Brontekst bekijken van Dublin

{{Zie dp}}
{{wrapper}}
|{{Infobox Irish Place
| name        = Dublin
| gaeilge     = {{lang|ga|Baile Átha Cliath}}
| soort = Stad
| crest image = Dublin_city_coa.gif
| motto       = ''{{lang|la|Obedientia Civium Urbis Felicitas}}''
| north coord = 53.3472
| west coord  = 6.2592
| area        = 114,99
| county      = [[County Dublin]]
| dailconstituency = [[Dublin Central]], [[Dublin North Central]], [[Dublin North East]], [[Dublin North West]], [[Dublin South Central]], [[Dublin South East]]
| EU constituency = [[Dublin (European Parliament constituency)|Dublin]]
| IEpostcode  = D1-24, D6W
| stdcode     = 01, +353 1
| population  = 554.554  
| census yr   = 2016
| province    = [[Leinster]]
| web         = www.dublincity.ie
}}
|-
|
|-
|[[Bestand:Dublin castle.JPG|260px|thumb|[[Dublin Castle]]]]
|-
|[[Bestand:Guinness brewery.jpg|260px|thumb|Guinness oude "powerplant" (wordt niet meer gebruikt)]]
|-
|[[Bestand:dublinnorthquaysm.jpg|260px|thumb|Lower Ormond Quay]]
|-
|[[Bestand:Famin Sculpture.jpg|260px|thumb|''Famine Memorial'' ([[Grote Hongersnood (Ierland)|Grote Hongersnood]] 1845-1850) van [[Rowan Gillespie]], Custom House Quay]]
|}
'''Dublin''' ([[Iers]]: ''{{lang|ga|Baile Átha Cliath}}'') is de hoofdstad van [[Ierland (land)|Ierland]] in de provincie [[Leinster]]. De stad ligt vrijwel halverwege aan de oostkust van het [[Ierland (eiland)|eiland]], aan [[Dublin Bay]], een [[inham]] van de [[Ierse Zee]], en wordt van oost naar west doorsneden door de rivier de [[Liffey]]. In 2011 telde de stad 527.612 inwoners.

Dublin is gesticht door de [[Vikingen]] in ± [[988]] en is sindsdien een metropool geworden met meer dan 1 miljoen inwoners in het grootstedelijk gebied. De naam komt van 'Dubh Linn', hetgeen [[Oudiers]] is voor ''zwarte poel'' of ''zwart water'', een verwijzing naar een nederzetting die volgens sommigen overeenkomt met het huidige Dublin, afkomstig van de Griekse astronoom [[Claudius Ptolemaeus|Ptolemeus]], rond het jaar 140. Hij had het over een stad die hij [[Eblana]] noemde.

Hoewel de naam ''Dublin'' zelf ook uit het Iers komt is in het [[Iers]] de gebruikelijke naam voor Dublin ''Baile Átha Cliath''. ''Baile'' betekent "stad", ''Átha'' is de genitief van ''Áth'', een doorwaadbare plaats, en ''Cliath'' is een vlechtwerk van riet waarmee men de rivierbodem bij een doorwaadbare plaats verstevigde. Het eerste deel van de naam wordt vaak weggelaten, zodat de stad ook ''Áth Cliath'' heet.

Dublin is zowel zetel van een rooms-katholiek [[aartsbisdom Dublin|aartsbisdom]] als een aartsbisdom van de [[Church of Ireland]].

== Architectuur ==
=== Parken en straten ===
[[St. Stephen's Green]] en [[Merrion Square]] zijn twee parken in het centrum van Dublin. [[Phoenix Park]] is het grootste ingesloten park in een stedelijk gebied van Europa met daarin het paleis van de [[President van Ierland|Ierse president]] en de [[Dublin Zoo]]. Een bekend plein in de stad is het [[Smithfield (Dublin)|Smithfield]], met de daaraan grenzende [[Jameson Tower]] (van de oude [[Jameson Whiskey|Jameson]] distilleerderij). De [[Liffey]] is de rivier die Dublin opsplitst in het iets armere noorden en het iets rijkere zuiden. [[Henry Street]] en [[Grafton Street]] zijn de belangrijkste winkelstraten. De hoofdstraat is [[O'Connell Street]], een straat die genoemd is naar het vroegere parlementslid en burgemeester van Dublin [[Daniel O'Connell]]. Het [[Temple Bar (Dublin)|Temple bar]]-gebied is de gedeeltelijk verkeersvrij gemaakte uitgaansbuurt.

