Brontekst bekijken van Damiaanmuseum

Op 25 mei 2017 opende het vernieuwde '''Damiaanmuseum''' in Tremelo (Vlaams Brabant) de deuren. De geschiedenis van het museum met haar bijzondere collectie omvat meer dan 100 jaar en start al enkele jaren na de dood van pater Damiaan.

=== Een geschiedenis van het museum ===

==== Van boerderij tot klooster ====
In 1895 wordt het geboortehuis van pater Damiaan verkocht aan de paters van de Heilige Harten om er een klooster op te richten. Het grootste deel van de boerderij wordt gesloopt om plaats te maken voor nieuwe kloostergebouwen. Het eigenlijke geboortehuis wordt min of meer bewaard. De verschillende ruimten worden evenwel aangepast aan hun nieuwe functie. De paters bouwen de schuur om tot woonruimte, nemen hun intrek in de slaapkamers op de eerste verdieping en richten de leefruimten op het gelijkvloers in als spreekkamer en museumruimte. De goed bewaarde geboortekamer van Damiaan wordt geïncorporeerd in een kapel.
[[Bestand:Geboortehuis ca 1890.jpg|miniatuur|Geboortehuis P. Damiaan 1890]]

==== Een bijzondere plek ====
Pater Maurits Raepsaet , overste van wat later de Belgische provincie van de paters van de Heilige Harten zal worden, wil op de plaats waar de grote held der naastenliefde en toekomstige heilige Damiaan geboren werd een herinneringsplek maken. Mede met de hulp van Damiaans medewerker Jozef Dutton slaagt hij er in heel wat voorwerpen die aan Damiaan hebben toebehoord en nog aanwezig waren in zijn huis en in de Sint-Philomenakerk op Kalaupapa te verzamelen. Vanaf het begin van de 20ste eeuw worden ze bewaard in speciaal gemaakte kasten in de grote kamer/spreekkamer in het geboortehuis van Damiaan.

==== Uitbreiding klooster ====
In 1906 is de nieuwe kloostervleugel grenzend aan de oude schuur af en wordt het klooster in 1907 een noviciaat (opleidingshuis voor kandidaat-kloosterlingen). Tussen 1909 en 1910 breidt men het neogotisch kloostercomplex uit met bijkomende gebouwen en een kapel. In 1929 maakt de schuur plaats voor een nieuw studiehuis.

==== De droom van een museum ====
[[Bestand:Pater VanHoutte.jpg|miniatuur|Pater Vanhoutte, 1936]]

Intussen droomt men van een echt Damiaanmuseum. Eind 1936, na de overbrenging van het lichaam van Damiaan naar België, trekt de toenmalige provinciale overste pater Paul Vanhoutte naar Amerika en Hawaï om aan de burgerlijke en kerkelijke autoriteiten zijn dankbaarheid voor hun medewerking bij de overbrenging van het lichaam van Damiaan te betuigen. Hij laat deze kans niet schieten om voorwerpen te verzamelen voor het toekomstige museum. Zo ontmantelt hij in de Sint-Philomenakerk op Kalaupapa het door Damiaan vervaardigde hoofdaltaar om het te verschepen naar België. In de sacristie neemt hij een monstrans, een processievaandel, een achttiende-eeuws altaarmissaal en wellicht een in pandanus ingebonden muziekhandschrift mee. Het Bishopmuseum in Honolulu schenkt hem daarenboven een collectie Hawaïaanse etnografische voorwerpen. Hij slaagt er eveneens in om via de nicht van de Engelse schilder Edward Clifford, die Damiaan portretteerde in 1888, deze wereldberoemde portretten te verwerven voor zijn museum. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog komt pater Vanhoutte om het leven en zijn plannen om een Damiaanmuseum op te starten in Leuven worden samen met hem begraven.

==== Brand en heropbouw ====
Tijdens diezelfde wereldoorlog, in de nacht van 25 op 26 september 1943 wordt het klooster in Tremelo door een brand vernield. Het geboortehuis van Damiaan met daarin de vele voorwerpen die aan hem hebben toebehoord, wordt gelukkig gespaard. Na de voltooiing van het nieuwe klooster, verrijst uit de ruïnes van het oude klooster onder impuls van pater Walter Mutsaarts en volgens de plannen van architect Victor Broos een volwaardig Damiaanmuseum.

==== Een volwaardig museum ====
[[Bestand:Damiaanmuseum 1955 altaar.jpg|miniatuur|Damiaanmuseum 1955 met altaar van P. Damiaan]]

De ruïnes van het neogotisch klooster worden omgebouwd tot museumzaal waar de voorwerpen van Damiaan tentoongesteld worden. Etnografische voorwerpen roepen in de Hawaïzaal een exotisch beeld van de eilanden op. Het museumgebouw krijgt een toren als blikvanger die tegelijk verwijst naar de missiekerkjes. De voorste kamers van het geboortehuis worden op basis van getuigenissen van Marie De Veuster (dochter van Gérard, broer van Damiaan) ingericht zoals het vroeger was.

Op 26 mei 1952 wordt het geboortehuis erkend als monument . Een dag later opende het officieel de deuren als museum. In juni 1953 ging ook de andere museumzaal open. In 1956 werd de originele doodskist van Damaian uit 1889 tentoongesteld in de kelder van het geboortehuis net onder Damiaans geboortekamer.

