Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jacob Levie de Reeder: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
k (Opmaak afbeelding) |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
| (Een tussenliggende versie door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Infobox artiest | {{Infobox artiest | ||
| naam = Jacob Levie de Reeder | | naam = Jacob Levie de Reeder | ||
| zangstem = | |||
| myspace = | |||
| allmusic = | |||
| imdb = | |||
| website = | |||
| portaal = | |||
| bekende instrumenten = | |||
| gerelateerd = | |||
| acts = | |||
| label = | |||
| invloed = | |||
| instrument = | |||
| afbeelding = Jacob de Reeder achter de piano.jpg | | afbeelding = Jacob de Reeder achter de piano.jpg | ||
| beroep = Pianist, componist | |||
| genre = Klassieke muziek | |||
| jaren-actief = | |||
| land = {{NL}} | |||
| overleden = Midden-Europa, 31 maart 1944 | |||
| geboren = Rotterdam, 25 februari 1905 | |||
| bijnamen = | |||
| bijnaam = | |||
| alias = Jacques Louis De Reeder | |||
| volledige naam = | |||
| onderschrift = | | onderschrift = | ||
| lastfm = | | lastfm = | ||
}} | }} | ||
'''Jacob Levie de Reeder''', ook wel '''Jacques Louis de Reeder''' genoemd ([[Rotterdam]], [[25 februari]] [[1905]] - Cosel, Silezië, [[31 maart]] [[1944]]), was een klassiek geschoold [[Nederland|Nederlands]] pianist en componist | '''Jacob Levie de Reeder''', ook wel '''Jacques Louis de Reeder''' genoemd ([[Rotterdam]], [[25 februari]] [[1905]] - Cosel, Silezië, [[31 maart]] [[1944]]), was een klassiek geschoold [[Nederland|Nederlands]] pianist en componist. | ||
== Biografie == | == Biografie == | ||
Jacob Levie de Reeder | Jacob Levie de Reeder is geboren op 25 februari 1905 in Rotterdam.<ref>Afschrift Dienst Burgerzaken gemeente Rotterdam F2684369B</ref> Hij was de jongere broer van Jetje en Elizabeth, het derde kind van Sippora Oesterman (1876 - 1943) en Levie de Reeder (1877 - 1935). Vader en moeder waren beiden Joods en hielden hun [[choepa]] (kerkelijke inzegening) in de synagoge van de Joodse Gemeente Rotterdam.<ref>Uit het Choepaboek 11 januari 1898 Joodse Gemeente Rotterdam nr. 528</ref> Jacob werd vernoemd naar zijn op jonge leeftijd aan [[Tuberculose|TBC]] overleden grootvader Jacob Levie de Reeder (1845 - 1885).<ref name=":0">{{Citeer web|url=https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/jacob-levie-de-reeder-een-haagse-pianist-en-componist-1905-1944/|titel=Jacob Levie de Reeder, een Haagse pianist en componist (1905-1944)|bezochtdatum=6 oktober 2020|auteur=|achternaam=Glaudemans|voornaam=Corien|datum=6 oktober 2020|uitgever=Stichting Joods Erfgoed Den Haag|taal=}}</ref> | ||
In 1927 trouwde hij met de Zeeuwse kostuumnaaister Boudewijna Paauwe, die | In 1927 trouwde hij met de Zeeuwse kostuumnaaister Boudewijna Paauwe, die niet joods was.<ref>[https://haagsgemeentearchief.nl/genealogy/huwelijken?mivast=59&miadt=59&mizig=53&miview=tbl&mizk_alle=Jacob%20Levie%20de%20Reeder Huwelijksakte Jacob Levie de Reeder en Boudewijna Paauwe], aktenummer 918, Haags Gemeentearchief</ref> Voor hun huwelijk werd de toestemming van de kantonrechter ingeroepen. In datzelfde jaar werd hun eerste zoon Paul geboren. Een tweede zoon, Emile, volgde vier jaar later.