Brontekst bekijken van Tijdlijn van de Lage Landen (tot 999)

{{Inhoud verbergen}}
De '''tijdlijn van de geschiedenis der Lage Landen''' geeft een [[chronologie]] van feiten, gebeurtenissen en randevenementen die hebben bijgedragen tot de ontwikkelingen in de ''[[Lage Landen]]''. Deze vormen een wisselend historisch en staatkundig conglomeraat van [[Gewest (Lage Landen)|gewesten]] gelegen in het lager gebied rond de grote rivieren van Noordwest-Europa die in de [[Noordzee]] en het [[Nauw van Calais (zeestraat)|Nauw van Kales]] uitmonden. Reeds in de [[bronstijd]] en de [[IJzertijd|ijzertijd]] (van het [[3e millennium v.Chr.|3e]] tot het [[1e millennium v.Chr.]]) zou het "[[Noordwestblok]]" zich cultureel hebben onderscheiden in deze gebieden. Daarna vormen zich variërende eenheden onder resp. [[Lijst van Keltische stammen|Keltisch]]-[[Germanen|Germaanse]], en [[Romeinse Rijk|Romeinse]] invloeden. Vervolgens evolueren zij onder impuls van de [[kerstening]] mee in grotere imperiums met een toenemend [[feodalisme|feodale]] structuur. Uiteindelijk zorgt de opkomst van de steden voor toenemende rijkdom, maar ook verschuiving van de macht en versplintering. Pogingen tot centralisatie wisselen af in een evenwichtsspel met lokale tendensen tot autonomie.

<small>''Klik op een jaartal hieronder om het scrollen te beperken''</small>
{| class="toccolours"
|→
|width=30px align=center|[[#-2000|-2000]]
|→
|width=6% align=center|[[#-1000|-1000]]
|→
|width=6% align=center|[[#-500|-500]]
|→
|width=6% align=center|[[#0|0]]
|→
|width=6% align=center|[[#250|250]]
|→
|width=6% align=center|[[#500|500]]
|→
|width=6% align=center|[[#750|750]]
|→
|width=6% align=center|[[#1000|1000]]
|→
|width=6% align=center|[[#1100|1100]]
|→
|width=6% align=center|[[#1200|1200]]
|→
|width=6% align=center|[[#1300|1300]]
|→
|width=6% align=center|[[#1350|1350]]
|→
|width=6% align=center|[[#1400|1400]]
|→
|width=6% align=center|[[#1450|1450]]
|→
|-
|→
|width=30px align=center|[[#1500|1500]]
|→
|width=6% align=center|[[#1520|1520]]
|→
|width=6% align=center|[[#1550|1550]]
|→
|width=6% align=center|[[#1575|1575]]
|→
|width=6% align=center|[[#1600|1600]]
|→
|width=6% align=center|[[#1625|1625]]
|→
|width=6% align=center|[[#1650|1650]]
|→
|width=6% align=center|[[#1675|1675]]
|→
|width=6% align=center|[[#1700|1700]]
|→
|width=6% align=center|[[#1725|1725]]
|→
|width=6% align=center|[[#1750|1750]]
|→
|width=6% align=center|[[#1775|1775]]
|→
|width=6% align=center|[[#1800|1800]]
|→
|width=6% align=center|[[#1825|1825]]
|→
|}
{| width=100%
|style="background-color:blue; width:3px;"|
|style="width:12px;"|
||{{Zijbalk geschiedenis Nederland}}{{Zijbalk geschiedenis België|afbeelding=Pieter Bruegel d. Ä. 093.jpg|titel=''Winterlandschap met schaatsers en vogelknip'', [[Pieter Bruegel de Oude]], 1565
|}
}}

== Cenozoïcum ==
[[Bestand:20070617 Hoegaarden versteende boomstam.JPG|thumb|Versteende boomstam op de Geosite Goudberg]]
* Versteende bomen van een 54,9 miljoen jaar oud [[subtropisch klimaat|subtropisch]] [[moerasbos]] zijn gevonden in [[Overlaar]], [[Oorbeek]] en [[Wommersom]] evenals [[Hoegaarden (gemeente)|Hoegaarden]] in [[België]]. Het bos had dus een aanzienlijke omvang. In [[Geosite Goudberg]] is een educatief tentoonstellingspark met een ''versteend bos van [[moerascipres]]sen'' dat door zijn omvang uniek is in [[West-Europa]]. Men krijgt een overzicht van 55 miljoen jaar [[Geologie|geologische]] geschiedenis.

== Paleolithicum ==
===~500.000 v.Chr. ===
[[Bestand:Spy Skull.jpg|thumb|Schedel gevonden in [[Spy]].]]
[[Bestand:Doggerland 10,000 BP.jpg|thumb|Nog tot 6500 v.Chr. zijn de Lage Landen verbonden met Engeland door Doggerland]]
* Heel Noordwest-Europa wordt schaars bevolkt door de zogenaamde [[neanderthaler]]s.

===~250.000 v.Chr.===
* Resten van een kamp van [[jager-verzamelaar]]s in de [[Belvédère Interglaciaal|Belvédère-groeve]] bij [[Maastricht]].

===~200.000 v.Chr.===
* Bij [[Rhenen]] zijn stenen gevonden die bewerkt zijn volgens de [[Levalloistechniek]].

===~150.000 v.Chr.===
* Tijdens het [[Weichselien]], het voorlaatste [[Glaciaal (tijdperk)|glaciaal]], wisselt in de Lage Landen [[toendraklimaat]] regelmatig af met [[IJsklimaat|ijsklimaat]], waardoor bewoning vaak niet mogelijk is.

===~128.000 v.Chr. - ~116.000 v.C===
* [[Eemien]], voorlaatste [[interglaciaal]].
* [[Neanderthalerjachtkampen van Veldwezelt-Hezerwater|Neanderthalerjachtkampen]] zijn aangetroffen tijdens archeologische opgravingen in de leemgroeve "Vandersanden" (Gemeente [[Lanaken]], België).
* De [[macrofauna]]resten van de WFL-Site bestaan uit botten en kiezen van [[paard (dier)|paard]], [[wolharige neushoorn]], [[rendier]], [[wisent]] en [[Wolharige mammoet|mammoet]]. Er zijn ook botten van de [[Holenleeuw (Euraziatisch)|holenleeuw]] en de [[Hyena's|holenhyena]] aangetroffen.

===~57.000 v.Chr.===
* In de Lage Landen lopen nog steeds [[neanderthaler]]s rond. Ook in de grotten van het Ardeense [[Furfooz]] zijn overblijfselen teruggevonden.
* Op de WFL-Site van de [[Neanderthalerjachtkampen van Veldwezelt-Hezerwater]] (ongeveer 50.000 jaar oud) wordt de lithische industrie gekenmerkt door het tegelijkertijd aanwezig zijn van Levallois-producten en [[w:en:Quina Mousterian|Quina-werktuig]]en. Dit is opmerkelijk want Quina-werktuigen werden altijd aan Neanderthalers toegeschreven.<ref name=Bringmans-proefschrift>* {{en}} {{Aut|Bringmans, P.M.M.A.}}, 2006. ''Multiple Middle Palaeolithic Occupations in a Loess-soil Sequence at Veldwezelt-Hezerwater, Limburg, Belgium (Meerdere Midden-Paleolithische bewoningsfasen in een loess-bodem sequentie te Veldwezelt-Hezerwater, Limburg, België)''. -- Unpublished PhD Thesis Catholic University of Leuven ([https://lirias.kuleuven.be/handle/1979/270 Proefschrift])</ref>

===~12.000 v.Chr.===
* De temperatuur begint te stijgen, waardoor bewoning in het [[Holoceen]] weer mogelijk wordt. Sporen van jagerscultuur (de [[Hamburgcultuur]]) zijn gevonden in [[Friesland]] en [[Drenthe]].
* De [[Het Kanaal#Ontstaan_van_de_verbinding_met_de_Noordzee|Noordzee]] ontstaat, daarbij vormen zich de kuststrook met haar duinen, de moerassige veengebieden van Holland en het zeekleilandschap van Noord-Nederland.

== Mesolithicum ==
===~10.000 v.Chr.===
* In de buurt van [[Sint Odiliënberg]] is op een [[vuursteen]] de oudste tekening uit de Lage Landen gevonden.

===~9500 v.Chr.===
* De zeespiegel staat in het begin van het Holoceen nog zo laag dat een groot deel van het [[Noordzeebekken]] droog ligt, waarbij de kustlijn noordelijk ligt van de huidige [[Doggersbank]]. Daar wordt nog op [[Mammoeten|mammoet]]en gejaagd. België grenst nog niet aan de zee, maar is verbonden met Engeland.

===~9000 v.Chr.===
* Sporen van de [[Ahrensburgcultuur]] zijn in [[Noord-Brabant]] gevonden, de eersten die [[Boog (wapen)|pijl en boog]] gebruiken.

