Max Euwe

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Schaakveld.

Bestand:Max Euwebeeld.jpg

Standbeeld Max Euwe

Machgielis (Max) Euwe (Amsterdam, 20 mei 1901 – aldaar, 26 november 1981) was een Nederlandse schaker en informaticus. Hij was wereldkampioen van 1935 tot 1937. Van ongeveer 1920 tot in de jaren vijftig was hij de sterkste Nederlandse schaker.

Max Euwe was president van de FIDE tijdens de match Spasski-Fischer. Tevens schreef hij een groot aantal schaakboeken, waaronder de Theorie der Schaakopeningen en de 'losbladige'.

Biografie

1901-1934

Toen Euwe vier jaar oud was, leerden zijn ouders hem schaken. Vanaf het begin van de jaren twintig domineerde hij het schaken in Nederland. Zo won hij van 1921 tot 1952 alle Nederlandse kampioenschappen waar hij aan deelnam.

In de loop van de jaren twintig drong hij geleidelijk door tot de wereldtop. Hij won het toernooi van Hastings in 1923 en speelde in 1926/27 een match met Aleksandr Aljechin die hij nipt verloor(4½-5½).

In 1928 werd hij in Den Haag voor het eerst wereldkampioen door het Amateur Wereldkampioenschap Schaken te winnen. Deze titel stelde niet veel voor omdat de topspelers er niet aan meededen. Van meer belang waren matches die Euwe rond dezelfde tijd speelde met de 'FIDE-wereldkampioen' Efim Bogoljoebov, Euwe verlooor beide met 4½-5½. Ook bij twee grote toernooien in 1928, in Bad Kissingen en Karlsbad, bewees Euwe dat hij opgewassen was tegen de wereldtop.

In 1930 en 1934 won Euwe Hastings. In 1931 speelde hij een match tegen José Raúl Capablanca die hij met 4-6 verloor.

Wat Euwe onderscheidde van de meeste topschakers was dat hij amateur bleef. Euwe studeerde in Amsterdam wiskunde vanaf 1918. In november 1923 haalde Euwe zijn doctoraal in de wiskunde (cum laude). Hij werd wiskundeleraar. Aanvankelijk was Euwe waarnemer, daarna was hij gedurende twee jaar in Rotterdam wiskundeleraar aan een HBS, en vervolgens wiskundeleraar aan een meisjeslyceum in Amsterdam. In 1926 promoveerde hij bij L.E.J. Brouwer, opnieuw cum laude, op een proefschrift met de titel Differentiaalvarianten van twee covariante-vectorvelden met vier veranderlijken. In 1929 publiceerde hij een speltheoretische verhandeling over schaken vanuit een intuitionistisch perspectief. De titel was Mengentheoretische Betrachtungen über das Schachspiel.

Euwe wordt wereldkampioen

In 1935 nodigde regerend wereldkampioen Aljechin Euwe uit om match om het wereldkampioenschap te spelen. Euwe, die eigenlijk gestopt was met schaken, ging op de uitnodiging in en won op 15 december 1935 na 80 dagen, 30 partijen en 13 steden met de eindstand 15½-14½. De beroemdste partij uit deze tweekamp is de 26e, die bekend staat als de Parel van Zandvoort. De wereldtitel van Euwe maakte nationaal veel enthousiasme voor het schaken los. Vele Nederlandse schaakclubs hebben als oprichtingsjaar 1935.

Euwe verloor de titel in 1937 weer in een revanche-match met Aljechin (9½-15½). Er zijn overigens schakers die na analyse van de partijen tot de conclusie zijn gekomen dat hij in 1935 eigenlijk minder sterk was dan Aljechin, en in 1937 eigenlijk juist beter speelde.

In 1938 deed Euwe mee aan het AVRO-toernooi, het sterkst bezette toernooi tot dan toe. Hij scoorde 7 uit 14.

Na de oorlog

Euwe eindigde als tweede in het eerste grote toernooi dat na de Tweede Wereldoorlog werd gehouden, het Staunton toernooi in Groningen in 1946. Aangemoedigd door dit succes werd hij een aantal jaren profschaker, in dienst van de KNSB. De bedoeling was dat hij zich zo beter kon voorbereiden en meer kans zou maken om de wereldtitel terug te veroveren. Dit werd geen succes en Euwe's deelname aan het toernooi om het wereldkampioenschap in 1948 werd een fiasco. Met 4 uit 20 eindigde hij afgetekend laatste. In 1949 keerde hij terug voor de klas en werd weer amateur-schaker. In 1953 vond zijn laatste optreden in een groot toernooi plaats. In het kandidatentoernooi van 1953 werd hij met 11½ uit 28 voorlaatste.

