Johann Dietenberger

Johann Dietenberger (Frankfurt am Main, ca. 1475 – Mainz, 4 september 1537) was een Duits katholiek theoloog in de reformatietijd.

Leven

Johann Dietenberger was een zoon van een kuiper die vanuit Diedenheim (bij Hofheim am Taunus) naar Frankfurt am Main was verhuisd. Hij werd opgeleid in zijn geboortestad Frankfurt, trad in 1497 toe tot de orde van de dominicanen en onderscheidde zich al snel door zijn religieuze zowel als intellectuele prestaties. In 1510/1511 was hij prior van het dominicanenconvent in Frankfurt.

Op 3 juni 1511 werd hij in Keulen ingeschreven als theologiestudent; drie jaar later, 23 september 1514, werd hij toegelaten tot het licentiaat en het jaar daarop, na enige tijd in Heidelberg en Mainz te hebben doorgebracht, behaalde hij de graad van doctor. In 1516/1517 was hij opnieuw prior in Frankfurt.

Eind 1517 werd Dietenberger benoemd tot regens studiorum (studentenleider aan het bisschoppelijk seminarie) en docent van het St. Thomasklooster in Trier, waar hij op 27 januari 1518 zijn hoorcolleges opende.

In 1519/20 was hij prior in Koblenz; van 1520 tot 1526 opnieuw in Frankfurt. Wegens onrusten werd hij in 1525 opnieuw overgeplaatst naar Koblenz, waar hij van 1527 tot 1529 de functie van prior had.

In 1530 woonde Dietenberger de Rijksdag van Augsburg bij en werd hij verkozen tot lid van het comité van twintig katholieke theologen die op de vergadering van 27 juni werden geselecteerd en voorgezeten door Johann Eck, om een weerlegging van de protestantse geloofsbelijdenis op te stellen, de Confutatia Augustana. Rond dezelfde tijd ontving hij de benoeming van de inquisiteur-generaal voor de bisdommen Mainz en Keulen. Vanaf 1532 was hij hoogleraar theologie en exegese aan de Universiteit van Mainz.

Hij was, met zijn vriend Johannes Cochläus, de vurigste tegenstander van de protestantse reformatie in Frankfurt.

Hij werd begraven in de dominicanenkerk van Mainz, die in 1793 vernietigd werd.

Werken

• Bijbelvertaling: Biblia beider Allt und Newen Testamenten, new verdeutscht, gepubliceerd te Mainz in 1534. Dit werk, herhaaldelijk gecorrigeerd, vooral door Caspar Ulenberg (Keulen, 1630) en de jezuïtische theologen van Mainz (1661), was bedoeld om voor het Duitse volk Die Katholische Bibel te worden, een titel die zijn uitmuntendheid onderstreepte. Dietenberger werd er vaak van beschuldigd dat hij gewoon een in katholiek opzicht ’verbeterde’ versie van Luthers vertaling had uitgegeven. Weliswaar maakte hij vrijelijk gebruik van het Nieuwe Testament van Hieronymus Emser (1527), die op zijn beurt van Luthers werk gebruik had gemaakt (Luther drukte het zo uit dat Emser „met zijn vaarzen had geploegd”); Dietenberger gebruikte ook andere vertalingen uit de pre-reformatietijd, net zoals Luther dit deed. Deze feiten kunnen vele overeenkomsten verklaren; bovendien was hij goed op de hoogte van de versies van Luther en van Leo van Juda, en hij maakte er geen geheim va dat hij deze versies had gebruikt om zijn eigen vertaling bij te werken. Anderzijds werd ook aangetond, dat Luther in zijn eigen vertaling correcties aanbracht, die gebaseerd waren op Dietenbergers versie.
• Catechismus: Evangelischer Bericht und Christliche Unterweisung der furnehmlichsten Stuck des waren heyligen Christlichen Glaubens, voor het eerst gepubliceerd in Mainz in 1537 en vaak opnieuw uitgegeven door Moufang (Die Mainzer Katechismen). hoewel zijn meeste geschriften polemisch waren, onthield hij zich in de catechismus volledig van polemiek.
• Naast deze twee belangrijke werken componeerde Dietenberger vijftien polemische traktaten, waarin verschillende onderwerpen aan bod kwamen: Mis, biecht, geloften, geloften, geloof, enz.

Weblinks

  (en) Johann Dietenberger, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )