Brontekst bekijken van Verdrag van Lissabon

{{Infobox verdrag
| verdragsnaam    = Verdrag van Lissabon
| afbeelding      = 
| onderschrift    = 
| type            = Amendement van voorgaande verdragen
| datumgetekend   = 13 december 2007
| plaatsgetekend  = [[Lissabon]] ([[Portugal]])
| datuminwerking  = 1 december 2009
| voorwaarden     = 
| deelnemers      = [[Lidstaten van de Europese Unie]]
| taal            = 
| talen           = [[Talen van de Europese Unie]] (23)
}}
[[Bestand:Tratado de Lisboa 13 12 2007 (10).jpg|{{Largethumb}}|De regeringsleiders van de 27 lidstaten ter gelegenheid van de ondertekening van het verdrag op 13 december 2007 in [[Lissabon]].]]
Het '''Verdrag van Lissabon''' is een [[verdragen van de Europese Unie|verdrag]] van de [[Europese Unie]], getekend in [[Lissabon]] op 13 december 2007. Het is in wezen geen op zichzelf staand verdrag: het veranderde het functioneren van de Unie via een reeks amendementen op de verdragen van [[Verdrag van Rome (1957)|Rome]] en [[Verdrag betreffende de Europese Unie|Maastricht]]. De geconsolideerde versies van deze documenten vormen de wettelijke basis voor de Europese Unie. Na ratificatie door alle 27 [[Lijst van lidstaten van de Europese Unie|EU-lidstaten]] trad het verdrag in werking op 1 december 2009.

Volgens de [[preambule]] was het doel "het door het Verdrag van Amsterdam en het Verdrag van Nice op gang gebrachte proces te voltooien teneinde de doeltreffendheid en de democratische legitimiteit van de Unie te versterken en haar optreden samenhangender te maken."<ref>Verdrag tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, Preambule</ref> De belangrijkste wijzigingen die besloten lagen in het Verdrag van Lissabon betroffen de afschaffing van de Europese [[Pijlerstructuur van de Europese Unie|pijlerstructuur]], het toegenomen belang van het stemmen via [[gekwalificeerde meerderheid]] in de [[Europese Raad]], een grotere rol voor het [[Europees Parlement]] en de introductie van een [[voorzitter van de Europese Raad]] en de [[Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid|Hoge Vertegenwoordiger]] voor [[Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid|buitenlandse zaken]]. Ook het [[Handvest van de grondrechten van de Europese Unie]] werd rechtskrachtig.

Het Verdrag verving de door de [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Franse]] en [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se kiezers in 2005 verworpen [[Europese Grondwet]], hoewel de verschillen vooral uiterlijk zijn.<ref>http://www.parlement.com/9353000/1/j9vvh6nf08temv0/vhofm7a4wkvo Parlement.com</ref> Volgens de Britse denktank [[Open Europe]] zou 96% van de tekst gelijkaardig zijn. [[Valéry Giscard d'Estaing]] noemde de wijzigingen 'cosmetisch'.<ref>http://euobserver.com/9/24524</ref>

== Geschiedenis ==
=== Achtergrond ===
De noodzaak tot hervorming van de instituties van de Europese Unie werd opgenomen in een verklaring bij het [[Verdrag van Nice]] in 2001, met het oog op de toetreding van twaalf Oost-Europese lidstaten in 2004 en 2007. In de [[Verklaring van Laken]] van december 2001 legden de toenmalige lidstaten zich toe op het vergroten van het [[democratie|democratisch]] gehalte en [[Transparantie (politiek)|transparantie]] binnen de Unie. Derhalve werd de [[Europese Conventie]] opgericht onder het voorzitterschap van de Franse oud-president [[Valéry Giscard d'Estaing]], ter voorbereiding van de op te stellen [[Europese Grondwet]]. De Conventie bestond voornamelijk uit afgevaardigden van de nationale parlementen van lidstaten en kandidaat-lidstaten, maar omvatte ook delegaties van overheden. Het definitieve ontwerp werd in juli 2003 naar de lidstaten gezonden, die het op een Europese top in juni 2004 officieel goedkeurden.

De Europese grondwet werd op 29 oktober 2004 door 25 regeringsleiders ondertekend tijdens een ceremonie in [[Rome (stad)|Rome]]. Voordat deze van kracht kon worden, moest ze nog geratificeerd worden door alle lidstaten. Dit ratificatieproces verschilt per land en wordt bepaald door de betreffende politieke en constitutionele tradities. In de zomer van 2005 werd de grondwet verworpen door zowel het [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se (zie [[Referendum over het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa]]) als het [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Franse]] electoraat via [[referendum|referenda]]. Op dat moment was het document al door zestien lidstaten geratificeerd, waaronder [[Spanje]] en [[Luxemburg (land)|Luxemburg]], waar referenda wel tot instemming van de bevolking leidden. De benodigde unanimiteit en daarmee de grondwet waren hiermee definitief van de baan.

=== Herziening van het Verdrag ===
[[Bestand:Angela Merkel und José Barroso vor dem Brandenburger Tor.jpg|thumb|[[Angela Merkel|Merkel]] en [[Jose Manuel Barroso|Barroso]] in Berlijn ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van het [[Verdrag van Rome (1957)|Verdrag van Rome]]]]
Het constitutioneel proces lag gedurende een “periode van reflectie” stil, totdat [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]] in 2007 het roterende voorzitterschap van de Europese Unie overnam. Op 1 januari van dat jaar traden [[Roemenië]] en [[Bulgarije]] toe tot de Unie, waarmee het totaal aan lidstaten naar 27 steeg. In maart werd ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van het [[Verdrag van Rome (1957)|Verdrag van Rome]] de [[Verklaring van Berlijn (2007)|Verklaring van Berlijn]] unaniem aangenomen door de lidstaten. In die verklaring legden de lidstaten hun intentie vast om vóór de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009|Europese verkiezingen]] van 2009 een nieuw verdrag geratificeerd te hebben. Het [[Actiecomité voor Europese Democratie]], geleid door de oud-minister president [[Giuliano Amato]] van [[Italië]] en derhalve ook wel de groep-Amato genoemd, werd aangesteld om de grondwet te herzien. De herziene versie, die op 4 juni 2007 in het Frans werd gepubliceerd, had volgens het tijdschema in de Verklaring van Berlijn op 1 januari 2009 in werking moeten treden.<ref>[https://web.archive.org/web/20070606223954/http://www.eu2007.de/de/News/download_docs/Maerz/0324-RAA/Dutch.pdf Verklaring van Berlijn]</ref>