=== Beelden ===
Op O'Connell Street vindt men de [[The Spire|Millennium Spire]], die opgericht is ter ere van het nieuwe millennium. Daarnaast is er nog een beeld van [[Daniel O'Connell]] zelf, een beeld van een vakbondsleider Larkin en een beeld van een andere Ierse vrijheidsvechter: [[Charles Stewart Parnell|Parnell]]. Op Suffolk Street, een paar straten van [[Universiteit van Dublin|Trinity College]] vindt men [[Molly Malone]]. Daarnaast zijn er beelden van de schrijvers [[James Joyce]] (North Earl Street) en [[Oscar Wilde]] (Merrion Square). Ook zanger [[Phil Lynott]] ([[Thin Lizzy]]) is vereeuwigd met een standbeeld in Harry Street.<ref>{{en}} [http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/4167918.stm Thin Lizzy's Lynott back in town]</ref>

=== Gebouwen ===
In O'Connell Street staat het beroemde [[General Post Office|postkantoor]] waar in 1916 tijdens de [[Paasopstand]] de republiek werd uitgeroepen. De [[Bank of Ireland]] aan ''College Green'' was tot 1800 het [[parlement]] van Ierland. Schuin tegenover de Bank of Ireland bevindt zich het [[Universiteit van Dublin|Trinity College Dublin]], gebouwd in [[1592]], waar nu het [[Book of Kells]] is ondergebracht. Een ander bekend gebouw is [[Dublin Castle]], dat deels uit een [[Middeleeuwen|middeleeuws]] kasteel bestaat en deels uit een 18e-eeuws complex.

Bezienswaardigheden buiten het centrum zijn onder andere het [[neoclassicistische architectuur|neoclassicistische]] Casino Marino<ref>{{lang|en|Heritage Ireland}}: [https://web.archive.org/web/20080718135337/http://www.heritageireland.ie/en/Dublin/CasinoMarino/ Casino Marino].</ref>, de Joyce (of Martello) [[Martello Tower|tower]], [[Kilmainham Jail]] en [[Royal Hospital]], het [[Irish Museum of Modern Art]]. Ook buitensteden als [[Bray (Ierland)|Bray]], [[Malahide]] (bekend van het kasteel) en [[Howth]] zijn zeer de moeite waard.

[[Bestand:Grand Canal Theatre, Dublin.JPG|thumb|250px|left|Bord Gais Energy Theatre in de Docklands; geopend op 18 maart 2010]]

===Docklands===
Relatief nieuwe architectonische ontwikkelingen doen zich voor in het gebied 'Docklands'. Het vervallen havengebied wordt opgewaardeerd en voorzien van prestigieuze nieuwbouw voor bedrijven, woningen en recreatiedoeleinden, vergelijkbaar met de manier waarop dat in onder meer [[Londen]], [[Amsterdam]] en [[Rotterdam]] is gedaan.

== Cultuur ==
Dublin staat ook bekend om zijn schrijvers en dichters. De dichter en toneelschrijver [[William Butler Yeats]] is geboren in [[Sandymount]], Dublin. Ook [[James Joyce]], die Dublin vereeuwigde in zijn beroemde ''[[Ulysses (boek)|Ulysses]]'' en [[Samuel Beckett]] waren Dublinners. Andere bekende schrijvers uit Dublin zijn [[Oscar Wilde]], [[Jonathan Swift]], [[Brendan Behan]], [[Sean O'Casey]] en [[George Bernard Shaw]]. De schrijver van [[Dracula (roman)|Dracula]], [[Bram Stoker]], heeft in de Dublinse wijk Clontarf inspiratie opgedaan. De in Dublin geboren [[Roddy Doyle]] en [[Anne Enright]] wonnen respectievelijk in 1993 en 2007 de [[Booker Prize]]. De Dubliner auteur [[Joseph O'Connor]] raakte bekend met zijn [[historische roman]] [[Stella Maris (roman)|Stella Maris]] die zich afspeelt ten tijde van de grote [[Ierse hongersnood (1845-1850)|hongersnood]] van 1847. Sinds juli 2010 mag Dublin zich ''[[Unesco City of Literature]]'' noemen.

Drie afdelingen van het [[National Gallery of Ireland|Iers Nationaal Museum]] zijn in Dublin gevestigd, almede het [[Irish Museum of Modern Art]]. Op het terrein van Dublin Castle herbergt de [[Chester Beatty Library]] een belangwekkende verzameling manuscripten en oude boeken.

De Ieren zijn trots op hun ''pubs'' en beweren dat deze de beste in de hele wereld zijn. ''Temple Bar'' is het toeristische centrum van activiteit, met veel pubs en restaurants.

De stad is ook de thuisbasis van ''[[Guinness]]'', het bekende zwarte [[bier]] van het [[Stout (bier)|Stout]]type. Het [[Guinness Storehouse]] museum in de brouwerij in St. James' Gate is een populaire toeristische [[Trekpleister (toerisme)|trekpleister]].

