Brontekst bekijken van Keulen (stad)

{{Infobox Duitse plaats plus
| Name                 = Keulen
| altnaam              = Köln
| Art                  = Stad
| Wappen               = DEU Koeln COA.svg
| lat_deg              = 50
| lat_min              = 56
| lat_sec              = 32
| lon_deg              = 6
| lon_min              = 57
| lon_sec              = 28
| Lageplan             = North rhine w K.svg
| Lageplanbeschreibung = Köln in Nordrhein-Westfalen
| Bundesland           = Noordrijn-Westfalen
| Regierungsbezirk     = Keulen
| Kreis                = 
| Höhe                 = 53
| Fläche               = 405.17
| Einwohner            = 1.060.582
| Stand                = 2015-12-31
| PLZ                  = 50667–51149
| PLZ-alt              = 5000
| Vorwahl              = 0221, <br> 02203 <small>(Porz zonder Poll)</small>, <br> 02232 <small>(Meschenich)</small>, <br> 02233 <small>(Hochkirchen, Rondorf)</small>, <br> 02234 <small>(Lövenich, Weiden, Marsdorf)</small>, <br> 02236 <small>(Godorf, Hahnwald, Immendorf, Gewerbegebiet Rodenkirchen, Sürth, Weiß)</small>
| Kfz                  = K
| Gemeindeschlüssel    = 05 3 15 000
| NUTS                 = DEA23
| LOCODE               = DE CGN
| Gliederung           = 9 [[Stadtbezirk]]en met 86 [[Ortsteil|stadsdelen]]
| Adresse              = Rathausplatz 2 <br> 50667 Köln
| Website              = [http://www.stadt-koeln.de/ stadt-koeln.de]
| Bürgermeister        = Henriette Reker<ref>{{de}} Stadt Köln. [http://www.stadt-koeln.de/politik-und-verwaltung/presse/oberbuergermeisterin-henriette-reker-hat-amt-angenommen Oberbürgermeisterin Henriette Reker hat Amt angenommen], 22 oktober 2015.</ref>
| Bürgermeistertitel   = [[Liste der Oberbürgermeister der Stadt Köln|Oberbürgermeister]]
| Partei               = partijloos
}}

'''Keulen''' ([[Duits]]: ''Köln'', [[Ripuarisch]]: ''Kölle'') is een [[stadsdistrict]] (''kreisfreie Stadt'') en [[metropool (stad)|metropool]] in [[Duitsland]], in de deelstaat [[Noordrijn-Westfalen]], gelegen aan de [[Rijn]], ten noorden van [[Bonn]] en ten zuiden van [[Neuss]] en [[Düsseldorf]]. Keulen is met 1.060.582 inwoners de [[Lijst van grote Duitse steden|vierde stad van Duitsland]] en de grootste van Noordrijn-Westfalen. In de agglomeratie wonen ongeveer 2.500.000 mensen. Keulen is de hoofdstad van het [[Regierungsbezirk Keulen]] en de officieuze hoofdstad van het [[Rijnland (Duitsland)|Rijnland]].

De geschiedenis van de stad gaat meer dan 2000 jaar terug. Keulen speelde vanaf de [[middeleeuwen]] een belangrijke rol in kerk en politiek. Vroeger was het onderdeel van keurvorstendom [[Keur-Keulen]].

De stad is beroemd om zijn rijke geschiedenis, het culturele en architecturale erfgoed en een aantal grote en internationale evenementen, zoals het [[carnaval]] en de [[handelsbeurs|handelsbeurzen]]. Keulen beschikt tevens over een [[Universiteit van Keulen|universiteit]], een van de oudste van Europa, en over een [[luchthaven Keulen-Bonn|luchthaven]], die het deelt met [[Bonn]].

== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|geschiedenis van Keulen}}
[[Bestand:Roman Cologne, reconstruction.JPG|left|thumb|Reconstructie van [[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]]]
Het huidige Keulen is door mensen bewoond sinds de [[Paleolithicum|oude steentijd]], vooral op het Rheinau-Eiland en in de huidige wijken ''Lindenthal'' en [[Keulen-Worringen|Woeringen]]. Ook [[Kelten]] hebben aan de Keulse linker Rijnoever geleefd. Tot enkele decennia voor Christus leefden in het gebied dat tegenwoordig Keulen is de [[Eburonen]]. Nadat [[Julius Caesar]] hen had verslagen, kregen de [[Ubiërs]] toestemming zich hier te vestigen. Zij stichtten in [[38 v.Chr.]] een nederzetting op een eilandje in de Rijn ''Oppidum Ubiorum''. De Romeinen vestigden hier tevens het hoofdbestuur en de gouverneurszetel van de ''[[Romeinse provincies|provincia]] [[Germania Inferior]]''. Ook was hier het hoofdkwartier van de Romeinse Rijnvloot. De nederzetting groeide uit tot een flinke stad. Ter ere van keizer [[Nero (keizer)|Nero]]'s in Keulen geboren moeder [[Iulia Agrippina minor|Agrippina]], de latere echtgenote van keizer [[Claudius I|Claudius]] werd de stad omgedoopt tot [[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]] (CCAA) en werd ze ommuurd.

Gedurende de [[Grote Volksverhuizing]] werd de stad bezet door de [[Franken (volk)|Franken]] die er ook een van hun belangrijkste bestuurscentra vestigden. Door alle invasies en onrust van de [[4e eeuw|4de]] tot en met [[6e eeuw]] liep de bevolking wel flink terug, maar Keulen bleef nog steeds een van de grootste steden ten noorden van de [[Alpen]].

Al in de vroege Middeleeuwen begon de stad weer te groeien omdat de ligging op het kruispunt van grote handelswegen en de Rijn belangrijk bleef. Ook de [[lijst van aartsbisschoppen van Keulen|bisschop van Keulen]] bleef steeds een belangrijke figuur op het politieke toneel van de Middeleeuwen en domineerde ook lange tijd het zuidelijke grensgebied van het huidige [[Nederland]]. Vanaf ongeveer 953 behield de bisschop van Keulen slechts het wereldlijk gezag over een smalle strook van 150&nbsp;km lang aan de linkeroever van de Rijn. Toch was dit voldoende om tot de voornaamste hoogwaardigheidsbekleders van het [[Heilige Roomse Rijk]] te horen, met name als [[keurvorst]] van het zogenaamde [[Keur-Keulen]].

In de [[slag bij Woeringen]] in 1288 vocht het contingent van de Keulse burgers aan de kant van de hertog van [[Hertogdom Brabant|Brabant]], de vijand van de bisschop. Dankzij de nederlaag van de bisschop kon de stad zich van diens heerschappij bevrijden en in feite een onafhankelijke stadstaat worden midden in de rest van het keurvorstendom, dat onder het gezag van de bisschop bleef. Die bisschop zou voortaan zijn zetel hebben te [[Bonn]]. Rond 1367 was Keulen met 40.000 inwoners de grootste stad van het Rijk. In 1475 bevestigde keizer [[Keizer Frederik III (1415-1493)|Frederik III]] officieel de status van Keulen als [[vrije rijksstad]], en dat zou ze ruim drie eeuwen blijven.

[[Bestand:Koeln 1945.jpg|thumb|Een verwoest Keulen in 1945]]
Tijdens de [[reformatie]] bleven zowel de stad als het omliggende bisdom [[katholieken|katholiek]]. Na de [[Vrede van Westfalen]] nam, naast de Beierse, ook de Franse invloed in Keulen toe. Bij de [[vrede van Lunéville]] kwam Keulen met de hele linker-Rijnoever bij de [[Franse Republiek]].

Bij het [[Congres van Wenen]] na de val van Napoleon werd Keulen Pruisisch, maar het Franse recht bleef gelden. In de [[Nieuwe Tijd]] verminderde de invloed van Keulen buiten het [[Rijnland (Duitsland)|Rijnland]] maar bleef de stad toch verreweg economisch, [[cultuur|cultureel]] en staatsrechtelijk de belangrijkste stad tot aan de [[Industriële revolutie]].

Het centrum van Keulen werd in de [[Tweede Wereldoorlog]] zwaar gebombardeerd. Nadat de verwoestingen van de oorlog hersteld waren, groeide de stad weer snel uit tot zijn aloude positie van een van de belangrijkste steden van Duitsland.

== Geografie ==
=== Topografie ===
Keulen ligt in de deelstaat [[Noordrijn-Westfalen]], op ongeveer 85 kilometer van de grens met Nederland. Het is met ruim 1 miljoen inwoners weliswaar de grootste stad in zijn deelstaat, maar niet de hoofdstad, dat is namelijk [[Düsseldorf]]. Keulen ligt aan de [[Rijn]], die een belangrijke functie vervult voor de stad en heeft bijgedragen aan de groei. De stad heeft een belangrijke binnenhaven aan de Rijn.

Keulen strekt zich uit over een oppervlak van 405,15&nbsp;km², waarvan 230,25&nbsp;km² links van de Rijn en 174,87&nbsp;km² rechts van de Rijn. Daarmee is het in oppervlakte de op vier na grootste stad van Duitsland. Het hoogste punt ligt op 118,04 meter in het natuurgebied Königsfrost, terwijl het laagste punt in de [[Köln-Worringen|Worringer Bruch]] (een oude Rijnarm) met een hoogte van 37,5 meter boven zeeniveau duidelijk onder het Keulse Rijnpeil ligt.

{{Panorama|Panorama_cologne_20050114.jpg|1500px|Panoramisch zicht op de Rijn bij Keulen vanaf de Deutzer Brücke. Geheel links in de verte de tv-toren, dan de kerk ''Groß St. Martin'' en de Dom, het blauwe dak van het musicalgebouw, de brug [[Hohenzollernbrücke]], aan de andere kant van de Rijn de toren van de ''Messe'', en uiterst rechts een omstreden kantoortoren (toen nog in bouw).}}

=== Geologie ===
Keulen ligt grotendeels in de lagere [[rivierterras]]sen van de [[Rijn]], die als brede trappen vanuit de rivier oplopen.

De ondergrond is voor het grotendeels in het [[Tertiair]] en gedeeltelijk in het [[Kwartair]] ontstaan en bestaat uit verschillende lagen [[alluviaal|riviersediment]]. Een uitzondering vormt het uiterste oosten van de stad, dat reeds aan de voet van het [[Rijnlands leisteenplateau]] ligt.

Door de grote oppervlakte die Keulen bestrijkt zijn er verschillen in de bodemgesteldheid en [[microklimaat|microklimaten]] aanwezig. Dankzij de Rijn en [[löss]]gebieden in het oosten is de bodem in het gebied over het algemeen erg vruchtbaar. Er liggen [[Heide (vegetatie)|heide]]- en [[bos (vegetatie)|bosgebieden]] in het oosten van het stadsgebied, waar het [[Bergisches Land]] begint.

=== Stadtbezirken en -teilen ===
De stad Keulen heeft 86 [[Ortsteil|stadsdelen]] verdeeld over 9 [[Stadtbezirk]]en:

{| class="toccolours" style="margin:0 auto; backgrond:none;"
| style="padding-right:1em;" |
; Innenstadt (Stadtbezirk 1)
: Altstadt-Nord, Altstadt-Süd, Neustadt-Nord, Neustadt-Süd, [[Köln-Deutz|Deutz]]
; Rodenkirchen (Stadtbezirk 2)
: Bayenthal, Godorf, Hahnwald, Immendorf, Marienburg, Meschenich, Raderberg, Raderthal, Rodenkirchen, Rondorf, Sürth, Weiß, Zollstock
; Lindenthal (Stadtbezirk 3)
: Braunsfeld, Junkersdorf, Klettenberg, Lindenthal, Lövenich, Müngersdorf, Sülz, Weiden, Widdersdorf
; Ehrenfeld (Stadtbezirk 4)
: Bickendorf, Bocklemünd/Mengenich, Ehrenfeld, Neuehrenfeld, Ossendorf, Vogelsang
; Nippes (Stadtbezirk 5)
: Bilderstöckchen, Longerich, Mauenheim, Niehl, Nippes, Riehl, Weidenpesch
| [[Bestand:Koeln bezirke1.png|300px]]
|
; Chorweiler (Stadtbezirk 6)
: Blumenberg, Chorweiler, Esch/Auweiler, Fühlingen, Heimersdorf, Lindweiler, Merkenich, Pesch, Roggendorf/Thenhoven, Seeberg, Volkhoven/Weiler, [[Köln-Worringen|Worringen]]
; Porz (Stadtbezirk 7)
: Eil, Elsdorf, Ensen, Finkenberg, Gremberghoven, Grengel, Langel, Libur, Lind, Poll, Porz, Urbach, Wahn, Wahnheide, Westhoven, Zündorf
; Kalk (Stadtbezirk 8)
: Brück, Höhenberg, Humboldt/Gremberg, Kalk, Merheim, Neubrück, Ostheim, Rath/Heumar, Vingst
; Mülheim (Stadtbezirk 9)
: Buchforst, Buchheim, Dellbrück, [[Köln-Dünnwald|Dünnwald]], Flittard, Höhenhaus, Holweide, Mülheim, Stammheim
|}

=== Klimaat ===
{{Tabel weergemiddelden
| locatie = Keulen
| bron = Weatherchannel<ref>{{en}} [[Wereld Meteorologische Organisatie]]. [http://worldweather.wmo.int/016/c00056.htm Koeln].</ref>
<!-- gemiddelde minima en maxima -->
| jan_gem_min= -0.7 | jan_gem_max= 5.2
| feb_gem_min= -0.9 | feb_gem_max= 6.6
| mrt_gem_min= 1.7 | mrt_gem_max= 10.5
| apr_gem_min= 3.6 | apr_gem_max= 14.2
| mei_gem_min= 7.7 | mei_gem_max= 19.0
| jun_gem_min= 10.7 | jun_gem_max= 21.3
| jul_gem_min= 12.8 | jul_gem_max= 23.7
| aug_gem_min= 12.3 | aug_gem_max= 23.7
| sep_gem_min= 9.6 | sep_gem_max= 19.6
| okt_gem_min= 6.2 | okt_gem_max= 14.6
| nov_gem_min= 2.5 | nov_gem_max= 9.0
| dec_gem_min= 0.6 | dec_gem_max= 6.2
| jaar_gem_min= 5.5| jaar_gem_max= 14.5
<!-- neerslag-->
| jan_gem_ns=60.4
| feb_gem_ns=46.6
| mrt_gem_ns=62.5
| apr_gem_ns=50.5
| mei_gem_ns=72.4
| jun_gem_ns=87.6
| jul_gem_ns=86.0
| aug_gem_ns=65.3
| sep_gem_ns=69.3
| okt_gem_ns=61.7
| nov_gem_ns=63.2
| dec_gem_ns=70.7
| jaar_gem_ns=796
}}

== Demografie ==
Keulen is de op drie na grootste stad in Duitsland in inwonertal na [[Berlijn]], [[Hamburg]] en [[München]]. Officieel had Keulen 1.027.504 inwoners op 31 december 2010.<ref name="inwonertal">[https://web.archive.org/web/20110816064924/http://www.stadt-koeln.de/mediaasset/content/pdf15/koeln_in_zahlen_-_einwohner_2011.pdf Der Oberbürgermeister Stadt Köln Bevölkerung 2010]</ref><ref>[http://www.stadt-koeln.de/1/zahlen-statistik/strukturdaten/ Strukturdaten Stadt Köln Statistische Dienst Keulen]</ref> In 2011 vond een nieuwe volkstelling (Zensus 2011) plaats. Eind 2015 was het aantal inwoners gestegen tot 1.060.582.
Keulen is echter ook het centrum van een stedelijk gebied - met daarin onder andere de aangrenzende steden [[Bonn]], [[Hürth]], [[Leverkusen]] en [[Bergisch Gladbach]] - met meer dan 2 miljoen inwoners.

De gemiddelde leeftijd in Keulen is 42 jaar, en met 51% zijn de vrouwen licht in de meerderheid. Een kwart van de Keulse inwoners is tussen de 18 en 35 jaar, terwijl 18% 65 jaar of ouder is. In 2010 waren van alle inwoners 40% ook werkelijk in Keulen geboren. In 2010 zagen 9682 nieuwe Keulenaren het levenslicht, waarbij de populairste namen "Maximilian" en "Marie" waren. In hetzelfde jaar stierven er 9033 mensen. De gemiddelde leeftijd op moment van overlijden was 76,5 jaar.
Van de bevolking is 33% naar Keulen gemigreerd en 17% niet van Duitse afkomst. Deze laatste groep is samengesteld uit 181 verschillende nationaliteiten. De grootste allochtone groep wordt gevormd door Turken (5,94%); van deze groep is een derde oorspronkelijk in Keulen geboren. Verder is 5,56% afkomstig uit een land dat behoort tot de Europese Unie.<ref name="stadt-koeln.de">{{de}} Stadt Köln. [http://www.stadt-koeln.de/mediaasset/content/pdf15/statistisches_jahrbuch_k__ln_2010.pdf Stadt Köln Statistisches Jahrbuch Köln 2010]. Kölner Statistische Nachrichten – 5/2010,  88e jaargang.</ref>

=== Ontwikkeling van het inwonertal ===
In de eerste eeuw na Christus werd ''[[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]'' al door circa 30.000 mensen bewoond. Onder meer door plunderingen en bezettingen door [[Franken (volk)|Franken]] en andere [[Germanen|Germaanse volkeren]] liep het inwonertal daarna terug naar ongeveer 15.000, om in de [[hoge middeleeuwen]] opnieuw de grens van 30.000 inwoners te bereiken en door te groeien naar 40.000 inwoners.

Toen de [[industrialisatie]] in de negentiende eeuw inzette, kreeg Keulen, dat tot dan toe maar gestaag was gegroeid, te maken met een grote bevolkingsgroei. Had de stad in 1807 nog 40.000 inwoners, in 1852 werd al de mijlpaal van 100.000 inwoners bereikt, waarmee Keulen de vijfde ''Großstadt'' in Duitsland werd.

Ook daarna groeide Keulen verder uit, mede door annexaties van omliggende plaatsen als [[Köln-Worringen|Worringen]] en [[Köln-Kalk|Kalk]]. In 1937 bereikte de stad een voorlopig hoogtepunt van ruim 772.000. Door de [[Tweede Wereldoorlog]] kromp de stad naar het niveau uit het begin van de twintigste eeuw: in 1945 waren er nog 'slechts' 453.000 inwoners. Na de oorlog groeide de stad weer verder: in 1959 was het inwonertal uit 1939 alweer overschreden en in de jaren 70 bereikte Keulen zelfs de status van [[miljoenenstad]]: als gevolg van het bijvoegen van Köln-Gesetzes werd op 1 januari 1975 het aantal van 1 miljoen inwoners bereikt.

Onder meer doordat Keulen de stad [[Wesseling]] in 1976 weer af moest staan daalde het inwonertal weer onder de grens. Na enkele schommelingen heeft het inwonertal heden ten dage opnieuw het miljoen overschreden. Prognoses geven echter aan dat de groei van het aantal inwoners gematigd is. Zo wordt voor 2020 een inwonertal van 1.032.000 verwacht, waarna tussen 2020 en 2025 het aantal (opnieuw) stabiel zal blijven of licht tot 1.031.800 zal terugvallen. Tot 2035 voorspelt men ook een stabiele inwonersontwikkeling, waarbij de prognose op 1.029.700 uitkomt.<ref>{{de}} Stadt Köln. [http://www.stadt-koeln.de/1/zahlen-statistik/03068/ Zahlen und Statistik].</ref>

=== Religie ===
Historisch kan Keulen als een [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholieke]] stad worden aangemerkt. Het aartsbisdom Keulen bestaat reeds sinds 313. In het moderne Keulen worden echter, naast het katholicisme, ook vele andere religies beleden.

Gegevens uit 2009 laten zien dat van de Keulse bevolking circa 39,1% katholiek is, 16,9% protestant en 44% belijdt een andere religie/ wereldbeschouwing of is niet-religieus.<ref name="stadt-koeln.de"/> Onder deze andere religies zijn de islam, het jodendom, orthodox christenen, hindoeïsme en boeddhisme in Keulen vertegenwoordigd.

In 2005 vonden de [[20 (getal)|XXe]] rooms-katholieke [[Wereldjongerendagen]] plaats in Keulen. In datzelfde jaar bezocht ook [[Paus Benedictus XVI|paus Benedictus]] de stad om daarbij tevens als eerste paus een synagoge in Duitsland te betreden.