===~7900 v.Chr.===
* In 1955 wordt de [[Kano van Pesse]] gevonden.

===~7500 v.Chr.===
* De [[Maglemosecultuur]] heerst (tot ca. 6000 v.Chr.) als eerste Mesolithische cultuur in de noordelijke helft van Europa, van Denemarken tot in Noord-Frankrijk. Ze is voortgekomen uit het [[Sauveterrien]]. Het lijkt erop dat ze de hond gedomesticeerd hebben.

===~7000 v.Chr.===
* In het Vroeg-[[Atlanticum]] staat de zeespiegel op ca. -20 m [[Normaal Amsterdams Peil|NAP]] en komt de kustlijn al in de buurt van de huidige. In het noorden steken de stuwwallen van het [[Texel-IJsselmeer Hoog]] en het [[Groningen Hoog]] uit als landtongen.

===~5500 v.Chr.===
[[Bestand:5500vc ex leg.jpg|thumb|Nederland rond 5500 v.Chr. Het pleistocene oppervlak erodeert langzaam, terwijl [[strandwal]]len ontstaan waarachter veenvorming (donkerbruin) toeneemt.]]
* [[Trijntje]] is de naam die gegeven werd aan het oudste menselijke skelet dat in de Lage Landen (in [[Zuid-Holland]]) is aangetroffen.

== Neolithicum ==
===~5300 v.Chr.===
* Het "[[Neolithicum|neolithisch]] pakket" (een cultureel erfgoed van landbouw, kleinveeteelt, gepolijste stenen bijlen, houten langhuizen en pottenbakken) verspreidt zich over Europa. Daarmee geraakt de Mesolithische levenswijze stilaan in onbruik. Kenmerkend zijn nu de nederzettingen, de opkomst van grotere stammen en het gebruik van plantaardig voedsel.<ref>T.Douglas Price, (2000): ''Europe's first farmers'', Cambridge University Press, p. 5</ref>
* De [[bandkeramische cultuur]] (ook [[Omalien]]) vestigt zich op de hogere, vruchtbare lössgronden van o.a. Zuid-Limburg. Dit zijn de eerste [[landbouw]]ers in de Lage Landen, waarmee in België het [[Neolithicum]] begint. In de typische potten bewaart men voedsel en zaaigranen.(Na zo'n 700 jaar verdwijnt deze cultuur weer om nog onbekende redenen.)

===~4900 v.Chr.===
* Boven de rivieren blijft het een cultuur van jager-verzamelaars, die zich tot de [[Swifterbantcultuur]] ontwikkelt. Naar uit onderzoek<ref>{{aut|de Roever,J.P.}}, (2004): ''Swifterbant-aardewerk : een analyse van de neolithische nederzettingen bij Swifterbant, 5e millennium voor Christus'', Groningen. [http://irs.ub.rug.nl/ppn/263303640 Online]</ref> blijkt hebben deze twee culturen ongeveer 1000 jaar naast elkaar bestaan, waarbij de bewoners van de uitgebreide moerassen in de [[Rijndelta]] langzamerhand sommige gewoonten van de landbouwers in het zuiden hebben overgenomen. In toenemende mate treft men tussen resten van wild ook resten van gedomesticeerde dieren aan, waarbij een duidelijke progressie valt waar te nemen.

===~4450 v.Chr.===
[[Bestand:Tulpenbecher-Michelsberg.jpg|thumb|Tulpbeker van de Michelsbergcultuur]]
* De [[Michelsbergcultuur]] is de neolithische cultuur, die rond 4400 tot 3500 v. Chr. voorkomt in het zuiden van de Lage Landen (Zuid-Nederland, West-Duitsland en België) is verantwoordelijk voor enkele van de oudste soorten [[aardewerk]] in Europa.
* In 1968 wordt bij de aanleg van de Deltawerken in een veenlaag op 8 meter diepte het [[Mannetje van Willemstad]] gevonden.

===~4250 v.Chr.===
* In het [[neolithicum]] verschijnen de eerste landbouw''dorpen'' met ongeveer 100 inwoners. Door het warmer klimaat en het smelten van de ijskap vestigen rondtrekkende groepen zich in gemeenschappen. Zo vestigt de "[[Omalien]]groep", bekend voor zijn [[bandkeramiek]], zich in [[Haspengouw]]. Bij het ontstaan van de eerste "dorpen" ontstaat een landbouweconomie. Anderen specialiseren zich in bijvoorbeeld handwerknijverheid (de [[Michelsbergcultuur|Michelsberggroep]]) en steenindustrie ([[Spiennes]]).

===~4000 v.Chr.===
* Tijdens het [[Subboreaal]] sluit de westkust zich steeds meer, met als gevolg dat de achterliggende [[lagune]] verzoet, wat grootschalige [[Veen (grondsoort)|veenvorming]] in de hand werkt.

===~3800 v.Chr.===
[[Bestand:Préforme de hache 223.1 (5).jpg|thumb|Bijl van vuursteen uit het Neolithicum, 19.1 cm lang]]
* De [[Neolithische vuursteenmijnen in Spiennes]], ten zuidoosten van [[Bergen (België)|Bergen]] aan de Frans-Belgische grens, zijn meer dan 100 hectare groot. Het is het grootste en oudste complex van vuursteenmijnen in Europa en behoort tot de [[werelderfgoedlijst]] van de [[UNESCO]].
* Bij [[Rijckholt]] op de Belgisch-Nederlandse grens wordt eveneens een voorsteenmijn in gebruik genomen. Uit zo'n 5000 kleine mijnen wordt in de duizend jaar daarna 40.000 ton [[vuursteen]] gewonnen.

== Midden-Neolithicum ==
[[Bestand:European Middle Neolithic.gif|thumb|Aan de potten herkent men de neolithische culturen]]

===~3500 v.Chr.===
* Vanaf 3500 tot 2000 v.Chr. leven onder andere in de [[Kempen (streek)|Kempen]], de [[Leemstreek]] en de [[Maasvallei]] culturen van het Midden-Neolithicum.
* Men verbouwt [[eenkoorn]] en [[emmertarwe]] op de kleine akkers rond het huis. Voor het zware werk worden [[rund|trekossen]] gebruikt. De veestapel bestaat uit [[rund]]eren, [[Schaap (dier)|schapen]], [[varken (tam)|varkens]] en [[geit]]en, die grazen in een afgebakend stuk grond rond de woning.
Het in de Lage Landen oudste gevonden wiel dateert van ongeveer 2400 v.Chr. en werd dus, voor zover men weet, nog niet gebruikt door deze cultuur.
[[Bestand:Old Europe.png|thumb|Het leefgebied van het trechterbekervolk (TRB in het groen) in Europa]]
* Deze [[trechterbekercultuur]] bouwt [[hunebed]]den in Drenthe en vestigt zich ook in Noord-Holland.
* In de duinstreek van het [[Rijnmond]]gebied van de Lage Landen leeft de [[Vlaardingencultuur]].

===~3250 v.Chr.===
* De leden van de [[Touwbekercultuur|standvoetbekercultuur]] maken gebruik van karren.
 [[Bestand:Urnenfelder panoply.png|thumb|180px|Wapens uit de urnenveldencultuur]]

===~2600 v.Chr.===
[[Bestand:Pierre Brunehaut 01.JPG|thumb|De [[Pierre de Brunehaut]], de grootste [[menhir]] van België staat nabij [[Doornik]].]]
* Naast en uit de standvoetbekercultuur ontstaat de [[klokbekercultuur]]. Hiermee begint een tijd van intensieve contacten overzee, wat verklaart waarom de prehistorische culturen van de Lage Landen en Engeland aan weerszijden van de Noordzee altijd zoveel met elkaar gemeen hebben. Ze bereiken zelfs Noord-Afrika.

== Bronstijd ==
===~2100 v.Chr.===
* De [[Bronstijd]] zorgt in de Lage Landen niet direct voor nieuwe culturen, maar leidt wel tot meer specialisatie. De handel wordt in deze tijd belangrijker. Bij [[Wageningen (Nederland)|Wageningen]] zijn uit deze tijd een [[hellebaard]], [[bijl]], [[Mes (voorwerp)|mes]] en [[armband]] gevonden.
<span id=-2000 />

===~1900 v.Chr.===
* In 1953 wordt in het veen de bronzen [[dolk van Barger-Oosterveld]] gevonden.

===~1800 v.Chr.===
[[Bestand:Nordwestblock.png|thumb|[[Noordwestblok]] - tussen 1800 en 800 v.Chr., de [[Elp-cultuur|Elp-]] en de [[Hilversumcultuur|Hilversum-cultuur]].]]
* De [[Hilversumcultuur]] spreidt zich uit van het midden der [[Lage Landen]] tot Calais en duurt tot ca. 1200 v.Chr.
* Het [[Noordwestblok]] zou van de [[bronstijd]] en de [[IJzertijd|ijzertijd]] (van het [[3e millennium v.Chr.|3e]] tot het [[1e millennium v.Chr.]]) hebben bestaan, ongeveer tot de tijd dat er in de 1e eeuw na Chr. voor het eerst geleidelijk aan sprake is van historische bronnen. Het grondgebied ervan wordt beschouwd als dat van het geheel van de [[Elp-cultuur|Elp-]] en de [[Hilversumcultuur|Hilversum-cultuur]] samen en beslaat een area in noordwest Europa die ruwweg wordt begrensd door de rivieren de [[Maas]], de [[Elbe (rivier)|Elbe]], de [[Somme (rivier)|Somme]] en de [[Oise (rivier)|Oise]] (het huidige noorden van [[Frankrijk]], heel [[België]], [[Nederland]], en het westen van [[Duitsland]], en mogelijk ook het oostelijk deel van [[Engeland]]).
* Het bronzen [[zwaard van Jutphaas]], gevonden bij [[Utrecht (stad)|Utrecht]], is een van de vijf bijna identieke zwaarden die in Bretagne, Bourgondië, Zuid-Engeland en de Lage Landen zijn gevonden. Deze dienen niet voor de strijd, maar om de status van de eigenaar te benadrukken.

===~1500 v.Chr.===
[[Bestand:Régions naturelles de Belgique.jpg|thumb|De geografische streken van België <br />{{Legenda|#E6E6FA|[[Condroz]]}}{{Legenda|#D6CADD|Fagne-Fammene}}]]
* In de middenbronstijd van ca. 1500 tot 1100 v.Chr. is onder andere in [[Vlaanderen]] en de [[Kempen (streek)|Kempen]] onder meer de [[Famenne]]groep gevestigd. Aan de hand van verschillende grafvormen worden de verschillende andere groepen onderscheiden.

===~1300 v.Chr.===
* In heel Europa ontstaat vrij plotseling de [[urnenveldencultuur]] doordat men overstapt op [[crematie]], mogelijk door nieuwe religieuze inzichten. Op de [[Boshoverheide]] bevindt zich het grootste teruggevonden urnenveld uit de [[Lage Landen]], maar dat zou tussen 1100 en 700 v.Chr. zijn gebruikt.
* In het skelet van de [[Krabbeplasman]] is het oudste menselijke [[Desoxyribonucleïnezuur|DNA]] aangetroffen dat ooit in de Lage Landen is gevonden.

===~1250 v.Chr.===
[[Bestand:Tempeltje van Barger-Oosterveld.JPG|thumb|Replica van het [[tempeltje van Barger-Oosterveld]] in het [[Drents Museum]].]]
* Tempeltjes als dat van [[tempeltje van Barger-Oosterveld|Barger-Oosterveld]] spelen een rol bij [[ritueel|rituelen]] in het [[Veen (grondsoort)|veen]].

===~1200 v.Chr.===
* In 1938 wordt bij [[Emmer-Erfscheidenveen]] bij [[Drenthe]] het oudste [[veenlijk]] van de Lage Landen gevonden, waarschijnlijk een [[mensenoffer]].

===~1150 v.Chr.===
* In 1961 wordt bij [[Barger-Oosterveld]] een ijzeren pennetje van vier centimeter gevonden. Het zal echter nog lang duren voordat ijzer op grote schaal gebruikt wordt.
<span id=-1000 />

== IJzertijd ==
===~1000 v.Chr.===
* [[Ritueel|Rituele activiteit]] manifesteert zich in heiligdommen bij thermische [[bron (water)|bronnen]]. Bewijsmateriaal voor gezondheidscultussen in [[Lijst van Keltische stammen|Keltisch Europa]] toont een nauwe band tussen genezing, herstel en vruchtbaarheid. Veel Keltische genezers zijn vrouwen en er is ook een sterke associatie van deze cultussen met de [[moedergodin]].<ref>Green (1996): p. 26</ref>
* De functie van priester en dokter is bij de [[Kelten]] vaak gecombineerd in één persoon. Uit Romeinse getuigenissen weten we dat ook in hun tijd bij de Galliërs priesteressen nog een belangrijke sociale plaats bekleedden. Ze werden [[Veleta]] genoemd, verwant aan het Noordse Völva en met een gelijkaardige functie in de samenleving.
* Genezende en moedergodinnen komen vaak in hun onderscheiden vormen in een [[Triade (godsdienst)|godinnentriade]] bij [[bronheiligdom]]men voor.<ref>Green (1996): p. 36</ref>

===~800 v.Chr.===
[[Bestand:Tonnenarmbaender.JPG|thumb|[[Hallstatt-cultuur|Hallstatt]]-armbanden.]]
* De invloed van [[Germanen]] en [[Kelten]] doet zich opmerken in de manier waarop de doden worden verzorgd en begraven: uit deze tijden vindt men [[Urnenveldencultuur|urnenvelden]] in de [[Lage Landen (staatkunde)|Lage Landen]].

===~750 v.Chr.===
* In de zuidelijke Lage Landen neemt de [[Kelten|vroeg-Keltische]] [[Hallstatt-cultuur]] de plaats in van de Urnenveldencultuur.
* Bij [[Wijchen (plaats)|Wijchen]] zijn resten gevonden van een vierwielige [[pronkwagen]], mogelijk als element uit een [[wagengraf]].

===~700 v.Chr.===
[[Bestand:Les Francs en Belgique romaine.svg|thumb|right|Het Kolenwoud (groen gekleurd)]]
* In deze tijd ontstaan enkele versterkte markt- en handelsplaatsen en heuvelforten. Bovendien onderscheiden krijgers zich van de gewone bevolking.
* In Friesland en Groningen worden de eerste [[Wierde (landvorm)|wierden]] aangelegd, in Friesland [[terp]]en genoemd. Bewoners zijn waarschijnlijk de stam der [[Friezen]].
* Tussen de [[Rijn]] en de [[Seine]], een streek tussen [[Germanië]] en [[Gallië]] ([[Kelten]]), wonen de [[Belgen]].
* Het [[Kolenwoud]] overdekt het grootste deel van Midden-België. De Oude Belgen jagen in dit woud, oogsten er kruiden, paddenstoelen en vruchten, en starten er geleidelijk ook een primitieve vorm van akkerbouw en veeteelt. (De naam slaagt op het algemeen gebruik van de winning van [[houtskool]] voor het smelten van de ijzerhoudende zandsteen ([[limoniet]]) die er wordt gegraven.)

===~650 v.Chr.===
{{wrapper}}
|[[Bestand:Celtes-carte.PNG|thumb|250px|Verspreiding Kelten over Europa <br />
1: Oorsprongsgebied ten noorden van de [[Alpen]]<br />
L: [[La Tène]]<br />
H: [[Hallstatt]]<br />
2: Grootste verspreiding in ongeveer [[400 v.Chr.]]<br />
B: Britse eilanden<br />
G: [[Galaten|Galatië]] in [[Klein-Azië]]<br />
I: Iberisch schiereiland]]
|}
* Het zuidelijk deel van de Lage Landen beneden de Rijn komt onder invloed van de [[La Tène-periode]]. Krijgsgeweld neemt toe. Keltische krijgers laten zich als huurlingen inlijven bij [[Philippos I van Macedonië]].{{Bron?||2011|11|26}}
[[Bestand:500vc ex leg copy.jpg|thumb|Het [[Flevomeer]] wordt groter, terwijl de westkust zich vrijwel geheel sluit]]
<span id=-500 />

===~500 v.Chr.===
* In 1904 wordt bij [[Nekkerspoel]] de [[Nekkerspoelkano]] gevonden die technisch van een veel hoger peil is dan de [[Kano van Pesse]].

===~450 v.Chr.===
* De [[Munt (betaalmiddel)|munt]] doet zijn intrede.

===~390 v.Chr.===
* De Keltische aanvoerder [[Brennus (vierde eeuw v.Chr.)|Brennus]] van de [[Senones (volk)|Senones]] (het volk bij de Seine) voert op 18 juli, 390 v.Chr. of 387 v.Chr. een aanval op [[Rome (stad)|Rome]] uit. De Romeinen vormen blijkbaar geen partij voor de geoefende Keltische soldaten en worden verslagen. Rome wordt voor een groot deel geplunderd en pas na het betalen van een hoge losprijs vertrekken Brennus en de meeste van zijn mannen uit Rome.

