Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Ivan de Veenboer: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ivan_de_Veenboer&oldid=49707010 16 aug 2017 T. Tichelaar)
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ivan_de_Veenboer&oldid=57255504 4 okt 2020)
 
(Een tussenliggende versie door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
<!--[[Bestand:Cabo de Gata1.JPG|thumb|260px|Nabij de Poezenkaap tussen [[Almería (stad)|Almeria]] en Cartagena werden de acht schepen van Veenboer ontdekt. De Algerijnse zeerovers verloren 200 man tijdens de slag en de Veenboer liet zelf het leven, nadat zijn been was afgeschoten.]]-->
'''De Veenboer''', ook bekend als '''Sulayman Reis''' (overleden 10 oktober 1620 nabij Cartagena<ref>[http://www.scheepvaartmuseum.nl/collectie/maritieme-kalender?j=&m=10&d=10 Het Scheepvaartmuseum]</ref>) was een 17e-eeuwse Nederlandse [[kaapvaart|kaper]] en [[zeerover]].<ref>L.C. Vrijman: Kaapvaart en zeeroverij: uit de geschiedenis der vrije nering in de lage landen (1938)</ref> Als kaper tijdens de Tachtigjarige Oorlog, wendde hij zich later tot piraterij en werd hij officier onder [[Simon de Danser]]. Hij bekeerde zich later tot de [[Islam]] en werd bekend als Süleyman Reis (ook wel gespeld als Sulayman, Soliman of Slemen Reis), en had een zeer succesvolle carrière als Ottomaanse kapitein en Barbary corsair als bevelhebber van de Algiers corsair vloot tijdens zijn latere jaren.
'''Ivan de Veenboer''', Soliman-reys (Sulayman Reis) of Slemen Reis ([[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]] - [[Middellandse Zee]] nabij [[Cartagena (Spanje)]] of [[Cabo de Gata]], [[10 oktober]] [[1620]])<ref>[[David Pietersz. de Vries]] in ''Verscheyden voyagien van David Pietersz. de Vries'', 1618-1644 (1912). Bewerkt door [[H.T. Colenbrander]]. Uitgegeven door de [[Linschoten-Vereniging]].</ref><ref>http://www.zuidhoek.nu/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=62&lang=nl{{dode link|datum=augustus 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.scheepvaartmuseum.nl/collectie/maritieme-kalender?j=&m=10&d=10</ref> was een [[Holland#Gewest_Holland|Hollandse]] [[kaper]], [[Zeerover|piraat]] en [[Admiraal|grootadmiraal]] van het [[Ottomaanse rijk]]. Onderzoek in zijn geboortedorp zou hebben bevestigd dat zijn naam Ivan Dirkie de Veenboer was. De titel Soliman-reys ("reys" staat voor admiraal) kreeg hij van de [[Bei|Grootheer]] van [[Algiers]] in 1616 of 1617, nadat hij zich in 1607 of 1609 had bekeerd tot de [[islam]].<ref>http://zeerovery.nl/history/veenboer.htm </ref>


== Van kaper tot piraat tot admiraal ==
== Biografie ==
De Veenboer begon in 1606 zijn carrière als schrijver onder [[Simon de Danser]] en heeft bij hem het vak van [[Barbarijse zeerovers|kaper]] geleerd. Hij had al gauw door dat de grootste rovers aan wal zaten en besloot om voor eigen rekening te gaan kapen. Hij roofde het [[Jacht (scheepstype)|jacht]] van schipper "Abbe van Winsen van Vlissingh", maar zette de bemanning op [[Chios (eiland)|Chios]] aan land. Hij was zeer succesvol in de roverij en de bovengenoemde Grootheer van Algiers kreeg van hem een zijden [[kaftan]] ten geschenke die erg in de smaak viel. Hij stelde De Veenboer aan als grootadmiraal van het Ottomaanse rijk.<ref>[http://books.google.nl/books?id=zbF7Kmk93ngC&pg=PA321&lpg=PA321&dq=1620+de+Veenboer&source=bl&ots=EvPuWRk3d-&sig=mdCYkucgD65YilgbBIIydL1zGZ4&hl=nl&ei=nT-9TLPHCc2VOvamwDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CDkQ6AEwBw#v=onepage&q=1620%20de%20Veenboer&f=false Joos Vermeulen: ''Sultans, slaven en renegaten: de verborgen geschiedenis van de Ottomaanse rijk'']</ref>
De Veenboer, geboren in Hoorn, kwam voor het eerst op de voorgrond als kaper voor de Republiek tegen de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij opereerde legaal onder een kaperbrief van de Nederlandse Admiraliteit, maar verliet de dienst van de Republiek na weinig succes. Hij sloot zich aan bij andere voormalige kapers die actief waren in Noord-Afrika, en werd ergens tussen 1606 en 1609 officier onder [[Simon de Danser]]. De Veenboer vond veel meer succes aan de Barbarijse kust en, terwijl hij in [[Algiers]] was, bekeerde hij zich tot de islam en veranderde zijn naam in Sulayman. Hij kreeg later de titel Reis (of admiraal) tijdens een bezoek aan [[Constantinopel]] en tegen 1617 had hij het bevel over zijn eigen vloot. Hij gebruikte meestal de kleuren van Algiers, maar zijn bemanning was overwegend [[Holland]]s en hij had altijd de [[Statenvlag]] gehesen bij het aanvallen van Spaanse schepen.


