Brontekst bekijken van Wiesbaden

{{Infobox Duitse plaats plus
| Art = Stad
| Wappen =Wappen Wiesbaden.svg
| lat_deg           = 50
| lat_min           = 4
| lat_sec           = 55.39
| lon_deg           = 8
| lon_min           = 14
| lon_sec           = 28.96
| Lageplan =Hesse WI.svg
| Bundesland = Hessen
| Regierungsbezirk = Darmstadt
| Höhe = 115
| Fläche = 203.9
| Einwohner = 
| Stand = 
| PLZ = 
| Kfz = WI
| Gemeindeschlüssel = 06 4 14 000
| LOCODE = DE WIB
| Adresse = Schloßplatz&nbsp;6<br />65183 Wiesbaden
| Website = [http://www.wiesbaden.de/ www.wiesbaden.de]
| Bürgermeister = Sven Gerich
| Bürgermeistertitel = Oberbürgermeister
| Partei = SPD
| NUTS = DE714
| Kreis = 
| Adresse-Verband = 
}}
'''Wiesbaden''' is een [[kreisfreie Stadt]] in [[Duitsland]] aan de rechteroever van de [[Rijn]], tegenover de stad [[Mainz]]. Wiesbaden is hoofdstad van de [[Deelstaten van Duitsland|deelstaat]] [[Hessen]]. De stad telt {{Statistiek gemeente Duitsland inwoners|06 4 14 000|Hessen|274.865}} inwoners<ref name="inw_statistiek" /> plus ongeveer 19.000 Amerikaanse staatsburgers<ref>By October 1, 2013 the complete US military community has 19.800 inhabitants: soldiers 3.100, US-civil employees 3.900, civil employees with german passport 1.200, otherwise family members and retirees. Col. David Carstens, cdr. Wiesbaden garrison, in a german local press release:http://www.wiesbadener-kurier.de/nachrichten/politik/hessen/13496600.htm</ref> en is daarmee op [[Frankfurt am Main|Frankfurt]] na de grootste stad van Hessen. In Wiesbaden zetelt de Duitse federale recherche (''[[Bundeskriminalamt (Duitsland)|Bundeskriminalamt]]'') en het federale bureau voor de statistiek (''[[Statistisches Bundesamt]]''). Wiesbaden heeft meerdere natuurlijke waterbronnen, waarvan sommige naar verluidt een genezende werking hebben.<ref name="test">[http://www.wiesbaden.de/microsite/mattiaqua/quellen/ Website Gemeente Wiesbaden].</ref>

== Geschiedenis ==
Rond de bronnen van Wiesbaden ontwikkelde zich al vroeg een nederzetting.{{Bron?||2013|10|09}} In de Romeinse tijd werd de plaats ommuurd, in de [[Middeleeuwen]] groeide Wiesbaden uit tot een kleine stad.
Wiesbaden was onderdeel van het [[Hertogdom Nassau]], en zo verbonden met het [[Huis Nassau]]. Ter nagedachtenis is een standbeeld van [[Willem van Oranje]] geplaatst op het plein voor de (''Marktkirche'').
In de 19e eeuw ontwikkelde Wiesbaden zich tot een internationaal [[kuuroord]]. De stad werd een geliefd woonoord voor welgestelden en renteniers en groeide daardoor snel.

Tussen [[1892]] en [[1935]] bestond er een [[Bezirksverband]] Wiesbaden. Sinds [[1922]] werd de vlag van het voormalige hertogdom [[Nassau-Dietz]] gebruikt als stads- en verbandsvlag. Deze vlag bestond uit de kleuren van het voormalige hertogdom; blauw en oranje ([[Duits]]: gold) in horizontale banden. Het was een van de weinige vlaggen in het [[Duitse Rijk]] die ooit de kleur oranje gedragen heeft.

Wiesbaden doorstond de [[Tweede Wereldoorlog]] als een van de weinige Duitse grote steden relatief ongeschonden, mede omdat de Amerikanen de stad tot een van hun hoofdkwartieren hadden benoemd. Na de oorlog werd de plaats aangewezen als hoofdstad van de deelstaat Hessen en brak een nieuwe groeiperiode aan.