===~350 v.Chr.===
* In 1818 wordt de [[Valtherbrug]] gevonden, een [[veenweg]] tussen [[Ter Apel]] en [[Valthe]]

===~150 v.Chr.===
* De [[Germanen]] dringen op naar het westen en zuiden en verdrijven in het noorden van de Lage Landen langzaam de Kelten tot beneden de Rijn. De [[Cananefaten]] hebben het gebied van de delta aan de Noordzeekust bevolkt. De [[Bataven]] hebben zich gevestigd op eilanden en broeken aan de monding van de Rijn, terwijl, meer naar het Oosten, andere Germaanse volksstammen naar de linkeroever afzakken. Ten Zuiden van die nederzettingen zijn de bekkens van Maas en Schelde ingenomen door volksstammen van [[Lijst van Keltische stammen|Keltisch ras]]: Morienen (Vlaanderen), Menapiërs en Nerviërs (Brabant en Henegouwen), Eburonen (Limburg), Aduatieken, Condruzen, Cerezen, Pemanen en Trevieren (Ardennen).
* Veel van die volksstammen zijn betrekkelijk recent in de streek gevestigd. Als Julius Caesar naar hun oorsprong laat onderzoeken (57 v.Chr.), draagt de overlevering nog de herinnering aan een tijdvak, waarin hun voorouders ten oosten van de Rijn woonden.
|-
|style="background-color:green; width:3px;"|
|style="width:12px;"|
|

===~100 v.Chr.===
* Rond deze tijd dringen [[Gallia Belgica|Belgische immigranten]] het zuidoosten van [[Britannia (Romeinse provincie)|Britannia]] binnen, maar voor andere Galliërs is het een grotendeels onbekend gebied.

===~55 v.Chr.===
[[Bestand:Map Gallia Tribes Towns.png|thumb|Verdeling van Gallië rond 54 v.Chr.]]
[[Bestand:Ambiorix.jpg|thumb|[[Standbeeld van Ambiorix]] in [[Tongeren (stad)|Tongeren]].]]
* De [[Belgen|Belgae]] worden van 57 tot 51 v.Chr. onderworpen door [[Julius Caesar]]. Wel vinden er nog opstanden tegen de Romeinse overheersing plaats tot de eerste eeuw na Chr.
* Het gebied van de Lage Landen tussen de Rijn en de Seine wordt nu [[Gallia Belgica]], een Romeinse provincie. Daar ontstaan Romeinse nederzettingen.
* Julius Caesar komt min of meer door toeval in het gebied boven de Rijn terecht tijdens de [[Gallische Oorlog]], waarbij hij de Germaanse [[Usipeti]] en [[Tencteren]] vrijwel uitroeit. Met zijn ''[[Commentarii de bello Gallico|Commentarii Rerum in Gallia Gestarum]]'' maakt hij een einde aan de prehistorie in de Lage Landen, al zijn geschreven bronnen na de [[Romeinen in België]] en [[Romeinen in Nederland|in Nederland]] schaars en zou een deel van de [[Middeleeuwen]] er in die zin als prehistorie opgevat kunnen worden.

===53 v.Chr.===
* Een volledig Romeins [[legioen]] en 5 [[cohort]]en (alles tezamen zo'n 7200 soldaten) worden door de [[Eburonen]] onder leiding van [[Ambiorix (persoon)|Ambiorix]] volledig vernietigd. Ambiorix vormt terzelfder tijd een alliantie van alle andere Belgische stammen om zich collectief tegen de Romeinen te verzetten. Na zijn overwinning voegt zijn leger zich bij de [[Nerviërs|Nervische]] strijdmacht en belegert Quintus Cicero's winterkamp <ref>Caesar, ''[[Commentarii de bello Gallico]]''</ref>.
* De Romeinse strijd duurt een aantal jaren, maar tegen de negen legioenen van ongeveer 50.000 getrainde soldaten die Caesar naar Belgica stuurde zijn de Belgen uiteindelijk niet opgewassen. De [[Lijst van Keltische stammen#Belgica|stammen]] worden geleidelijk afgeslacht of verdreven en hun akkers systematisch platgebrand. De Eburonen verdwijnen vanaf dat moment volledig uit de geschiedenis. Ambiorix weet echter samen met enkele manschappen de Rijn over te steken naar [[Germanië|Germania]], waarna hij spoorloos is.
* "''...Horum omnium fortissimi sunt Belgae...''" ("van al dezen zijn de Belgen de sterksten"), schrijft Caesar naar aanleiding van zijn ervaringen in zijn [[De Bello Gallico]].

===27 v.Chr.===
[[Bestand:Continental.coast.150AD.Germanic.peoples.jpg|thumb|Stammen langs de kustlijn, 150 na Chr.]]
* [[Imperator Caesar Augustus|Octavianus]] wordt [[princeps]] van het Romeinse Rijk.
* De Germaanse stam van de [[Tungri]] wordt het vruchtbare gebied in Gallia Belgica toegewezen van de door Caesar uitgeroeide [[Eburonen]].
* De [[Bataven]] wonen in het rivierengebied, terwijl de [[Cananefaten]] zich westelijk van hen hebben gevestigd. In Overijssel bevinden zich de [[Chamaven]], in het noorden de [[Friezen]]. Deze eveneens Germaanse stammen worden door [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]] beschreven in zijn ''[[De origine et situ Germanorum|Germania]]''.

===17 v.Chr.===
* Het gebied tussen Rijn en Maas komt onder Romeins bestuur ten tijde van keizer [[Tiberius Claudius Nero (zoon)|Tiberius]]. [[Germania Inferior]] wordt bewoond door Germaanse stammen zoals de [[Cananefaten]], [[Bataven]], [[Sugambren]] (later ''Cugerni'') en [[Ubiërs]] en beslaat het noordelijk en noordoostelijk gebied van [[Gallia Belgica]]. Er komen steeds meer [[Lijst van Romeinse nederzettingen in Germania Inferior|Romeinse nederzettingen]] in dit gebied, ook [[tempel]]s en thermen worden gebouwd.

===15 v.Chr.===
[[Bestand:Nehalennia.jpg|thumb|[[Domburg (Nederland)|Domburgs]] [[Nehalennia (godin)|Nehalennia]]-altaar volgens Plaat 7 No. 15a van L.J.F. Janssen, ''De Romeinsche Beelden en Gedenksteenen van Zeeland'', Leiden, 1845]]
* Er ontstaan veel nieuwe plaatsen, waaronder [[Trier]], [[Keulen]], [[Tongeren (stad)|Tongeren]] en [[Doornik]]. Vaak hebben deze het [[toponiem|achtervoegsel]] '[[(i)acum]]' of 'domein' (vb. in [[Kortrijk|Cortoriacum]]), '[[castra]]' of 'kamp' (vb. in [[Kester]]), of 'castellum' of 'kasteel' (vb. in [[Kassel (Duitsland)|Kassel]]). Deze plaatsen maar ook kleinere gemeenschappen (''[[vicus|vici]]'') worden een afzetgebied voor de producten van de Noord-Gallische landbouw en de inheemse ambachten. Zo ontstaat er een bloeiende handel met Italië en ook met de rest van [[Gallië|Gallia]] wordt die steeds intensiever.
* Er zijn aanwijzingen van toenemende handel met [[Britannia (Romeinse provincie)|Brittania]], ook vanuit de Rijndelta. Votiefaltaren voor de vruchtbaarheidsgodin [[Nehalennia (godin)|Nehalennia]], verwant met de moedergodin [[Aveta]] van de Treveren, wijzen op de wens van schippers voor een behouden overvaart. Het gaat vaak om zoutleveringen, een lekkernij voor de Romeinen die er doorlopend ettelijke tonnen van verbruiken.
* Aan de kust groeien de vissersdorpen en worden de oude zoutwinningsbedrijven van de [[Menapiërs]] gemoderniseerd. In [[Haspengouw]] ontstaan grote landbouwbedrijven (''villae'') en ook de textielnijverheid komt sterk opzetten en er worden grote kuddes schapen gehouden voor de wol. Paarden worden gefokt en verkocht door de [[Trevieren]]. Andere economische activiteiten zijn houthakken, kolenbranden, ijzer-, zink-, en kalksteenwinning.

===12 v.Chr.===
* [[Nero Claudius Drusus|Drusus]] sluit een verdrag met de [[Bataven]] en de [[Cananefaten]], zodat hun gebied nu deel uitmaakt van [[Gallia Belgica]]. Op het [[Insula Batavorum]] wordt een groot legerkamp gebouwd. Later zullen hier vlakbij een aantal nederzettingen gesticht worden die bij elkaar [[Oppidum Batavorum]] genoemd worden, mogelijk het latere [[Ulpia Noviomagus Batavorum|Noviomagus]].

===10 v.Chr.===
* De oude [[Kelten|Keltische]] baan Boulogne-Keulen (''Chaussée Brunehaut''), ook bekend als de''[[Via Belgica]]'' is, naast de rivieren, een belangrijke economische ader in de Lage Landen. Hij bestaat nog vooral uit sintels, en wordt ook voor de [[Romeinse Rijk|Romeinen]] belangrijk. De soldaten leggen op delen ervan een [[heerweg]] aan. Tegelijk maken zij een aftakking noordoostwaarts via de nieuw gestichte stad [[Tongeren (stad)|Tongeren]], de oudste stad van de Lage Landen.