Euwe als schrijver

Euwe stond bekend als een schaker met een grote en gedegen openingskennis. Hij heeft vele schaakboeken geschreven, waaronder een serie over de opening, de serie Praktische Schaaklessen en het boek Oordeel en Plan. Deze boeken zijn op grote schaal vertaald. Misschien wel het bekendste boek bij leken is echter Oom Jan leert zijn neefje schaken, dat voor zeer velen de eerste kennismaking met het spel is geweest. Daarnaast schreef hij schaakrubrieken. Het kwam tijdens competitiewedstrijden regelmatig voor dat Euwe, door de relatief slechte tegenstand, zijn overtollige bedenktijd gebruikte om tijdens de partij zijn stukjes te schrijven. Dit had natuurlijk, of hij nu wilde of niet, een psychologisch effect op zijn tegenstanders.

Hoogleraar

Hij werkte daarnaast veel aan zijn lichamelijke conditie en was amateurbokser. Na 1950 wijdde Euwe zich weer meer aan de wiskunde en de opkomende informatica. In 1964 werd hij benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de methodologie van de automatische informatieverwerking aan de Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam en tot gewoon hoogleraar aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg.

Latere leven: president FIDE

Van 1970 tot 1978 was Euwe president van de wereldschaakbond FIDE. Hij had een belangrijke rol bij de totstandkoming van de match om de wereldtitel Spassky - Fischer in 1972 te Reykjavik.

In 1981 begon Max Euwe aan het 10e Nederlands kampioenschap correspondentieschaak. Hij heeft dit toernooi niet kunnen voltooien. De nog openstaande partijen werden gearbitreerd, en hij eindigde postuum als vierde na Gert Timmerman, Kier Nienhuis en Joop van Oosterom.

Euwe overleed op 80-jarige leeftijd te Amsterdam. Hij was gehuwd met Carolina Elisabeth Bergman. Uit dit huwelijk werden 3 dochters geboren, onder wie Caroline Euwe.

Herinneringstekens

Bestand:Max Euweplein.jpg

Max Euweplein

Naar Max Euwe is een prijs genoemd - de Euwe-ring. In 2001 verscheen een blokje van twee postzegels met een beeltenis van Euwe. Naast Nederlandse postzegels zijn er ook postzegels met zijn beeltenis in Mongolië en Joegoslavië verschenen. In 1978 gaf het IBM Schaaktoernooi een penning uit ter ere van de toen 75-jarige grootmeester. In 1982 werd in Amsterdam het Max Euwe Centrum opgericht. Naar Euwe is in Amsterdam ook een plein genoemd, waar een groot straatschaakspel werd geplaatst. Op 7 mei 2004 werd op dit plein een standbeeld van Euwe onthuld. Het is vervaardigd door beeldend kunstenares José Fijnaut en is een initiatief van de Ondernemersvereniging Max Euweplein.

Verscheidene schaakverenigingen in Nederland en daarbuiten zijn naar Euwe vernoemd, waaronder de Schaakvereniging Max Euwe Amsterdam en de Association Max Euwe te Monte Carlo, organisator van het Ambertoernooi.

Externe links

• Biografisch Woordenboek van Nederland - biografie
• Koninklijke Bibliotheek - dossier Max Euwe
• Max Euwe Centrum
• Schaakpartijen van Max Euwe
• Max Euwe Schaakvereniging Amsterdam over Euwe

Literatuur

• Aljechin A, Euwe M (1936), "Aljechin-Euwe 1935", Leiden: Sijthoff, 109p
• Bouwmeester H (1969), "Prisma-schaakboek 4. Partijen van wereldkampioenen en hun rivalen", Utrecht: Het Spectrum, 192p
• KNSB (1974) "Nederland Schaakt", Amsterdam: Moussault, ISBN 90-226-1097-7, 143p
• Jongsama L, Bouwmeester H (red.) (1976), "AVRO Schaaktweekamp 1975 Euwe -Sosonko", Bussum: De Gooise, 144p, ISBN 90-26-9-222-13
• Münninghoff, A. (1976), "Max Euwe. Biografie van een wereldkampioen", Amsterdam: Andriessen/Keesing, 496p