Vijf Klassieken en is daardoor ook één van de Confucianistische Klassieken. Tot op heden wordt het boek gebruikt als orakel- of als wijsheidsboek.

Naam

De oorspronkelijke naam van de Yijing was Yi of Zhouyi. Tijdens de Han-dynastie werd Jing aan de naam toegevoegd, omdat het boek vanaf dat moment tot de Confucianistische klassieke werken werd gerekend. Yi wordt vaak vertaald met verandering. De afleiding van het woord is echter onzeker. Mogelijk is er een relatie met het woord voor kameleon (yi 蜴), omdat deze hagedis makkelijk van kleur kan veranderen. Het woord kan ook samenhangen met het yi in jianyi (簡易 eenvoudig). De in het boek beschreven methode van voorspellen met stengels van het duizendblad was eenvoudiger dan die met behulp van schildpadschalen of orakelbotten, de andere gangbare methode. Het woord yi kan ook afgeleid zijn van bianyi (變易), verandering in de zin van veranderende lijnen (gebroken en niet gebroken) binnen een hexagram of van verandering van het ene hexagram naar het andere.

De toevoeging Zhou in Zhouyi diende om het huidige werk te kunnen onderscheiden van twee, uitsluitend in tradities genoemde oudere versies van het 'Boek der Veranderingen'. Dat zouden dan de Lian Shanyi (連山易) voor de Xia en de Gui Changyi (歸藏易) voor de Shang-dynastie zijn geweest.

Ontstaan

Traditioneel wordt het ontstaan van de Yijing toegeschreven aan de mythische oerkeizer Fuxi, één van de Drie Verhevenen. Hij zou op bovennatuurlijke wijze kennis hebben verkregen van de acht trigrammen toen hij zag op welke wijze water van het schild van een schildpad afdroop.

Ten tijde van Yu, traditioneel beschouwd als stichter van de Xia-dynastie zouden de trigrammen zich hebben ontwikkeld tot 64 hexagrammen. De Lian Shanyi, het Boek der Veranderingen van de Xia zou volgens de overlevering zijn begonnen met het huidige 52e hexagram, Het Stilhouden, de Berg (gen 艮). Het Boek van de Veranderingen van de Shang, Gui Changyi, zou als opening het huidige tweede hexagram, Het Ontvangende, de Aarde (kun 坤) hebben gehad. Omdat het onbekend is of deze boeken daadwerkelijk hebben bestaan is het ook onbekend of er toen reeds namen voor de 64 hexagrammen bestonden en of die gelijk waren aan die van de huidige Yijing.

De huidige volgorde van de hexagrammen zou afkomstig zijn van koning Wen Wang (文王), grondlegger van de Zhou-dynastie. Hij plaatste het hexagram Het Scheppende, de Hemel (qian 乾) voorop. Tevens zou hij elk hexagram van korte, vaak cryptische beschrijvingen hebben voorzien: de Oordelen (guaci 卦辭). Zijn zoon, de door Confucius zeer bewonderde Hertog van Zhou (Zhou Gong 周公), zou de tekst bij de afzonderlijke horizontale lijnen (yaoci 爻辭) van elk hexagram hebben toegevoegd.

De Yiching zou volgens de traditie door Confucius van commentaar zijn voorzien. De aan hem toegeschreven commentaren worden de Tien vleugels ('Shiyi') genoemd.

Samenstelling

De huidige versie van het boek bestaat uit twee delen, de basistekst (benjing 本經) en de commentaren (zhuan 傳). De basistekst bestaat uit vier onderdelen:

• de afbeeldingen van de 64 hexagrammen (guaxing 卦形, letterlijk: vorm van het hexagram),
• de namen van de 64 hexagrammen,
• een korte uitleg bij elk hexagram (het Oordeel),
• een uitleg voor elk van de horizontale lijnen van het hexagram.