===9 v.Chr.===
* [[Nero Claudius Drusus|Drusus]] overlijdt na een val van zijn paard ergens langs de [[Lippe (rivier)|Lippe]], zij het na een zeer succesvolle veldtocht enkele jaren daarvoor. De Friezen kozen toen volgens de latere Romeinse senator en geschiedschrijver [[Lucius Cassius Dio|Cassius Dio]] eieren voor hun geld, en met hun hulp versloeg hij vervolgens de [[Chauken]] bij de [[Eems]]monding. Hij liet de [[Drususgracht]] en [[Drususdam]] aanleggen. Hij had zijn hoofdkwartier op het [[Kopse Hof|Kops Plateau]] ten oosten van het huidige Nijmegen.
<span id=0 />

===~1===
* Het is niet duidelijk of [[veenlijk]]en, zoals het [[meisje van Yde]] en het [[paar van Weerdinge]], het gevolg zijn van [[mensenoffer]]s of van de [[Germaans recht|Germaanse rechtspraak]].
* Het Romeinse leger heet in de provincia [[Germania inferior]] "''Exercitus Germaniae Inferioris''" ("strijdkrachten van Neder-Germanië") op inscripties afgekort als EXGERINF. Het bestaat uit meerdere (tot vier) legioenen en Auxilia of hulptroepen. Van de [[Bataven]] en de [[Cananefaten]] samen zijn constant 5000 tot 6500 mannen in dienst. Daarvoor leveren de Cananefaten jaarlijks 24 nieuwe rekruten, de Bataven meer dan het tienvoud. Daarvan komen amper de helft terug als veteranen.<ref>Murrey (2005): p.83</ref>
* Dat de meeste vrouwen niet met hun mannen mee op zending gaan, resulteert de facto in een sociaal gedomineerd Germanina Inferior van vrouwen, kinderen en ouderen.

===4===
* [[Princeps]] [[Imperator Caesar Augustus|Augustus]] zegt toe dat [[Tiberius Claudius Nero (zoon)|Tiberius]], de oudere broer van Drusus, zijn opvolger is. Deze heeft de veldtochten van zijn broer voortgezet, waardoor het gebied tussen de [[Rijn]] en de [[Elbe (rivier)|Elbe]] nu in handen is van de Romeinen.
* In 1996 wordt bij Vlaardingen een [[boemerang]] gevonden, waarschijnlijk van een [[Cananefaten|Cananefaat]].

===9===
* De Friezen, Bataven en Cananefaten komen niet in opstand na de Romeinse nederlaag in de [[Slag bij het Teutoburgerwoud]] tegen [[Arminius (veldheer)|Arminius]]. De eerste vermelding van de Cananefatenstam heeft betrekking op een ''ala Caninefas'', een Cananefaatse [[Ruiter (persoon)|ruitereenheid]] in Romeinse dienst.

===14===
[[Bestand:Limes1.png|thumb|De [[Limes (Romeinse Rijk)|limes]] aan de Rijn]]
* Nadat [[Imperator Caesar Augustus|Augustus]] overlijdt, breken er onlusten uit onder de Romeinse troepen. [[Germanicus Julius Caesar|Germanicus]] weet deze te bezweren en de twee jaar daarna besteedt hij aan veldtochten tegen Arminius, geholpen door zijn [[Bataven|''Bataafse cohorten'']]. [[Tiberius Claudius Nero (zoon)|Keizer Tiberius]] geeft Germanicus uiteindelijk in 16 opdracht de strijd in Germanië op te geven.
* De Rijn vormt nu de definitieve grens tussen het Gallische Rijk en Germanië.
* De [[Bataven]] dienen ook als de lijfwacht (''corporis custos'') van onder andere Tiberius en de latere [[Nero (keizer)|Nero]].

===28===
* Nadat [[Olennius]] onredelijke belastingen eist, komen de Friezen in opstand. De ''ala Caninefas'', de Cananefaatse [[Ruiter (persoon)|ruitereenheid]] in Romeinse dienst, vecht tegen de [[Friezen]] tijdens de [[Slag van Baduhenna]]. Daar lijden de Romeinen een nederlaag, waarna Olennius zich terugtrekt in het [[castellum]] [[Flevum]]. De opstand veroorzaakt paniek tot in Noviomagus. Dat weten we omdat iemand zijn geld in allerijl begroef en het nooit weer heeft gevonden. Uit het verslag van Tacitus van de gevechtshandelingen kunnen we opmaken dat ook de [[Cananefaten]] een gevoelig verlies lijden. Veel mannen sterven in de omgeving van [[castellum]] [[Flevum]] en het bos van [[Baduhenna]].

===29===
* De [[Schrijfplankje van Tolsum|Tolsumer Akte]], gevonden in Friesland, is de oudste bewaarde geschreven tekst van de Lage Landen

[[Bestand:50nc ex leg copy.jpg|thumb|Het Flevomeer krijgt in het noorden via het [[Vlie]] een verbinding met zee.]]

===47===
* [[Gnaius Domitius Corbulo|Corbulo]] brengt de vloot van de Chauken tot zinken. Dezen plunderen onder de [[Romeins legionair|oud-legionair]] Gannascus de kust van Gallia Belgica. De [[Rijn]] wordt door [[Claudius I|Claudius]] als ''[[Limes (Romeinse Rijk)|limes]]'' vastgesteld, hoewel de Friezen onder Romeins bestuur blijven. De rivier geldt zowel als scheidingslijn tussen de gebieden, als bindend element, doordat deze transport en communicatie vereenvoudigt.
* [[Claudius I|Claudius]] verbiedt verdere veldtochten tegen de Germanen, omdat hij de prioriteit geeft aan de invasie van Brittannië. Corbulo laat dan maar het [[kanaal van Corbulo]] graven, een verbinding tussen de Maas en de Oude Rijn.

===58===
* De Friese aanvoerders [[Malorix|Malorix en Verritus]] worden Romeins staatsburger, maar moeten het stuk grond ten zuiden van de Rijn dat zij bezet hebben verlaten.

===60===
* De ''ala Caninefas'', de Cananefaatse [[Ruiter (persoon)|ruitereenheid]] in Romeinse dienst, vecht in [[Britannia (Romeinse provincie)|Britannia]] mee tegen de [[Iceni]] die onder leiding van Keltische koningin [[Boudicca]] staan.

===69===
* De legendarische priesteres-koningin [[Veleda]] moedigt een [[Bataafse Opstand]] aan waarvan zij de gunstige afloop voorspelt.
* Tijdens het machtsvacuüm van het [[Vierkeizerjaar]] na de dood van [[Nero (keizer)|Nero]] wordt die Bataafse Opstand onder leiding van [[Julius Civilis]] uitgevoerd. Alle Romeinse vestingen en vestigingen in [[Germania Inferior]] en [[Gallia Belgica]] gaan in de vlammen op, inclusief Oppidum Batavorum en [[Tongeren (stad)|Tongeren]]. Ook vrouwen nemen deel aan de strijd.<ref>Romeinse geschiedschrijvers vertellen dat vrouwen mee met hun mannen naar het strijdfront trokken, hun gezicht blauw schilderden en hun tanden rood. Ze schaamden er zich niet voor hun lichaam te ontbloten om de preutse Romeinen een extra shock te geven. Hun gekrijs was op zich al angstaanjagend genoeg voor de Romeinse soldaten, het waren bovendien allemaal veel grotere vrouwen dan de Romeinen zelf waren. Diodorus Sicullus zegt hierover: “''De Gallische vrouwen lijken niet alleen vanwege hun grote lichaamslengte op hun mannen, ze evenaren die ook in strijdgeest.''” De Romeinen noemden deze manier van strijden “Furor”. Het begrip is zeker niet zonder verband met dat van de “[[Berserker]]”, de term voor in extatische razernij verkerende Keltische en Germaanse krijgers.</ref> Het jaar daarop wordt de opstand neergeslagen.

===78===
* Onder [[Gnaius Julius Agricola]] dienen Bataven in [[Britannia (Romeinse provincie)|Britannia]] met eigen bevelhebbers, maar ook in [[Noricum]] en [[Raetia]].

===~89===
[[Bestand:Germania inferior roads towns.png|thumb|Wegen en plaatsen bij de limes]]
* [[Germania Inferior]] (met hoofdstad Keulen) krijgt de status van volwaardige Romeinse provincie, en dus nu ook financieel onafhankelijk van [[Gallia Belgica]], tijdens het bewind van keizer [[Titus Flavius Domitianus|Domitianus]]. Dit blijft zo tot midden [[3e eeuw]].

===121===
* [[Hadrianus]] bezoekt [[Germania Inferior]] en verleent marktrechten aan de belangrijkste plaats van de Cananefaten, waarna de plaats [[Forum Hadriani]] heet. [[Ulpia Noviomagus Batavorum|Noviomagus]] wordt waarschijnlijk een [[municipium]].

===~160===
* Ook Forum Hadriani wordt een municipium.

===~167===
* De [[Frisii|Friese]] ruiters van het ''[[Cuneus Frisionum]]'' worden ingezet in Britannia
* De [[Chauken]] trekken plunderend rond, wat de reden is dat uit deze tijd veel muntschatten gevonden worden die om die reden begraven worden.