== Geografie ==
=== Topografie ===
Wiesbaden ligt in de deelstaat [[Hessen]] in het zuidwesten van Duitsland. De stad bevindt zich in het uiterste noorden van de [[Boven-Rijnslenk]] en ten zuidwesten van de [[Taunus]], een middelgebergte met toppen tot 880 meter. De stad is gelegen aan de oevers van de rivier de [[Rijn]].

De stad heeft een totale oppervlakte van 203,9&nbsp;km². Grote steden in de nabije omgeving van Wiesbaden zijn [[Frankfurt am Main|Frankfurt]], [[Darmstadt]] en [[Mainz]]. De metropoolregio [[Rijn-Main-Gebied|Frankfurt/Rijn-Main]] is met meer dan 5 miljoen inwoners een van de grootste metropoolregio's van Duitsland.

Wiesbaden ligt op een hoogte van 115 meter boven [[Normalnull]]. Het hoogste natuurlijke punt van de stad ligt op 608 meter boven Normalnull bij de ''Hohe Wurzel'' in de Taunus. Het laagste punt bevindt zich op 83 meter boven Normalnull en is te vinden in het centrum aan de "Schloßplatz" nabij het [[Stadhuis van Wiesbaden|stadhuis]].

=== Stadsindeling ===
{{Zie ook|Zie het artikel [[Stadsdelen van Wiesbaden]] voor een overzicht van alle Ortsbezirke.}}
Wiesbaden is verdeeld in 26 Ortsbezirke. Het kleinste Ortsbezirk is de ''Westend'' met een oppervlakte van slechts 0,67&nbsp;km², het grootste is "Nordost" met een oppervlakte van ongeveer 20&nbsp;km². Aan de oevers van de Rijn liggen Kostheim, Kastel, Amöneburg, Biebrich en Schierstein.

=== Klimaat ===
Het [[klimaat]] van Wiesbaden is [[gematigd klimaat|gematigd]]. De zomers en winters in de [[Boven-Rijnslenk]] behoren tot de warmste respectievelijk mildste van Duitsland. De jaargemiddelde temperatuur bedraagt 9,8°[[Celsius|C]]. Dat is hoger dan andere grote Duitse steden als Hamburg (9,0&nbsp;°C) Berlijn (8,9&nbsp;°C) en München (7,6&nbsp;°C). De warmste maand is juli (gemiddeld 18,6&nbsp;°C), de koudste maand is januari (gemiddeld 1&nbsp;°C). Jaarlijks valt gemiddeld 638&nbsp;mm neerslag. In juni valt de meeste neerslag (68&nbsp;mm), in februari en april het minst (41&nbsp;mm).

== Economie en werk ==
In 2008 had Wiesbaden een [[Bruto binnenlands product|bbp]] per hoofd van de bevolking van ongeveer 77.500 Euro, en was daarmee na [[Frankfurt am Main|Frankfurt]] de welvarendste stad in Hessen en een van de welvarendste in Duitsland.<ref>[//www.wiesbaden.de/medien/dokumente/leben/stadtportrait/WI_Stadtanalyse_32_2011_____03_2011.pdf Stadtanalyse Wiesbaden]</ref> In vergelijking met de [[koopkracht]] van Duitsland bereikte Wiesbaden in 2012 een index van 114 (Duitsland: 100), wat overeenkomt met een koopkracht per inwoner van € 23.500 en is daarmee de tiende welvarendste stad van Duitsland en tweede in Hessen.<ref>[http://www.gfk-geomarketing.de/fileadmin/newsletter/pressemitteilung/kaufkraft_2013.html [[Gesellschaft für Konsumforschung|GfK]]: Kaufkraft 2013: Deutsche haben 554 Euro mehr]</ref> De hoogste koopkracht van de [[ortsteil|stadsdelen]] heeft [[Sonnenberg (Wiesbaden)|Sonnenberg]] met 32.317 € per inwoner.<ref>[http://www.wiesbaden.de/medien/dok/leben/stadtportrait/1202_11Sonnenberg.pdf wiesbaden.de: Stadtteilprofil 2013 – Sonnenberg]{{dode link|datum=oktober 2017 |bot=InternetArchiveBot }} (PDF; 136&nbsp;kB)</ref>