<ref>[https://haagsgemeentearchief.nl/genealogy/bevolkingsregister?mivast=59&miadt=59&mizig=234&miview=ldt&mizk_alle=Jacob%20Levie%20de%20Reeder Bevolkingsregister van Jacob Levie de Reeder], Haagse Gemeentearchief.</ref> Het jonge echtpaar kwam op 11 november 1938 te wonen aan de Pletterijstraat in Den Haag. In deze straat woonden veel joden<ref>Op nummer 56 woonde bijvoorbeeld het gezin van Jacques Mossel-Reekel, die met alle kinderen, leeftijdsgenoten van Jacobs kinderen, weggevoerd zijn.</ref> en het [[Joods weeshuis (Den Haag)|Joodse Weeshuis]] stond daar.<ref>{{Citeer web|url=https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/voormalig-joods-weeshuis-2/|titel=Voormalig Joods Weeshuis|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=webmaster|voornaam=|datum=5 augustus 2013|uitgever=Stichting Joods Erfgoed Den Haag|taal=}}</ref><ref>Het joodse weeshuis was gesitueerd aan de Pletterijstraat 66, en huisvestte ook een afdeling van de Joodse Raad. Al het personeel en de kinderen aldaar werden in de avond van 5 maart 1943 afgevoerd naar Westerbork .</ref><ref name=":0" /> | ||
Een jaar nadat de [[Tweede Wereldoorlog]] is uitgebroken, werd dochter Emma geboren. Nog voordat zij een jaar oud was, werd haar vader op transport gezet. Jacob zou zijn vrouw en kinderen nooit meer terugzien. | |||
=== Muzikale carrière === | === Muzikale carrière === | ||
<!-- [[Bestand: | <!--[[Bestand:De_Reeder_conservatorium2.jpg|miniatuur|De Reeder (tweede van links) met medestudenten en muziekleraar op het conservatorium. Foto van [[Henri de Louw]], ca. 1920]]--> | ||
[[Bestand: | [[Bestand:Lied_vd_zee.jpg|miniatuur|Fragment uit De Reeders partituur voor ''Het Lied van de Zee'']] | ||
De Reeder | De Reeder was muzikaal getalenteerd en ambitieus: al op zijn zestiende studeerde hij af aan het Koninklijk [[Koninklijk Conservatorium (Den Haag)|Conservatorium]] in Den Haag in pianospel (onderwijskunde).<ref name=":2">''[http://www.gahetna.nl/archievenoverzicht/pdf/NL-HaNA_3.12.02.01.ead.pdf Lijst van de leerlingen die diploma's behaald hebben aan het Koninklijk Conservatorium, 1865- 1955]'', in Inventaris van het archief van het Koninklijk Conservatorium voor Muziek, 1826-1955 (1957), Nationaal Archief van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, archiefnummer: 3.12.02.01, p.99. Nota bene, terwijl in dit archiefdocument van "onderwijskunde" gesproken wordt, wordt in J.L. de Reeders getuigschrift uitgegeven door het Conservatorium gesproken van "onderwijskunst".</ref> | ||
Hij was een groot liefhebber van de muziek van [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] en [[Ignacy Jan Paderewski|Ignacy Padarewski]], de Poolse componist die minister-president werd. Begin 1929 componeerde De Reeder een ballade voor mezzo-sopraan. Hij baseerde zich op ''Een lied van de zee'' van [[Hélène Swarth]].<ref name=":1">{{Citeer web|url=https://www.youtube.com/watch?v=eu3aNCW--1Q|titel=Het Lied van de Zee|bezochtdatum=7 augustus 2020|auteur=|achternaam=Binkhorst|voornaam=Oscar Peeze|datum=10 mei 2013|uitgever=Youtube|taal=}}</ref><ref>''Het lied van de zee'' is een gedicht dat in de De Reeders partituur is toegeschreven aan "Helène Lapidoth-Zwart", ofwel [[Hélène Swarth]].</ref> Het is een gedicht over een vrouw wier man en zoon op zee vergaan.