===~175 v.Chr.~250===
[[Bestand:Leiden-sarcofaag-Simpelveld2.JPG|thumb|Binnenzijde van de sarcofaag van Simpelveld met afbeelding van de rustende dame]]
* De [[Sarcofaag van Simpelveld]] is aan de binnenkant in reliëf gebeeldhouwd, tonend een liggende vrouw op een 'houten' rustbed uit de [[Gallo-Romeinse periode]]. Naast haar is het interieur van haar huis weergegeven met meubels en ander huisraad. De kist bevatte nog een aantal typisch vrouwelijke grafgiften zoals enkele gouden sieraden, een zilveren spiegeltje, een glazen flesje, een flacon van aardewerk. De stijl komt overeen met die van de [[Etrusken]].

===212===
* Door de ''[[Constitutio Antoniniana]]'' krijgen alle vrije burgers in de provincies het Romeinse burgerrecht, waardoor keizer [[Caracalla]] meer belastingen kan innen.

===235===
* Keizer [[Severus Alexander]] wordt vermoord, waarna de [[Romeinse crisis van de 3e eeuw|crisis van de 3e eeuw]] volgt waarin de ene [[Soldatenkeizers|soldatenkeizer]] de andere opvolgt, vaak met geweld. Hierdoor verdwijnt de invloed van het centrale Romeinse gezag in Germania Inferior. De crisis eindigt pas in 284 als [[Diocletianus]] aan de macht komt

===240===
* De [[Franken (volk)|Franken]] worden voor het eerst genoemd als zij zich in het Rijk willen vestigen en de Rijn oversteken, waarna hun krijgers plunderend door [[Gallië]] trekken. Ze worden echter bij Mainz verslagen, waarna ze zich aan de oostoever vestigen.
* Een steeds groter wordend aantal [[Germanen]] steekt de Rijn over om dienst te nemen in de grenslegioenen of zich als landbouwers in de provinciën te vestigen.
<span id=250 />

===~250===
[[Bestand:NasaBenelux.jpg|thumb|De lage landen, vanuit de ruimte, zoals vandaag.]]
* Kusterosie zorgt ervoor dat het water komt tot aan het [[castellum]] van [[Oudenburg]] (waarschijnlijk ''Portus Epiatici''). Ook [[Brittenburg]], de meest westelijke Romeinse fortificatie aan de Oude Rijn, komt onder water te staan. De Romeinen kunnen de strijd tegen het water niet winnen en verlaten het gebied.

===256===
* Vanaf 256 steken [[Franken (volk)|Frankische]] krijgers de Rijn over en wordt geheel Gallia geplunderd en worden vele steden en dorpen verwoest.

===260===
* Een nieuwe inval van de Franken markeert het begin van het einde van [[Germania Inferior]] als welvarende Romeinse provincie.
* Door het heersende machtsvacuüm kan onder [[Postumus]] het [[Gallische keizerrijk]] ontstaan naast het echte Romeinse Rijk. Het [[Gallische keizerrijk]] (260-274) (Imperium Galliarum) omvat de drie Gallische provincies, Germania Inferior, Germania Superior, [[Britannia (Romeinse provincie)|Britannia]], [[Hispania (Romeinen)|Hispania]] en korte tijd ook [[Raetia]].
* Postumus weet de tot in Spanje doorgedrongen Franken daar te verslaan en bestrijdt de Frankische zeerovers bij de Nederlandse kust.

===~270===
[[Bestand:Map of Ancient Rome 271 AD.svg|right|thumb|300px|Het verdeelde Romeinse Rijk in 271 n.Chr. na de [[Crisis van de derde eeuw|crisis]].]]
* Na de dood van Postumus weten de Franken zich toch over de Rijn te vestigen, waarmee een einde komt aan de [[romanisering]].
* Zo tussen 270 en 300 n.Chr verdwijnt een groot deel van de bevolking in het westen en zuidwesten van Nederland. Grote delen van het gebied raken zo goed als ontvolkt.

===~280===
* In het kielzog van de opstand van [[Carausius]] (286-293), een vooraanstaand [[Menapiërs|Menapiër]] die met de bewaking van de zeekust belast was, hebben de Salische Franken zich meester gemaakt van het eiland der [[Bataven]] en bedreigen zij de Lage Landen langs het noorden, terwijl de [[Ripuariërs]] ze langs het oosten bedreigen.

===~295===
* Keizer [[Constantius I Chlorus]] onderwerpt de Franken, van wie hij een deel naar Noord-Frankrijk overbrengt, maar uiteindelijk wordt rond 296 een verbond gesloten met de [[Salische Franken|Saliërs]]. Deze Salische Franken beschermen nu de grens tussen [[Nijmegen]] en de zee tegen andere Germanen.

===~297===
* Vanaf ca. 297 wordt [[Gallia Belgica|Belgica]] door keizer [[Diocletianus]] gesplitst in [[Belgica Prima]] (letterlijk : ''Eerste België'') met hoofdstad [[Trier]] in het zuidoosten en [[Belgica Secunda]] met als hoofdstad [[Reims]] in het westen. Het in het noordoosten gelegen [[Germania Inferior]] (met hoofdstad Keulen) was al op het einde van de eerste eeuw van Belgica losgemaakt.
* [[Belgica Prima]] wordt nu de Romeinse provincie die de [[Ardennen]] in de meest ruime betekenis omvat, met als ''civitates'' :
** ''Civitas Treverorum'', hoofdstad ''Augusta Trevorum'', nu [[Trier]] in Duitsland
** ''Civitas Leucorum'', hoofdstad ''Tullum'' , nu [[Toul]] in Frankrijk
** ''Civitas Mediomatricorum'', hoofdstad ''Diuodurum'', nu [[Metz]] in Frankrijk
** ''Civitas Verodunensium'', nieuwe stad uit de 4e eeuw, ''Verdunum'', nu [[Verdun (Meuse)|Verdun]] in Frankrijk.
* Belgica Secunda omvatte als ''civitates'' :
** ''Ciuitas Remorum'', hoofdstad ''Durocortorum'', nu [[Reims]] (Riemen), waarvan later werd afgesplitst de ''Ciuitas Catalaunorum'', hoofdstad ''Catalaunum'', nu [[Châlons-en-Champagne]]
** ''Ciuitas Siluanectum'', hoofdstad ''Augustomagus'', nu [[Senlis (Oise)|Senlis]]
** ''Ciuitas Suessionum'', hoofdstad ''Augusta Suessionum'', nu [[Soissons]]
** ''Ciuitas Ambianorum'' of ''Ambianensium'', hoofdstad ''Samarobriua'', nu [[Amiens]]
** ''Ciuitas Viromanduorum'' of ''Veromanduorum'', hoofdstad ''Augusta Viromanduorum'', nu [[Saint-Quentin (Aisne)|Saint-Quentin]] (Sint-Kwintens), later [[Vermand]]
** ''Ciuitas Atrebatium'', hoofdstad ''Nemetacum'', nu [[Arras]] (Atrecht)
** ''Ciuitas Bellouacorum'', hoofdstad ''Caesaromagus'', nu [[Beauvais]]
** ''Ciuitas Neruiorum'', hoofdstad ''Bagacum'', nu [[Bavay]] (Bavik); dit werd later de ''Ciuitas Camaracensium'', hoofdstad ''Camaracum'', nu [[Cambrai]] (Kamerijk)
** ''Civitas Morinorum'', waarvan later werd afgesplitst de ''Ciuitas Bononensium'', hoofdstad ''Bononia'', nu [[Boulogne-sur-Mer]] (Bonen).
[[Bestand:TabulaPeutingeriana2.jpg|thumb|400px|''[[Tabula Peutingeriana]]'', kopie van een Romeinse reiskaart uit de 3e tot 4e eeuw.]]

===~299===
* In de 3e eeuw blijven de Germaanse stammen binnentrekken. Daarom beginnen de Romeinen de bouw van nieuwe [[Limes (Romeinse Rijk)|limes]], namelijk de [[Litus Saxonicum]]<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Saxon_Shore Engelstalige Wikipedia over de Saksische kustlijn]</ref> langs de kust en de fortengordel langs de belangrijkste wegen tussen de kust en de Rijn. Zo was er een fort in [[Oudenburg]]. Toen het gebied ten noorden van deze laatste linie opgegeven moest worden, kon deze limes nog enige tijd weerstand bieden en het gebied ten zuiden ervan bezet blijven. Daaraan zou de [[taalgrens]] haar ontstaan te danken hebben.{{Bron?||2011|10|30}}

===~300===
* Bij de aanvang van de 4e eeuw is de streek, die begrensd is door de Rijnbocht, tussen Keulen en de Noordzee, het terrein van onophoudelijke grensoorlogen tussen Franken en Romeinen. Hoewel de overweldigers teruggedreven worden door Constantius Chlorus, door Constantinus, en door Julianus, hernieuwen zij onvermoeibaar de aanval, die steeds moeilijker af te slaan is. De streek ten noorden van de [[Ardennen|Ardense heuvels]] en van [[Henegouwen]] wordt door de heirscharen doorkruist en door de barbaren verwoest, ontvolkt en in een woestenij herschapen. De Rijn volstaat niet meer om de vijand af te houden.
* Oude cultusplaatsen blijven in gebruik, zoals die van [[Chartres]],"''Lieux Forts''" ('Sterke Locaties') en vervolgens "''Saints Forts''" ('Sterke Heiligen') genoemd, waar later rond de [[Kelten|Keltische]] waterput de eerste kathedraal in Romaanse stijl zal komen. De ronde [[waterput]] van meer dan 33 meter diepte steunt op een vierkante voet, waarvan de hoeken naar de vier [[windstreken]] wijzen.
* Voor het eerst wordt de [[bisschop]]pelijke inrichting gesticht te [[Trier]]. De bisschop breidt in de loop van de 3e eeuw zijn invloed over gans [[Neder-Germanië]] uit.