=== Ondernemingen ===
In de stad zijn een aantal internationale bedrijven gevestigd bijvoorbeeld [[Abbott Laboratories|Abbott]], [[Computer Sciences Corporation|CSC]], [[Ferrari (automerk)|Ferrari]], [[Federal-Mogul]], [[SCA (bedrijf)|SCA]] en [[Melbourne IT]] Duitse bedrijven met hun hoofdkantoor zijn fabrikant van koolstofvezels [[SGL Carbon]], cementbedrijf [[Dyckerhoff]], fabrikant van vorkliften [[Kion GROUP]] en de verzekeringen [[Winterthur Group|DBV-Winterthur]] en [[R+V Versicherung]]. Het Industriepark Kalle-Albert is een 1&nbsp;km² groot industrieterrein van het voormalige chemische bedrijf [[Hoechst AG]]. Het bevindt zich in de zuidelijk gelegen stadsdelen Biebrich en Amöneburg.
Het industrieterrein is gelegen aan de oevers van de Rijn. Het Industriepark ligt ongeveer 5 kilometer zuidelijk van het centrum van Wiesbaden. Ten noordoosten van het terrein ligt S-Bahn-[[Station Wiesbaden Ost]]. Het station ligt aan de [[spoorlijn Frankfurt - Wiesbaden]]. Er zijn ook nog een paar industriegebieden, die met de auto goed te bereiken zijn.

=== Winkelen ===
De drukste winkelstraten van Wiesbaden zijn de Kirchgasse en de Langgasse. De [[Kirchgasse (Wiesbaden)|Kirchgasse]] is een van de meest bezochte winkelstraten in Duitsland<ref>{{de}} [https://web.archive.org/web/20120904232916/http://www.joneslanglasalle.de/Germany/DE-DE/Pages/NewsItem.aspx?ItemID=22611 Jones Lang LaSalle: ''Kölner Schildergasse ist die meistbesuchte Einkaufsmeile Deutschlands …'']</ref> . Naast vele kleine winkeltjes hebben de meeste grote (kleding-)winkelketens zoals [[H&M]], [[Mango (mode)|Mango]], [[Zara (kledingketen)|Zara]], [[C&A]], [[METRO Group|Kaufhof]], [[Karstadt (winkelketen)|Karstadt]] en [[Peek & Cloppenburg]] er een vestiging. De luxe-winkelstraat is de [[Wilhelmstraße (Wiesbaden)|Wilhelmstraße]] nabij het Kurhaus. Verder heeft Wiesbaden twee grote winkelcentra, de [[Liliencarre]] nabij de centraal station en het [[Luisenforum]] aan de Kirchgasse. De kleinere winkels liggen voornamelijk in het oude centrum en in de zijstraat van de Kirchgasse en Langgasse.

=== Media ===
In Wiesbaden zijn studio’s van de publieke omroepen [[Hessischer Rundfunk|HR]] en [[ZDF]] gevestigd. Uit Wiesbaden komen daarnaast de programma’s van [[TV-Wiesbaden]] (een regionale zender). [[Krant]]en zijn in Wiesbaden de "''[[Wiesbadener Kurier]]''" en het "''[[Wiesbadener Tageblatt]]''".

=== Bevolkingssamenstelling ===
Onder de 278.919 inwoners die Wiesbaden op 31 december 2011 had, waren 47.843 buitenlanders, een percentage van 16,8. Enderde hiervan was afkomstig uit andere Europese landen. De tien omvangrijkste buitenlandse bevolkingsgroepen waren op 31 december 2012 de [[Turkije|Turken]] (10.073), [[Italië|Italianen]] (3.868), [[Polen]] (4.103), [[Griekenland|Grieken]] (2.657), [[Servië]]rs (2.030), [[Marokko|Marokkanen]] (1.667), [[Roemenië|Roemenen]] (1.456), [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] (1.294), [[Bulgarije|Bulgaren]] (1.247) en [[Portugal|Portugezen]] (1.229). Op diezelfde datum waren er circa 149 [[België|Belgen]] en ongeveer 431 [[Nederland]]ers woonachtig in Wiesbaden <ref>{{de}} [http://www.wiesbaden.de/medien/dok/leben/stadtportrait/Nationslitaetenstruktur.pdf Nationslitaetenstruktur Wiesbadens 2012]{{dode link|datum=oktober 2017 |bot=InternetArchiveBot }}, Wiesbaden.de</ref>.