<ref>{{Citeer web|url=https://geheugen.delpher.nl/nl/geheugen/view?coll=ngvn&identifier=KBMI01%3A46972|titel=Een lied van de zee|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=Zwart|voornaam=Hélène L.|datum=|uitgever=Het Geheugen|taal=}} Merk op dat de naam van de auteur verkeerd gespeld staat in het gerefereerde artikel</ref> Mogelijk dat hij hierover persoonlijk contact heeft gehad met Hélène, die toen ca. 70 jaar oud was en eveneens in Den Haag woonde. De ballade is postuum in 2007 vertolkt in het tv-programma '[[Mooi! Weer De Leeuw]]' van [[Paul de Leeuw]] door Janine Pas, onder pianobegeleiding van [[Daniël Wayenberg]].<ref name=":3">''Mooi! Weer De Leeuw'', [[VARA]] uitzending op [[Nederland 1]], 19 mei 2007</ref> | |||
Van hetgeen De Reeder tijdens zijn leven componeerde, zijn alleen deze ballade na de Tweede Wereldoorlog teruggevonden en een vertaling van zijn hand van het liefdesduet uit de opera [[Tristan und Isolde (opera)|''Tristan und Isolde'']] van [[Richard Wagner]]. Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel het culturele leven nagenoeg stil en zakte de vraag naar pianisten. Bovendien kon hij vanwege zijn Joodse komaf als pianist niet langer optreden. Zijn inkomen viel weg. De financiële zorgen waren immens, de levensverzekering moest worden afgekocht, zodat er weer voor enkele maanden geld was. Hij begon met het geven van muzieklessen, hetgeen hem uiteindelijk fataal zou worden.<ref name=":0" /> | |||
=== Oorlogsjaren === | === Oorlogsjaren === | ||
13 oktober 1942 ging Jacob gaat naar de [[C&A]] om een kostuum te kopen (waarin hij overigens niet slaagde). Toen hij buiten kwam, werd hij opgepakt door de Duitse bezetter omdat hij zich 'vóór drie uur 's middags in een niet-Joodse winkel bevond | 13 oktober 1942 ging Jacob gaat naar de [[C&A]] om een kostuum te kopen (waarin hij overigens niet slaagde). Toen hij buiten kwam, werd hij opgepakt door de Duitse bezetter omdat hij zich 'vóór drie uur 's middags in een niet-Joodse winkel bevond,<ref>{{Citeer web|url=https://www.tracesofwar.nl/articles/1938/Anti-Joodse-maatregelen-in-Nederland-vanaf-1940.htm|titel=Anti-Joodse maatregelen in Nederland vanaf 1940|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=Muijsenberg|voornaam=Frans van den|datum=19 april 2018|uitgever=Traces of War|taal=}}</ref> en op dat moment niet de verplichte [[jodenster]] droeg.<ref>{{Citeer web|url=https://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/tweede-wereldoorlog/begrippenlijst/achtergrond,jodenvervolging/jodenster|titel=De Jodenster (1942)|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=Verzetsmuseum|taal=}}</ref> Het is onbekend of dat laatste uit principe was, of omdat hij kleren was wezen passen en de jas had uitgedaan. Tijdens het verhoor in [[Huize Windekind (Den Haag)|Huize Windekind]] vonden de Duitsers in zijn jaszak het boekje met daarin de namen van zijn [[Arisch ras|'arische']] leerlingen. Als Jood was het hem verboden hen les te geven. Derhalve moest hij voor dit 'vergrijp' het [[Oranjehotel]] in, een Scheveningse gevangenis onder de Duitse bezetting.<ref>{{Citeer web|url=https://www.oranjehotel.org/|titel=Nationaal Monument Oranjehotel - Duitse gevangenis|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=nationaal monument Oranjehotel|taal=}}</ref> Hij zat daar vier weken met vier anderen in een cel, alvorens hij naar [[Kamp Westerbork]] werd overgeplaatst. Op 10 november 1942 werd hij naar [[Auschwitz (concentratiekamp)|Auschwitz]] gedeporteerd.