Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bigfoot: verschil tussen versies
(restvertaling) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (5 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Bigfoot''' of '''Sasquatch''' is de naam van een groot mensaapachtig wezen dat volgens sommige mensen in de Noordamerikaanse wouden zou leven. Gewoonlijk wordt Bigfoot beschreven als groot, harig en zoals een mens op twee benen lopend. De term ''sasquatch'', die in Canada wordt gebruikt, is een verengelste versie van het woord ''sásq’ets'' uit de ''native American'' (indiaanse) Halkomelem-taal, en betekent „sterk behaarde mens”. | '''Bigfoot''' of '''Sasquatch''' is de naam van een groot mensaapachtig wezen dat volgens sommige mensen in de Noordamerikaanse wouden zou leven. Gewoonlijk wordt Bigfoot beschreven als groot, harig en zoals een mens op twee benen lopend. De term ''sasquatch'', die in Canada wordt gebruikt, is een verengelste versie van het woord ''sásq’ets'' uit de ''native American'' (indiaanse) Halkomelem-taal, en betekent „sterk behaarde mens”. Deze mensaapachtige figuur wordt beschreven als tussen de twee en de drie meter groot. | ||
Er wordt beweerd dat het in vrijwel alle bergstreken in de [[Verenigde Staten van Amerika]] en [[Canada]], vooral in de [[Rocky Mountains]] en de [[Appalachen]], geobserveerd zou zijn. Ook uit wouden van [[Texas]] kwamen verslagen van observaties. | Er wordt beweerd dat het wezen in vrijwel alle bergstreken in de [[Verenigde Staten van Amerika]] en [[Canada]], vooral in de [[Rocky Mountains]] en de [[Appalachen]], geobserveerd zou zijn. Ook uit wouden van [[Texas]] kwamen verslagen van observaties. | ||
== Geschiedenis == | == Geschiedenis == | ||
Het verhaal van de Bigfoot kan worden getraceerd tot in de jaren 1850, toen | Het verhaal van de Bigfoot kan worden getraceerd tot in de jaren 1850, toen indianen in Noord-Californië vertelden dat ze zo een wezen hadden gezien.<ref name="carranco_183">Carranco, Lynwood. 1963. “Three Legends of Northwestern California.” Western Folklore 22, 1963. p. 179-185, (p. 183).</ref> Rond 1958 kwam het verhaal hernieuwd in het nieuws.<ref name="carranco_183"/> | ||
Ook | Ook uit verschillende gebieden van Azië, zoals in [[China]], [[Maleisië]] en [[Indië]],<ref>{{Ts.|The Independent}}, 27 juli 2008, [http://www.independent.co.uk/environment/nature/bigfoot-new-evidence-878263.html ''Bigfoot. New evidence. Hairs found in Indian jungle are of ‘no known species’ say scientists'']</ref> komen meldingen over gelijkaardige wezens die daar geobserveerd zouden zijn. In de media worden de verschillende wezens meestal van elkaar onderscheiden door er het land bij te noemen. | ||
Verschillende [[cryptozoölogie|cryptozoölogen]] houden het voor mogelijk dat de Bigfoot, net als de [[Yeti]], een kleine groep overlevenden | Verschillende [[cryptozoölogie|cryptozoölogen]] houden het voor mogelijk dat de Bigfoot, net als de [[Yeti]], behoren tot een kleine groep overlevenden van een [[soort (biologie)|soort]] ''[[Gigantopithecus]]'', een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van grote mensapen waarvan bekend is dat deze in [[Azië]] leefden. De Amerikaanse antropoloog [[Grover Krantz]] deed in 1985 een poging om de Bigfoot wetenschappelijk te beschrijven als ''Gigantopithecus blacki''. De ''[[International Commission on Zoological Nomenclature]]'' wees dit af, omdat deze naam (dit [[taxon]]) reeds verleend was en omdat Krantz geen [[holotype]] ter beschikking had.<ref name="Regal2009">{{cite journal |last=Regal |first=Brian |year=2009 |month=January |title=Entering Dubious Realms: Grover Krantz, Science, and Sasquatch |journal=Annals of Science |volume=66 |issue=1 |pages=83–102 |doi=10.1080/00033790802202421 |url=http://www.kean.edu/~bregal/docs/Annals66.1.pdf |accessdate=13 september 2009 |pmid=19831199}}</ref> | ||