De band [[U2 (band)|U2]] is afkomstig uit deze stad. In clips van de band zijn vaak beelden en/of foto's van Dublin terug te vinden.

Jaarlijks wordt in oktober de [[marathon van Dublin]] gehouden, één van de grootste marathons van Europa.

== Openbaar vervoer ==
=== LUAS ===
[[File:Citadis_dublin.jpg|thumb|[[Luas]]]]
[[Luas]] (Iers voor snelheid) is de benaming voor het nieuwe trambedrijf in de Ierse hoofdstad Dublin. Het trambedrijf bestaat uit twee lijnen (rood en groen) die niet met elkaar in verbinding staan. Voor de exploitatie heeft de Railway Procurement Agency [[Veolia Transport]] gecontracteerd voor een periode van vijf jaar. De [[Luas Green Line|groene lijn]] is geopend op 30 juni 2004, 10 kilometer lang en telt 13 haltes. De [[Luas Red Line|rode lijn]] is geopend op 2 juli 2011, 15 kilometer lang en telt 23 haltes.

=== DART ===
[[File:The Loop Line, Dublin - geograph.org.uk - 1093425.jpg|thumb|[[Dublin Area Rapid Transit]] (DART)]]
'''Dublin Area Rapid Transit''' ('''DART''') is een [[voorstadsspoorweg|stadsspoorweg]] van de regio Dublin in [[Ierland (land)|Ierland]], vergelijkbaar met [[Réseau Express Régional|RER]] en [[S-Bahn]]. De dienst loopt van [[Greystones]] (in het zuiden) naar [[Howth]] en [[Malahide]] (in het noorden) en vice versa. Het spoor loopt voornamelijk langs Dublin Bay. De eigenaar is de nationale spoorwegmaatschappij [[Iarnród Éireann]], die de lijn ook gebruikt voor doorgaande treinen en de zogenaamde ''commuter'' diensten. De DART is in 1984 in gebruik genomen<ref name="hist">Irish Independent: [http://www.independent.ie/national-news/symbol-of-dublin-proving-its-critics-wrong-25-years-on-1838249.html over 25 jaart DART] van 14 juli 2009, bezocht 4 december 2010</ref>

=== Veerdiensten ===
[[File:Ulysses Arriving In Dublin.jpg|thumb|Veerboot van Irish Ferries]]
De maatschappijen [[Stena Line]] en [[Irish Ferries]] onderhouden een veerdienst tussen de [[haven van Dublin]] en de haven van [[Holyhead]] in Wales.

== Noord tegen zuid ==
Traditioneel gezien is er een scheiding tussen de noordkant en de zuidkant van de stad, met als scheidingslijn de rivier de [[Liffey]]. De ''Northside'' wordt gezien als de armere kant, de kant van de werkende klasse terwijl de ''Southside'' de kant is voor de rijkere midden- en hogere klassen. De scheiding wordt versterkt door de postcode-indeling: wijken aan de noordkant hebben een oneven getal (bijvoorbeeld Killester is "Dublin 5"), terwijl wijken aan de zuidkant een even getal hebben (Ballsbridge is "Dublin 4").

Het onderscheid ontstond eeuwen terug toen de Hertog van Kildare zijn huis bouwde aan de minder gewaardeerde zuidkant, en hij werd prompt gevolgd door de rest van de elite. Ofschoon de zuidkant aan het begin van de [[21e eeuw]] nog steeds rijker is, staat het huis van de president van Ierland, [[Áras an Uachtaráin]], aan de noordkant (in het [[Phoenix Park|Phoenixpark]]), maar heeft het als postcode ''Dublin 8'', dat een nummer is van de zuidkant. Ook het huis van de Aartsbisschop van Dublin ligt aan de noordkant, terwijl een van Dublins rijkste wijken, the ''Hill of Howth'' ook in het noorden ligt. Ook heeft de zuidkant een groot aantal wijken die niet rijk zijn, zoals Palmerstown, Crumlin en Ballyfermot.

== Bekende personen ==
* [[Lijst van Dublinners|Lijst van personen uit Dublin]]

== Referenties ==
{{References}}
{{Commons|Dublin}}
{{Wikivoyage}}
{{Navigatie indeling Ierland}}
{{Navigatie hoofdsteden Europa}}
{{Coor title dms|53|19|48.39|N|6|16|9.98|W|scale:1000000_type:city_region:IE}}

[[Categorie:Hoofdstad in Europa]]
[[Categorie:Hoofdstad van een Iers graafschap]]
[[Categorie:Dublin| ]]