<ref>{{Citeer web|url=https://www.oorlogslevens.nl/tijdlijn/Jacob-Levie-de-Reeder/02/125612|titel=Jacob Levie de Reeder|bezochtdatum=17 augustus 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=Oorlogslevens.nl|taal=}}</ref> De treinreis eindigde echter in [[Koźle|Cosel]] (Kozle, [[Opper-Silezië (provincie)|Opper-Silezië]]),<ref>{{Citeer web|url=https://nl.communications-unlimited.nl/preview-samenvatting-van-de-laatste-publicatie-over-cosel/|titel=Preview: samenvatting van de laatste publicatie over Cosel|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=Rens|voornaam=Annelies en Herman van|datum=|uitgever=|taal=}}</ref> Polen waarna hij vermoedelijk als [[Dwangarbeid|dwangarbeider]] in Sankt-Annaberg<ref>Voor meer informatie over dwangarbeid gedurende de Holocaust zie {{Citeer web|url=https://www.joodsmonument.nl/nl/page/559133/zwangsarbeitslager-sankt-annaberg|titel=Zwangsarbeitslager Sankt-Annaberg|bezochtdatum=1 september 2020|auteur=|achternaam=Rens|voornaam=Herman van|datum=6 oktober 2016|uitgever=Joods Monument|taal=}}</ref> te werk werd gesteld.<ref>Dossiernr. Nederlandse Rode Kruis PAS 19.102/RS en EU 133.685</ref> | ||
Zijn vrouw en kinderen bleven in langdurige onzekerheid over zijn lot achter. De officiële verklaring van het Rode Kruis<ref>Dossiernr. 133685 Afdeling: J Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis, Den Haag. Verklaring 26 sept. 1951</ref> volgde pas | Zijn vrouw en kinderen bleven in langdurige onzekerheid over zijn lot achter. De officiële verklaring van het Rode Kruis<ref>Dossiernr. 133685 Afdeling: J Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis, Den Haag. Verklaring 26 sept. 1951</ref> volgde pas negen jaar later. Aangenomen werd toen dat De Reeder op 31 maart 1944 in één van de arbeidskampen in Silezië (thans Polen) aan de gevolgen van 'ziekte, uitputting, vergassing of anderszins' is overleden.<ref name=":0" /> Pas op 12 januari 1952 kon bij de gemeente 's-Gravenhage aangifte worden gedaan van overlijden.<ref>Uittreksel nr. 1753 Register Burgerlijke Stand der Gemeente 's-Gravenhage nr. 9623</ref><ref>[https://haagsgemeentearchief.nl/archieven-mais/overzicht?mizig=782&miadt=59&miaet=54&micode=0335-01.1719&minr=7675115&miview=ldt Overlijdensakte Jacob Levie de Reeder], Aktenummer C91, Haagse Gemeentearchief.</ref> | ||
=== Het lot van de familie === | === Het lot van de familie === | ||
Hoewel zijn vrouw en kinderen de oorlog hebben overleefd, was Jacob niet de enige slachtoffer uit de familie die | Hoewel zijn vrouw en kinderen de oorlog hebben overleefd, was Jacob niet de enige slachtoffer uit de familie die is omgekomen gedurende de [[Holocaust]]. Zijn moeder Sippora is op haar 67e omgekomen in [[Sobibór (vernietigingskamp)|Sobibor]], Polen. Zijn zus Elizabeth ('Betsie') is op haar 41e in [[Auschwitz (concentratiekamp)|Auschwitz]] omgekomen, net als haar man en twaalfjarige dochter.<ref name=":0" /> Zijn nicht Sippora Saartje (dochter van zus Jetje) overleefde het concentratiekamp [[Theresienstadt (concentratiekamp)|Theresienstadt]], maar moest haar zoontje Jonas Isidore Stern op driejarige leeftijd ziek achterlaten in Westerbork, alwaar hij het leven liet. | ||
