Eendrachtstraat (Zwolle)

De Eendrachtstraat is een straat te Zwolle in de wijk Oud-Assendorp. Deze loopt van de Coetsstraat tot aan de Deventerstraatweg.

Eendrachtstraat 81-93

Het blok huizen Eendrachtstraat 81 tot en met Deventerstaatweg 49 is in 1902-1905 gebouwd door de Utrechtse aannemer/timmerman Bollen en de Zwolse aannemer Den Herder. De grond behoorde aan een grote Zwolse Katholieke herenboer ter Molen, die onder andere grond voor de Dominicanerkerk geschonken had aan de Dominicaner kloosterorde. Het gebied waarop deze huizen werden gebouwd was een deel van een stuk weidegrond van bijna anderhalve hectare dat gelegen was tussen het ‘Groene wegje’ dat later zou worden omgedoopt tot de Groeneweg en de ‘Straatweg van Deventer naar Zwolle, de latere Deventerstraatweg. Uit de kadastrale informatie blijkt dat de grond voor het complex eendrachtstraat/deventerstraatweg eerst is onteigend, en daarna door de gemeente kennelijk is doorverkocht. Dat er een Utrechtse zakenman bij betrokken is had natuurlijk van doen met de komst van de NS-werkplaats naar Zwolle. De Zwolse aannemer Fokke den Herder kocht samen met Utrechtse timmerman Nicolaas Bollen veel grond op in Assendorp.

De bouw van de huizen aan de Eendrachtstraat/Deventerstraatweg ging niet over 1 nacht ijs. De Woningwet was nog maar net ingevoerd en het bleek dat men voortvarend controleerde. De controlerende instantie werd de bouwpolitie genoemd. Het ontwerp kwam er niet zonder kleerscheuren van af. Commentaar in 1902: Er werden 2 huizen meer gebouwd dan de gemeente aan huispercelen toestond. (en dat terwijl de huizen uiteindelijk nog erg smal werden) De samenstelling van de scheidingsmuren was te zwak. Waarschijnlijk allemaal halfsteens (baksteensbreedte breed). Per 2 huizen is dit nu steens geworden. (1 baksteenlengte dik) De bovenverdieping had aan de voorzijde 2 slaapkamers die door middel van een planken binnenwand waren gescheiden.

Gelukkig constateerde de inspecteur dat na aanpassing van het ontwerp de balklagen van de zolder tussen voor- en achtergevel liepen waardoor deze beter verankerd werden. Het plafond van de keuken was te laag. Omdat in die tijd veel TBC voorkwam moesten verblijven minstens 3,10 meter hoog zijn en in het oorspronkelijk ontwerp was dat voor de keuken ‘slechts’ 2,85 mtr. Daardoor kon er in onvoldoende mate tochtvrij worden geventileerd. De keuken werd uiteindelijk opgetrokken naar ongeveer 3,50 mtr, Dit verhoogde deel is nog terug te vinden als het deel dat nu bij veel huizen als balkon werd gebruikt.

In veel woningen is de keuken met het verlaagde plafond ver beneden de toen geldende maat maar nu hebben we afzuigkappen en zijn we gevaccineerd tegen TBC. De scheidingsmuren waren niet boven de dakbedekking doorgetrokken. Per 2 huizen is dat uiteindelijk wel gedaan.

Er waren slechts 2 van de 3 benodigde spruitriolen aangevraagd. Deze huizen werden aangesloten op de riolering voor hemelwater en afvalwater. Een toilet zat er niet in. Tegen de achterzijde van het huis (de hoek tegenover de keuken) was een buitentoilet met ton geplaatst. Deze werd eens per week verwisseld door een schone ton. Daarom loopt er achter Eendrachtstraat 81 t/m 93 en om de hoek achter de Deventerstraatweg nog een achterpad waarlangs vroeger de tonnen werden verplaatst. Lange tijd waren nogal wat panden (nr. 87 tot 1923) eigendom van Nicolaas Bollen. Waarschijnlijk verhuurde hij dit pand en andere panden. Daarna kwamen de panden ieder voor zich in particulier eigendom.

Uit de tekeningen valt op te maken dat men bij binnenkomst direct doorliep naar de keuken en achterkamer. De woonkamer aan de voorzijde kon vanuit de gang betreden worden en was door een muur gescheiden van de achterkamer. Vanuit de achterkamer kon men met een trap naar boven lopen. Boven aan de voorzijde waren 2 slaapkamers. Bovenaan de trap liep je de ene slaapkamer in en de andere slaapkamer kon je van daaruit bereiken via een tussendeur. De rest van de bovenverdieping was 1 grote ruimte. In de achterkamer tegen de scheidingswand met de voorkamer waren een grote en een kleine bedstede geplaatst. De kleine was waarschijnlijk voor de jongste van de vaak kinderrijke gezinnen die in deze woningen woonden.

In de loop van de geschiedenis zijn de huizen behoorlijk gewijzigd. Bij veel huizen werd in de loop van de 60er jaren de keuken verlengd vanwege een toilet/douche, de achterzijde met een dakkappel over de hele breedte uitgebouwd, de scheiding tussen voor- en achterkamer weggehaald en de trap in de lengte geplaatst.

In veel woningen is in het verleden de voor - en achterkamer doorgetrokken en de trap in lengte geplaatst. Vervolgens is er op de bovenverdieping een heuse badkamer geplaatst. De huizen waren oorspronkelijk voorzien van 3 glas-in-loodramen die helaas in veel gevallen (vooral door huisjesmelkers) werden verwijderd. Een leuke anekdote is dat op nummer 87 de glas-in-loodramen in 1973 waren verwijderd, maar in 1985 door de toenmalige eigenaar weer zijn herplaatst. Hij kwam de voorgaande bewoner tegen die ze nog in de garage had staan. Voor een goede fles cognac kreeg hij ze weer terug.

De afgelopen jaren werden een aantal panden in oude staat teruggebracht, door o.a. lelijke verlaagde plafonds te verwijderen.

Bronnen: v/h gemeentearchief Zwolle

Bestand:Eendrachtstraat plattegrond en dwarsdoorsnede2.JPG

Plattegrond en dwarsdoorsneede

Bestand:Eendrachtstraat plattegrond en doorsnede3.pdf Bestand:Eendrachtstraat plattegrond en doorsnede2.pdf