Anton Schreuder

Anton Gerrit Schreuder (’s-Gravenhage, 21 augustus 1908 – Ede, 25 februari 1971) was een Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Leven

Anton (Ton, Tony) Gerrit Schreuder werd geboren op 21 augustus 1908 te 's-Gravenhage. Hij kwam uit een onderwijzersfamilie; zo was zijn vader, Pieter Hendrik Schreuder, de oprichter van de scholen voor buitengewoon onderwijs. Zijn moeder was Sibbeltje Hofstra.

Na de H.B.S. wou hij scheepsofficier worden, maar omdat hij een bril droeg, was een functie als kapitein of stuurman uitgesloten. Ton volgde daarom de opleiding tot radiotelegrafist (marconist) bij Radio Holland. Van 1930 tot 1935 voer hij als marconist bij de wilde vaart, de KPM en op passagiersschepen van de Rotterdamse Lloyd.

Op 26 november 1934 trouwde hij met Margaretha (Gree) Elisabeth Schoorl en werd samen met haar hotelhouder van Landgoed en Huis De Leperkoen in Lunteren. Zij was geboren op 26 december 1904 in Haarlem in het gezin van Louis Schoorl, apotheker / fabrieksdirecteur en Elisabeth van der Weij en werkte als lerares koken. Door toedoen van haar ouders was zij eigenares geworden van De Leperkoen in Lunteren.

De oorlogsjaren

Het landgoed De Leperkoen was 15 ha. groot. Het familiehotel had dertien kamers en was gelegen op de helling van de Lindeboomsberg, verscholen in de bossen, op enige kilometers afstand van het dorp Lunteren. Bij het uitbreken van de oorlog wisten veel Joodse vluchtelingen en onderduikers uit het westen van Nederland hun weg te vinden naar De Leperkoen.

Schreuder sloot zich in januari 1942 aan bij de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten.

Anton en Gree Schreuder raakten betrokken bij het verzet. Het hotel werd een ontmoetingsplaats voor het verzet voor het uitwisselen van informatie tussen verzetsgroepen. Met enige regelmaat waren er ’s nachts wapen- en voedseldroppings in de velden bij Meulunteren. Het aangeven van de plek met lichtsignalen voor de vliegtuigen en het bergen van de goederen werd uitgevoerd door Ton Schreuder samen met o.a. Gerrit (Gert) van Schuppen, zijn zoon Chris van Schuppen en Dirk (Bill) Wildeboer. Een deel van de wapens en het voedsel werd verborgen op het terrein van De Leperkoen.

Van de activiteiten van het verzet is vooral het herhaaldelijk opblazen van de spoorlijn Amersfoort-Ede bekend geworden. Deze lijn werd door de Duitsers veel gebruikt voor vervoer van goederen. Schreuder was nauw betrokken bij deze sabotages en ook zijn kennis van radiotelegrafie kwam goed van pas: op het terrein was enige tijd een zendinstallatie in gebruik voor het verzet.

In het hotel woonde tijdens de oorlog de joodse vluchtelinge Alice Cohn. Als grafisch ontwerpster kon zij vervalste documenten, stempels enz. maken, die nodig waren voor de vluchtelingen en het verzet. Tijdens het laatste oorlogsjaar verbleven in het hotel ook Britse luchtmachtmilitairen die waren afgedwaald tijdens de operatie Market Garden.

Verraad

Op zondag 8 april 1945 werd De Leperkoen verraden. Schreuder dook onder. Het hotel en terrein werd doorzocht, de wapenvoorraad werd opgegraven. Margaretha Schoorl werd gevangengenomen en als partisanenweib afgevoerd naar De Wormshoef in Lunteren. Bij gebrek aan overtuigend bewijs van haar betrokkenheid werd zij na enige dagen vrijgelaten. Over het lot van de hotelgasten die aanwezig waren op het moment van de inval is niets bekend. Op 5 mei 1945 was de oorlog afgelopen.

Na de oorlog

Het hotelbedrijf werd na afloop van de oorlog voortgezet.

Anton Gerrit Schreuder overleed op 25 februari 1971 te Ede. Margaretha Elisabeth Schoorl droeg Landgoed en Hotel De Leperkoen over aan haar broer. Zij overleed op 3 januari 1993 te Doorwerth.

Onderscheidingen

Gree heeft nooit een onderscheiding gewild, ook niet de Yad Vashem (onderscheiding van de staat Israël voor het redden van Joodse levens tijdens de WO II). Zij zei: „Je deed wat je moest doen.” Ton ontving op 12 maart 1947 in Utrecht The Medal of Freedom (without) en de Silver Laurel Leaf Emblems van Groot-Brittannië.

Bronnen

• Ede 1940-1945; door Lagerweij en Plekkringa; uitg. BDU Barneveld; ISBN 90-70150-29-8
• Kroniek van Ede; door Boeree; uitg. Gijsbers en Van Loon Arnhem; ISBN 90-62-35-0445
• Correspondentie en gesprekken / interviews met Mw. M.E. (Gree) Schoorl
• NIOD; De Leperkoen gedurende de WO II, aanwinstnummer 4998