== Varia == | == Varia == | ||
[[Bestand: | |||
* | |||
[[Bestand:Stolperstein_Jacob_de_Reeder.jpg|miniatuur|Struikelsteen ter nagedachtenis van Jacob Levie de Reeder gelegd op 2 maart 2019 in de Pletterijstraat, Den Haag.]] | |||
* Postuum is ''Het lied van de zee'' onder pianobegeleiding van [[Daniël Wayenberg|Daniel Waayenberg]] door de [[mezzosopraan]] Janine Pas vertolkt.<ref>''Het Lied van de Zee'', (tekst van Hélène Swarth, muzikale compositie van J.L. de Reeder), vertolkt door Janine Pas, onder pianobegeleiding van Daniel Waayenberg. Zie: ''[http://www.janinepas.com/media.html Janine Pas, soprano sfogato],'' ingezien op 7 augustus 2020.</ref><ref>De tekst van Hélène Swarths gedicht is overigens door meerdere musici tot een lied omgevormd, zoals onder meer blijkt uit {{Citeer web|url=https://www.lieder.net/get_text.html?TextId=39088&RF=0|titel=Een lied van de zee|bezochtdatum=16 augustus 2020|auteur=|achternaam=Kottmann|voornaam=Bertram|datum=31 juli 2016|uitgever=The LiederNet Archive|taal=}}</ref> Het was in 2007 opgenomen, en werd uitgezonden in het tv-programma ''[[Mooi! Weer De Leeuw]]'', van [[Paul de Leeuw]].<ref name=":3" /> | * Postuum is ''Het lied van de zee'' onder pianobegeleiding van [[Daniël Wayenberg|Daniel Waayenberg]] door de [[mezzosopraan]] Janine Pas vertolkt.<ref>''Het Lied van de Zee'', (tekst van Hélène Swarth, muzikale compositie van J.L. de Reeder), vertolkt door Janine Pas, onder pianobegeleiding van Daniel Waayenberg. Zie: ''[http://www.janinepas.com/media.html Janine Pas, soprano sfogato],'' ingezien op 7 augustus 2020.</ref><ref>De tekst van Hélène Swarths gedicht is overigens door meerdere musici tot een lied omgevormd, zoals onder meer blijkt uit {{Citeer web|url=https://www.lieder.net/get_text.html?TextId=39088&RF=0|titel=Een lied van de zee|bezochtdatum=16 augustus 2020|auteur=|achternaam=Kottmann|voornaam=Bertram|datum=31 juli 2016|uitgever=The LiederNet Archive|taal=}}</ref> Het was in 2007 opgenomen, en werd uitgezonden in het tv-programma ''[[Mooi! Weer De Leeuw]]'', van [[Paul de Leeuw]].<ref name=":3" /> | ||
* In het kader van [[Stolpersteine|Stolpe]]<nowiki/>[[Stolpersteine|rsteine]]-kunstproject van de kunstenaar [[Gunter Demnig|Demnig]], dat is bedoeld ter herinnering aan de slachtoffers van het [[Nationaalsocialisme|nationaalsocialisme (nazisme)]] gedurende de periode 1933-1945<ref>{{Citeer web|url=https://www.denhaag.nl/nl/meldingen/meldingen-wonen/stolperstein-laten-plaatsen-1.htm|titel=Stolperstein laten plaatsen|bezochtdatum=15 augustus 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=Gemeente Den Haag|taal=}}</ref> | * In het kader van [[Stolpersteine|Stolpe]]<nowiki/>[[Stolpersteine|rsteine]]-kunstproject van de kunstenaar [[Gunter Demnig|Demnig]], dat is bedoeld ter herinnering aan de slachtoffers van het [[Nationaalsocialisme|nationaalsocialisme (nazisme)]] gedurende de periode 1933-1945,<ref>{{Citeer web|url=https://www.denhaag.nl/nl/meldingen/meldingen-wonen/stolperstein-laten-plaatsen-1.htm|titel=Stolperstein laten plaatsen|bezochtdatum=15 augustus 2020|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=Gemeente Den Haag|taal=}}</ref> is op 9 maart 2019 ter nagedachtenis van Jacob Levie de Reeder een struikelsteen gelegd aan de Pletterijstraat 46 in Den Haag. Dat was De Reeders woonadres toen hij door de Duitse bezetter opgepakt werd.<ref>{{Citeer web|url=https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/9-maart-2019-nieuwe-stolpersteine-struikelstenen-in-den-haag/|titel=9 maart 2019 – nieuwe Stolpersteine/struikelstenen in Den Haag|bezochtdatum=14 augustus 2020|auteur=|achternaam=Glaudemans|voornaam=Corien|datum=11 maart 2019|uitgever=Stichting Joods Erfgoed|taal=}}</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.joodserfgoeddenhaag.nl/stolpersteine-struikelstenen-in-den-haag/|titel=Stolpersteine – Struikelstenen in Den Haag|bezochtdatum=14 augustus 2020|auteur=|achternaam=Glaudemans|voornaam=Corien|datum=15 oktober 2018|uitgever=Stichting Joods Erfgoed|taal=}}</ref> | ||
* | * Voor de bakstenen muren van de vleugel waarmee het [[Joods Historisch Museum]] in 2007 is uitgebreid, zijn monumentale glazen platen geplaatst, de zogenaamde namenwand, waarin de namen van Holocaustslachtoffers staan gegraveerd. Onder deze namen bevinden zich ''Jac. L. de Reeder'' en ''Sippora de Reeder-Oesterman'', Jacobs moeder.<!--Het is vooralsnog onduidelijk of dat deze namenwand zich feitelijk in de uitbreiding van het Joods Historisch Museum (JHM) bevindt of in het Hollandsche Schouwburg, dat administratief deel is van het JHM maar fysiek enkele blokken verder in het Joodse Cultureel Kwartier staat--> | ||
* De namen van Jacob Levie de Reeder, zijn moeder, en alle andere Nederlandse joden die gedurende de Holocaust buiten Nederland omgekomen zijn en geen eigen graf hebben, zijn tevens ter nagedachtenis op bakstenen gegraveerd, die tesamen het [[Holocaust Namenmonument|Nederlands Holocaust Namenmonument]] vormen. | |||
== Externe links == | |||
* Het [https://www.joodsmonument.nl/ Joods Monument] geeft meer informatie over [https://www.joodsmonument.nl/nl/page/143072/jacob-levie-de-reeder#intro Jacob Levie de Reeder] alsook zijn moeder [https://www.joodsmonument.nl/nl/page/142208/sippora-de-reede-oesterman Sippora de Reeder-Oesterman] en zijn achterneef [https://www.joodsmonument.nl/nl/page/29522/jonas-isidore-stern Jonas Isidore Stern]. | |||
== Zie ook == | == Zie ook == | ||
* [[Lijst van slachtoffers omgekomen tijdens de Holocaust|Lijst van slachtoffers gedurende de | * [[Lijst van slachtoffers omgekomen tijdens de Holocaust|Lijst van slachtoffers gedurende de Holocaust]] | ||
{{Appendix| | {{Appendix|Noten en/of referenties|{{References}}}} | ||
{{References}} | |||
}} | |||
{{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q2711111 }} | {{authority control|TYPE=p|Wikidata=Q2711111 }} | ||
{{DEFAULTSORT:Reeder, Jacob Levie de}} | {{DEFAULTSORT:Reeder, Jacob Levie de}} | ||
Huidige versie van 13 okt 2020 om 13:23
| Jacob Levie de Reeder | ||
| ||
| Algemene informatie | ||
| Alias | Jacques Louis De Reeder | |
| Geboren | Rotterdam, 25 februari 1905 | |
| Overleden | Midden-Europa, 31 maart 1944 | |
| Land |  Nederland
| |
| Werk | ||
| Genre(s) | Klassieke muziek | |
| Beroep | Pianist, componist | |
Jacob Levie de Reeder, ook wel Jacques Louis de Reeder genoemd (Rotterdam, 25 februari 1905 - Cosel, Silezië, 31 maart 1944), was een klassiek geschoold Nederlands pianist en componist.