=== Religie ===
In 2009 waren 65 495 inwoners (24%) lid van de [[Rooms-Katholieke Kerk]], 78 007 (28%) van de [[Protestantisme|Protestantse Kerk]] en 48% behoorde tot andere religies of helemaal geen religie. Het aandeel van de katholieken en protestanten ging in de laatste jaren terug, van 84 procent in 1970 tot op heden met ongeveer 52 procent.

== Kunst en cultuur ==
=== Theater ===
* Het [[Hessisches Staatstheater|Hessische Staatstheater]]: op 16 oktober 1894 en ingewijd door [[Keizer Wilhelm II]]. Dit is het belangrijkste theater in de stad. Elk jaar sinds 1986 vinden de "[[Internationale Maifestspiele]]" plaats in het theater.

* De "[[Rhein-Main-Hallen]]" op de Wilhelmstraße werden geopend in 1957. Zij vormen vaak het kader voor beurzen, concerten, congressen en andere evenementen. In totaal zijn er ongeveer 110 evenementen met 400.000 bezoekers per jaar.

* Het [[Kursaal|Kurhaus]], waar het casino is gehuisvest met twee balzalen.
Andere bekende locaties zijn het "[[Pariser Hoftheater]]", de "[[Tattersall]]", het "[[Thalhaus]]" en het "[[Schlachthof]]".

=== Musea ===
Het grootste museum in de stad is het [[Museum Wiesbaden]]. Het heeft een kunstcollectie, een natuurhistorische collectie en een verzameling van oudheden Nassau. Deze laatste zal de basis vormen voor een geplande "Stadtmuseum" in de komende jaren zijn. Een van de belangrijkste tentoonstellingen van het museum is een grote hoeveelheid schilderijen van [[Alexej von Jawlensky]], en een van de oudste collecties van insecten van [[Maria Sibylla Merian]].

=== Parken en natuurgebieden ===
Wiesbaden is voor een stad zeer rijk aan natuur. Binnen de gemeentegrens ligt een omvangrijk, ruigbegroeid [[bos (vegetatie)|bosgebied]]. Verspreid door de stad liggen enkele grotere en kleinere parken, zoals het [[Kurpark Wiesbaden|Kurpark]], de [[Warmer Damm]], de [[Reisinger Anlagen]] en de [[Düreranlage]]. Onderdeel van de bosgebied is het "[[Wiesbadener Stadtwald]]" in het noorden van de stad.
De meeste andere landgoederen liggen, soms aaneengesloten, aan de rand van de stad, waar ze een omvangrijke groene gordel vormen die aan de noordkant van de stad overgaat in de [[Taunus]].
Noordelijk van de centrum ligt de [[Fasanerie Wiesbaden|Fasanerie]], een dierenpark en het onderkomen van meer dan 250 dieren van zo'n 50 verschillende soorten.

=== Toerisme ===
Het toerisme, in combinatie met de functie als een [[kuuroord|spa]], conferentie-en de hoofdstad, vormt een belangrijke economische factor. Het aantal overnachtingen in 2012 bedroeg 1,093 miljoen.<ref>{{de}} [http://www.wiesbaden.de/medien-zentral/dok/tourismus/Tourismusbericht_2012-13-03-03xs.pdf ''Wiesbadener Tourismusbericht 2012'']</ref> Er zijn 78 hotels en pensions met ongeveer 6.978 bedden in Wiesbaden.

== Sport ==
In de [[3. Liga]] (is de op twee na hoogste afdeling van het [[Duitsland|Duitse]] [[Voetballiga's in Duitsland|profvoetbal]]) heeft Wiesbaden een club spelen: [[SV Wehen Wiesbaden]]. Het team speelt in de [[Brita-Arena]] met 12.566 plaatsen. De [[SV Wiesbaden]] speelt in de ''Verbandsliga'' (is de op een na hoogste afdeling van profvoetbal in Hessen) een heeft haar thuishaven in het "[[Helmut-Schön-Sportpark]]" met 11.000 plaatsen. Het vrouwen volleybal team van 1. VC Wiesbaden speelt in de hoogste volleybalafdeling.