===~310===
[[Bestand:Xanten - APX 09 ies.jpg|thumb|Gallische [[Matres]] (Xanten)]]
* Reeds ten tijde van [[Maternus]] (313) maakt Keulen een onderscheiden bisdom uit, dat wellicht de civitas Tungrorum omvat. De [[kerstening]] loopt echter met zulke rasse schreden, dat een afzonderlijk [[bisdom Tongeren]] wordt opgericht.

===~350===
* Nadat [[Constantijn de Grote]] in 312 bekeerd is tot het [[christendom]] dagen in de Lage Landen de eerste christenen op.
* [[Servaas van Maastricht]], wiens aanwezigheid bij de kerkvergaderingen te Sardika (347) en te Rimini (359) met oorkonden bevestigd is, was de eerste authentieke bisschop van wie in de geschiedenis der Lage Landen gewag wordt gemaakt.
* In [[Chartres]] wordt de eerste kathedraal gebouwd rond de oude [[Kelten|Keltische]] [[waterput]]. Deze kerk in [[Romaanse architectuur|Romaanse stijl]] wordt "''cathédrale d'Aventin''", (kathedraal van Aventin) genoemd naar de eerste bisschop van de stad.

===358===
* [[Julianus Apostata|Julianus de Afvallige]] staat de Salische Franken toe zich te vestigen in [[Toxandrië]], het latere [[Brabantgouw|Brabant]], als ''[[foederati]]''.
* [[Servaas van Maastricht]] is waarschijnlijk de eerste bisschop van Maastricht.

===383===
[[Bestand:Hope-coventina01a.jpg|thumb|260px|right|Een Keltische godinnentriade]]
* Rond het einde van de 4de eeuw zijn de [[Morienen]] nog heidenen, en het feit dat hun apostel [[Victricius]] (tussen 383 en 407) uit de ver verwijderde stad [[Rouans]] komt, laat vermoeden dat de bisdommen van Noord-België in die tijd nog maar weinig structuur hebben.<ref>Pirenne, (1902): p. 7</ref>

===402===
* [[Flavius Stilicho|Stilicho]] roept de Romeinse troepen terug van de grensgebieden om Italië te verdedigen tegen de [[Goten]].
* De [[Romeinse villa|villa's]] in de Lage Landen vervallen. De bewoners beginnen zich van de Romeinse gewoonten af te wenden en deels terug te keren tot hun oude cultuur.

===406===
* Tijdens de [[Slag bij Mainz]] worden de [[Ripuarische Franken]] verslagen door de voor de [[Hunnen]] vluchtende [[Vandalen]], [[Sueven]], [[Alanen]], [[Alemannen]] en de [[Bourgondiërs]] die daarna de bevroren Rijn oversteken nabij [[Mainz]], en [[Gallië]] binnenvallen. Dit is het begin van de val van de Romeinse westgrens.

===451===
[[Bestand:Voelkerwanderungkarte.png|thumb|400px|[[Grote Volksverhuizing]]: Belangrijkste verhuizingstromen]]
* [[20 juni]] - De [[Slag op de Catalaunische velden]] (het gebied van de [[Catalauni]] bij [[Troyes]] in de zuidoostelijke uithoek van de Lage Landen) eindigt in een onbeslist bloedbad. Attila verlegt zijn veroveringsplannen van Gallië naar Italië. Het gevaar van de Hunnen is geweken.

===454===
* Moord op de Romeinse opperbevelhebber [[Flavius Aëtius]]. De verzwakking van het West-Romeinse Rijk, die volgt, heeft tot gevolg dat meerdere Germaanse volken hun macht in Gallië proberen te vergroten. Het antwoord van de Romeinen hierop is een veldtocht in de zomer van 457, onder leiding van [[Aegidius]], tegen de Ripuarische [[Franken (volk)|Franken]] (Rijnfranken) aan de Rijn, waarbij Keulen ontruimd moet worden.

===461===
[[Bestand:Reame di Siagrio (486).png|right|thumb|Het Gallische koninkrijk (461-486)]]
* Aegidius sticht in [[Gallia Lugdunensis]], het Gallische gebied ten noorden van de [[Loire (rivier)|Loire]] en ten zuiden van de [[Somme (rivier)|Somme]] een zelfstandig [[Gallische Rijk|Gallo-Romeins Rijk]] met [[Soissons]] als hoofdstad, waar zich enkele belangrijke wapenfabrieken bevinden.

===463===
* Aegidius voorziet zich van de steun van de [[Franken (volk)|Frankische]] [[foederati]] onder aanvoering van [[Childerik I|Childerik]]. Met hulp van deze bondgenoten slaagt hij erin de [[Visigoten]] te verslaan in de [[slag bij Orléans]], waarmee hij zijn machtsbasis in Gallië versterkt.

===476===
* [[Romulus Augustulus]], de laatste [[lijst van keizers van Rome|keizer]] van het West-Romeinse Rijk, wordt afgezet door [[Odoaker]]. Deze biedt aan de Oost-Romeinse keizer [[Zeno van Byzantium|Zeno]] de westelijke keizerskroon aan.
|-
|style="background-color:brown; width:3px;"|
|style="width:12px;"|
|

===481===
[[Bestand:Verovering Gallie door de Franken v2.gif|thumb|Uitbreiding Frankische heerschappij onder Clovis]]
* [[Clovis I]] wordt na de dood van Childerik I koning van het gebied beneden de Rijn, dat door de Salische (zuidwesten) en Ripuarische Franken (oosten) wordt bewoond (latere [[West-Francië]])
* Het graf van [[Childerik I]] in [[Doornik]] wordt in 1653 ontdekt, en geldt als het rijkste Frankische koningsgraf dat ooit is gevonden. Hij vecht enkele malen aan de zijde van de Romeinen, onder meer met [[Aegidius]] tegen de [[Visigoten]] bij [[Slag bij Orléans|Orléans]] in 463 en met [[comes (Romeinse Rijk)|comes]] Paulus tegen de [[Angelsaksen]] in [[Slag bij Angers|Angers]] in 464.

===493===
* De [[frankische rijk|Frankische]] koning [[Clovis I]] trouwt de [[Koninkrijk Bourgondië|Bourgondische]] prinses [[Clothilde]].

===494===
* Noord-Gallië wordt verenigd onder de Frankische koning Clovis I, die tot de stam van de [[Salische Franken]] behoort, en de [[Merovingische dynastie]] sticht.
[[Bestand:Chlodwigs taufe.jpg|thumb|left|[[Clovis I]] laat zich dopen door [[Remigius van Reims|Remigius]].]]

===496===
* Clovis I laat zich dopen als hij overgaat naar het christelijke geloof, dat daarmee de officiële godsdienst in zijn rijk wordt. Dit maakt hem tot de held van de katholieke [[Gallo-Romeins]]e bevolking. De bekering van Clovis leidt de [[kerstening]] van West-Europa in, in de Lage Landen door voornamelijk de missionarissen [[Willibrord]] en [[Amandus van Gent|Amandus]]. Dorpen krijgen als centrum een kerk.