Biografie
Jacob Levie de Reeder is geboren op 25 februari 1905 in Rotterdam.[1] Hij was de jongere broer van Jetje en Elizabeth, het derde kind van Sippora Oesterman (1876 - 1943) en Levie de Reeder (1877 - 1935). Vader en moeder waren beiden Joods en hielden hun choepa (kerkelijke inzegening) in de synagoge van de Joodse Gemeente Rotterdam.[2] Jacob werd vernoemd naar zijn op jonge leeftijd aan TBC overleden grootvader Jacob Levie de Reeder (1845 - 1885).[3]
In 1927 trouwde hij met de Zeeuwse kostuumnaaister Boudewijna Paauwe, die niet joods was.[4] Voor hun huwelijk werd de toestemming van de kantonrechter ingeroepen. In datzelfde jaar werd hun eerste zoon Paul geboren. Een tweede zoon, Emile, volgde vier jaar later.[5] Het jonge echtpaar kwam op 11 november 1938 te wonen aan de Pletterijstraat in Den Haag. In deze straat woonden veel joden[6] en het Joodse Weeshuis stond daar.[7][8][3]
Een jaar nadat de Tweede Wereldoorlog is uitgebroken, werd dochter Emma geboren. Nog voordat zij een jaar oud was, werd haar vader op transport gezet. Jacob zou zijn vrouw en kinderen nooit meer terugzien.
Muzikale carrière
De Reeder was muzikaal getalenteerd en ambitieus: al op zijn zestiende studeerde hij af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag in pianospel (onderwijskunde).[9]
Hij was een groot liefhebber van de muziek van Beethoven en Ignacy Padarewski, de Poolse componist die minister-president werd. Begin 1929 componeerde De Reeder een ballade voor mezzo-sopraan. Hij baseerde zich op Een lied van de zee van Hélène Swarth.[10][11] Het is een gedicht over een vrouw wier man en zoon op zee vergaan.[12] Mogelijk dat hij hierover persoonlijk contact heeft gehad met Hélène, die toen ca. 70 jaar oud was en eveneens in Den Haag woonde. De ballade is postuum in 2007 vertolkt in het tv-programma 'Mooi! Weer De Leeuw' van Paul de Leeuw door Janine Pas, onder pianobegeleiding van Daniël Wayenberg.[13]
Van hetgeen De Reeder tijdens zijn leven componeerde, zijn alleen deze ballade na de Tweede Wereldoorlog teruggevonden en een vertaling van zijn hand van het liefdesduet uit de opera Tristan und Isolde van Richard Wagner. Tijdens de Tweede Wereldoorlog viel het culturele leven nagenoeg stil en zakte de vraag naar pianisten. Bovendien kon hij vanwege zijn Joodse komaf als pianist niet langer optreden. Zijn inkomen viel weg. De financiële zorgen waren immens, de levensverzekering moest worden afgekocht, zodat er weer voor enkele maanden geld was. Hij begon met het geven van muzieklessen, hetgeen hem uiteindelijk fataal zou worden.[3]
Oorlogsjaren
13 oktober 1942 ging Jacob gaat naar de C&A om een kostuum te kopen (waarin hij overigens niet slaagde). Toen hij buiten kwam, werd hij opgepakt door de Duitse bezetter omdat hij zich 'vóór drie uur 's middags in een niet-Joodse winkel bevond,[14] en op dat moment niet de verplichte jodenster droeg.