=== Autoverkeer ===
De Autobahnen rond om Wiesbaden behoort tot de drukste wegen van Hessen. De stad is direct aangesloten op in totaal 4 ''[[Autobahn (Duitsland)|Bundesautobahnen]]''. In het zuiden van de stad loopt de [[Bundesautobahn 66|A66]], die vanaf het [[Rheingau]] tot [[Frankfurt am Main|Frankfurt]] voert. Ten oosten van de stad ligt de [[Bundesautobahn 3|A3]], die in zuidoostelijke richting Midden- en Zuid-Duitsland doorkruist. De [[Bundesautobahn 643|A643]] uit Mainz eindigt in het centrum van de stad en nog de [[Bundesautobahn 671|A671]], die over een afstand van 12 kilometer het centrum met de [[Bundesautobahn 60|A60]] verbindt.
Op kleinere schaal zijn er nog twee andere ringwegen: de dubbele ''Ringstraße'' ook ''1. Ring'' omsluit de westelijke centrum en de ''2. Ring'' omringt de aan de centrum grenzende westelijke wijken.

Op het [[Wiesbadener Kreuz]], komen de A3 en A66 samen. Dagelijks passeren ongeveer 210.000 [[motorvoertuig]]en dit verkeersknooppunt, wat het tot een van drukste van Hessen en Duitsland maakt.

=== Spoorwegen ===
Het [[Wiesbaden Hauptbahnhof|hoofdstation]] fungeert niet alleen als knooppunt voor openbaar vervoer in de stad en de regio, maar heeft ook snelle verbindingen met grote steden in het binnenland, waaronder Berlijn, Hamburg, Keulen, München, Stuttgart en Hannover. Door een [[Hogesnelheidslijn Köln - Rhein/Main|hogesnelheidslijn tussen Frankfurt en Keulen]] bedraagt de reistijd tussen Keulen en Wiesbaden nog maar ongeveer een uur. Andere stations in Wiesbaden zijn: [[Station Wiesbaden Biebrich|Biebrich]] en [[Station Wiesbaden Schierstein|Schierstein]] an de [[spoorlijn Keulen - Wiesbaden]]. De stations [[Station Wiesbaden Auringen-Medenbach|Aurigen-Medenbach]], [[Station Wiesbaden Igstadt|Igstadt]] en [[Station Wiesbaden Erbenheim|Erbenheim]] zijn aan de [[spoorlijn Wiesbaden - Niedernhausen]]. [[Station Wiesbaden Ost|Wiesbaden Ost]] en [[Station Mainz-Kastel|Mainz Kastel]] zijn aan de [[spoorlijn Frankfurt - Wiesbaden]].

=== Stads- en streekvervoer ===
Wiesbaden en omgeving kunnen leunen op een uitgebreid netwerk van [[stads- en streekvervoer]]. De [[S-Bahn Rhein-Main|S-Bahn]] en de [[autobus|busnet]] omgaan met het verkeer.

De [[S-Bahn Rhein-Main]] verbindt Wiesbaden met de omliggende plaatsen en steden in de Rhein-Main-regio. Drie van de in totaal negen [[S-Bahn]]lijnen leiden tot Wiesbaden. De lijnen gaan naar steden als Frankfurt, Mainz, Offenbach en Hanau. Het netwerk heeft een totale lengte van ruim 300 kilometer en telt meer dan 100 stations.

De stad kent een zeer uitgebreid buslijnennet van het het gemeentelijk busbedrijf [[ESWE Verkehr|ESWE]]. De meeste bussen rijden maandag tot en met zaterdag om de 10 minuten. Het netwerk bestaat uit 40 buslijnen waaronder 9 nachtlijnen zijn. De belangrijkste bushaltes zijn "Hauptbahnhof", "Dernsches Gelände/Wilhelmstraße", "Luisenplatz/Kirchgasse" en "Platz der Deutschen Einheit/Schwalbacher Straße - LuisenForum". Met uitzondering van vier lijnen houden alle lijnen minstens an een van deze haltes. De ESWE heeft 233 bussen waaronder 98 [[gelede bus]]sen zijn.