De meeste onderzoekers nemen aan dat Bigfoot een legende is. Toch gaan vele mensen, wetenschappers en niet-wetenschappers, op zoek naar Bigfoot. | De meeste onderzoekers nemen aan dat Bigfoot een legende is. Toch gaan vele mensen, wetenschappers en niet-wetenschappers, op zoek naar Bigfoot. Soms worden de [[bruine beer]] en de [[grizzlybeer]] als Bigfoot gezien, onder andere omdat deze beren ook op de achterpoten kunnen stappen. | ||
=== Observaties === | === Observaties === | ||
Duidelijke bewijzen voor het bestaan van Bigfoot ontbreken. Video- en geluidsopnamen werden ofwel als vervalsing ontmaskerd of blijven onzeker. | Duidelijke bewijzen voor het bestaan van Bigfoot ontbreken. Video- en geluidsopnamen werden ofwel als vervalsing ontmaskerd of blijven onzeker. | ||
De bekendste beeldopname is een in 1967 door Roger Patterson en Robert Gimlin gepubliceerde [[16-mm-film]], | ====Patterson-Gimlin==== | ||
De bekendste beeldopname is een in 1967 door Roger Patterson en Robert Gimlin gepubliceerde [[16-mm-film]], gefilmd in in een bos in Bluff Creek, Californië. Daarop is een vrouwelijk mensaapachtig wezen te zien is, dat rustig van de camera wegwandelt en nog eens achterom kijkt. | |||
Sceptici menen hierin een mens in gorillakostuum te zien. Anderen stellen op basis van hun studie van de filmframes, dat de vorm van de beenspieren en de in verhouding lange armen en korte benen erop wijzen dat dit geen mens in een apenpak kan zijn. Dat dit wezen borsten heeft, werpt ook de vraag op waarom men vervalst bewijsmateriaal zou produceren over een vrouwelijk wezen, terwijl het in de beschrijvingen vrijwel steeds gaat om een mannelijk wezen. | |||
Jaren later beweerde een zekere Bob Heironimus, een bekende van de familie Patterson, dat hij betaald werd om in het apenkostuum rond te wandelen voor de film.<ref>{{aut|Nickell, Joe}} [http://www.csicop.org/si/show/mysterious_entities_of_the_pacific_northwest_part_i/ ''Investigative Files: Mysterious Entities of the Pacific Northwest, Part I'']. Skeptical Inquirer. Januari 2007.</ref> | |||
Philip Morris, een kleermaker, gespecialiseerd in verkleedkostuums, beweerde dat hij het apenpak had gemaakt en dat Patterson dit bij hem had gekocht. | |||
De beweringen door Morris en Heironimus spreken elkaar op belangrijke punten tegen. Enkele voorbeelden: terwijl Heironimus beschreef dat het kostuum gemaakt was van donkerbruin paardenvel, beweerde Morris dat het uit synthetisch materiaal was. Morris stelde dat het pak een ritssluiting op de rug had, terwijl Heironimus het beschreef als bestaande uit een boven- en een onderdeel, waarvan hij het bovendeel aantrok als een t-shirt. | |||
====Voetsporen==== | |||
Er werden heel veel voetsporen van ''Bigfoot'' gevonden, waarvan gipsafgietsels werden gemaakt. Vele daarvan werden echter als vervalsingen ontmaskerd. | |||
== | In december 2002 verklaarde Michael Wallace,<ref>{{de}} {{ts.|Der Spiegel}}, 6 december 2002, [http://www.spiegel.de/wissenschaft/natur/0,1518,225862,00.html ''Bigfoot ist gerade gestorben'']</ref> de zoon van de overleden houthakker-ondernemer en Bigfoot-onderzoeker Ray L. Wallace, dat zijn vader sinds ca. 1958 Bigfoot-voetsporen maakte met uit hout gesneden voeten. Toen deze verklaring en de foto waarop Michael grote houten voeten in de hand had, gepubliceerd werd, blokletterde de Amerikaanse en internationale pers dat Bigfoot dood was. | ||
< | |||
Er zijn zo vele sporen gevonden dat deze niet alle door Wallace geproduceerd kunnen zijn. Dat Wallace voetsporen namaakte, betekent nog niet dat er geen ''echte'' kunnen bestaan. Elk spoor moet apart onderzocht worden. Het is onduidelijk of er nog meer mensen waren die zich bezighielden met het maken van Bigfoot-sporen. Volgens Bigfoot-onderzoekers zijn de dikwijls vervalste Bigfoot-sporen gemakkelijk te onderscheiden van echte sporen: de invloed van de gewichtsverschuiving van een stappend levend wezen op de voetafdruk kan niet door een eenvoudige houten of latex stempel worden nagebootst. | |||
====Beenderen en tradities==== | |||
Maar er zouden ook beenderen van de Sasquatch bestaan, en er bestaan verhalen over neergeschoten wezens. In januari 1549 zou in de omgeving van de Boliviaanse stad [[Caracas (Bolivien)|Caracas]] het lijk gevonden zijn van een wezen dat daar ''Ukumar'' werd genoemd. In de omgeving van [[Tafi Valley]] zou een Ukumar levend gevangen zijn, berichtte [[Pedro de Cieza de León]] in zijn kroniek van Peru (''La Crónica del Perú'').<ref>Pedro de Cieza de León: ''La Crónica del Perú.'' Ediciones Peisa, Lima 1973.</ref> | |||
====Vervalsing 2008==== | |||
In juli 2008 beweerden Matt Whitton en Rick Dyer dat ze in de noordelijke wouden van de Amerikaanse deelstaat Georgia een Bigfoot-lijk hadden gevonden.<ref>{{de}}[http://www.oe24.at/zeitung/welt/weltchronik/article345525.ece DNA folgt Neues Foto von angeblich totem Bigfoot veröffentlicht]</ref> Op 19 augustus werd bekend dat dit een gewoon Bigfoot-kostuum is, dat door hen met bedrieglijke bedoelingen ingevroren werd.<ref name=skepsis>[http://www.skepsis.nl/blog/2008/08/dode-bigfoot-hoax/ ''Dode Bigfoot hoax''] op skepsis.nl, augustus 2008.</ref><!---<ref>{{en}}http://www.cbs46.com/news/17232407/detail.html niet meer online</ref>---> | |||
Ondanks de regelmatige vervalsingen houden sommige onderzoekers, onder wie [[Jane Goodall]], Grover Krantz, en Jeffrey Meldrum, vast dat de Bigfoot een gewone maar vrij zeldzame Noord-Amerikaanse primatensoort is.<ref>{{Aut|Jennifer Banks}}, [http://www.cbsatlanta.com/story/20555122/researcher-cliff-barackman-bigfoots-are-real-animals ''Researcher Cliff Barackman: Bigfoots are real animals''], 10 januari 2013, update: 7 februari 2013.</ref> | |||
De Amerikaanse vereniging van Bigfootonderzoekers (BFRO) zou willen dat het Bigfootonderzoek serieus wordt genomen, maar dit wordt wordt bemoeilijkt door de herhaaldelijk opduikende vervalsers.<ref name=skepsis/> | |||
== Literatuur == | == Literatuur == | ||
* {{de}}{{Aut|Harald Gebhardt, Mario Ludwig}}, ''Von Drachen, Yetis und Vampiren - Fabeltieren auf der Spur'', BLV, München, 2005. ISBN 3-405-16679-9 | * {{de}}{{Aut|Harald Gebhardt, Mario Ludwig}}, ''Von Drachen, Yetis und Vampiren - Fabeltieren auf der Spur'', BLV, München, 2005. ISBN 3-405-16679-9 | ||
* {{de}} {{Aut|Tal Laufer}}, ''Bigfoot'', Projekte Verlag, Halle, 2006. ISBN 3-86634-184-9 | * {{de}} {{Aut|Tal Laufer}}, ''Bigfoot'', Projekte Verlag, Halle, 2006. ISBN 3-86634-184-9 | ||
==Verwijzingen== | |||
{{reflist}} | |||
== Weblinks == | == Weblinks == | ||
* {{de}} [http://www.hoaxilla.com/hoaxilla-82-bigfoot/ Bigfoot] op Hoaxilla, der skeptische Podcast aus Hamburg; staan sceptisch tegenover vervalsingen en wilde verhalen, maar sluiten de mogelijkheid van het bestaan van de Sasquatch niet uit. | |||
* {{de}} [http://www.heise.de/tp/r4/artikel/14/14090/1.html Bigfoot] op Heise.de | |||
* {{en}} [http://www.texasbigfoot.com/ Texas Bigfoot Research Center] – niet altijd serieus te nemen. | |||
* {{en}} [http://www.bfro.net/ Bigfoot Field Research Organization] – niet altijd serieus te nemen. | |||
* {{de}} [http://www.v-22.de/content/view/34/47/ Bigfoot] – bevat ook folklore | |||
{{Commonscat|Bigfoot}} | {{Commonscat|Bigfoot}} | ||
[[Categorie: Cryptide]] | [[Categorie: Cryptide]] | ||
[[Categorie: Primaat]] | |||
[[Categorie: Amerikaanse folklore]] | [[Categorie: Amerikaanse folklore]] | ||
Huidige versie van 5 jul 2018 om 15:08
Bigfoot of Sasquatch is de naam van een groot mensaapachtig wezen dat volgens sommige mensen in de Noordamerikaanse wouden zou leven. Gewoonlijk wordt Bigfoot beschreven als groot, harig en zoals een mens op twee benen lopend. De term sasquatch, die in Canada wordt gebruikt, is een verengelste versie van het woord sásq’ets uit de native American (indiaanse) Halkomelem-taal, en betekent „sterk behaarde mens”. Deze mensaapachtige figuur wordt beschreven als tussen de twee en de drie meter groot.
Er wordt beweerd dat het wezen in vrijwel alle bergstreken in de Verenigde Staten van Amerika en Canada, vooral in de Rocky Mountains en de Appalachen, geobserveerd zou zijn. Ook uit wouden van Texas kwamen verslagen van observaties.
Geschiedenis
Het verhaal van de Bigfoot kan worden getraceerd tot in de jaren 1850, toen indianen in Noord-Californië vertelden dat ze zo een wezen hadden gezien.[1] Rond 1958 kwam het verhaal hernieuwd in het nieuws.[1]
Ook uit verschillende gebieden van Azië, zoals in China, Maleisië en Indië,[2] komen meldingen over gelijkaardige wezens die daar geobserveerd zouden zijn. In de media worden de verschillende wezens meestal van elkaar onderscheiden door er het land bij te noemen.
Verschillende cryptozoölogen houden het voor mogelijk dat de Bigfoot, net als de Yeti, behoren tot een kleine groep overlevenden van een soort Gigantopithecus, een geslacht van grote mensapen waarvan bekend is dat deze in Azië leefden. De Amerikaanse antropoloog Grover Krantz deed in 1985 een poging om de Bigfoot wetenschappelijk te beschrijven als Gigantopithecus blacki. De International Commission on Zoological Nomenclature wees dit af, omdat deze naam (dit taxon) reeds verleend was en omdat Krantz geen holotype ter beschikking had.[3]
De meeste onderzoekers nemen aan dat Bigfoot een legende is. Toch gaan vele mensen, wetenschappers en niet-wetenschappers, op zoek naar Bigfoot. Soms worden de bruine beer en de grizzlybeer als Bigfoot gezien, onder andere omdat deze beren ook op de achterpoten kunnen stappen.
Observaties
Duidelijke bewijzen voor het bestaan van Bigfoot ontbreken. Video- en geluidsopnamen werden ofwel als vervalsing ontmaskerd of blijven onzeker.
Patterson-Gimlin
De bekendste beeldopname is een in 1967 door Roger Patterson en Robert Gimlin gepubliceerde 16-mm-film, gefilmd in in een bos in Bluff Creek, Californië. Daarop is een vrouwelijk mensaapachtig wezen te zien is, dat rustig van de camera wegwandelt en nog eens achterom kijkt.
Sceptici menen hierin een mens in gorillakostuum te zien. Anderen stellen op basis van hun studie van de filmframes, dat de vorm van de beenspieren en de in verhouding lange armen en korte benen erop wijzen dat dit geen mens in een apenpak kan zijn. Dat dit wezen borsten heeft, werpt ook de vraag op waarom men vervalst bewijsmateriaal zou produceren over een vrouwelijk wezen, terwijl het in de beschrijvingen vrijwel steeds gaat om een mannelijk wezen.
Jaren later beweerde een zekere Bob Heironimus, een bekende van de familie Patterson, dat hij betaald werd om in het apenkostuum rond te wandelen voor de film.[4]
Philip Morris, een kleermaker, gespecialiseerd in verkleedkostuums, beweerde dat hij het apenpak had gemaakt en dat Patterson dit bij hem had gekocht.
De beweringen door Morris en Heironimus spreken elkaar op belangrijke punten tegen. Enkele voorbeelden: terwijl Heironimus beschreef dat het kostuum gemaakt was van donkerbruin paardenvel, beweerde Morris dat het uit synthetisch materiaal was. Morris stelde dat het pak een ritssluiting op de rug had, terwijl Heironimus het beschreef als bestaande uit een boven- en een onderdeel, waarvan hij het bovendeel aantrok als een t-shirt.
Voetsporen
Er werden heel veel voetsporen van Bigfoot gevonden, waarvan gipsafgietsels werden gemaakt. Vele daarvan werden echter als vervalsingen ontmaskerd.