Helaas dachten de heren "Staten" daar anders over, want iedere Hollandse kaper die voor een paar grijpstuivers aan prijsgeld zeeroof bedreef in naam van "de vlagh" en ten voordele van de "Edelachtbare heren" was een eerbiedwaardige zeeheld. Maar degene die zelf profiteerde van zijn kunnen was natuurlijk een ondankbare schurk, en als de winst ook nog eens naar de andere baas ging, was dat natuurlijk onvergeeflijk. Daarom was voor De Veenboer een terugkeer naar zijn geliefde Holland en met name Hoorn bij voorbaat kansloos. Dit beseffende heeft De Veenboer de dubieuze streken van de consul verdragen, omdat dit zijn enige kans was op een pardon.
Hij wilde uiteindelijk terugkeren naar Nederland en probeerde via Wynant de Keyser van Bollandt, de Nederlandse consul in Algiers, met de Nederlandse autoriteiten te onderhandelen om gratie te krijgen. Hoewel hij voor het grootste deel was gestopt met het aanvallen van de Nederlandse scheepvaart en zorgde voor de veilige terugkeer van de bemanning toen hij dat deed, maakte een ruzie met de Keyser een einde aan zijn hoop om vrijgesproken te worden voor zijn misdaden. In 1618 bevond hij zich op het toppunt van zijn macht en voerde het bevel over vijftig oorlogsschepen in zijn vloot die in afzonderlijke squadrons waren opgesplitst. Verschillende toekomstige kapers zeilden in zijn vloot, met name Jan Janszoon die als stuurman werkte en zich ook tot de islam bekeerde. Datzelfde jaar verloor De Veenboer zijn leiderschapspositie aan Mustapha Reis. Na gevechten met verschillende koopvaardijschepen, waarbij vijf Nederlandse schepen betrokken waren, een Frans en een Italiaans schip, veroverden Reis en een andere zeerover twee van de schepen terwijl de rest mocht ontsnappen.


== De "princevlagh" ==
Hij besloot met pensioen te gaan en veroverde nog een laatste schip met een lading suiker, voordat hij zich in Algiers vestigde. Zijn pensionering duurde echter maar kort, want begin 1620 voer hij de haven uit met een rijke Franse prijs. Terwijl hij in juli van dat jaar voor de kust zeilde, werden hij en vier andere schepen vertraagd door een doodstilte en verrast door drie Nederlandse oorlogsschepen onder leiding van kapiteins 't Hoen, Cleijnsorgh en Schaeff. Hij en twee andere schepen wisten te ontsnappen, hoewel zijn vlaggenschip zwaar beschadigd was. Hij slaagde erin om in augustus naar Algiers te komen en, na een maand in de haven te zijn gerepareerd, verliet hij Algiers opnieuw met acht schepen onder zijn bevel. Hij en zijn kleine vloot waren meer dan twee maanden op zee voordat ze op 10 oktober 1620 een marine-eskader van één Nederlandse, twee Franse en twee Engelse oorlogsschepen tegenkwamen. De Veenboer besloot hen in te schakelen en, na een lange strijd in de haven van Cartagena, werd gedood nadat hij werd geraakt door een kanonskogel die zijn beide benen verbrijzelde. Een sloep met zijn lijk werd door zijn vijanden naar de kust teruggebracht.
Als admiraal van de Turkse vloot was het moeilijk om zich afzijdig te houden als er gestreden werd tegen Hollandse schepen, maar als die veroverd waren kregen de Hollanders, Friezen en Zeeuwen de keuze tussen varen met ons, of als slaaf verkocht worden. Opvarenden van Franse, Engelse schepen of andere nationaliteiten werden als slaaf verkocht. Met de opvarenden van Spaanse schepen maakte hij korte metten, die werden zonder pardon overboord gezet.
Hij had trouwens de door niet iedereen gewaardeerde gewoonte om schepen die de Spaanse vlag voerden zonder meer aan te vallen, en geen rekening te houden met de sterkte of aantallen van die schepen, en heel bijzonder is dat als hij dat deed, hij de "princevlagh" (oranje-wit-blauw) liet aanslaan.