==== Christendom ====
[[Bestand:Trinitatiskirche Koeln2007.jpg|thumb|De protestantse ''Trinitatiskirche'']]

Sinds het jaar 313 is Keulen een bisdom, volgens de legende was de eerste bisschop de [[heilig]]e [[Maternus (heilige)|Maternus]]. De voormalige [[Romeinse godsdienst|Romeinse hoofdtempel]] van Keulen werd als eerste kerkgebouw gebruikt waarvan nog archeologische resten onder de huidige [[Kathedraal|dom]] getuigen. De eerste dom van Keulen dateert uit 870. In 1164 kwamen door de [[Derde Kruistocht]] de lichamen van de [[Driekoningen|drie koningen]] of de drie [[wijzen uit het oosten]] in Keulen terecht. Om de [[Relikwieën van de Drie Koningen]] een waardig huis te bieden werd in 1248 met de bouw van de “nieuwe” [[dom van Keulen]] begonnen. Tegenwoordig staan er in Keulen nog bijna honderd katholieke kerken, waarvan twaalf [[romaanse architectuur|romaans]] en vier [[Gotiek (bouwkunst)|gotisch]]. Het [[Aartsbisdom Keulen]] is nog steeds het rijkste bisdom ter wereld. Dit komt vooral door de in Duitsland verplichte ''[[Tiende#Tienden elders|Kirchensteuer]]'' die iedere officieel ingeschreven katholiek moet betalen aan zijn bisdom. Keulen is thuishaven voor de [[heilig]]en [[Caspar (heilige)|Caspar]], [[Melchior]], [[Balthasar (heilige)|Balthasar]], [[Maternus (heilige)|Maternus]], [[Severinus van Keulen]], [[Ursula van Keulen|Ursula]], [[Bruno van Keulen]], [[Kunibert van Keulen]], [[Albertus Magnus]] en [[Heribertus|Heribert van Keulen]] ([[Köln-Deutz|Deutz]]).

Ook het protestantisme is in Keulen vertegenwoordigd. In 1525 werd Adolf Clarenbach als [[ketter]] verbrand. En toch waren er in 1580 veel protestantse gemeenten. Naast Duitstalige waren er ook Nederlandstalige en Franstalige gemeenten. Deze waren aan de rechter Rijnoever te vinden (vooral in de wijk Mülheim), terwijl de linker Rijnoever (de eigenlijke kant van Keulen) katholiek bleef. Pas in 1794, na de Franse bezetting, werden de protestanten in Keulen echt een belangrijk onderdeel van de Keulse stadscultuur.

Sinds de [[val van het communisme in Oost-Europa]] in 1989 zijn steeds meer Russische en andere Oost-Europese immigranten naar Duitsland gekomen. Daarom heeft de orthodoxe kerk ruim 15 jaar geleden de romaanse kerk [[Sint-Pantaleonkerk (Keulen)|St. Pantaleon]] overgenomen. De orthodoxen hebben een bijzondere band met St. Pantaleon. Omdat [[Pantaleon (heilige)|Pantaleon]] een Griekse [[heilig]]e is; omdat deze in 860 gebouwde kerk op wens van de [[Byzantijnse Rijk|Byzantijnse]] [[prins]]es en latere [[keizer]]in [[Theophanu]], echtgenote van [[Keizer Otto II]] van het [[Heilige Roomse Rijk]], in 980 prachtig uitgebreid werd, en omdat Theophanu sinds haar dood in [[991]] te [[Nijmegen]] op haar eigen wens in een [[sarcofaag]] in St. Pantaleon rust.

In Keulen zijn verder gevestigd de [[Oudkatholieke Kerk]], de [[Apostolische Gemeinschaft]], het [[Apostelamt Jesu Christi]], de [[Armeens-Apostolische Kerk]], de [[Anglicanisme|Anglicaanse Kerk]], de [[baptisme|baptisten]], de [[Ethiopisch-orthodoxe Kerk]], de [[Methodisme|Evangelisch methodistische kerk]], de [[Evangelisch-Lutherse Kerk]], de Finse protestanten, de [[Vrije Evangelische Gemeenten|Vrije Evangelische Gemeente]], het [[Leger des Heils]], de [[Evangelische Broedergemeente|Herrnhütter Broedersgemeente]], de [[Hongaarse Gereformeerde Kerk]], de Japanse evangelische gemeente, [[Jehova's getuigen]], de Nieuw-Apostolische Kerk met 9 stadsgemeenten, de [[Nederlands Gereformeerde Kerken|Nederlands Gereformeerde Kerk]], de [[Oosters-orthodoxe Kerken in Oekraïne|Oekraïens-orthodoxe Kerk]], en velen anderen.

==== Jodendom ====
[[Bestand:Köln synagoge pano.jpg|left|thumb|Synagoge aan de Roonstraße]]
Sinds 321 is de Joodse gemeenschap Keulen de oudste “ten noorden der Alpen”.
In 1056 wordt voor de eerste keer schriftelijk een Joodse wijk in Keulen geconstateerd. In 1183 wees de toenmalige [[aartsbisschop]] de Keulse Joden een eigen gebied toe rond het huidige raadhuis waar zij in vrede konden leven. Dit gebied was uitsluitend voor Joden bedoeld en kon door poorten worden gesloten. In feite was dit dus het eerste [[getto]]. De [[mikwe]] uit deze tijd is nog steeds te zien onder een glazen piramide voor het Rathaus van Keulen. Echt "in vrede leven" konden Joden echter gedurende de hele middeleeuwen eigenlijk nauwelijks. Zo kregen zij de schuld van de pestepidemie van 1349 en werden daarom velen vermoord <ref>architectenweb. [http://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=29700 Keulen bouwt Joods museum], 24 augustus 2012.</ref>. In 1933 waren er 18.000 Joden in Keulen, maar deze werden in de nazitijd grotendeels verdreven. De [[synagoge]]n in de Glockengasse, Roonstraße, Mülheimer Freiheit en in Deutz werden tijdens de [[Kristallnacht]] 1938 in brand gestoken. Later werden rond 8000 Joden vermoord.

Tegenwoordig heeft de Joodse gemeenschap in Keulen weer meer dan 5000 leden. Zij heeft een [[Basisonderwijs (algemeen)|basisschool]], een aparte [[kleuterschool]], een [[Bibliotheek (algemeen)|bibliotheek]], een sportvereniging, meerdere [[kasjroet|koosjere]] restaurants, een jeugdcentrum, een bejaardentehuis en een representatieve [[synagoge]] op de historische locatie Roonstraße.

==== Islam ====
Ca. 12% van de huidige bevolking van Keulen is [[moslim]]. Dit komt vooral door Turkse immigranten (ca. 85.000) sinds de jaren 60 van de 20e eeuw. De belangrijkste Turks-islamitische organisaties van Duitsland zijn bijna allemaal in Keulen gevestigd. Er zijn tegenwoordig 45 [[moskee]]ën in Keulen, daarvan in de wijk Ehrenfeld een van de grootste in Duitsland. Op het ogenblik wordt er gewerkt aan de bouw van een moskee met twee 55 meter hoge [[minaret]]ten op dezelfde plaats.

Van 1996-2000 heeft een zelfbenoemde "[[Kalief]] van Keulen" internationale krantenkoppen gehaald. Deze "kalief", [[Metin Kaplan]], werd ook wel de [[Ruhollah Khomeini|Khomeini]] van Keulen genoemd. In 2001 werd de [[kalifaatstaat|"kalifaatstaat Keulen"]] verboden. Kaplan is inmiddels aan [[Turkije]] uitgeleverd en daar tot [[levenslange gevangenisstraf|levenslang]] veroordeeld.

=== Dialect ===
{{Zie hoofdartikel|Kölsch (dialect)}}
Veel Keulenaren spreken het plaatselijke dialect [[Kölsch (dialect)|Kölsch]], afgeleid van het [[Ripuarisch]]. Het Kölsch klinkt in Belgische en Nederlandse oren als een combinatie van [[Duits]] en [[Limburgs]]. Er bestaan woordenboeken Duits-Kölsch en Kölsch-Duits. Opvallend is dat in het Kölsch-Duits woordenboek geen letter "G" bestaat. Dit is omdat de Duitse "G"-klank in het Kölsch niet bestaat, die wordt namelijk een "J", "R" of "CH".

== Politiek en bestuur ==
In 1999 vond in Keulen de top van de [[Groep van Acht|G8]] plaats.

=== Gemeenteraad ===
Hieronder is de zetelverdeling in de gemeenteraad van Keulen sinds 1946 weergegeven:<ref>{{de}} [http://www.stadt-koeln.de/1/stadtrat/rat-seit-1946/ Rat seit 1946], Stadt Köln</ref>
{| class="wikitable"
! Datum
! [[Die Linke]]
! [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]]
! [[Bündnis 90/Die Grünen|Die Grünen]]
! [[Freie Demokratische Partei|FDP]]
! [[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]]
! [[Die Republikaner|REP]]
! [[Bürgerbewegung pro Köln|Pro Köln]]
! [[Kölner Bürger-Bündnis|KBB]]
! Onafhankelijk
! [[Kommunistische Partei Deutschlands|KPD]]
! Totaal
|- align="right"
| align="left" | 13 oktober 1946
| –
| 8
| –
| –
| 41
| –
| –
| –
| –
| 2
| 51
|- align="right"
| align="left" | 17 oktober 1948
| –
| 19
| –
| 3
| 17
| –
| –
| –
| –
| 5
| 44
|- align="right"
| align="left" | 9 november 1952
| –
| 26
| –
| 9
| 31
| –
| –
| –
| –
| –
| 66
|- align="right"
| align="left" | 28 oktober 1956
| –
| 32
| –
| 5
| 29
| –
| –
| –
| –
| –
| 66
|- align="right"
| align="left" | 19 maart 1961
| –
| 31
| –
| 5
| 30
| –
| –
| –
| –
| –
| 66
|- align="right"
| align="left" | 27 september 1964
| –
| 40
| –
| –
| 27
|
|
|
|
| –
| 67
|- align="right"
| align="left" | 9 november 1969
| –
| 37
| –
| 4
| 26
|
|
|
|
| –
| 67
|- align="right"
| align="left" | 4 mei 1975
| –
| 44
| –
| 7
| 40
| –
| –
| –
| –
| –
| 91
|- align="right"
| align="left" | 30 september 1979
| –
| 43
| –
| 6
| 42
| –
| –
| –
| –
| –
| 91
|- align="right"
| align="left" | 30 september 1984
| –
| 45
| 10
| –
| 36
| –
| –
| –
| –
| –
| 91
|- align="right"
| align="left" | 1 oktober 1989
| –
| 41
| 11
| 6
| 30
| 7
| –
| –
| –
| –
| 95
|- align="right"
| align="left" | 16 oktober 1994
| –
| 42
| 16
| –
| 33
| –
| –
| –
| –
| –
| 91
|- align="right"
| align="left" | 12 september 1999
| 2
| 29
| 15
| 4
| 43
| 1
|
| –
| –
| –
| 94
|- align="right"
| align="left" | 26 september 2004
| 3
| 28
| 15
| 7
| 29
| 1/0<ref name="pro">Door het overlopen van een raadslid van ''Die Republikaner'' naar ''Pro Köln'' tijdens de [[legislatuur]]periode hebben Die Republikaner geen raadsleden meer en Pro Köln 5 in plaats van 4.</ref>
| 4/5<ref name="pro"/>
| 2
| 1
| –
| 90
|- align="right"
| align="left" | 7 juli 2009
| 4
| 25
| 20
| 9
| 25
| -
| 5
| 1
| 1
| -
| 90
|}

=== Burgemeester ===
{{Zie hoofdartikel|Lijst van burgemeesters van Keulen}}
De huidige burgemeester van Keulen is [[Henriette Reker]]. Reker is partijloos en oefent het ambt sinds 15 december 2015 uit. Kort na haar verkiezing raakte ze zwaargewond als gevolg van messteken door Frank S., een tegenstander van het vluchtelingbeleid dat Rekers voor staat.

=== Stadswapen ===
[[Bestand:DEU Koeln COA.svg|thumb|100px|Wapen van Keulen]]
Het stadswapen van Keulen bestaat al enkele eeuwen, hoewel het wel enkele keren is veranderd. De kleuren rood en wit verwijzen naar het [[Hanze]]verbond. Keulen was een belangrijke Hanzestad en de Hanzevlag ligt dan ook voor een deel aan de basis van het stadswapen van Keulen. De drie kronen verwijzen naar de [[wijzen uit het oosten]] oftewel de Drie Koningen. De [[relikwieën van de Drie Koningen|relikwieën]] van deze drie koningen werden in de twaalfde eeuw aan de stad geschonken door [[Frederik I van Hohenstaufen|Frederik I]]. De elf zwarte druppels (ook geïnterpreteerd als vlammen of tranen) sieren het wapen al sinds de 16e eeuw. Ze verwijzen naar [[Ursula van Keulen]], die volgens een legende met een groep van elfduizend maagdelijke metgezellen op de terugreis was van een bedevaart naar Rome, toen de groep in handen viel van de Hunnen en werd vermoord.

Op een wapenschild staat vaak ook een tweekoppige adelaar afgebeeld met het stadswapen in zijn midden. Met zijn poten houdt de adelaar tevens een scepter en een zwaard vast. Deze variatie werd in de 19e eeuw ingevoerd door de [[Pruisen]], die na het terugtrekken van de Franse bezetting de macht over Keulen overnamen.

=== Stedenbanden ===
Keulen heeft [[partnerstad|jumelages]] met de volgende steden:
{| style="background:transparent"
| style="vertical-align:top" style="width:50%" |
* {{VK-VLAG}} [[Liverpool]], [[Engeland]], sinds 1952
* {{NL-VLAG}} [[Rotterdam (gemeente)|Rotterdam]], [[Nederland]], sinds 1958
* {{BE-VLAG}} [[Luik (stad)|Luik]], [[België (hoofdbetekenis)|België]], sinds 1958
* {{IT-VLAG}} [[Turijn (stad)|Turijn]], [[Italië]], sinds 1958
* {{FR-VLAG}} [[Rijsel]], [[Frankrijk]], sinds 1958
* {{JP-VLAG}} [[Kioto (stad)|Kioto]], [[Japan]], sinds 1963
* {{TN-VLAG}} [[Tunis]], [[Tunesië]], sinds 1964
* {{FI-VLAG}} [[Turku]], [[Finland]], sinds 1967
* {{DE-VLAG}} [[Neukölln (district)|Neukölln]], district van [[Berlijn]], sinds 1967
* {{LU-VLAG}} [[Esch-sur-Alzette]], [[Luxemburg (land)|Luxemburg]], sinds 1968
* {{RO-VLAG}} [[Cluj-Napoca]], [[Roemenië]], sinds 1976
* {{IL-VLAG}} [[Tel Aviv]], [[Israël]], sinds 1979
| style="vertical-align:top" style="width:50%" |
* {{ES-VLAG}} [[Barcelona (Spanje)|Barcelona]], [[Spanje]], sinds 1984
* {{CN-VLAG}} [[Peking]], [[Volksrepubliek China|China]], sinds 1987
* {{GR-VLAG}} [[Thessaloniki (stad)|Thessaloniki]], [[Griekenland]], sinds 1988
* {{IE-VLAG}} [[Cork (stad)|Cork]], [[Ierland (land)|Ierland]], sinds 1988
* {{NI-VLAG}} [[El Realejo|Corinto]], [[Nicaragua]], sinds 1988
* {{US-VLAG}} [[Indianapolis]], [[Verenigde Staten|VS]], sinds 1988
* {{RU-VLAG}} [[Wolgograd]], [[Rusland]], sinds 1988
* {{DE-VLAG}} [[Treptow-Köpenick]], district van [[Berlijn]], sinds 1990
* {{PL-VLAG}} [[Katowice]], [[Polen]], sinds 1991
* {{PS-VLAG}} [[Bethlehem]], [[Palestina (staat)|Palestina]], sinds 1996
* {{TR-VLAG}} [[Istanboel]], [[Turkije]], sinds 1997
|}

== Cultuur ==
=== Architectuur ===
==== Bezienswaardigheden ====
[[Bestand:CologneSkylineAtNight.jpg|thumb|Uitzicht over de Keulse binnenstad bij nacht]]
[[Bestand:Farina-Haus Köln (4213-15).jpg|thumb|Het [[Duftmuseum|Farina-Haus]], geboorteplaats van de [[eau de cologne]]]]
[[Bestand:Köln Südbrücke 01.jpg|thumb|Südbrücke]]
[[Bestand:Köln - Martinsviertel und Groß St. Martin.jpg|thumb|De Deutzer Brücke]]
[[Bestand:Hohenzollernbrücke Köln von oben.jpg|thumb|De [[Hohenzollernbrücke]]]]

Het centrum van Keulen werd bijna volledig verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, hierdoor is de huidige bebouwing grotendeels modern. In de wederopbouw werd de stijl van de jaren 50 gevolgd, waarbij wel de oude indeling, het stratenplan en de straatnamen onveranderd bleven. Als gevolg hiervan wordt het uiterlijk van de stad in het heden gekenmerkt door de eenvoudige en bescheiden stijl van de naoorlogse bebouwing, met hiertussen gebouwen van voor de oorlog die vanwege hun historische belang zijn gerestaureerd. Het bekendste gebouw, de [[Dom van Keulen]], werd tijdens de oorlog weliswaar veertien keer geraakt tijdens luchtaanvallen met als gevolg enkele flinke gaten in het middenschip en de torens, maar kwam, vooral in vergelijking met de rest van de omringende bebouwing, relatief ongeschonden de oorlog door.

* De [[Dom van Keulen]] (''Kölner Dom'') is het bekendste bouwwerk van Keulen en een officieus symbool van de stad. De Dom van Keulen is een gotische kerk. De bouw begon in 1248 en werd pas voltooid in 1880. Sinds 1996 staat het bouwwerk op de [[Werelderfgoed]]lijst. In de kerk worden onder andere de [[Relikwieën van de Drie Koningen]] bewaard: de heiligen [[Caspar (heilige)|Caspar]], [[Melchior]] en [[Balthasar (heilige)|Balthasar]].
* De twaalf grote [[romaanse architectuur|romaanse]] [[basiliek]]en: [[Sint-Severinuskerk (Keulen)|St. Severin]], [[Sint-Maria in Lyskirchen|St. Maria Lyskirchen]], [[Sint-Andreaskerk (Keulen)|Basilika St. Andreas]], [[Apostelenkerk (Keulen)|St. Aposteln]], [[Sint-Gereonskerk|St. Gereon]], [[Sint-Ursulakerk (Keulen)|St. Ursula]], [[Sint-Pantaleonkerk (Keulen)|St. Pantaleon]], [[Heilige Maria in het Capitool]] (Sankt Maria im Kapitol), [[Grote Sint-Martinuskerk|Groß St. Martin]], [[Sint-Joriskerk (Keulen)|St. Georg]], [[Sint-Kunibertkerk (Keulen)|St. Kunibert]] en [[Sint-Ceciliakerk (Keulen)|Sint-Ceciliakerk]]. Deze 12 kerken zijn gebouwd in [[middeleeuwen|middeleeuwse]] sacrale stijl. Een aantal van de kerken dateert zelfs uit de Romeinse tijd, zoals de St. Gereonskerk, die oorspronkelijk een kapel was op een Romeins kerkhof. Met uitzondering van de St. Maria Lyskerk zijn al deze kerken zwaar beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog waarbij soms alleen nog maar de buitenmuren overbleven; de wederopbouw werd pas voltooid in 1985. Daarnaast is er de [[Sint-Johannes de Doperkerk (Keulen)|Sint-Johannes de Doperkerk]] die stamt uit de middeleeuwen.
* De [[Rijn]]. Naast de vele bruggen kan men de rivier ook oversteken met de Rheinseilbahn, een kabelbaantje dat beide oevers met elkaar verbindt ter hoogte van de Zoobrücke. Verder zijn er rondvaarten over de Rijn.
* De Altstadt is het centrum van de binnenstad, gelegen ten westen van de Rijn bestaande uit een noordelijk en een zuidelijk deel. Hier liggen onder andere de ''Alter Markt'' en de ''Heumarkt''.
* Het Rathaus, het stadhuis van Keulen. Het werd gesticht in [[1135]], de voorkant, de "Spaanse bouw", werd in [[1569]] opgericht. De toren werd in de oorlog net als de rest van Keulen zwaar beschadigd en brandde bijna volledig uit.
* [[Praetorium]], ondergrondse [[Romeinse Rijk|Romeinse]] tempelruine onder het Rathaus. Ingang "Kleine Budengasse"
* De oude stadsmuur. De stadsmuur is al lang geleden voor een groot deel gesloopt, maar er staan hier en daar nog enkele stukken overeind. De overblijfselen zijn het beste te zien bij de oude stadspoort Ulrepforte en tussen de Hansaring en de Christophstraße.
* [[4711 (merknaam)|Glockengasse 4711]] is het adres waar vroeger de bekende [[eau de cologne]] werd geproduceerd. Tegenwoordig is op dit adres een winkel gevestigd waar men allerlei parfums kan kopen. In het huis waar de parfum is uitgevonden, het [[Duftmuseum|Farina-Haus]], zit nu een museum.
* De wijken [[Belgisches Viertel]] en "Neu-Ehrenfeld" (tussen Subbelrath en Nußbaumerstraße) zijn beide gebouwd in [[Jugendstil]]-/[[Gründerzeit]]-stijl

==== Rijnbruggen ====
Stroomafwaarts, van zuid naar noord dus:
* ''Rodenkirchener Brücke'', Autobahnbrücke Rodenkirchen, lengte 567m, [[hangbrug]] van de buitenwijk Keulen-Rodenkirchen naar Keulen-Poll. Voor de snelweg [[Bundesautobahn 4|A4]], ook voor voetgangers en fietsers. <br> Gebouwd 1938, vernield 1945 , herbouwd 1952.
* ''Südbrücke'', lengte 368m, drievoudige [[boogbrug]] van Keulen-Bayenthal naar [[Keulen-Porz]]. Voor het spoorverkeer, ook voor voetgangers en fietsers. <br> Gebouwd 1910, vernield 1945, herbouwd 1946-1950.
* ''Severinsbrücke'', lengte 691m, [[tuibrug]] van het zuidelijke centrum naar Keulen-Poll.voor auto's, tram/metro, fietsers en voetgangers. <br> Gebouwd 1958/1959
* ''Deutzer Brücke'', lengte 437m, van het centrum naar [[Köln-Deutz]]. Nu voor auto's tram/metro, fietsers en voetgangers. <br> Romeinse [[boogbrug]] gebouwd 310, in de middeleeuwen als [[pontbrug]], [[hangbrug]] gebouwd 1935, ingestort 1945, nieuwbouw als [[liggerbrug]] 1947/1948
* ''[[Hohenzollernbrücke]]'', lengte 409m, drievoudige [[boogbrug]] van de [[Dom van Keulen|dom]] naar [[Köln-Deutz]]. Voor spoorverkeer, ook voor fietsers en voetgangers. <br> Gebouwd 1859, vernieuwd 1907-1911, beschadigd 1945, herbouwd 1945-1959.
* ''Zoobrücke'', lengte 597m, [[liggerbrug]] van de dierentuin naar Keulen-Kalk. Voor de snelweg, ook voor fietsers en voetgangers. <br> Gebouwd 1962-1966
* ''Mülheimer Brücke'', lengte 708m, [[hangbrug]] van Keulen-Riehl naar [[Keulen-Mülheim]]. Voor auto's, tram/metro, fietsers en voetgangers. <br> Gebouwd 1927-1929, vernield 1944, herbouwd 1949-1951
* ''Leverkusener Brücke'', lengte 687m, [[hangbrug]] van Keulen-Merkenich naar [[Leverkusen]]. Voor de snelweg [[Bundesautobahn 1|A1]], ook voor fietsers en voetgangers. <br> Gebouwd 1961-1965

=== Musea en andere attracties ===
Keulen heeft een groot aantal musea en recreatiegelegenheden. Van de grotere musea kunnen genoemd worden:
* [[Wallraf-Richartz-Museum]], een museum met schilderijen, beeldende kunst en design van de [[Middeleeuwen]] tot [[impressionisme]].
* [[Museum Ludwig]], een museum met een kunstcollectie uit de [[20e eeuw]] en het [[hedendaagse kunst|heden]].
* [[Römisch-Germanisches Museum]], een in 1974 opgericht museum met [[Artefact (archeologie)|artefacten]] uit de Prehistorie, Romeinse tijd en de Middeleeuwen, met name veel archeologische vondsten uit [[Colonia Claudia Ara Agrippinensium|Romeins Keulen]].
* [[Kölnisches Stadtmuseum]], een museum over de geschiedenis van Keulen vanaf de middeleeuwen, gevestigd in het [[Zeughaus (Keulen)|Zeughaus]].
* [[Domschatkamer (Keulen)|Domschatkamer]], een museum van kerkelijke kunst bij de dom (voornamelijk middeleeuws, barok en 19e-eeuws).
* [[Kolumba]] (voorheen: Diözesanmuseum), een museum van kerkelijke kunst van de oudheid tot hedendaags.
* [[Museum Schnütgen]], een museum van religieuze kunst in de [[Sint-Ceciliakerk (Keulen)|Sint-Ceciliakerk]].
* [[Museum für Angewandte Kunst]], een museum van toegepaste kunst en design.

Daarnaast zijn er vele kleinere musea. Zo is er het [[Duftmuseum]] in het Farina-Haus tegenover het stadhuis. Dit museum is gewijd aan geuren en parfum, en is gevestigd in het huis waar de [[eau de cologne]] haar wortels heeft. Het [[EL-DE-Haus]] is het voormalige hoofdkwartier van de [[Gestapo]] in Keulen. In dit gebouw waar gevangenen werden ondervraagd, gemarteld en geëxecuteerd, is nu een museum over [[nazi-Duitsland]] gevestigd.

Keulen beschikt tevens over tal van andere recreatiemogelijkheden. De [[Kölner Zoo]] is een grote dierentuin, vooral bekend om zijn primaten en zijn grote olifantenterrein. Naast de Zoo bevindt zich het ''Aquarium Köln''. Men vindt er onder andere een Rifaquarium, het Rheinpanorama (vissen uit de Rijn) en krokodillen. Achter de [[Kölner Zoo|Zoo]] en het Aquarium is de gratis toegankelijke [[hortus botanicus|botanische tuin]] ''Flora Köln'' met twee grote tropenhuizen te vinden. In de nabije omgeving van Keulen ligt het attractiepark [[Phantasialand]].

=== Theater ===
Keulen heeft traditie op het gebied van theater. Er zijn veel diverse theaters, grote theaters en kleine familietheaters, kindertheaters, muziektheaters, poppentheaters en zelfs theaters in het [[Kölsch (dialect)|Kölsch]].

Het grootste theater van Keulen is het gerenommeerde [[Schauspiel Köln]]. Andere theaters zijn:
* [[Halle Kalk]]
* [[Schlosserei]]
* [[Hänneschen]], [[poppentheater]] in het [[Kölsch (dialect)|Kölsch]]
* [[Theater am Dom]], boulevardtheater
* [[Senftöpfchen-Theater]], [[Cabaret (kleinkunst)|Cabaret]] en [[kleinkunst]]
* [[Volkstheater Millowitsch]], echt [[volkstheater]] in het [[Kölsch (dialect)|Kölsch]]
* [[Theater am Sachsenring]], spel, (Duitse) taal, [[kleinkunst]] en [[Cabaret (kleinkunst)|cabaret]]
* [[Theater der Keller]], [[avant-garde]], maar ook kleine hedendaagse interpretaties van [[klassiek toneel|klassiekers]]
* [[Theater im Bauturm]], literair hedendaags
* [[Comedia Colonia]], [[kindertheater|kinderen]], [[jongeren]] en [[kleinkunst]]
* [[Scala Theater Köln]], soms oer-Keuls en vaak plat
* [[Artheater]], [[muziektheater (kunstvorm)|muziektheater]] en [[modern toneel]]
* [[Casamax]], af en toe artistiek

Daarnaast zijn er nog enkele kleinere theaters, het Arkadas Theater, Atelier Theater, Cassiopeia-Bühne, Eifelturm, Freies Werkstatt Theater, Horizont Theater, Inteata, I Pagliacci Theater, Kabarett Theater Klingelpütz, Lapislazuli Puppentheater, Monteure, MusikTheater Werkschutz, N.N. Theater - Neue Volksbühne Köln, Ömmes und Oimel, Orangerie - Theater im Volksgarten, Piccolo-Theater, Studio-Bühne, Theater im Hof, Theater Michoels (eerste joodse theater van Duitsland), Theater Pusteblume, Theater Tiefrot, en het Theaterpädagogisches Zentrum.

=== Muziek ===
[[Bestand:Opernhaus koeln.jpg|thumb|Operagebouw ''Oper Koln'']]
[[Bestand:Köln gürzenich.jpg|thumb|Concertgebouw en feestzaal Gürzenich]]
Keulen herbergt een groot aantal [[orkest#symfonieorkest|symfonie-]] en [[kamermuziek#kamerorkest|kamerorkesten]]. Het [[Gürzenichorkest]] is een groot orkest dat in 1857 werd opgericht en in 1888 eigendom is van de stad. De naam verwijst naar een gelijknamige concertzaal. Bekende leiders waren [[Conradin Kreutzer]], [[Hermann Abendroth]], [[Günter Wand]], [[Marek Janowski]] en [[James Conlon]]. Tegenwoordig staat het orkest onder leiding van [[Markus Stenz]]. Het tweede grote orkest is het [[WDR Sinfonieorchester]], dat in 1947 werd opgericht. Naast de genoemde twee grote symfonieorkesten zijn er ook meerdere kamerorkesten, zoals Capella Colonienseis, Collegium Aureum (1964), Concerto Köln (1985) en Musica Antiqua Köln (1973). De [[WDR Big Band Köln]] is een internationaal gewaardeerde jazz-[[bigband]]. Bijna twintig professionele koren zijn aangesloten aan de "Arbeitskreis Kölner Chöre", zoals het Philharmonische Chor Köln, Kartäuserkantorei Köln, Kölner Kammerchor, Bach-Verein Köln, Kölner Domchor, Kölner Männer-Gesang-Verein.

Daarnaast is een aantal bekende bands afkomstig uit Keulen. Zo was de [[avant-garde|avantgardistische]] [[rockband]] [[Can]] in de jaren 60/70 van de twintigste eeuw een bekende groep. De band is opgebouwd rond de [[basgitaar|basgitarist]] en [[geluidstechnicus]] [[Holger Czukay]] en de zanger [[Damo Suzuki]].

Ook tegenwoordig zijn er nog diverse grote en kleinere bands, waaronder een groot aantal Kölschtalige. Een daarvan is de sociaalkritische [[rockband]] [[BAP]], rond de [[zanger]] en [[songwriter]] [[Wolfgang Niedecken]]. In Nederland werd hun song "[[Kristallnaach]]" in de jaren 80 een [[Hit (muziek)|hit]]. In deze song wordt het verschrikkelijke gebeuren rond de [[Kristallnacht]], de [[pogrom]] op 9 november 1938 bezongen. Ook [[Bläck Fööss]] zingt in het dialect en is een band met wortels als [[The Beatles]]-[[coverband]], later buitengewoon muzikale en zeer succesvolle [[carnaval]]sband. En verder in verschillende genres bezig. In Nederland werd hun Nederlandse vertaling en [[a capella|a capella versie]] "Mannen" van [[Herbert Grönemeyer]]s lied "Männer" bekend. Een andere zeer succesvolle [[carnaval]]sband - die wederom in het Kölsch zingt - is [[De Höhner]], de "nummer 2" in de stad na de Bläck Föös. Zij maken al decennia de clubliedjes van [[1. FC Köln]]. In Nederland werd hun hit van 2004 "Viva Colonia" vertaald in "[[Viva Hollandia]]". Ten slotte zijn er de Kölschtalige bands Brings en [[Zeltinger Band]] en de [[a capella]]-groep [[Wise Guys]].

=== Evenementen ===
* '''[[Carnaval]]''' - van donderdag tot [[Aswoensdag]], 40 dagen voor [[Pasen]]. Begin is elk jaar 11-11 in het jaar ervoor, grootschalig op de Alter Markt en in het historisch centrum buiten en binnen. Vanaf 11 november start de "binnencarnaval", en in de bovengenoemde week 40 dagen voor Pasen dan weer "op alle straten" van de stad. Bijzonder is hier donderdag (de eerste dag), Weiberfastnacht. Traditioneel is dit de dag van de vrouwen, in die het alle vrouwen "toegestaan" is om mannen met een schaar de stropdassen af te knippen. Hoogtepunten zijn zaterdag, zondag en vooral maandag "Rosenmontag" met de grote optocht. Op dinsdagavond om middernacht (of soms ook iets eerder) wordt het carnaval beëindigd met de rituele verbranding van een stroman onder groot lawaai. De "Nubbel", een stroman, is de personificatie van het carnaval en de zonde. Door hem te verbranden en erna 40 dagen te gaan vasten zijn de katholieke Keulenaren hen carnavalsuitbarstingen "vergeven".
* '''[[Kerstmarkt]]en''' - in de eerste weken van december vinden jaarlijks traditioneel de kersmarkten plaats in Keulen. Enkele van bekendste zijn de markten ''Am Dom'' -aan de zuidzijde van de dom-, ''Alter Markt'' en ''Heumarkt'' -in het historisch stadscentrum, naast het Rathaus-, ''Neumarkt'' en ''Rudolfplatz'' - een kleinere kerstmarkt voor de oude stadspoort, ''[[Pink Christmas|Christmas Avenue]]'' - speciaal gericht op homoseksuelen.
* '''MusikTriennale Köln''' - grootschalig internationaal driejaarlijks klassiek muziekfestival.
* '''Orgelfeierstunden''' - internationale [[kerkorgel|orgelconcerten]] in de [[dom van Keulen|Dom]] - elk jaar van juni t/m september, iedere dinsdag, 20 uur.
* '''c/o pop (Cologne On Pop)''' - festival voor elektronische popmuziek - 15 t/m 17 augustus.
* '''Summerjam''' - grootste Europese [[reggae]]festival tijdens het eerste weekeinde van juli op het Fühlinger See-Insel
* '''Internationales Köln Comedy Festival''' - in oktober plaatsvindend, twee weken durend [[comedy]]- en [[cabaret (kleinkunst)|cabaretevenement]] in verschillende grote en kleine theaters in de stad.
* '''Christopher Street Day (CSD)''', de grootste homo-optocht ("[[Gay Pride Parade|Gay Pride]]") van Europa.
* '''[[Kölner Lichter]]''' - jaarlijks groot [[vuurwerk]] op de [[Rijn]]. Alle toeschouwers wordt verzocht om een kaars of fakkel mee te nemen, zodat op beide Rijnoevers en op alle 8 Rijnbruggen dus ook honderdduizenden lichten schemeren.

=== Sport ===
[[Bestand:Cologne-Germany_RheinEnergieStadion-03.jpg#|thumb|Ingang van het [[RheinEnergieStadion]]]]
In de begindagen van het Duitse voetbal waren er vele clubs in Keulen, die echter niet opgewassen waren tegen andere clubs uit de buurt. In februari 1948 ontstonden de twee grootste clubs uit de stad na een fusie tussen [[Kölner BC 01]] en [[SpVgg Sülz 07]] tot [[1. FC Köln]] en [[SV Victoria 1911 Köln|Victoria 1911]] met twee kleinere clubs tot [[SC Fortuna Köln]]. In 1957 kwam er nog een derde club bij, [[FC Viktoria Köln 1904|SC Viktoria Köln]] na een fusie tussen Rapid Köln en [[SC Preussen Dellbrück]]. Van de drie grootste clubs werd 1. FC veruit de succesvolste.

Keulen beschikt met het [[RheinEnergieStadion]] over een groot stadion dat plaats biedt aan ongeveer 50.000 mensen. Het stadion is de thuisarena van 1. FC Köln en was ook de thuishaven van de inmiddels opgeheven de American football-club [[Cologne Centurions]]. Bovendien werd in juni 2006 een vijftal wedstrijden gespeeld voor het [[Wereldkampioenschap voetbal 2006|WK voetbal 2006]] in het RheinEnergieStadion. Eerder werd er al in Keulen gespeeld voor het [[Europees kampioenschap voetbal 1988|EK voetbal van 1988]].

Naast 1. FC Köln komen de ijshockeyploeg [[Kölner Haie]], de handbalploeg [[VfL Gummersbach]] en het basketbalteam [[Köln 99ers]] eveneens uit op het hoogste nationale niveau. Deze twee ploegen spelen hun thuiswedstrijden in het andere grote stadion van Keulen: de [[Kölnarena|Lanxess Arena]] (voorheen Kölnarena), de grootste [[evenementenhal]] van Duitsland met 20.000 plaatsen. De Lanxess Arena wordt gebruikt voor concerten, maar er worden ook veel sportevenementen gehouden. Naast de functie als thuisbasis voor de eerder genoemde sportploegen, was de Lanxess Arena al eens gastheer van het [[Wereldkampioenschap ijshockey|WK IJshockey]] in 2001, [[Wereldkampioenschap ijshockey mannen 2010|2010]] en [[Wereldkampioenschap ijshockey mannen 2017|2017]]. Keulen was ook speelstad bij het WK ijshockey van 1955. Geen Duitse stad was vaker gastheer van dat toernooi. De Lanxess Arena werd ook gebruikt voor het [[Wereldkampioenschap Handbal Mannen|WK Handbal]] in 2006.

Ten slotte heeft Keulen nog een aantal sportevenementen, zoals de [[marathon van Keulen]] en de [[Ronde van Keulen]], een eendaagse wielerwedstrijd en een van de oudste wielerwedstrijden in Duitsland.

=== Bier ===
[[Bestand:Kranz Koelsch.jpg|thumb|Glazen Kölschbier]]
[[Kölsch (bier)|Kölsch]] is naast een dialect ook de naam van het speciale Keulse [[bier]]. Kölsch is van [[bovengisting|hoge gisting]] en is als enige biersoort door de [[Europese Unie|EU]] beschermd: Het mag alleen maar Kölsch heten als het in Keulen (of omgeving) gebrouwen is. Dit is dezelfde wettelijke bescherming als bijvoorbeeld voor [[Champagne (wijn)|Champagne]] of [[Cognac (drank)|Cognac]]. Kölsch-bier is bovengistend, licht van smaak, heeft een gouden kleur en bevat 4,8% alcohol. Het wordt gebrouwen volgens het [[Reinheitsgebot]] van 1516, maar de Keulse brouwtraditie gaat terug tot het jaar 873.

Bier van hoge gisting heeft een hogere omgevingstemperatuur (15-20&nbsp;°C) nodig dan bier van lage gisting, bijvoorbeeld [[pils]]. Dit maakt het tijdens het brouwproces kwetsbaarder voor verontreinigingen door andere bacteriën. Vermoedelijk heeft de traditie van hoge gisting ermee te maken dat in de [[middeleeuwen]] nog geen koeltechnieken bestonden. Kölsch in zijn huidige vorm wordt pas sinds ruim 100 jaar gebrouwen, hiervoor brouwde men in Keulen vooral [[Wieß]] (Kölsch voor wit/weiß), een [[witbier]] van hoge gisting dat je in principe als ongefiltreerd Kölsch kunt omschrijven. Pas in en na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Kölsch zo populair als het nu in Keulen is. Dat kwam vermoedelijk door logistieke problemen maar vooral omdat men onderscheid zocht van het Duitse [[pils]].

Er bestaan zo'n 32 merken Kölsch. De meest bekende zijn "Reissdorf"-, "Früh"- en "Gaffel"-Kölsch.

== Economie ==
De belangrijkste economische sectoren van Keulen zijn de [[levensmiddelen]]industrie, de [[auto-industrie]] waaronder [[Ford Motor Company|Ford]] met een zeer groot complex in Niehl, de [[chemische industrie]] en de media. De tertiaire sector is echter ook van economisch belang voor de stad, met onder andere administratieve diensten, beurzen, verzekeringsmaatschappijen, banken en hoofdkantoren van enkele grote industriële bedrijven. Ten slotte is toerisme een bron van inkomsten en werk.

=== Jaarbeurzen ===
[[Bestand:Koelnmesse Nordeingang.jpg|thumb|Ingang van de Koelnmesse]]
De jaarbeurs van Keulen ''Koelnmesse'' is gevestigd aan de rechter Rijnoever in [[Köln-Deutz|Deutz]] en is een van de belangrijkste Europese plaatsen voor jaar- en tweejaarlijkse beurzen.
De belangrijkste beurzen zijn:

* [[Anuga (handelsbeurs)|Anuga]] (''Allgemeine Nahrungs- und Genussmittel-Ausstellung''), tweejaarlijkse internationale handelsbeurs voor [[levensmiddelen]]
* [[Art Cologne]], de oudste jaarbeurs ter wereld voor [[kunst]], internationaal.
* [[Gamescom]], jaarlijkse promobeurs voor de [[computergame]] [[industrie]].
* [[Internationale Fahrrad- und Automobil-Ausstellung]], een jaarlijkse [[fiets]]- en [[auto]] handelsbeurs
* [[Photokina]], tweejaarlijkse handelsbeurs voor [[fotografie]] en [[film (cinematografie)|film]]

=== Media ===
[[Bestand:Koelnturm 20050129.jpg|thumb|De KölnTurm op het MediaPark, het hoogste kantoorgebouw van Keulen]]
Keulen is met 30.000 - 40.000 medewerkers een van de belangrijkste mediaplaatsen van Duitsland.

De [[Westdeutscher Rundfunk]] - een openbare omroep in de regio [[West-Duitsland]] met verschillende regionale en nationale stations - heeft zijn zetel in Keulen en verschaft aan ongeveer 3500 mensen werk. Ook de radiozender [[Deutschlandfunk]], het enige nationale radiostation van Duitsland, is gevestigd in Keulen en tot 2003 gold dat ook voor [[Deutsche Welle]], een internationaal station dat Duitstalige en anderstalige informatieve tv-programma's voor alle werelddelen (niet binnen Duitsland) uitzendt. Laatstgenoemde is echter verhuisd naar Bonn. Naast deze grote omroepen wordt Keulen ook zelf vertegenwoordigd door de lokale zender Radio Köln. Ook op televisie heeft Keulen een eigen zender, Center.TV.

Een grote groep zenders van de [[RTL Group]] - [[RTL Television|RTL]], [[Super RTL]], [[VOX (televisiezender)|VOX]] en [[n-tv]] - hebben hun gezamenlijk hoofdkwartier in Keulen. Er zijn film- en televisiestudio's gevestigd van de [[Westdeutscher Rundfunk|WDR]], [[RTL Group|RTL]], [[Coloneum]] ([[Magic Media Company|MMC]]-filmstudio's), [[Nobeo]] (film- en televisiestudio's Hürth) en CBC ([[Cologne Broadcasting]]-studio's).

Ook wat gedrukte media betreft is Keulen een belangrijke stad. In en rond Keulen verschijnen meerdere kranten en tijdschriften. De grote uitgever M. DuMont Schauberg geeft er zowel de [[Kölner Stadt-Anzeiger]] als de [[Kölnische Rundschau]] uit, die samen een bereik hebben dat buiten Keulen doorloopt tot ver in de [[Eifel]]. Van diezelfde uitgever verschijnt ook het boulevardblad ''Express'', die eveneens een groot verspreidingsgebied heeft en tot in [[Düsseldorf]] verschijnt. De grote Duitse tabloid [[Bild|Bild-Zeitung]] heeft ook een lokale editie, en de Kölner Stadt-Anzeiger heeft ook een tabloid: de Direkt-Zeitung

Alle dagelijkse gratis kranten zijn een aantal jaren geleden failliet gegaan nadat de grote kranten allemaal een eigen lokale gratis krant uitgegeven hebben met het pure doel om te voorkomen dat gratis kranten zich door zouden zetten. Binnen een maand nadat alle gratis kranten gestopt waren zijn de commerciële kranten onmiddellijk ook ermee gestopt om gratis kranten uit te geven.

Verder verschijnen in Keulen ook de wetenschappelijke tijdschriften Capital en Impulse. Van lokale betekenis zijn de maandbladen StadtRevue en Kölner. De boekenuitgever [[Taschen]] werd opgericht in Keulen. Met daarnaast ook de ondernemingen Kiepenheuer & Witsch en DuMont beschikt Keulen over een aantal belangrijke literaire uitgeverijen.

== Onderwijs ==
Gezien het aantal inwoners van ca. 1 miljoen en de belangstelling in Duitsland en in Europa zit er in Keulen een groot aantal scholen, hogescholen en andere educatieve inrichtingen:

=== Basis- en middelbare scholen ===
Er zijn 271 basisscholen in Keulen en in de nabijgelegen buitenwijken die net buiten de stadsgrenzen vallen. De meeste zijn openbare basisscholen, maar er zijn ook katholieke, protestantse, joodse en islamitische basisscholen in Keulen.

Op middelbaar niveau zijn er 23 vmbo-scholen ("Hauptschulen"), 18 havo-scholen ("Realschulen"), 14 gymnasia en 8 scholengemeenschappen ("Gesamtschulen")

=== Berufsbildende Schulen ===
''Berufsbildende Schulen'' zijn vergelijkbaar met de Nederlandse [[Middelbaar beroepsonderwijs|mbo's]]. Keulen beschikt over 19 openbare en 9 commerciële beroepsscholen.

=== Universiteiten en hogescholen ===
[[Bestand:Universitaet zu Koeln-Eingang Hauptgebaeude.jpg|thumb|Hoofdgebouw van de [[Universiteit van Keulen]]]]
Er zijn tegenwoordig 15 hogescholen in Keulen. De grootste is de [[Universiteit van Keulen|Albertus Magnus Universität Köln]], met 43.000 studenten. Opgericht in [[1388]] is de Universiteit van Keulen een van de oudste universiteiten van Europa. Onder de bekende (oud-) docenten zijn de Nobelprijswinnaars [[Kurt Alder]] en [[Peter Grünberg]]. Daarnaast heeft de [[president]] van [[Griekenland]] [[Károlos Papúlias]] hier gestudeerd.

Een andere grote hogeschool is de [[Fachhochschule Köln]]. Deze hogeschool is vergelijkbaar met een technische universiteit en telt circa 16.000 studenten. Daarnaast is er de [[Deutsche Sporthochschule Köln]], de enige officiële sportacademie van Duitsland. Ook tegenwoordig moet nog elke voetbaltrainer die een [[Bundesliga (mannenvoetbal Duitsland)|Bundesligateam]] wil coachen in Keulen een diploma halen. Bekende Nederlanders die dit hebben gedaan zijn [[Rinus Michels]] en [[Guus Hiddink]]. De [[Hochschule für Musik|Hochschule für Musik Köln]] is dan weer met ca. 1000 studenten het grootste conservatorium van Europa. Tot de bekende (oud-)studenten en -docenten behoren [[Walter Braunfels]], [[Engelbert Humperdinck (componist)|Engelbert Humperdinck]], [[Karlheinz Stockhausen]], [[Oliver Haydn Whigham III|Jiggs Whigham]], [[Bernd Alois Zimmermann]], [[Mauricio Kagel]], [[Paul van Zelm]], [[András Adorján (fluitist)|András Adorján]], [[Vinko Globokar]], [[Hans Werner Henze]] en [[Eberhard Werdin]].

Ten slotte zijn er nog de [[Kunsthochschule für Medien]] - de enige Duitse audio-visuele academie -, de [[Katholische Fachhochschule NRW]] - een [[pedagogiek|pedagogische academie]] - en de [[Fachhochschule für öffentliche Verwaltung]], die [[ambtenaar|hogere ambtenaren]] opleidt.

== Verkeer en vervoer ==
Keulen is al sinds de Romeinse tijd een belangrijk knooppunt voor alle soorten van verkeer.

=== Autoverkeer ===
[[Bestand:Koelner Ring.png|thumb|Kaart van het wegennet in en om Keulen]]
Sinds de Romeinse tijd gaan er een aantal grote straten de stad uit: De Aachener Straße naar [[Aken (stad)|Aken]], de Venloer Straße naar [[Venlo (stad)|Venlo]], de Neußer Straße naar [[Neuss]] (en [[Xanten]]), de [[Deutzer Freiheit]] en Kalker Hauptstraße naar het toenmalige [[Germanië]], de Frankfurter Straße naar het zuidelijke toenmalige [[Germanië]] en het later ontstane [[Frankfurt am Main]], de Bonner Straße naar [[Bonn]] (en via de [[Alpen]] verder naar [[Rome (stad)|Rome]]), de Luxemburger Straße naar [[Trier]] (bij [[Luxemburg (land)|Luxemburg]]) en meer. Deze straten zijn nog steeds erg belangrijk. <br> Verder is er een snelwegnet ([[Autobahn (Duitsland)|Autobahn]]):

De [[Autobahnring Keulen]] behoort tot de drukste wegen van Duitsland. De volgende wegen hebben een aansluiting op of maken deel uit van die ring: <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 1 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 1|A1]] [[Oostzee]] – [[Saarbrücken]] (-[[Frankrijk]]) ([[Europese weg 22|E22]], [[Europese weg 31|E31]], [[Europese weg 37|E37]], [[Europese weg 47|E47]]) <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 3 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 3|A3]] ([[Oostenrijk]] -) [[Passau (stad)|Passau]] – [[Oberhausen (Noordrijn-Westfalen)|Oberhausen]]/[[Zevenaar (stad)|Zevenaar]] (Nederlandse [[Rijksweg 12|A12]]) ([[Europese weg 34|E34]], [[Europese weg 35|E35]], [[Europese weg 41|E41]], [[Europese weg 42|E42]], [[Europese weg 45|E45]], [[Europese weg 56|E56]]) <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 4 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 4|A4]] ([[Krakau]] in Polen, Poolse [[A4 (Polen)|A4]] -) [[Dresden]] – [[Heerlen]] (Nederlandse [[Rijksweg 76|A76]]) en verder naar [[Brussel (stad)|Brussel]] ([[Europese weg 40|E40]]) <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 57 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 57|A57]] Keulen Centrum – [[Nijmegen]]/[[Goch]] parallel langs de [[Rijn]] tot aan Rotterdam als Nederlandse [[Rijksweg 77|A77]] ([[Europese weg 31|E31]]) <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 59 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 59|A59]] [[Duisburg]] – [[Bad Honnef]] (verder als Rheinuferstraße B42) <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 555 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 555|A555]] Keulen – [[Bonn]], was in [[1932]] de eerste Autobahn van Duitsland. <br>
[[Bestand:Bundesautobahn 559 number.svg|20px]] [[Bundesautobahn 559|A559]] Keulen Zuid (rechter Rijnoever) – [[knooppunt (verkeer)|Dreieck]] [[Heumar]] (aansluiting A59) luchthaven Keulen (CGN)

=== Spoorverkeer ===
[[Bestand:Kölner Dom mit Hauptbahnhof (SW).JPG|thumb|Dom vanaf het perron van Köln Hbf]]
[[Bestand:Köln Hauptbahnhof - Empfangsgebäude bei Nacht (8111-13).jpg|thumb|Station Keulen Hbf bij nacht]]
[[Bestand:KVB2220 WienerPlatz.jpg|thumb|Een tram van de [[Stadtbahn van Keulen|Stadtbahn]] arriveert op station Wiener Platz]]
[[Bestand:CGN Terminal1.jpg|thumb|Terminal 1 van [[Luchthaven Keulen-Bonn]]]]

Keulen heeft drie internationale treinstations:
* [[Köln Hauptbahnhof]] aan de linker Rijnoever naast de dom. Met 1230 treinen per dag en 250.000 reizigers per dag is Köln Hbf een van de grootste stations van Duitsland en een van de belangrijkste stations van Europa. Er gaan directe internationale treinen naar [[Denemarken]], [[België (hoofdbetekenis)|België]], [[Frankrijk]], [[Italië]], [[Luxemburg (stad)|Luxemburg]], [[Oostenrijk]], [[Polen]], [[Nederland]], [[Rusland]], [[Tsjechië]], [[Wit-Rusland]] en [[Zwitserland]]. Köln Hbf heeft twee metrostations, "Dom/Hbf" en "Breslauer Platz/Hbf", die worden verzorgd door het tram-, metro- en busbedrijf KVB, en een internationaal busstation. Het station heeft een eigen concert- en evenementenhal "Alter Wartesaal", de oude wachthal.
* [[Station Köln Messe/Deutz]] aan de rechter Rijnoever, naast de jaarbeurs “KoelnMesse”. Dit station heeft een metrostation ("Bf. Deutz/Messe"), een Stadtbahn-station en meerdere bushaltes.
* [[luchthaven Keulen-Bonn|Köln/Bonn Flughafen]] – Airport Cologne. Dit ondergrondse luchthavenstation heeft een geïntegreerd [[S-Bahn]]-station.