In december 2002 verklaarde Michael Wallace,[5] de zoon van de overleden houthakker-ondernemer en Bigfoot-onderzoeker Ray L. Wallace, dat zijn vader sinds ca. 1958 Bigfoot-voetsporen maakte met uit hout gesneden voeten. Toen deze verklaring en de foto waarop Michael grote houten voeten in de hand had, gepubliceerd werd, blokletterde de Amerikaanse en internationale pers dat Bigfoot dood was.
Er zijn zo vele sporen gevonden dat deze niet alle door Wallace geproduceerd kunnen zijn. Dat Wallace voetsporen namaakte, betekent nog niet dat er geen echte kunnen bestaan. Elk spoor moet apart onderzocht worden. Het is onduidelijk of er nog meer mensen waren die zich bezighielden met het maken van Bigfoot-sporen. Volgens Bigfoot-onderzoekers zijn de dikwijls vervalste Bigfoot-sporen gemakkelijk te onderscheiden van echte sporen: de invloed van de gewichtsverschuiving van een stappend levend wezen op de voetafdruk kan niet door een eenvoudige houten of latex stempel worden nagebootst.
Beenderen en tradities
Maar er zouden ook beenderen van de Sasquatch bestaan, en er bestaan verhalen over neergeschoten wezens. In januari 1549 zou in de omgeving van de Boliviaanse stad Caracas het lijk gevonden zijn van een wezen dat daar Ukumar werd genoemd. In de omgeving van Tafi Valley zou een Ukumar levend gevangen zijn, berichtte Pedro de Cieza de León in zijn kroniek van Peru (La Crónica del Perú).[6]
Vervalsing 2008
In juli 2008 beweerden Matt Whitton en Rick Dyer dat ze in de noordelijke wouden van de Amerikaanse deelstaat Georgia een Bigfoot-lijk hadden gevonden.[7] Op 19 augustus werd bekend dat dit een gewoon Bigfoot-kostuum is, dat door hen met bedrieglijke bedoelingen ingevroren werd.[8]
Ondanks de regelmatige vervalsingen houden sommige onderzoekers, onder wie Jane Goodall, Grover Krantz, en Jeffrey Meldrum, vast dat de Bigfoot een gewone maar vrij zeldzame Noord-Amerikaanse primatensoort is.[9]
De Amerikaanse vereniging van Bigfootonderzoekers (BFRO) zou willen dat het Bigfootonderzoek serieus wordt genomen, maar dit wordt wordt bemoeilijkt door de herhaaldelijk opduikende vervalsers.[8]
Literatuur
- (de) Harald Gebhardt, Mario Ludwig, Von Drachen, Yetis und Vampiren - Fabeltieren auf der Spur, BLV, München, 2005. ISBN 3-405-16679-9
- (de) Tal Laufer, Bigfoot, Projekte Verlag, Halle, 2006. ISBN 3-86634-184-9
Verwijzingen
- ↑ 1,0 1,1 Carranco, Lynwood. 1963. “Three Legends of Northwestern California.” Western Folklore 22, 1963. p. 179-185, (p. 183).
- º The Independent, 27 juli 2008, Bigfoot. New evidence. Hairs found in Indian jungle are of ‘no known species’ say scientists
- º Regal, Brian (January 2009). Entering Dubious Realms: Grover Krantz, Science, and Sasquatch. Annals of Science 66 (1): 83–102. DOI:10.1080/00033790802202421. Geraadpleegd op 13 september 2009.
- º Nickell, Joe Investigative Files: Mysterious Entities of the Pacific Northwest, Part I. Skeptical Inquirer. Januari 2007.
- º (de) Der Spiegel, 6 december 2002, Bigfoot ist gerade gestorben
- º Pedro de Cieza de León: La Crónica del Perú. Ediciones Peisa, Lima 1973.
- º (de) DNA folgt Neues Foto von angeblich totem Bigfoot veröffentlicht
- ↑ 8,0 8,1 Dode Bigfoot hoax op skepsis.nl, augustus 2008.
- º Jennifer Banks, Researcher Cliff Barackman: Bigfoots are real animals, 10 januari 2013, update: 7 februari 2013.
Weblinks
- (de) Bigfoot op Hoaxilla, der skeptische Podcast aus Hamburg; staan sceptisch tegenover vervalsingen en wilde verhalen, maar sluiten de mogelijkheid van het bestaan van de Sasquatch niet uit.
- (de) Bigfoot op Heise.de
- (en) Texas Bigfoot Research Center – niet altijd serieus te nemen.
- (en) Bigfoot Field Research Organization – niet altijd serieus te nemen.
- (de) Bigfoot – bevat ook folklore
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Bigfoot op Wikimedia Commons.