== Bontekoe ==
{{Appendix}}
Dat Soliman-reys een zwak had voor zijn vroegere landgenoten blijkt onder meer uit de volgende gebeurtenis. Schipper [[Willem IJsbrantsz. Bontekoe]], wiens journaal over zijn onfortuinlijke zeereis naar [[Nederlands-Indië|Indië]] later een bestseller zou worden, werd tijdens een reis naar Spanje in 1617 overvallen door [[Barbarijse zeerovers]] en meegevoerd naar [[Algiers]]. Hij werd samen met zijn broer voor 750 zilverstukken vrijgekocht door Soliman-reys en ontkwam zo aan een ellendig slavenbestaan. Zij keerden - zonder schip - naar het vaderland terug.


==Zijn laatste dag==
<!--[[Bestand:Nijar - La Amatista behatokia.jpg|thumb|260px|Nogmaals Cabo de Gata]]-->
Over het einde van De Veenboer bestaat geen twijfel, het relaas hierover is van de hand van "Capeteyn [[David Pietersz. de Vries]]" van [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], die terugkwam van een tocht naar [[New Foundland]] met een lading [[Stokvis (voedsel)|stokvis]] aan boord.
== Bronnen ==
Het meeste wat wij vandaag de dag weten van de Veenboer komt van de brieven die zijn geschreven door Wynant de Keyser van Bollandt die in 1616 naar [[Algiers]] vertrok als [[Consul (diplomatie)|consul]]. Deze diplomaat werd door de zeeman, koopman en onderhandelaar "Moy Lambert" omschreven als "''iemand dey onse natie geen goet en doen sal''"; de volgende jaren bewezen het gelijk van Moy Lambert, en de beweringen van "Wynant" moeten dus met enige reserve worden bekeken.
De brieven van Weynant en het verslag van [[David Pietersz. de Vries]] zijn bewaard gebleven in het nationaal archief. Deze zijn nauwkeurig onderzocht en in 1964 beschreven door de historicus en schrijver Dick Dreux.
== Literatuur ==
* Dick Dreux - De boekaniers - N.V. De Arbeiderspers, Amsterdam 1964.
* Vrijman, L.C. ''Kaapvaart en zeeroverij''. Amsterdam: L.C. Vrijman, 1938
<!-- *'''Romantiserend en niet neutraal van toon'''
*'''Onzorgvuldig geschreven''': Waar dachten "de heren Staten" anders over? "Over het einde van De Veenboer bestaat geen twijfel", maar we vernemen niets over zijn einde.
*'''Onvoldoende bebrond''': Alleen Vermeulen lijkt een professionele bron
*'''Niet brontrouw en vermoedelijk feitelijk onjuist''':<br>
Reis lijkt ''gezagvoerder'' of ''kapitein'' te  betekenen in plaats van admiraal of grootadmiraal. Dergelijke hogere rangen blijken uit een toevoeging, bijvoorbeeld Reis Pasja.<br>
In het lemma is één been afgeschoten, maar volgens de bron werden beide benen verbrijzeld.<br>
Kan ''Bei'' vertaald worden met ''Grootheer?''-->
{{Appendix}}
{{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q8284 }}
{{DEFAULTSORT:Veenboer, I}}
[[Categorie:Barbarijs piraat]]
[[Categorie:Nederlands piraat]]
[[Categorie:Nederlands piraat]]
[[Categorie:Persoon in de Nederlanden in de 17e eeuw]]
[[Categorie:Persoon in de Nederlanden in de 17e eeuw]]

Huidige versie van 16 okt 2020 om 00:44

De Veenboer, ook bekend als Sulayman Reis (overleden 10 oktober 1620 nabij Cartagena[1]) was een 17e-eeuwse Nederlandse kaper en zeerover.[2] Als kaper tijdens de Tachtigjarige Oorlog, wendde hij zich later tot piraterij en werd hij officier onder Simon de Danser. Hij bekeerde zich later tot de Islam en werd bekend als Süleyman Reis (ook wel gespeld als Sulayman, Soliman of Slemen Reis), en had een zeer succesvolle carrière als Ottomaanse kapitein en Barbary corsair als bevelhebber van de Algiers corsair vloot tijdens zijn latere jaren.

Biografie

De Veenboer, geboren in Hoorn, kwam voor het eerst op de voorgrond als kaper voor de Republiek tegen de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij opereerde legaal onder een kaperbrief van de Nederlandse Admiraliteit, maar verliet de dienst van de Republiek na weinig succes. Hij sloot zich aan bij andere voormalige kapers die actief waren in Noord-Afrika, en werd ergens tussen 1606 en 1609 officier onder Simon de Danser. De Veenboer vond veel meer succes aan de Barbarijse kust en, terwijl hij in Algiers was, bekeerde hij zich tot de islam en veranderde zijn naam in Sulayman. Hij kreeg later de titel Reis (of admiraal) tijdens een bezoek aan Constantinopel en tegen 1617 had hij het bevel over zijn eigen vloot. Hij gebruikte meestal de kleuren van Algiers, maar zijn bemanning was overwegend Hollands en hij had altijd de Statenvlag gehesen bij het aanvallen van Spaanse schepen.

Hij wilde uiteindelijk terugkeren naar Nederland en probeerde via Wynant de Keyser van Bollandt, de Nederlandse consul in Algiers, met de Nederlandse autoriteiten te onderhandelen om gratie te krijgen. Hoewel hij voor het grootste deel was gestopt met het aanvallen van de Nederlandse scheepvaart en zorgde voor de veilige terugkeer van de bemanning toen hij dat deed, maakte een ruzie met de Keyser een einde aan zijn hoop om vrijgesproken te worden voor zijn misdaden. In 1618 bevond hij zich op het toppunt van zijn macht en voerde het bevel over vijftig oorlogsschepen in zijn vloot die in afzonderlijke squadrons waren opgesplitst. Verschillende toekomstige kapers zeilden in zijn vloot, met name Jan Janszoon die als stuurman werkte en zich ook tot de islam bekeerde. Datzelfde jaar verloor De Veenboer zijn leiderschapspositie aan Mustapha Reis. Na gevechten met verschillende koopvaardijschepen, waarbij vijf Nederlandse schepen betrokken waren, een Frans en een Italiaans schip, veroverden Reis en een andere zeerover twee van de schepen terwijl de rest mocht ontsnappen.

Hij besloot met pensioen te gaan en veroverde nog een laatste schip met een lading suiker, voordat hij zich in Algiers vestigde. Zijn pensionering duurde echter maar kort, want begin 1620 voer hij de haven uit met een rijke Franse prijs. Terwijl hij in juli van dat jaar voor de kust zeilde, werden hij en vier andere schepen vertraagd door een doodstilte en verrast door drie Nederlandse oorlogsschepen onder leiding van kapiteins 't Hoen, Cleijnsorgh en Schaeff. Hij en twee andere schepen wisten te ontsnappen, hoewel zijn vlaggenschip zwaar beschadigd was. Hij slaagde erin om in augustus naar Algiers te komen en, na een maand in de haven te zijn gerepareerd, verliet hij Algiers opnieuw met acht schepen onder zijn bevel. Hij en zijn kleine vloot waren meer dan twee maanden op zee voordat ze op 10 oktober 1620 een marine-eskader van één Nederlandse, twee Franse en twee Engelse oorlogsschepen tegenkwamen. De Veenboer besloot hen in te schakelen en, na een lange strijd in de haven van Cartagena, werd gedood nadat hij werd geraakt door een kanonskogel die zijn beide benen verbrijzelde. Een sloep met zijn lijk werd door zijn vijanden naar de kust teruggebracht.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Het Scheepvaartmuseum
  2. º L.C. Vrijman: Kaapvaart en zeeroverij: uit de geschiedenis der vrije nering in de lage landen (1938)
rel=nofollow
rel=nofollow