De commentaren, de Tien vleugels worden traditioneel toegeschreven aan Confucius, maar stammen waarschijnlijk uit de Han-dynastie. Het gaat om zeven commentaren, waarvan er drie telkens zijn gesplitst in twee delen. De Grote Verhandeling (of het Grote Commentaar, dazhuan 大傳), ook wel bekend als de Bijgevoegde Oordelen (Xici 繫辭 of Xici zhuan 繫辭傳) vormt een algemene inleiding op het volledige werk. Hierin wordt het metafysische karakter van de Yiching benadrukt.

Inhoud

Het boek beschrijft een oud systeem van kosmologie en filosofie. De achtergrond van deze filosofie is het "het in evenwicht brengen van tegenstellingen", "de evolutie van gebeurtenissen als een proces", en "de acceptatie van het onvermijdelijke".

In het westen wordt de I Tjing vaak beschouwd als niet meer dan waarzeggerij. Anderen beschouwen het als een uitdrukking van wijsheid en filosofie van het oude China.

De I Tjing is sterk gerelateerd aan waarnemingen van natuurlijke processen en fenomenen.

Beelden

In het boek worden betekenissen van de 64 hexagrammen van de I Tjing omschreven. Deze hexagrammen stellen beelden voor, die van onder naar boven worden opgebouwd.

De hexagrammen ontstaan door bijvoorbeeld zesmaal achtereenvolgens drie munten op te gooien. Een oneven aantal "koppen" (Chinese munten hadden in het algemeen slechts aan 1 zijde tekst: de kopzijde) levert in het heden een Yanglijn op; een even aantal een Yinlijn. Drie gelijke zijden vormen een "veranderende" lijn.

Oorspronkelijk vormde men de hexagrammen met behulp van 50 stengels van het duizendblad. Door de stengels herhaaldelijk te ordenen bekwam men Yin- of Yanglijnen, die elk veranderend of onveranderend konden zijn.

Veranderende lijnen geven een ophanden zijnde verandering aan. Elk beeld kan op zes verschillende manieren veranderen. Deze hexagrammen worden op hun beurt weer ontleed in diverse trigrammen.

Muntorakel

Bij gebruik van munten wordt voor kop 3 geteld, voor munt wordt 2 geteld. Als de som even is, tekent men een Yinlijn. Als de som oneven is een Yanglijn. Bij een worp met drie munten zijn de volgende combinaties mogelijk:

• kop + kop + kop = 3 + 3 + 3 = 9
• kop + munt + munt = 3 + 2 + 2 = 7
• kop + kop + munt = 3 + 3 + 2 = 8
• munt + munt + munt = 2 + 2 + 2 = 6

Driemaal dezelfde zijde van een munt (dus een 9 of een 6) levert een veranderende lijn op. Dit betekent dat zij in de toekomst overgaat in haar tegengestelde: een Yanglijn wordt dus in het veranderde hexagram een Yinlijn, en omgekeerd wordt een Yanglijn een Yinlijn. Bij een voorspelling leest men eerst de uitleg van I Tjing bij het eerste hexagram (de 6 lijnen die zijn opgebouwd met zes worpen), en daarna het tweede hexagram om te zien hoe de toestand zal evolueren:

   beeld 				    heden 		    toekomst
— —     — — 6  Yinlijn 			 — —     — — 6 		 — —     — — 6
— —  ✕  — — 5  veranderlijke Yinlijn 	 — —     — — 5 		 — — — — — — 5
— — —o— — — 4  veranderlijke Yanglijn 	 — — — — — — 4 		 — —     — — 4
— — — — — — 3  Yanglijn 			 — — — — — — 3 		 — — — — — — 3
— —     — — 2  Yinlijn 			 — —     — — 2 		 — —     — — 2
— —  ✕  — — 1  veranderlijke Yinlijn 	 — —     — — 1 		 — — — — — — 1

De onderste drie lijnen van het voorbeeld stellen de aarde voor, de bovenste drie de hemel. De middelste twee staan voor de mens. Zo staat een mens op de aarde en onder de hemel.