[15] Het is onbekend of dat laatste uit principe was, of omdat hij kleren was wezen passen en de jas had uitgedaan. Tijdens het verhoor in Huize Windekind vonden de Duitsers in zijn jaszak het boekje met daarin de namen van zijn 'arische' leerlingen. Als Jood was het hem verboden hen les te geven. Derhalve moest hij voor dit 'vergrijp' het Oranjehotel in, een Scheveningse gevangenis onder de Duitse bezetting.[16] Hij zat daar vier weken met vier anderen in een cel, alvorens hij naar Kamp Westerbork werd overgeplaatst. Op 10 november 1942 werd hij naar Auschwitz gedeporteerd.[17] De treinreis eindigde echter in Cosel (Kozle, Opper-Silezië),[18] Polen waarna hij vermoedelijk als dwangarbeider in Sankt-Annaberg[19] te werk werd gesteld.[20]
Zijn vrouw en kinderen bleven in langdurige onzekerheid over zijn lot achter. De officiële verklaring van het Rode Kruis[21] volgde pas negen jaar later. Aangenomen werd toen dat De Reeder op 31 maart 1944 in één van de arbeidskampen in Silezië (thans Polen) aan de gevolgen van 'ziekte, uitputting, vergassing of anderszins' is overleden.[3] Pas op 12 januari 1952 kon bij de gemeente 's-Gravenhage aangifte worden gedaan van overlijden.[22][23]
Het lot van de familie
Hoewel zijn vrouw en kinderen de oorlog hebben overleefd, was Jacob niet de enige slachtoffer uit de familie die is omgekomen gedurende de Holocaust. Zijn moeder Sippora is op haar 67e omgekomen in Sobibor, Polen. Zijn zus Elizabeth ('Betsie') is op haar 41e in Auschwitz omgekomen, net als haar man en twaalfjarige dochter.[3] Zijn nicht Sippora Saartje (dochter van zus Jetje) overleefde het concentratiekamp Theresienstadt, maar moest haar zoontje Jonas Isidore Stern op driejarige leeftijd ziek achterlaten in Westerbork, alwaar hij het leven liet.
Varia
- Postuum is Het lied van de zee onder pianobegeleiding van Daniel Waayenberg door de mezzosopraan Janine Pas vertolkt.[24][25] Het was in 2007 opgenomen, en werd uitgezonden in het tv-programma Mooi! Weer De Leeuw, van Paul de Leeuw.[13]
- In het kader van Stolpersteine-kunstproject van de kunstenaar Demnig, dat is bedoeld ter herinnering aan de slachtoffers van het nationaalsocialisme (nazisme) gedurende de periode 1933-1945,[26] is op 9 maart 2019 ter nagedachtenis van Jacob Levie de Reeder een struikelsteen gelegd aan de Pletterijstraat 46 in Den Haag. Dat was De Reeders woonadres toen hij door de Duitse bezetter opgepakt werd.[27][28]
- Voor de bakstenen muren van de vleugel waarmee het Joods Historisch Museum in 2007 is uitgebreid, zijn monumentale glazen platen geplaatst, de zogenaamde namenwand, waarin de namen van Holocaustslachtoffers staan gegraveerd. Onder deze namen bevinden zich Jac. L. de Reeder en Sippora de Reeder-Oesterman, Jacobs moeder.
- De namen van Jacob Levie de Reeder, zijn moeder, en alle andere Nederlandse joden die gedurende de Holocaust buiten Nederland omgekomen zijn en geen eigen graf hebben, zijn tevens ter nagedachtenis op bakstenen gegraveerd, die tesamen het Nederlands Holocaust Namenmonument vormen.
Externe links
- Het Joods Monument geeft meer informatie over Jacob Levie de Reeder alsook zijn moeder Sippora de Reeder-Oesterman en zijn achterneef Jonas Isidore Stern.
Zie ook
Noten en/of referenties
|