=== Luchtvaart ===
Het dichtstbijzijnde vliegveld is in Frankfurt, op ongeveer 30&nbsp;km afstand. Tegenwoordig is [[luchthaven Frankfurt am Main]] een grote en moderne [[vliegveld|luchthaven]]. In aantallen passagiers is de luchthaven de op twee na grootste in Europa, na de luchthavens [[Luchthaven Londen Heathrow|Londen Heathrow]] en [[Luchthaven Parijs-Charles de Gaulle|Parijs-Charles de Gaulle]]. Op het gebied van vrachtvervoer staat ze zelfs op de tweede plaats in Europa. In 2011 werden meer dan 56 miljoen passagiers en 2,17 miljoen ton vracht afgehandeld. Gedurende de dag rijden treinen van de S-Bahn elke 15 minuten naar [[Frankfurt (Main) Flughafen Regionalbahnhof|Frankfurt luchthaven station]]. De reistijd vanaf Wiesbaden Hauptbahnhof is ongeveer 40 minuten.

In het stadsdeel [[Wiesbaden-Erbenheim|Erbenheim]] is een [[Lucius D. Clay Kaserne|militaire vliegbasis]] van de [[United States Army|Amerikaanse landmacht]]. Op de vliegbasis bevindt zich het Europese [[hoofdkwartier]] van de [[7e Leger (Verenigde Staten)|United States Army Europe]].

== Politiek ==
De verkiezingen voor de stadsraad werden het laatst gehouden op [[27 maart]] [[2011]] voor een termijn van vijf jaar. De participatie van de kiezer is toegenomen van 39,6% in [[2006]] tot 41.2%. Van de 201.731 kiesgerechtigden, gingen 83.113 naar de stembus. De volgende gemeentelijke verkiezingen van Hessen zullen in [[Maart]] [[2016]] worden gehouden.

=== Stadsraad - Actuele zetelverdeling ===
{| class="wikitable"
! colspan="2" | Partijen
! Aandelen in %
! Zetels
|-
|CDU
|[[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|Christelijk Democratische Unie van Duitsland]]
|align="right" | 32.7
|align="right" | 27
|-
|SPD
|[[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|Sociaaldemocratische Partij van Duitsland]]
|align="right" | 28.9
|align="right" | 23
|-
|De Groenen
|[[Bündnis 90/Die Grünen|De Groenen]]
|align="right" | 19.1
|align="right" | 16
|-
|FDP
|[[Freie Demokratische Partei|Vrije Democratische Partij]]
|align="right" | 5.0
|align="right" | 4
|-
|andere partijen
|[[Republikaner|REP]] - [[Die Linke|Linke]] - [[Freie Wähler|FW]] - [[Piratenpartei Deutschland|Piraten]]
|align="right" | 14.3
|align="right" | 11
|-
|colspan="2" |'''totaal'''
|align="right" |'''100'''
|align="right" |'''81'''
|}

=== Burgemeesters ===
Op 10 maart 2013 werd [[Sven Gerich]] als nieuwe burgemeester (''Duits : Oberbürgermeister'') verkozen als opvolger van [[Helmut Müller (bestuurder)|Helmut Müller]] (CDU). Hun voorgangers staan in deze lijst:
{|
| valign="top" |
* 1849–1868: [[Heinrich Fischer (Bürgermeister)|Heinrich Fischer]], Bürgermeister
* 1868–1882: [[Wilhelm Lanz]], Bürgermeister
* 1882–1883: [[Christian Schlichter]], Bürgermeister
* 1883–1913: [[Carl Bernhard von Ibell]]
* 1913–1919: [[Karl Glässing]]
* 1919–1929: [[Fritz Travers]] ([[Deutsche Volkspartei|DVP]], <small>van 1919 tot 1923 waarnemend Oberbürgermeister</small>)
* 1930–1933: [[Georg Krücke]] (DVP)
* 1933–1937: [[Alfred Schulte]] ([[Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei|NSDAP]])
* 1937–1945: [[Erich Mix]] (NSDAP)
* 1945–1946: [[Georg Krücke]] ([[Freie Demokratische Partei|FDP]])
| valign="top" |
* 1946–1953: [[Hans Heinrich Redlhammer]] ([[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]])
* 1954–1960: [[Erich Mix]] (FDP)
* 1960–1968: [[Georg Buch]] ([[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]])
* 1968–1980: [[Rudi Schmitt]] (SPD)
* 1980–1982: [[Georg-Berndt Oschatz]] (CDU)
* 1982–1985: [[Hans-Joachim Jentsch]] (CDU)
* 1985–1997: [[Achim Exner]] (SPD)
* 1997–2007: [[Hildebrand Diehl]] (CDU)
* 2007-2013: [[Helmut Müller (bestuurder)|Helmut Müller]] (CDU)
* 2013- : [[Sven Gerich]] (SPD)
|}