Op 21 juni 2007 kwam de [[Europese Raad]] bijeen in [[Brussel (stad)|Brussel]]. Onder het voorzitterschap van de Duitse [[Bondskanselier (Duitsland)|bondskanselier]] [[Angela Merkel]] werd een [[Intergouvernementele Conferentie]] van een mandaat voorzien om de nieuwe verdragstekst van de terminologie en symbolen van de verworpen grondwet te ontdoen. Onder druk van het [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Verenigd Koninkrijk]] en [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] voegde de Raad een protocol toe waarmee de invloed van het [[Handvest van de grondrechten van de Europese Unie]] in deze landen enigszins wordt beperkt. Ook werd de term “Hervormingsverdrag” geïntroduceerd, om het verschil met de grondwet te onderstrepen. De regeringsleiders stemden ermee in dat het nieuwe verdrag de verdragen van [[Verdrag van Rome (1957)|Rome]] en [[Verdrag betreffende de Europese Unie|Maastricht]] zou wijzigen. Deze eerste wordt met de inwerkingtreding van het nieuwe verdrag omgedoopt in het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie. Tijdens de onderhandelingen stond de Poolse delegatie erop dat de stemprocedures in de [[Raad van de Europese Unie]] veranderd zou worden, om middelgrote landen zoals Polen minder te benadelen.<ref>[http://www.euractiv.com/en/future-eu/treaty-lisbon/article-163412 "The Lisbon Treaty"], ''Euractiv''. Geraadpleegd op 7-6/2008.</ref>

=== Naamgeving ===
Voorafgaand aan de ondertekening van het verdrag circuleerden verscheidene mogelijke benamingen. De groep-Amato introduceerde aanvankelijk de term "Nieuw Verdrag" en vervolgens "Hervormingsverdrag". De Franse president [[Nicolas Sarkozy]] stelde de benaming "mini-verdrag" of "vereenvoudigd verdrag" voor, die, gezien het feit dat het document 145 pagina's telt en daarnaast 36 [[protocol]]len, 26 [[declaratie]]s en een uitgebreide concordantietabel bevat, geen weerklank vonden.

Acht lidstaten, waaronder Duitsland, wilden de oorspronkelijk titel van "Europese Grondwet" behouden. Uiteindelijk besloot men in de traditie van de verdragen van [[Verdrag betreffende de Europese Unie|Maastricht]], [[Verdrag van Amsterdam|Amsterdam]] en [[Verdrag van Nice|Nice]] het document het "Verdrag van Lissabon" te noemen. Deze bepaling is opgenomen in artikel 7 van het verdrag.

=== Intergouvernementele Conferentie ===
Na het opstellen van het mandaat, werd de intergouvernementele conferentie op 23 juli 2007 bijeengeroepen. [[Portugal]], op dat moment [[Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie|voorzitter van de Unie]], presenteerde een 145 pagina’s tellend ontwerpverdrag dat op de website van de [[Raad van de Europese Unie]] gepubliceerd werd. De conferentie bestond uit afgevaardigden, zowel uit politieke als academische kringen, van iedere lidstaat, alsmede een driekoppige delegatie van het [[Europees Parlement]].

Voorafgaand aan de opening van de conferentie gaf de Poolse regering te kennen de in juni gesloten onderhandelingen te willen heropenen. Druk vanuit andere lidstaten leidde ertoe dat de conferentie plaats kon vinden zoals gepland. In oktober kwamen juridische experts uit alle 27 lidstaten bijeen om het definitieve ontwerp aan een diepgaand onderzoek te onderwerpen. Op dat moment leidde de beslissing de verdragstekst in Portugal te laten ondertekenen ook tot de naam "Verdrag van Lissabon". Tijdens een vergadering van staatshoofden op 18 en 19 oktober 2007 werden nog enkele concessies gedaan om ondertekening door alle regeringsleiders te garanderen:

* [[Italië]] verwierf een extra [[Europarlementariër]].<ref>[http://www.euractiv.com/en/future-eu/treaty-lisbon/article-163412 "The Treaty of Lisbon"], ''EurActiv.com''. Geraadpleegd op 27-1-2009.</ref>
* Het [[Ioannina Compromis]], dat een minderheid aan lidstaten, die doorgaans geen beslissingen zouden kunnen blokkeren, de mogelijkheid biedt om deze Europese wetgeving in ieder geval te kunnen vertragen, werd onder Poolse druk in een protocol toegevoegd aan het verdrag. Daarnaast wordt er een extra Poolse procureur-generaal aangesteld bij het [[Europees Hof van Justitie]].<ref>[http://www.euractiv.com/en/future-eu/treaty-lisbon/article-163412 "The Treaty of Lisbon"], ''EurActiv.com'. Geraadpleegd op 27-1-2009.</ref>
* Een inbreukprocedure van de [[Europese Commissie]] tegen [[Oostenrijk]]se quota voor buitenlandse studenten voor [[geneeskunde|geneeskundige opleidingen]] wordt gedurende vijf jaar geschorst.<ref>[http://www.euractiv.com/priorities/treaty-reform-done/article-167815 "Treaty reform: over and done with.. at last"], ''EurActiv.com''. Geraadpleegd op 27-1-2009.</ref>
* De spelling van het woord “[[euro]]” in het [[Cyrillisch]] werd op [[Bulgarije|Bulgaars]] verzoek veranderd.<ref>[http://vorige.nrc.nl/thema_archief_oud/meer_europa/article1849504.ece "Bulgaren eisen ‘evro’ in plaats van ‘euro’"], ''NRC Handelsblad''. Geraadpleegd op 7-6-2008.</ref>

=== Ratificatieproces ===
[[Bestand:Tratado de Lisboa 13 12 2007 (05).jpg|thumb|De ondertekeningsceremonie in het [[Mosteiro dos Jerónimos]]]]
De ondertekeningsceremonie vond plaats op 13 december 2007 in het [[Mosteiro dos Jerónimos]] in de Portugese hoofdstad Lissabon.<ref>[http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/europees_verdrag/article1857418.ece EU-leiders tekenen Verdrag van Lissabon]</ref> De [[Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)|Britse]] premier [[Gordon Brown]] was als enige regeringsleider niet aanwezig bij de ceremonie. Vanwege binnenlandse prioriteiten ondertekende hij het verdrag afzonderlijk, enkele uren nadat de overige gedelegeerden vertrokken waren.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/7148263.stm "Brown defends EU treaty signing"], ''BBC News''. Geraadpleegd op 7-6-2008.</ref>

Omdat het Verdrag van Lissabon veelal een verdragswijziging betreft, en niet zoals het [[Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa]] een vervanging is voor de bestaande verdragen, waren de Britse, [[Denemarken|Deense]], [[Portugal|Portugese]] en [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se regeringen van mening dat zij geen volksraadplegingen hoefden te organiseren over de inhoud van het Verdrag. [[Ierland (land)|Ierland]], waar een referendum voor elk verdrag dat soevereiniteit overdraagt verplicht is, was het enige land dat een referendum organiseerde betreffende het Hervormingsverdrag. Daar werd op 12 juni 2008 een volksraadpleging gehouden, die leidde tot afwijzing van het Verdrag.

In Nederland werd het verdrag in de zomer van 2007 behandeld en goedgekeurd door de Nederlandse [[Eerste Kamer|Eerste]] en [[Tweede Kamer]]. Ondanks berichten in binnenlandse en buitenlandse pers is in [[België (hoofdbetekenis)|België]] is het ratificatieproces nog niet volledig doorlopen. De parlementen van de federale instellingen en de gewestelijke wetgevingsorganen stemden voor (het [[Franse Gemeenschapscommissie|Brussels Franstalig Parlement]] als laatste op 11 juli 2008); desondanks is er nog geen federale afkondiging in het Staatsblad verschenen. De Belgische regering heeft haar ratificatie al wel gedeponeerd, waarmee het proces vanuit [[Verdrag inzake het verdragenrecht|verdragsrechtelijk]] oogpunt hoe dan ook voltooid is.

Wanneer het ratificatieproces in 2008 volgens plan was verlopen, zou het verdrag op 1 januari 2009 in werking getreden zijn. Naar aanleiding van het eerste Ierse referendum in juni 2008 kwam deze planning op losse schroeven te staan. Nu de lidstaten het document niet voor de geplande datum geratificeerd hebben, wordt het verdrag van kracht op de eerste dag van de maand na de laatste ratificatie. De [[Hongarije|Hongaarse]] [[Nationale Vergadering (Hongarije)|Nationale Vergadering]] stemde als eerste in met het Hervormingsverdrag, op 17 december 2007. Alle lidstaten hebben het verdrag geratificeerd.

De ratificatie van het verdrag door alle lidstaten stond aanvankelijk gepland voor de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009|Europese Parlementsverkiezingen]] van 2009. In [[Ierland (land)|Ierland]] werd het verdrag door de bevolking in een [[volksraadpleging|referendum]] in juni 2008 afgewezen; in een tweede referendum, op 2 oktober 2009, werd een herziene versie van het verdrag door de Ieren alsnog met ruim tweederdemeerderheid goedgekeurd. Op 10 oktober 2009 zette de Poolse president [[Lech Kaczyński]] zijn handtekening onder het Verdrag van Lissabon. Op 3 november 2009 zette de Tsjechische president als laatste zijn handtekening nadat het Constitutionele Hof van Tsjechië bekendmaakte dat het geen bezwaren had tegen het verdrag.<ref>[http://www.nu.nl/politiek/2115308/tsjechie-ondertekent-verdrag-van-lissabon.html Tsjechië ondertekent verdrag van Lissabon]</ref>

==== Overzicht van het ratificatieproces ====
{| class="wikitable" style="font-size:95%; white-space:nowrap"
! [[Lidstaten van de Europese Unie|Lidstaat]]
! Stemdatum
! [[Organisatie|Instelling]]
! [[Bestand:Symbol thumbs up.svg|12px|Voorgestemd]]
! [[Bestand:Symbol thumbs down.svg|12px|Tegengestemd]]
! Onthouding
! [http://www.consilium.europa.eu/cms3_Applications/applications/Accords/details.asp?cmsid=297&id=2007133&lang=EN&doclang=EN Depositie]<ref>Artikel 6, eerste paragraaf van het Verdrag eist dat de geratificeerde documenten gedepositeerd worden bij de regering van Italië.
 [http://www.consilium.europa.eu/cms3_Applications/applications/Accords/details.asp?cmsid=297&id=2007133&lang=EN&doclang=EN Details betreffende depositie]</ref>
! Verw.
|-
| rowspan="10" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{BE}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 6 maart 2008 || align="right" | [[Senaat (België)|Senaat]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 48
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 8
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| rowspan="10" | 15 oktober 2008
!<ref>{{Citeer web|url=http://www.senate.be/crv/4-19.pdf|title=Notulen van de plenaire vergadering van 6 maart 2008 (4-19)|publisher=De [[Senaat (België)]]|pages=62|accessdate=2008-03-13|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080413174347/http://www.senate.be/crv/4-19.pdf|archivedate=13 april 2008}}</ref><ref name="Belgische Senaat">{{Citeer web|url=http://www.eubusiness.com/news-eu/1204829220.93/|title=Belgische Senaat keurt Verdrag van Lissabon goed|publisher=EUbusiness.com|date=2008-03-06|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090414191546/http://www.eubusiness.com/news-eu/1204829220.93/|archivedate=2009-04-14}}</ref>
|-
| 10 april 2008 || align="right" | [[Kamer van Volksvertegenwoordigers]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 116
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 18
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 7
!<ref>{{Citeer web|url=http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/238201/2008/04/10/Kamer-keurt-Verdrag-van-Lissabon-goed.dhtml|title=Kamer keurt Verdrag van Lissabon goed|publisher=De Morgen|pages=1|accessdate=2008-04-11}}</ref>
|-
| 27 juni 2008 || align="right" | [[Brussels Hoofdstedelijk Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 65
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 10
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| 27 juni 2008 || align="right" | [[Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie|Verenigde Vergadering]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 66
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 10
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| 10 juli 2008 || align="right" | [[Vlaams Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| rowspan="2" | 14 mei 2008 || rowspan="2" align="right" | [[Waals Parlement]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 56
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 2
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 4
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 53
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 3
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 2
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| 20 mei 2008 || align="right" | [[Parlement van de Franse Gemeenschap]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 67
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;"| 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 3
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| 11 juli 2008 || align="right" | [[Franse Gemeenschapscommissie|Brussels Franstalig Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| 19 mei 2008 || align="right" | [[Parlement van de Duitstalige Gemeenschap]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 22
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;"| 2
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
!<ref name="Belgische Senaat" />
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{BG}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 21 maart 2008 || align="right" | [[Narodno Sobranie|Nationale Vergadering]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 195
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 15
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 30
| 28 april 2008
!<ref>[https://web.archive.org/web/20090414190951/http://www.eubusiness.com/news-eu/1206095522.38 EU nieuwkomer Bulgarije ratificeert verdrag op vrijdag — EUbusiness.com - zakelijk, juridisch en financieel nieuws uit de Europese Unie]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{CY}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 3 juli 2008|| align="right" | [[Huis van Afgevaardigden (Cyprus)|Huis van Afgevaardigden]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 31
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 25
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 26 augustus 2008
!<ref>{{Cite news|url=http://www.telegraaf.nl/buitenland/20640662/__Cyprus_ratificeert_EU-verdrag__.html|title=Cyprus ratificeert EU-verdrag|date=2008-07-03|accessdate=2008-12-04}}</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{DK}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 24 april 2008 || align="right" | [[Folketing]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 90
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 25
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 29 mei 2008
!<ref>{{Cite news|url=http://www.eubusiness.com/news-eu/1209043923.63/|title=Deens parlement keurt Hervormingsverdrag goed|date=2008-04-24|accessdate=2008-04-24|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080427215026/http://www.eubusiness.com/news-eu/1209043923.63/|archivedate=2008-04-27}}</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{DE}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 24 april 2008 || align="right" | [[Bondsdag]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 515
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 58
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| rowspan="2" | 25 september 2009
!<ref>[https://web.archive.org/web/20100717122731/http://www.bundestag.de/dokumente/textarchiv/2008/20217626_kw17_lissabon/abstimmung.html Deutscher Bundestag: Ergebnisse der namentlichen Abstimmungen]</ref>
|-
| 23 mei 2008 || align="right" | [[Bondsraad (Duitsland)|Bondsraad]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |65 || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;"| 0|| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |4
!<ref>[http://www.spiegel.de/politik/deutschland/0,1518,554938,00.html Der Spiegel]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{EE}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 11 juni 2008 || align="right" | [[Riigikogu|Landdag]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 91
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 9
| 23 september 2008
!<ref>[http://www.riigikogu.ee/?id=50612 Parlement van Estland]</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{FI}}''' inclusief<br />'''{{AX-VLAG}} [[Ålandseilanden]]''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 11 juni 2008 || align="right" | [[Eduskunta|Rijksdag]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 151
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 27
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 21
|rowspan="2" | 30 september 2008
!<ref>[https://web.archive.org/web/20081206120220/http://web.eduskunta.fi/Resource.phx/pubman/templates/1.htx?id=1686 Parlement van Finland]</ref>
|-
| onbekend || align="right" | [[Parlement van Åland]] || align="center" | || align="center" | || align="center" |
!<ref>Åland is een autonome provincie van Finland. Het maakt deel uit van de Europese Unie, behoudens enkele uitzonderingsmaatregelen. Ratificatie door het parlement van Åland is niet vereist voor de inwerkingtreding van het Verdrag, maar wel om de bepalingen ervan te laten gelden op de eilandengroep.</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{FR}}'''<ref>Op 20 december 2007 oordeelde het [[Conseil constitutionnel]] dat het Verdrag gedeeltelijk in strijd was met de [[Franse Grondwet]], waardoor deze laatste aangepast moest worden voordat het Verdrag kon worden geratificeerd. Deze grondwetswijziging werd op 16 en 29 januari 2008 door de Nationale Vergadering en de Senaat geloodst.</ref> [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 7 februari 2008 || align="right" | [[Assemblée Nationale|Nationale Vergadering]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 336
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 52
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 22
|rowspan="2" | 14 februari 2008
!<ref>[http://www.assemblee-nationale.fr/13/scrutins/jo0083.asp Assemblée nationale - Analyse du scrutin nº83 - Séance du : 07/02/2008]</ref>
|-
| 7 februari 2008 || align="right" | [[Senaat (Frankrijk)|Senaat]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 265
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 42
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 13
!<ref>[http://www.senat.fr/cra/s20080207/s20080207_7.html#par_1098 Sénat - Compte-rendu analytique officiel du 7 février 2008]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{GR}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 11 juni 2008 || align="right" | [[Hellenisch Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 250
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 42
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 12 augustus 2008
!<ref>[http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/309572/2008/06/12/Grieks-parlement-keurt-Verdrag-van-Lissabon-goed.dhtml NRC Handelsblad]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{HU}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 17 december 2007 || align="right" | [[Nationale Vergadering (Hongarije)|Nationale Vergadering]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 325
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 5
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 14
| 6 februari 2008
!<ref>[https://web.archive.org/web/20080621180024/http://www.hirado.hu/cikk.php?id=249682 Híradó]</ref>
|-
| rowspan="4" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{IE}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 12 juni 2008 || align="right" | [[Iers constitutioneel referendum 2008|Referendum]]
| style="background:#FF0000; text-align:center; border-left:2px solid #FF0000; border-right:2px solid #FF0000; border-top:2px solid #FF0000; border-bottom:2px solid #FF0000;" | 46,6%
| style="background:#FF0000; text-align:center; border-right:2px solid #FF0000; border-top:2px solid #FF0000; border-bottom:2px solid #FF0000;" | 53,4%
| style="background:#FF0000; text-align:center; border-right:2px solid #FF0000; border-top:2px solid #FF0000; border-bottom:2px solid #FF0000;" | 0,0% || rowspan="4" | 23 oktober 2009
!<ref>[http://www.breakingnews.ie/ireland/mhojojidojau/ June 12 pencilled in as date for Lisbon Treaty vote | BreakingNews.ie]</ref>
|-
|| 2 oktober 2009 || align="right" | [[Iers constitutioneel referendum 2009|Referendum]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 67,1%
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 32,9%
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0,0%
!<ref>{{Citeer web|url=http://www.breakingnews.ie/ireland/yes-vote-almost-70-428784.html|titel='Yes' vote almost 70%|bezochtdatum=3 oktober 2009|datum=[[3 oktober]] [[2009]]|uitgever=breakingnews.ie|taal=en}}</ref>
|-
| 29 april 2008 || align="right" | [[Dáil Éireann|Lagerhuis]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border:2px solid #3CD530" colspan="3" | Goedgekeurd
!
|-
| 5 mei 2008 || align="right" | [[Seanad Éireann|Senaat]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border:2px solid #3CD530" colspan="3" | Goedgekeurd
!
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{IT}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 31 juli || align="right" | [[Camera dei deputati|Kamer van Afgevaardigden]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 630
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| rowspan=2 | 8 augustus 2008
!<ref>[http://vorige.nrc.nl/europa/article1944948.ece/Italie_stemt_in_met_nieuw_EU-verdrag Italië stemt in met nieuw EU-verdrag]</ref>
|-
| 23 juli 2008 || align="right" | [[Senato della Repubblica|Senaat]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 286
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
!<ref>{{Citeer web|url=http://www.eubusiness.com/news-eu/1216842483.98|title=Italiaanse Senaat keurt EU-verdrag goed|publisher=eubusiness.com|accessdate=2008-07-25|date=2008-07-23|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090318175837/http://www.eubusiness.com/news-eu/1216842483.98|archivedate=2009-03-18}}</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{LV}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 8 mei 2008 || align="right" | [[Saeima|Landdag]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 70
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 3
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| 16 juni 2008
!<ref>{{Cite news|url=http://www.ireland.com/newspaper/breaking/2008/0508/breaking35.htm|title=Letland en Litouwen ratificeren het Verdrag van Lissabon|publisher=The Irish Times|accessadate=2008-05-08|date=2008-05-08|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080621024644/http://www.ireland.com/newspaper/breaking/2008/0508/breaking35.htm|archivedate=2008-06-21}}</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{LT}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 8 mei 2008 || align="right" | [[Seimas|Landdag]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 83
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 5
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 23
| 26 augustus 2008
!<ref>{{Cite news|url=http://www.rte.ie/news/2008/0508/eu.html?rss|title=Litouwen ratificeert het Verdrag van Lissabon|publisher=RTE|accessadate=2008-05-08|date=2008-05-08|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090415194732/http://www.rte.ie/news/2008/0508/eu.html?rss|archivedate=2009-04-15}}</ref>
|-
| style="background:#F0F0F0; text-align:left" | '''{{LU}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 29 mei 2008 || align="right" | [[Kamer van Afgevaardigden (Luxemburg)|Kamer van Afgevaardigden]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 47
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 3
| 21 juli 2008
!<ref>[https://web.archive.org/web/20080311134444/http://www.eubusiness.com/news-eu/1203509820.92/ EUbusiness.com - Luxembourg is 15th EU state to ratify treaty in parliament]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{MT}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 29 januari 2008 || align="right" | [[Huis van Afgevaardigden (Malta)|Huis van Afgevaardigden]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 65
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 6 februari 2008
!<ref>[https://web.archive.org/web/20090115213255/http://www.javno.com/en/world/clanak.php?id=118918 Javno - World]</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{NL}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 5 juni 2008 || align="right" | [[Tweede Kamer]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;"| 111
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |39
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |0
| rowspan="2" | 11 september 2008
!
|-
| 8 juli 2008 || align="right" | [[Eerste Kamer]]
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;"| 60
|style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |15
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" |0
!<ref>[http://m.nu.nl/algemeen/1646836/nederland-ratificeert-verdrag-van-lissabon-video.html Nederland ratificeert Verdrag van Lissabon], [[NU.nl]], 8 juli 2008</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{AT}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 9 april 2008 || align="right" | [[Nationale Raad (Oostenrijk)|Nationale Raad]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 151
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 27
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
|rowspan="2"| 13 mei 2008
!<ref>{{Cite news |url=http://www.parlament.gv.at/PG/PR/JAHR_2008/PK0305/PK0305.shtml|title=Große Mehrheit für den Vertrag von Lissabon|language=de|publisher=Persbureau van de [[Nationale Raad (Oostenrijk)|Nationale Raad]]|date=2008-04-09|accessdate=10-04-2008}}</ref>
|-
| 24 april 2008 || align="right" | [[Bondsraad (Oostenrijk)|Bondsraad]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 58
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 4
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
!<ref>[https://archive.is/20120527010620/http://www.parlament.gv.at/PG/PR/JAHR_2008/PK0365/PK0365.shtml PK0365 | Bundesrat gibt grünes Licht für EU-Reformvertrag (PK0365/24.04.2008)]</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{PL}} [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 1 april 2008 || align="right" | [[Sejm (Polen)|Lagerhuis]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 384
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #56EB4A; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 56
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #56EB4A; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 12|| rowspan="2" | 12 oktober 2009
!<ref>[http://euobserver.com/9/25900 Polish parliament approves EU treaty] - [[EUobserver]]</ref>
|-
| 2 april 2008 || align="right" | [[Senaat (Polen)|Senaat]] || style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 74
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #56EB4A; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 17
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #56EB4A; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 6
!
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{PT}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 23 april 2008 || align="right" | [[Assembleia da República (Portugal)|Vergadering van de Republiek]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 208
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 22
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 17 juni 2008
!<ref>{{Cite news |url=http://ultimahora.publico.clix.pt/noticia.aspx?id=1326768&idCanal=11 |language=pt |date=2008-04-23 |title=Parlamento português ratificou Tratado de Lisboa |publisher=Publico.pt}}</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{RO}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 4 februari 2008 || align="right" | [[Parliament van Roemenië|Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 387
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| 11 maart 2008
!<ref>Vanwege een grondwettelijke bepaling vond de ratificatie plaats door middel van een gezamenlijke sessie van beide Kamers.</ref><ref>[http://news.xinhuanet.com/english/2008-02/05/content_7569790.htm Roemeens parlement keurt Hervormingsverdrag goed]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{SI}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]|| 29 januari 2008 || align="right" | [[Državni Zbor|Nationale Vergadering]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 74
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 6
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 0
| 24 april 2008
!<ref>[http://www.earthtimes.org/articles/show/180186,slovenia-ratifies-lisbon-treaty.html Slovenië ratificeert Verdrag van Lissabon]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{SK}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 10 april 2008 || align="right" | [[Nationale Raad van de Slowaakse Republiek|Nationale Raad]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 103
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 5
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 1
| 24 juni 2008
!<ref>[http://www.sme.sk/c/3821554/Lisabonsku-zmluvu-schvalili-vdaka-SMK.html Verdrag van Lissabon geratificeerd dankzij oppositiepartij]</ref>
|-
| rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{ES}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 15 juli || align="right" | [[Congreso de los Diputados|Congres van Afgevaardigden]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 322
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 6
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 2 || rowspan="2" | 8 oktober 2008
!
|-
| 15 juli 2008 || align="right" | [[Senaat (Spanje)|Senaat]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 232
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 6
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 2
!
|-
|rowspan="2" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{CZ}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 18 februari 2009 || align="right" | [[Kamer van Afgevaardigden (Tsjechië)|Kamer van Afgevaardigden]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 125
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 61
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 14 || rowspan="2" |
!<ref>[https://web.archive.org/web/20090227034048/http://www.nrc.nl/europa/article2156077.ece/Parlement_Tsjechie_steunt_EU-verdrag Kamer van Afgevaardigden in Tsjechië stemt in met Verdrag van Lissabon.]</ref>
|-
| 6 mei 2009 || align="right" | [[Senaat (Tsjechië)|Senaat]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 54
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 20
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 7
!<ref>[https://web.archive.org/web/20090509094343/http://www.nrc.nl/europa/article2234267.ece/Tsjechie_akkoord_met_hervorming_Europese_Unie Senaat in Tsjechië stemt in met Verdrag van Lissabon.]</ref>
|-
| rowspan="3" bgcolor="#F0F0F0" | '''{{GB}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]]<br />inclusief '''{{GI}}''' || 11 maart 2008 ||align="right" | [[House of Commons]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 346
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 206
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 81
| rowspan="3" | 16 juli 2008
!<ref name="House of Commons abstentions">In het [[House of Commons]] is het onthouden van stemmen niet toegestaan. 81 Parlementariërs kwamen niet opdagen om dit verbod te omzeilen.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/7290871.stm EU treaty bill clears the Commons]</ref>
|-
| 18 juni 2008 || align="right" | [[Hogerhuis (Verenigd Koninkrijk)|House of Lords]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border:2px solid #3CD530" colspan="3" | [[Hogerhuis (Verenigd Koninkrijk)#Procedure|Content]]
!<ref>{{Citeer web|url=http://services.parliament.uk/bills/2007-08/europeanunionamendment.html |title=Bills and Legislation - European Union (Amendment) Bill |publisher=Services.parliament.uk |date= |accessdate=2008-09-16}}</ref>
|-
| onbekend || align="right" | [[Parlement van Gibraltar]] || align="center"; | || align="center" | || align="center" |
!<ref>Gibraltar is een Brits overzees gebied. Het maakt deel uit van de Europese Unie, behoudens enkele uitzonderingsmaatregelen. Ratificatie door het parlement van Gibraltar is niet vereist voor de inwerkingtreding van het Verdrag, maar wel om de bepalingen ervan te laten gelden in Gibraltar.</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{SE}}''' [[Bestand:yes check.svg|15px]] || 20 november 2008 || align="right" | [[Rijksdag (Zweden)|Rijksdag]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 243
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 39
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 13
| 10 december 2008
!<ref>[http://vorige.nrc.nl/nieuwsthema/europees_verdrag/article2069233.ece/Zweden_stemt_in_met_EU-verdrag Zweden stemt in met EU verdrag]</ref>
|-
| bgcolor="#F0F0F0" | '''{{EU}}''' || 20 februari 2008 || align="right" | [[Europees Parlement]]
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-left:2px solid #3CD530; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 525
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #56EB4A; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 115
| style="background:#56EB4A; text-align:center; border-right:2px solid #3CD530; border-top:2px solid #3CD530; border-bottom:2px solid #3CD530;" | 29
| niet van toepassing
!<ref>De Europese Unie ''an sich'' is geen verdragspartij, waardoor de stemming in het Europees Parlement officieel gezien geen ratificatie inhoudt.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090318175402/http://www.eubusiness.com/news-eu/1203509820.92/ European Parliament approve EU's Lisbon Treaty]</ref>
|}

== Structuur ==
Het Verdrag van Lissabon omvat een aantal amendementen op de verdragen van [[Verdrag van Rome (1957)|Rome]] ([[EG-Verdrag]]) en [[Verdrag betreffende de Europese Unie|Maastricht]] ([[EU-Verdrag]]) uit respectievelijk 1957 en 1992. Het EG-Verdrag zal vanaf de inwerkingtreding van het Hervormingsverdrag bekendstaan als het [[Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie]], kortweg [[Werkingsverdrag]].
Het Verdrag van Lissabon bestaat uitsluitend uit kruisverwijzingen, en is niet bedoeld om als opzichzelfstaande tekst geraadpleegd te worden. Dit in tegenstelling tot de [[Europese Grondwet]], die in zijn geheel de voorgaande [[verdragen van de Europese Unie]] zou hebben vervangen.

Het Hervormingsverdrag bevat 271 pagina’s. Ruwweg de helft hiervan bevatten de daadwerkelijke amendementen, de overige helft bestaat uit de slotbepalingen, protocollen en de slotakte.

== Inhoud ==
=== Instellingen van de Unie ===
In afwachting van de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon telt de Europese Unie vijf officiële instellingen: de [[Europese Commissie]], de [[Raad van de Europese Unie]], het [[Europees Parlement]], het [[Europees Hof van Justitie|Hof van Justitie]] en de [[Europese Rekenkamer|Rekenkamer]]. Het Verdrag voegt de [[Europese Raad]], waarin regeringsleiders zetelen, en de [[Europese Centrale Bank]] aan deze lijst toe.

==== Europese Commissie ====
Volgens het oorspronkelijke verdrag zou het aantal [[Eurocommissaris]]sen van 27 teruggebracht worden naar 18, om de Commissie efficiënter te kunnen laten werken. Niet langer zou dus iedere lidstaat een eigen Commissaris voordragen. De onderhandelingen met Ierland na het eerste Ierse referendum hebben er echter toe geleid dat elke lidstaat zijn commissaris mag behouden en daardoor blijft het aantal commissarissen ook na de invoering van het Verdrag van Lissabon 27. De nieuwe [[Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid]] wordt automatisch vicevoorzitter van de Commissie.

===== Hoge Vertegenwoordiger =====
Het ambt van Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid wordt samengevoegd met de post van [[Eurocommissaris]] voor [[GBVB|Buitenlandse Betrekkingen]]. De nieuwe Hoge Vertegenwoordiger zal de [[Raad van de Europese Unie]] voorzitten wanneer de nationale [[Ministerie van Buitenlandse Zaken|Ministers]] van [[Buitenlandse zaken|Buitenlandse Zaken]] erin zetelen, en is tegelijkertijd vicevoorzitter van de [[Europese Commissie]], hoofd van het [[Europees Defensieagentschap]] en secretaris-generaal van de [[Raad van de Europese Unie]]. De Hoge Vertegenwoordiger wordt in zijn/haar werk bijgestaan door de [[Europese dienst voor extern optreden]].

Nadat enkele lidstaten zich hadden uitgesproken tegen een dergelijke Europese topfunctie, die hun nationaal buitenlands beleid zou kunnen verzwakken, werd aan het mandaat van de [[intergouvernementele conferentie]] een verklaring toegevoegd die aangaf dat de Hoge Vertegenwoordiger op geen enkele manier de soevereiniteit van de lidstaten mag ondermijnen.<ref>[http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/ec/94932.pdf "Conclusions of the Presidency of the Council"], ''Raad van de Europese Unie''.</ref>

==== Raad van de Europese Unie ====
De procedurele vergaderingen van dit orgaan, inclusief het stemmen der lidstaten, wordt openbaar gemaakt en per televisie uitgezonden. Daarnaast wordt het huidige rotatiesysteem van het voorzitterschap, waarbij iedere lidstaat 6 maanden aan het hoofd van de Raad staat, vervangen door een systeem waarbij 3 lidstaten het voorzitterschap gedurende anderhalf jaar op zich nemen om de continuïteit te waarborgen.

Het stemmen per [[gekwalificeerde meerderheid]] wordt de standaardprocedure. Beslissingen op de gebieden van [[buitenlandse zaken|externe betrekkingen]], belastingen en [[Defensie (landsverdediging)|defensie]] moeten nog steeds unaniem genomen worden. Een gekwalificeerde meerderheid wordt bereikt wanneer een meerderheid der lidstaten (55%), die samen ten minste 65% van alle inwoners van de Unie omvatten, instemmen met een voorstel. Beslissingen die worden genomen op voorstel van de [[Raad van de Europese Unie]] in plaats van de [[Europese Commissie]] vereisen dat 72% van alle lidstaten ermee instemt. Om wetgeving te blokkeren moeten minstens 4 landen tegenstemmen. Deze nieuwe procedures worden op verzoek van Polen pas in november [[2014]] van kracht.

==== Europees Parlement ====
De wetgevende macht van het [[Europees Parlement]] wordt onder het Hervormingsverdrag versterkt, door uitbreiding van de [[medebeslissingsprocedure]]. Deze procedure, waarbij het Parlement ontwerpwetgeving kan verwerpen, wordt de standaardprocedure binnen de Unie. Daarnaast moet het Parlement krachtens Lissabon zijn goedkeuring verlenen voor het gehele [[budget van de Europese Unie|budget]], in plaats van voor bepaalde domeinen zoals voorheen.

Het aantal [[Europarlementariër]]s wordt uitgebreid van 736 naar 750, plus de [[Lijst van voorzitters van het Europees Parlement|voorzitter]]. Het aantal Nederlandse parlementariërs wordt met één vermeerderd, van 25 naar 26 zetels.

==== Hof van Justitie ====
De naam van het Hof wordt veranderd van "Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen" naar [[Hof van Justitie van de Europese Unie]]. Een nieuwe noodprocedure wordt in het leven geroepen, die het Hof in staat stelt zaken waarbij een betrokkene in [[hechtenis]] zit sneller te behandelen.

Het [[GBVB|Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid]] blijft buiten de jurisdictie van het Hof, hoewel het wel zal mogen oordelen over aan derde landen opgelegde sancties. Daarnaast wordt de jurisdictie van het Hof uitgebreid naar zaken binnen de [[PJSS|binnenlandse en justitiële samenwerking]], wanneer het geen [[strafrecht|straf]]- of [[politie]]zaken betreft.

Het "Gerecht van Eerste Aanleg" wordt omgedoopt tot het [[Gerecht (Europese Unie)|Gerecht]].

==== Europese Centrale Bank ====
De [[Europese Centrale Bank]] wordt een officiële instelling van de Europese Unie. Daarnaast wordt de [[euro]] de officiële munteenheid van de Unie, hoewel dit noch de monetaire convergentie van de sinds 2004 toegetreden lidstaten, noch de uitzonderingsposities van [[Denemarken]] en [[Verenigd Koninkrijk|Groot-Brittannië]] beïnvloedt.

==== Europese Raad ====
De Europese Raad, waarin regeringsleiders en staatshoofden zetelen, wordt een van de zeven officiële instellingen van de Unie, waardoor de bijeenkomsten juridisch gescheiden worden van de [[Raad van de Europese Unie]], waarin nationale ministers zetelen.

De nieuwe [[voorzitter van de Europese Raad]] zal verkozen worden door de leden van de Europese Raad voor een termijn van 30 maanden, ter vervanging van het huidige rotatiesysteem waarbij iedere 6 maanden een lidstaat het voorzitterschap op zich neemt. De verkiezing van de voorzitter vereist een [[gekwalificeerde meerderheid]] van leden van de Europese Raad, maar in tegenstelling tot bij de benoeming van de voorzitter van de [[Europese Commissie]] is instemming van het [[Europees Parlement]] niet vereist.

Het ambt is grotendeels administratief en coördinerend van aard. De voorzitter licht het [[Europees Parlement]] in na afloop van vergaderingen van de [[Europese Raad]], en fungeert als contactpunt voor landen buiten de Unie.

=== Pijlerstructuur ===
Het Verdrag van Lissabon schaft de [[pijlerstructuur van de Europese Unie]] af, door de drie oude pijlers samen te voegen tot één [[rechtspersoon]] genaamd de "Europese Unie". Enkel de Europese atoomgemeenschap, [[Euratom]], blijft buiten deze nieuwe structuur.