Naast deze 3 grote stations zijn er nog 8 andere treinstations in het stadsgebied, 29 [[S-Bahn]]-stations, 52 [[metrostation]]s en bijna 200 [[tram]]- en [[sneltram]]haltes.

De [[metro (vervoermiddel)|metro]] van Keulen is in feite één geheel met het 285&nbsp;km lange [[sneltram]]netwerk, de [[Stadtbahn van Keulen]]. Het geheel wordt geëxploiteerd door het stedelijk verkeersbedrijf [[Kölner Verkehrs-Betriebe]], dat ook de ruim 50 buslijnen verzorgt. Er gelden dezelfde tarieven en strippenkaarten voor [[tram]], [[stoptrein]], [[S-Bahn]], [[Autobus|bus]] en [[metro (vervoermiddel)|metro]] in de regio Keulen.

Keulen heeft twee grote vrachtstations aan beide oevers van de Rijn: Eifeltor (links) en Gremberg (rechts). Kölner Verkehrs-Betriebe heeft ook een vrachtafdeling: HGK ([[Häfen und Güterverkehr Köln]]). Deze beschikt over 264&nbsp;km eigen spoornet en vervoert jaarlijks ruim 12 miljoen ton vracht internationaal, onder andere naar de [[Haven van Rotterdam]], zowel via het oude [[intercity]]traject [[Mönchengladbach]]-[[Viersen (stad)|Viersen]]-[[Venlo (stad)|Venlo]]-[[Eindhoven]]-[[Tilburg]]-[[Breda (stad)|Breda]]-[[Dordrecht (Nederland)|Dordrecht]] alsook via de nieuwe [[Spoorlijn Rotterdam - Zevenaar (Betuweroute)|Betuweroute]] langs de Rijnarmen [[Waal (rivier)|Waal]], [[Merwede]] en de [[Nieuwe Waterweg]].

=== Fietsverkeer ===
Keulen beschikt over een net van fietspaden en fietsroutes. Hierdoor won Keulen aan het eind van de vorige eeuw de prijs als fietsvriendelijkste stad van Duitsland.

=== Luchtvaart ===
De intercontinentale luchthaven [[luchthaven Keulen-Bonn]] (CGN) vervoert jaarlijks 10 miljoen passagiers en ruim 700.000 ton vracht (2007). Er is een ondergronds internationaal treinstation met een geïntegreerd [[S-Bahn]]-station naar het centrum van Keulen.

Op de luchthaven van Keulen is ook de Duitse ruimtevaartorganisatie [[Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt|DLR]] gevestigd, onderdeel van de Europese [[Europese Ruimtevaartorganisatie|ESA]].
Alhoewel het DLR gevestigd is op de luchthaven van Keulen houdt het zich vooral bezig met de theoretische taken van de ruimtevaart, berekening van vluchtroutes en training van astronauten. Vanuit Keulen heeft echter nog nooit een vlucht naar het heelal plaatsgevonden. Er zijn slechts tests en bezoeken geweest zoals in 1983 een landing van het spaceshuttle-prototype [[Spaceshuttle Enterprise|Enterprise]] op de rug van een NASA-[[Boeing 747]].
De luchthaven van Keulen is tevens een van de 19 niet-Amerikaanse "officiële noodlandingsplaatsen" van de [[National Aeronautics and Space Administration|NASA]].

=== Scheepvaart ===
Keulen is met 10,4 miljoen ton vracht per jaar de op een na grootste binnenhavenstad van Duitsland. Alleen in [[Duisburg]] wordt meer vracht vervoerd over de [[Rijn]]. Het grootste deel van het waterverkeer van en via Keulen verloopt via Nederland over de [[rivierarm|Rijnarmen]] [[Haringvliet (zeearm)|Haringvliet]], [[IJssel]], [[Lek (rivier)|Lek]], [[Merwede]], [[Pannerdensch Kanaal]], [[Nederrijn]], [[Nieuwe Maas]], [[Nieuwe Waterweg]], en [[Waal (rivier)|Waal]] naar de [[Noordzee]].
Ook stroomopwaarts is er druk verkeer naar de Duitse industriegebieden [[Mannheim]]/[[Ludwigshafen am Rhein|Ludwigshafen]], naar [[Frankrijk]], en naar [[Zwitserland]] (vooral [[Bazel (Zwitserland)|Bazel]]).

== Bekende inwoners van Keulen ==
=== Geboren ===
<!-- RANGSCHIKKING NAAR GEBOORTEJAAR -->
* [[Iulia Agrippina minor]] (6-59), Romeinse keizerin, moeder van [[Nero (keizer)|Nero]]
* [[Bruno van Keulen]] (ca. 1030), heilige, stichter van de orde der [[kartuizers]]
* [[Heinrich Sudermann]] (1520), eerste [[syndicus (Hanze)|syndicus]] der Hanze
* [[Joost van den Vondel]] (1587-1679), Nederlands dichter en toneelschrijver
* [[Anna Maria van Schurman]] (1607-1678), humanistisch geleerde en eerste vrouwelijke universiteitsstudent
* [[Jacques Offenbach]] (1819-1880), componist (o.a. "[[Cancan|Can-can]]" en "[[Barcarolle]]")
* [[Friedrich Wilhelm Mengelberg]] (1837-1919), beeldhouwer
* [[Max Bruch]] (1838-1920), componist (o.a. de operette "[[Scherz, List und Rache]]" naar tekst van [[Goethe]])
* [[Carl Bosch]] (1874-1940), scheikundige, ingenieur en [[Nobelprijs voor Scheikunde|Nobelprijswinnaar]] (1931) 
* [[Konrad Adenauer]] (1876-1967), politicus, burgemeester van Keulen en eerste bondskanselier van de [[Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)|Bondsrepubliek Duitsland]] (1949-1963)
* [[Guus van Dongen]] (1878-1946), Nederlands schilderes
* [[Rudolf Amelunxen]] (1888-1969), politicus
* [[Willy Richartz]] (1900-1972), componist en dirigent
* [[Titus Leeser]] (1903-1996), Nederlands beeldhouwer
* [[Willy Millowitsch]] (1909-1999), Keuls toneelspeler, acteur, theaterdirecteur en toneelschrijver
* [[Werner Wolf Glaser]] (1910-2006), Zweeds componist, dirigent, kunsthistoricus en psycholoog
* [[Jozef Kindel]] (1912-1948), medewerker Sicherheitsdienst in Groningen
* [[Albert Richter]] (1912-1940), baanwielrenner
* [[Heinrich Böll]] (1917-1985), schrijver en [[Nobelprijs voor Literatuur|Nobelprijswinnaar]] (1972)
* [[Werner Klemperer]] (1920-2000), acteur
* [[Bernhard Droog]] (1921-2009), acteur
* [[Christa von Schnitzler]] (1922–2003), beeldhouwster
* [[Ruth Prawer Jhabvala]] (1927-2013), schrijfster en scenariste
* [[Hans Schäfer]] (1927-2017), voetballer
* [[Wolfgang Graf Berghe von Trips]] (1928-1961), Formule 1-coureur
* [[Karl Josef Becker]] (1928-2015), theoloog en kardinaal
* [[Otto Pfister (voetbaltrainer)|Otto Pfister]] (1937), voetballer en trainer
* [[Nico (zangeres)|Christa Päffgen]] (1938-1988), bekend als Nico, model, zangeres en songwriter van [[The Velvet Underground]] en "[[Warhol Superstar]]"
* [[Karl-Heinz Kunde]] (1938-2018), wielrenner
* [[Rolf Wolfshohl]] (1938), wielrenner
* [[Jack White (producer)|Jack White]] (1940), voetballer en muziekproducer (echte naam ''Horst Nussbaum'')
* [[Udo Kier]] (1944), filmacteur
* [[Wolfgang Niedecken]] (1951), muzikant en kunstenaar. Bandleader van [[BAP]] (o.a. "[[Kristallnaach]]")
* [[Jürgen Rüttgers]] (1951), politicus
* [[Rolf Steitz]], alias Juan Bastós (1952), zanger, songwriter en producer
* [[Rainer Maria Woelki]] (1956), kardinaal
* [[Markus Stockhausen]] (1957) trompettist en componist, zoon van de Keulse componist [[Karlheinz Stockhausen]]
* [[Dirk Bach]] (1961-2012), acteur
* [[Alexander Mronz]] (1965), tennisser
* [[Alexander Lambsdorff]] (1966), politicus
* [[Marietta Slomka]] (1969), verslaggeefster en tv-presentatrice
* [[Rudi Istenič]] (1971), Sloveens voetballer
* [[Florian Henckel von Donnersmarck]] (1973), filmregisseur en scenarioschrijver
* [[Angela Gossow]] (1974), journaliste, liedjesschrijfster en deathmetalzangeres
* [[Philipp Crone]] (1977), hockeyer
* [[Alexander Voigt]] (1978), voetballer
* [[Jan-Marco Montag]] (1983), hockeyer
* [[Daniel Baier]] (1984), voetballer
* [[Thomas Kessler]] (1986), voetballer
* [[Jens Hegeler]] (1988), voetballer
* [[Ron-Robert Zieler]] (1989), voetballer
* [[Marco Höger]] (1989), voetballer
* [[Christian Clemens]] (1991), voetballer
* [[Elias Kachunga]] (1992), voetballer
* [[Kim Petras]] (1992), tienerzangeres en de jongste [[transseksualiteit|transseksueel]]
* [[Timo Horn]] (1993), voetballer
* [[Niklas Lomb]] (1993), voetballer
* [[Nils Politt]] (1994), wielrenner
* [[Marcel Hartel]] (1996), voetballer
* [[Leon Guwara]] (1996), voetballer
* [[Salih Özcan]] (1998), voetballer

== Zie ook ==
* [[Dom van Keulen]]
* [[Geschiedenis van Keulen]]

== Externe links ==
{{Commonsklein|Cologne}}
{{Wikivoyage klein|Keulen}}
* [http://www.koelntourismus.de/ Officiële site voor bezoekers (Duits en Engels)]
* [http://www.stadtpanoramen.de/koeln/index.html Köln StadtPanoramen (Duits)] - Panoramafoto's van Keulen
* [http://www.wdr.de/themen/global/webcams/domcam.jhtml LiveCam Dom van Keulen]

{{Appendix}}
{{Navigatie districten Noordrijn-Westfalen}}
{{Coor title dms|50|57|0|N|6|58|0|E|type:city_scale:100000_region:DE}}

[[Categorie:Keulen| ]]