In het bovenstaande voorbeeld kunnen we beide hexagrammen ontleden in een onderste (binnenste of kern-)trigram en een bovenste (buitenste of schil-)trigram, door de trigrammen te nemen die door de lijnen 1 t/m 3 resp. de lijnen 4 t/m 6 worden gevormd. Dan krijgen we voor het heden als kerntrigram berg en als schiltrigram donder. samen vormen deze het hexagram Het Overwicht van het Kleine. Het kerntrigram van het hexagram dat bij de toekomst hoort is vuur; het schiltrigram is water. Samen vormen deze het hexagram Na de Voleinding.

De twee fases van een lijn zijn Yin en Yang. Zo is Yang positief en Yin negatief. Yang begint en Yin eindigt.

Het I Tjing boek kan op verschillende manieren worden uitgelegd. Dit is in overeenstemming met de dingen om ons heen, die je ook op meerdere manieren kunt interpreteren.

Zie ook de Tao Te Ching.

Vertalingen

• Wilhelm, Richard, I Tjing. Het Boek der Veranderingen [vertaald uit het Duits door A. Hochberg-van Wallinga; met toelichting van Richard Wilhelm; met een voorwoord door prof. dr. C. G. Jung], Deventer (Ankh-Hermes),20e druk 2006 ISBN 90-202-4785-9

De meest gebruikte Nederlandse vertaling, 1e druk verscheen in 1953, oorspronkelijk Duits werk is in 1924 verschenen als I Ging. Das Buch der Wandlungen

• Reifler, Sam, I Tjing. Een interpretatie voor deze tijd, [vertaald uit het Engels door Karel Lorteije], Deventer (Ankh-Hermes) 1980, ISBN 90-202-4892-8 gebonden, ISBN 90-202-8155-0 pbk.

De taal is begrijpelijker dan de bewerking van R. Wilhelm, maar deze vertaling bevat veel minder achtergrondinformatie.

• Shaughnessy, Edward L.,I Ching. The Classic of Changes translated with an introduction and commentary. The first English translation of the newly discovered second century BC Mawangdui texts, New York (Ballantyne Books) 1997, ISBN 0-345-36243-8.

Een vertaling van de tot nu toe oudste versie van de Yijing, wijkt op onderdelen af van de vertalingen door Legge en Wilhelm. Bekijk hier een zeer uitvoerige recensie

• Legge, James, Legge, James, The Yî King in: 'Sacred Books of the East' Vol. 16 en 'The Sacred Books of China', vol. 2 (of 6), Part II of 'The Texts of Confucianism', Oxford (at the Clarendon Press), 1882. Deze vertaling staat hier.

Pioniervertaling door een befaamd 19e eeuws sinoloog. Dit werk is weer vertaald in het Nederlands door Peter ten Hoopen, I Ching. Het boek van de veranderingen. Een nieuwe vertaling van de oude Chinese tekst, die uitgebreide aanwijzingen geeft om heden en toekomst te ontleden, Amsterdam (Bert Bakker) 1971, ISBN 90-6019-198-6

• The Classic of Changes. A New Translation of the I Ching as Interpreted by Wang Bi / vertaald door Richard John Lynn, New York (Columbia University Press), 1994 (Translations from the Asian classics), ISBN 0-231-08294-0.

Vertaling van het commentaar door Wang Bi (王弼 AD226-249).

Literatuur

Bibliografie:

• Shaughnessy, Edward L., I Ching (Chou I) in: Early Chinese Texts. A Biliographical Guide (Loewe, Michael, ed.), pp. 216-28, Berkeley: Society for the Study of Early China, 1993, (Early China Special Monograph Series No. 2), ISBN 1-557-29043-1.

Externe links teksten en vertalingen

• Das Glasperlenspiel
• Integrale Chinese tekst (Chinese Text Project) met Engelse vertaling
• Volledige Engelse vertaling door James Legge uit 1882
• Orakelboek met de tekst van Wilhelm in de Nederlandse vertaling, echter zonder zijn vertaling van de Tien vleugels.
• (en) I Ching