== Wapen ==
Het wapen van de stad Wiesbaden is blauw met drie gouden lelies, in de heraldiek [[Fleur-de-lis]], die in de 16e eeuw voor het eerst in het stadszegel opdoken en vermoedelijk van Franse oorsprong zijn. De huidige vorm van het wapen werd officieel opgericht in 1906.

== Opleiding en onderzoek ==
De meest nabij gelegen universiteiten zijn die van [[Johannes Gutenberg Universiteit|Mainz]] en [[Universiteit van Frankfurt|Frankfurt]]. In Wiesbaden is de [[Hochschule RheinMain]] met ongeveer 10.000 studenten. In de stad zijn verder alle belangrijke onderwijstypen die in Duitsland bestaan aanwezig.

== Stedenbanden ==
De stad Wiesbaden heeft [[partnerstad|jumelages]] met twaalf steden:
* {{AT-VLAG}} [[Klagenfurt]], [[Oostenrijk]] ([[1930]])
* {{CH-VLAG}} [[Montreux]], [[Zwitserland]] ([[1953]])
* {{DE-VLAG}} [[Friedrichshain-Kreuzberg]], [[Duitsland]] ([[1964]])
* {{BE-VLAG}} [[Gent]], [[België]] ([[1969]])
* {{FR-VLAG}} [[Fondettes]], [[Frankrijk]] ([[1975]])
* {{SI-VLAG}} [[Ljubljana]], [[Slovenië]] ([[1977]])
* {{IL-VLAG}} [[Kefar Sava]], [[Israël]] ([[1981]])
* {{ES-VLAG}} [[San Sebastian (Spanje)|San Sebastian]], [[Spanje]] (1981)
* {{PL-VLAG}} [[Wrocław]], [[Polen]] ([[1987]])
* {{EN-VLAG}} [[Royal Tunbridge Wells]], [[Engeland]] ([[1989]])
* {{DE-VLAG}} [[Görlitz]], [[Duitsland]] ([[1990]])
* {{NI-VLAG}} [[Ocotal]], [[Nicaragua]] (1990)
* {{TR-VLAG}} [[Fatih]], [[Turkije]] (2012)

Ook het ''Ortsbezirk'' Biebrich, een voormalige zelfstandige gemeente, heeft een stedenband: sinds 2009 is er een jumelage met de zwitsers stad [[Glarus (stad)|Glarus]].