{{Tabel tijdlijn Europese Unie}}

=== Nationale Parlementen ===
De rol van nationale [[parlement]]en wordt middels het Verdrag van Lissabon vergroot. De landelijke volksvertegenwoordigingen zullen een [[vetorecht]] krijgen op het gebied van [[PJSS|justitiële samenwerking]]. De periode waarin parlementen Europese wetsvoorstellen kunnen bestuderen alvorens bij de [[Europese Commissie]] een klacht in te dienen wegens schending van het [[subsidiariteitsbeginsel]] wordt verlengd van 6 naar 8 weken. Wanneer een substantiële minderheid van nationale parlementen aangeeft het voorstel van de Commissie niet te willen aanvaarden, moet de Commissie haar voorstel ofwel intrekken, of een met redenen omkleed advies uitbrengen waarin zij haar voorstel verdedigt.

=== Uitbreiding en uittreding ===
[[Bestand:Further European Union Enlargement.svg|thumb|150px|
{{legenda|#3F48CC|Europese Unie}}
{{legenda|#00BFFF|Kandidaat-lidstaat}}
{{legenda|#86FDF1|Erkend door de EU als mogelijke kandidaat-lidstaat die hiertoe een verzoek heeft ingediend}}
{{legenda|#FFF200|Erkend door de EU als mogelijke kandidaat-lidstaat die hiertoe nog geen verzoek heeft ingediend}}
{{legenda|#48cc3f|Debat over toetreding}}]]
{{Zie ook|Hoofdartikel: [[Uitbreiding van de Europese Unie]]}}
Ondanks aandringen van de voormalig [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se minister-president [[Jan Peter Balkenende]] zijn de [[Kopenhagen Criteria]] voor kandidaat-lidstaten niet opgenomen in het Verdrag van Lissabon, omdat dit het theoretisch gezien mogelijk zou maken dat het [[Hof van Justitie van de Europese Unie|Hof van Justitie]] lidmaatschapsverzoeken kon honoreren of afwijzen aan de wettelijk vastgelegde criteria. Wel kan op Nederlands verzoek de officiële status van de overzeese gebieden van Frankrijk, Nederland en Denemarken gemakkelijker veranderd worden (van [[ultraperifere regio]] naar [[Landen en gebieden overzee|overzees gebied]] of vice versa). In afwachting van de inwerkingtreding van het Verdrag is dat alleen mogelijk door een omslachtige verdragswijzigingsprocedure.

Het Verdrag van Lissabon introduceert ook voor het eerst in de geschiedenis van de Unie een uittredingsclausule in het Verdrag betreffende de Europese Unie, voor het geval een lidstaat haar lidmaatschap van de Unie wil opzeggen. In 1985 scheidde het [[Denemarken|Deense]] [[Groenland]] zich af, in 2016 gaf het Verenigd Koninkrijk te kennen dat het wil uittreden. De procedure bij die laatste kreeg de naam ''[[brexit]]''.

=== Beleidsgebieden ===
De bevoegdheden van de Europese Unie ten opzichte van de lidstaten zijn in het Verdrag van Lissabon expliciet vastgelegd.
{{Tabel bevoegdheden Europese Unie}}

== Handvest van grondrechten ==
Hoewel het [[Handvest van grondrechten van de Europese Unie]] niet langer integraal is opgenomen in het Verdrag, verkrijgt het dankzij een directe verwijzing toch rechtskracht via het nieuwe artikel 6 van het [[Verdrag betreffende de Europese Unie]]. Het 54 pagina’s tellende handvest bevat een opsomming van alle politieke, economische en sociale [[grondrechten]] die aan de burgers van de Europese Unie gegarandeerd moeten worden. Het document is grotendeels gebaseerd op de [[Universele Verklaring van de Rechten van de Mens]] van de [[Verenigde Naties]] en de [[Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens]] van de [[Raad van Europa]].{{Bron?|Waaruit blijkt dat het Handvest ook gebaseerd is op de, voor de praktijk onbelangrijke, UVRM?|2015|01|10}} Een protocol gehecht aan het Verdrag van Lissabon stelt dat de in het handvest genoemde rechten in het Verenigd Koninkrijk en Polen niet voor de rechter kunnen worden afgedwongen, voor zover deze rechten niet in het reeds geldend nationaal recht verankerd zijn.<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2007:306:0156:0157:NL:PDF Protocol betreffende de toepassing van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie op Polen en het Verenigd Koninkrijk]</ref>

== Wijziging van 16 december 2010 ==
Op 16 december 2010 tijdens de Europese top te [[Brussel (stad)|Brussel]] bij de beëindiging van het Belgisch voorzitterschap, hebben de lidstaten van de [[Europese Unie]] een akkoord bereikt over de wijziging aan het Verdrag van Lissabon om een permanent stabiliseringsmechanisme voor de eurozone op te richten. Aan artikel 136 van het verdrag werden de twee volgende zinnen toegevoegd: ''De lidstaten waarvan de munteenheid de [[euro]] is, kunnen een stabiliteitsmechanisme ([[Europees Stabiliteitsmechanisme]]) oprichten dat geactiveerd wordt wanneer dat ''onontbeerlijk'' is om de stabiliteit van de gehele eurozone te vrijwaren. Het toekennen van ''alle vereiste financiële hulp'' onder het nieuwe mechanisme zal aan strikte voorwaarden onderworpen worden.''<br />
[[Bondskanselier (Duitsland)|Bondskanselier]] [[Angela Merkel]] slaagde erin om in het verdrag te laten opnemen dat een land slechts steun kan krijgen als het absoluut noodzakelijk of ''onontbeerlijk'' is. Het gericht aangegane engagement werd verduidelijkt met de woorden ''alle vereiste financiële hulp''.<ref>[http://www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1196821/2010/12/17/Permanent-noodfonds-voor-Europese-Unie-komt-er.dhtml Permanent noodfonds voor Europese Unie komt er]</ref>

== Externe links ==
* [http://europa.eu/european-union/index_nl Verdrag van Lissabon op Europa.eu, met informatie en de tekst van het verdrag]
** [http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/st06655-re01.nl08.pdf ... of klik hier om direct naar de geconsolideerde tekst te gaan]
{{Commonscat|Treaty of Lisbon}}
{{Wikisource-nl|Verdrag van Lissabon}}
{{Appendix}}
{{Navigatie verdragen Europese Unie}}
{{stek}}

[[Categorie:Verdrag van de Europese Unie|Lissabon]]
[[Categorie:Geschiedenis van Lissabon]]
[[Categorie:Politiek in 2007]]
[[Categorie:Verdrag uit 2007|Lissabon]]