==== Een nieuw museum ====
[[Bestand:Foto1 Opening DamMus.jpg|miniatuur|Opening Damiaanmuseum eind mei 2017]]

In de jaren 1980 worden geboortehuis en museumzaal heringericht. In 2006 worden er plannen gesmeed voor een nieuw Damiaanmuseum. In november 2013 sluit het museum voor renovatie. Op 25 mei 2017 opent het totaal nieuwe Damiaanmuseum de deuren. Geen oude toren van een missiekerkje maar een nieuwe toren waar een stukje wereldkaart opstaat: twee grote werelddelen Amerika en Europa met daartussen kleine stipjes: de eilanden van de Hawaï-archipel. Een minuscuul klein stukje daarvan is Molokaï dat met Damiaan een uitstraling en inspiratie heeft naar de hele wereld.

=== Het nieuwe Damiaanmuseum ===

==== Een 'nieuwe' Damiaan ====
Het nieuwe museum evoceert een ‘nieuwe’ Damiaan ,een held en heilige, maar vooral een mens van vlees en bloed die al wat hij was en geloofde heeft ingezet voor zijn kwetsbare medemens. Damiaan begon als klassiek missionaris maar groeide uit tot een bezielde bruggenbouwer en mensenrechtenactivist avant la lettre die de handen uit de mouwen stak. Het vernieuwde Damiaanmuseum legt nieuwe accenten en focust ook op Hawaï en zijn bewoners met een weldoordachte selectie van objecten en getuigenissen. Met deze blikverbreding bevordert het museum de empathie en zet het aan tot verdieping en reflectie. Respect en verbondenheid over grenzen heen is de centrale boodschap. Niet de ziekte of het cultuurverschil staat centraal maar mensen met hun onvervreemdbare waardigheid en rechten. Damiaans boodschap inspireert zo ook vandaag. Daarom besteedt het Damiaanmuseum ook bijzondere aandacht aan de eigentijdse werking van een wereldwijde organisatie als Damiaanactie.
[[Bestand:Damiaanmuseum zone 4.jpg|miniatuur]]

==== Eigentijds en interactief ====
Het vernieuwde Damiaanmuseum is een eigentijds en interactief belevingscentrum dat je meeneemt in de voetsporen van Damiaan. Het museum loodst de bezoeker doorheen de verschillende periodes in het leven van deze Grootste Belg en toont dat Damiaan ook vandaag een bron van inspiratie is.

Een audioguide (individueel) of een gids (groepen) leidt de bezoeker, op eigen tempo en in 3 talen (Nederlands, Frans, Engels) door de 6 museumzones.

==== Museale zones ====
[[Bestand:Tijdslijn zone 1.jpg|miniatuur|Tijdslijn zone 1]]
;Zone 1 : met een tijdslijn vanaf de ‘ontdekking’ van de Hawaï-eilanden tot en met de Heiligverklaring. De tijdslijn loopt nog door want Damiaan blijft ook vandaag nog inspireren.
;Zone 2 : Damiaan als Tremelonaar en '''Zone 3''' Damiaan als religieus Priester Missionaris zijn zones in het geboortehuis. Zijn gezin, jeugd, intrede in het klooster, vertrek en werk als missionaris op Hawaï worden hier belicht. Daarnaast maakt de bezoeker hier ook kennis met de geschiedenis van klooster en museum.
;Zone 4 : Hierin staat het verhaal van Damiaan en de mensen van Kalaupapa centraal. Deze zaal vormt het pareltje van het museum met tal van audiovisuele effecten en interactieve mogelijkheden. Dankzij het audioguidesysteem kan de bezoeker dieper ingaan op bepaalde beelden of voorwerpen.
;Zone 5 : Damiaan inspireert: filmopname met getuigenissen van mensen van Kalaupapa.
[[Bestand:Damiaanmuseum audioguide.jpg|miniatuur|Damiaanmuseum zone 4]]
;Zone 6 : Damiaanactie met als 3 pijlers: ontwikkelingssamenwerking, ziektebestrijding, mens en samenleving.
Zowel de individuele bezoeker als groepen of klassen kunnen op een aangepaste manier dit voor minder valide personen toegankelijk museum bezoeken. Ook rond het Damiaanmuseum is er voor iedereen wat te beleven: wandelen, fietsen en op ontdekking gaan in dit stukje Hageland.

=== Externe links ===
*[http://www.damiaanmuseum.be website van het museum]

=== Bronnen, noten en/of referenties ===
*Patrik JASPERS, ‘Damiaanmuseum in Tremelo: een 100-jarige in een nieuw jasje’, op: <nowiki>https://damiaanvandaag.be/archieven/1977</nowiki> (geraadpleegd op 17/10/2017)
*-Patrik JASPERS, Boerderij – klooster – rusthuis. Bewoning in en rond het geboortehuis van Pater Damiaan in de 20ste eeuw, Brochure n.a.v. Open Monumentendag, Tremelo, 2007.
*-Patrik JASPERS, Boerderij – klooster – museum. Bewoning in en rond het geboortehuis van Pater Damiaan in de 20ste eeuw., onuitgegeven manuscript, 2017.
*-www.damiaanmuseum.be (geraadpleegd op 17/10/2017)
* [https://damiaanvandaag.be/archieven/1977 damiaanvandaag.be]