== Geboren in Wiesbaden ==
<!-- RANGSCHIKKING NAAR ALLEEN GEBOORTEJAAR -->
* [[Adolf van Luxemburg]] (1817), [[Lijst van heersers van Luxemburg|groothertog van Luxemburg]] (1890-1905)
* [[Maurits van Nassau (1820-1850)|Maurits van Nassau]] (1820), prins uit de Walramse tak van het Huis Nassau
* [[Helena van Nassau]] (1831), moeder van koningin [[Emma van Waldeck-Pyrmont|Emma]]
* [[Wilhelm Dilthey]] (1833), historicus
* [[Sophia van Nassau]] (1836), koningin van Zweden en Noorwegen
* [[Emil Pfeiffer]] (1846), arts
* [[Hermann Diels]] (1848), classicus
* [[Karl Brugmann]] (1849), taalkundige
* [[Willem IV van Luxemburg]] (1852), [[Lijst van heersers van Luxemburg|groothertog van Luxemburg]] (1905-1912)
* [[Karl Heun]] (1859), wiskundige
* [[August Conrady]] (1864), oriëntalist en professor in Oost-Aziatische talen
* [[Heinrich Rubens]] (1865), natuurkundige
* [[Pavlo Skoropadsky]] (1873), Oekraïens politicus
* [[Ludwig Hohlwein]] (1874),  afficheontwerper, grafisch ontwerper, architect en schilder
* [[Ernst Scholz]] (1874), politicus
* [[Ludwig Beck]] (1880), generaal
* [[Alexander Rüstow]] (1885), socioloog en econoom
* [[Günther Lütjens]] (1889), admiraal
* [[Helmuth Plessner]] (1892), Filosoof en socioloog
* [[Wilhelm Stuckart]] (1902), jurist
* [[Adolf Schön]] (1906), wielrenner
* [[Richard Koebner]] (1910), Amerikaans componist, muziekpedagoog, dirigent, hoboïst en arrangeur
* [[Simone Signoret]] (1921) Frans actrice
* [[Paul Kuhn]] (1928), pianist, bandleider en zanger
* [[Hannie Termeulen]] (1929), Nederlands zwemster
* [[Charlotte Posenenske]] (1930), kunstenaar en socioloog
* [[Dieter Rams]] (1932), meubelmaker, architect en industrieel vormgever
* [[Daweli Reinhardt]] (1932), gitarist
* [[Josef Bücheler]] (1936), beeldhouwer
* [[Hans Zender]] (1936), componist
* [[Volker Schlöndorff]] (1939) filmmaker
* [[Jürgen Grabowski]] (1944), voetballer
* [[Biruté Galdikas]] (1946), Canadees primatologe, natuurbeschermster, ethologe en schrijfster
* [[Edzard Ernst]] (1948), Brits arts
* [[Birgit Hogefeld]] (1956), voormalig terroriste
* [[Tim Reynolds]] (1957), Amerikaans gitarist en multi-instrumentalist
* [[John McEnroe]] (1959), Amerikaans tennisser
* [[Stefan Blöcher]] (1960), hockeyer 
* [[Gary Weeks]] (1972), Amerikaans acteur, filmproducent, filmregisseur en scenarioschrijver
* [[Tobias Welz]] (1977), voetbalscheidsrechter
* [[Helge Meeuw]] (1984) zwemmer
* [[Nico Rosberg]] (1985), Formule 1-coureur
* [[Benjamin Hübner]] (1989), voetballer
* [[Robin Poggenwisch]] (1989), Nederlands rolstoelbasketballer
* [[Carola Schnell]] (1989), actrice
* [[Shawn Parker]] (1993), Duits-Amerikaans voetballer
* [[Devante Parker]] (1996), Duits-Amerikaans voetballer

== Bezienswaardigheden ==
* [[Marktkerk (Wiesbaden)|Marktkerk]]
* [[Hoofdkerk (Wiesbaden)|Hoofdkerk]]
* [[Kerk van Maria, Hulp der Christenen (Wiesbaden)|Kerk van Maria, Hulp der Christenen]]
* [[Sint-Bonifatiuskerk (Wiesbaden)|Sint-Bonifatiuskerk]]
* [[Drievuldigheidskerk (Wiesbaden)|Drievuldigheidskerk]]
* [[Marktkerk (Wiesbaden)|Marktkerk]]
* [[Ringkerk]]
* [[Bergkerk (Wiesbaden)|Bergkerk]]
* [[Lutherkerk (Wiesbaden)|Lutherkerk]]
* [[Oranje-Gedachteniskerk (Wiesbaden)|Oranje-Gedachteniskerk]]
* [[Heilig-Hartkerk (Wiesbaden-Sonnenberg)|Heilig-Hartkerk]] (Sonnenberg)
* [[Heilig-Hartkerk (Wiesbaden-Biebrich)|Heilig-Hartkerk]] (Biebrich)

== Externe links ==
* {{de}} {{en}} {{ru}} {{zh}} [http://www.wiesbaden.de Website gemeente]
* [https://web.archive.org/web/20071023044158/http://wp1088285.wp123.webpack.hosteurope.de/webcamwbn.htm 23 live webcams van Wiesbaden]

{{Appendix}}
{{Commons|Wiesbaden}}
{{wikivoyage|Wiesbaden}}
{{Navigatie districten Hessen}}
{{Coor title dms|50|4|55.39|N|8|14|28.96|E|type:city}}

[[Categorie:Hoofdstad van een Duitse deelstaat]]
[[Categorie:Wiesbaden| ]]