<span id=500 />

===~500===
[[Bestand:Lex Salica Vandalgarius.jpg|thumb|Handschrift van de Salische Wet]]
* De [[Salische Wet]], een van de eerste [[wet]]boeken sinds de [[Romeinse Rijk|Romeinen]], wordt aan het begin van de [[6e eeuw|zesde eeuw]] door [[Clovis I|Clovis]] ingevoerd. In zijn rijk leven verschillende [[stam (antropologie)|stammen]] samen en hij laat een [[wet]] optekenen om de orde te kunnen handhaven. De Salische wetteksten gaan vooral over [[Nalatenschap|erfenis]]kwesties, [[diefstal]], [[moord]] en [[geweld]]plegingen. Ze regelen ook de positie van de vrouw ten aanzien van het huwelijk.<ref>[http://books.google.nl/books?id=7ZyzBTnlJe8C&pg=PA79&lpg=PA79&dq=Frankische+vrouw&source=bl&ots=WgAQBBHgUd&sig=UoEquDNlYji50G0Ueeboa5GPB5w&hl=nl&ei=xrTAS9brBY2iOJaCjZcE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CB0Q6AEwCA#v=onepage&q=Frankische%20vrouw&f=false Marco Mostert: ''Vrouw, familie en macht: bronnen over vrouwen in de Middeleeuwen'']</ref> De straffen zijn bijna allemaal [[Boete|geldstraf]]fen.
* De Salische wet laat enkel [[patrilineariteit|patrilineaire]] erfopvolging op de troon toe.<ref>[[België]] heeft het onderdeel over de erfopvolging van de Salische Wet als een van de laatste landen in [[Europa (werelddeel)|Europa]] afgeschaft in [[1991]], teneinde opvolging voor [[Elisabeth van België (2001)|Elisabeth]] mogelijk te maken.</ref>

=== 511 ===
* Het [[Merovingen|Merovingische Rijk]] wordt verdeeld onder de 4 zonen van [[Clovis I|Clovis]].

===~525===
* Een Friese [[Koning (titel)|koning]] van wie de naam niet is overgeleverd, verslaat tijdens de [[Slag aan de Rijn]] met zijn [[krijgsmacht|leger]] de Deense of Zweedse indringers, die worden aangevoerd door koning [[Hygelac]].

===~560===
* [[Chlotarius I]] verovert een deel van Friesland. Volgens de Frankische gewoonte is zijn rijk echter een persoonlijk gebied en wordt als zodanig bij zijn dood onder zijn zonen verdeeld. Vaak ontstaan door de rivaliteit onderlinge oorlogen, wat zorgt voor een machtsvacuüm in de randgebieden. Hierdoor kunnen de Friezen meermalen gebieden heroveren.

===~570===
[[Bestand:Austrasie752.jpg|thumb|Austrasië (in 752)]]
* Sigebert I van Austrasië huwt in 567 de [[Visigoten|Visigotische]] prinses [[Brunhilde]], wat de afgunst opwekt van vooral zijn broer [[Chilperik I|Chilperik]], die daarop Brunhilde's zuster [[Galswintha]] uit Spanje ontbiedt en met haar huwt.
* Galswintha wordt in een hofintrige vermoord en Brunhilde wijst [[Fredegonde]], een vooraanstaande courtisane van haar zwager, aan als oorzaak. Wanneer Chilperic ook nog met deze Fredegonde huwt betrekt de rivaliteit tussen beide koninginnen de twee koningen in een oorlog tegen elkaar.
* [[Aartsbisdom Parijs|Aartsbisschop van Parijs]] [[Germanus van Parijs|Germanus]] weet een tijdelijke vrede te regelen, waarbij de [[morgengave]]bezittingen van Galswintha aan Brunhilde toekomen.
* Chilperic verbreekt de vrede door een inval van Autsrasië, maar wordt verslagen en vlucht naar [[Doornik]]. Een bede van Germanus aan Brunhilde om haar gemaal te overtuigen zijn broer te sparen wordt door haar genegeerd. Daarop wordt Doornik onder beleg geplaatst.
* Fredegonde heeft twee huurmoordenaars geronseld, die Sigebert om het leven brengen in [[Vitry-en-Artois]]. Brunhilde wordt in gevangenschap meegevoerd naar [[Rouen]]. Daar huwt zij met een zoon van Chilperic en diens eerste vrouw, [[Childebert II]], en eist in zijn naam het regentschap over Austrasië weer op. In de 33 jaar van haar bewind zorgt zij voor herstelling van de oude Romeinse wegen, bouwt veel kerken en abdijen, ook de nodige verdedigingsforten, herorganiseert de koninklijke financiën, en herstructureert het leger.
* Na een opstand van adellijken, die [[Neustrië]] aanhangen, laat haar leger haar in de steek. Zij zal op gruwelijke wijze vermoord worden.
[[Bestand:Supplice de Brunehaut.jpg|thumb|"Doodstraf van koningin [[Brunhilde]]"''. [[Grandes Chroniques de France]] van [[Karel V van Frankrijk]], 14e eeuw. Parijs, Bibliothèque nationale de France.]]

===~600===
* In de 7e eeuw ontstaan veel dorpen, vaak strategisch gelegen aan een abdij, klooster, versterking, weg of rivier. De achtervoegsels '[[Heem (toponiem)|heim]]' (thuis) (in vb. '[[Stokkem|Stockheim]]' en '[[Rekem|Reckheim]]'), '[[sel (toponiem)|zele]]' (nederzetting) (in vb. '[[Dudzele]] en '[[Londerzeel]]') en 'gem' (plaats) (in vb. '[[Waregem]]' en '[[Zedelgem]]') wijzen daarop.
* [[Dorestad]] komt tot bloei door de handel tussen de [[Chamaven]] van [[Hamaland]], de Friezen en de Franken en met Scandinavië en Engeland.

=== 614===
* [[18 oktober]] - [[Chlotharius II]] vaardigt het [[Edictum Chlotharii]] uit dat de macht van de adel versterkt en de grondslag legt voor de opkomst van de hofmeiers.

===630===
* Na een periode van interne strijd in Frankrijk, waardoor de Frankische invloed in de Lage Landen vrijwel verdwijnt, komt [[Dagobert I]] met een klein leger naar het noorden. In Utrecht wordt een kerkje gesticht. Na het overlijden van Dagobert volgt weer een periode van neergang van de Frankische macht en vervalt het kerkje.

===~633===
[[Bestand:Sint-Baafsabdij Gent, uitsnede uit kaart van Gent, 1534.jpg|thumb|[[Sint-Baafsabdij]] in [[Gent]] op een kaart van 1534, niet lang voor de afbraak.]]
* [[Amandus van Gent|Sint Amandus]], de latere bisschop van Maastricht, wordt daar door de [[paus]] tot [[missiebisschop]] voor [[Friesland]] en de [[Saksen (volk)|Saksen]] gewijd. Hij richt diverse kloosters en kerken op, zoals de [[Sint-Pietersabdij (Gent)|Sint-Pieterskerk]] en de [[Sint-Baafsabdij]] in [[Gent]] en de [[abdij van Saint-Amand]], waar hij overlijdt.

===639===
* Het [[Frankische Rijk]] wordt door het testament van [[koning (titel)|koning]] [[Dagobert I]] verdeeld in het noordelijke [[Austrasië]] en het zuidelijke [[Neustrië]], waarvan de grens dwars door het huidige België loopt langs de [[Via Belgica]] (de Route Brunehaut, genoemd naar [[Brunhilde]]).
* Austrasië als apart koninkrijk krijgt [[Sigebert III]] als koning en [[Pepijn van Landen]] als [[Hofmeier]].
* [[Neustrië]] en [[Koninkrijk Bourgondië|Bourgondië]] gaan naar [[Clovis II]].

===~645===
* De heilige [[Eligius]] bezoekt de ''Andouerpii'', de Antwerpenaren, die links en rechts van de beneden Schelde wonen. Hij richt zich op de [[kerstening]] van de Vlamingen, de inwoners van Antwerpen, de Friezen en de stammen langs de kust.
* De hoofdgeul van de [[Schelde (rivier)|Schelde]] stroomt nog onder Zwijndrecht door, dus veel meer naar het Westen. In de 5de-6de eeuw groeien de oude afwaartse beddingen van de Schijnriviertjes en de rivierarm voor [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] uit tot hoofdarm, en verzandt de geul voor [[Zwijndrecht (België)|Zwijndrecht]].<ref>I. Coen (2008), [http://publicaties.vlaanderen.be/docfolder/9503/Ontstaan_en_ontwikkeling_van_de_Schelde_januari_2008.pdf ''De Eeuwige Schelde? Ontstaan en ontwikkeling van de Schelde'']</ref>
* [[Amandus]] zou er op vraag van de Merovingische koning [[Dagobert I]] een kerk hebben gesticht, gewijd aan Sint-Pieter en Paulus.

===~650===
* De Romeinse [[keerploeg]] keert weer terug om langzaam de [[haakploeg]] te vervangen, waardoor het land beter bewerkt kan worden en opbrengsten groter worden.

=== 656 ===
* Door toedoen van [[Hofmeier]] [[Grimoald I]] belandt de zoon van [[Sigebert III]], [[Dagobert II]], in een klooster in Ierland. Zo wordt Grimoalds zoon [[Childebert de Geadopteerde]], eerder door Sigebert geadopteerd toen hij nog geen erfgenaam had, koning van [[Austrasië]]. Hoewel [[Clovis II]] van [[Neustrië]] het vertrek van Dagobert II naar Ierland niets in de weg gelegd had, lokt hij Grimoald en Childebert de Geadopteerde op zijn eigen terrein en laat hen vermoorden. Zo wordt het [[Frankisch]]e Rijk voor korte tijd herenigd.

===675===
* Koning [[Clovis III]] wordt voor de duur van een jaar koning over [[Austrasië]].

===678===
* De missionarissen [[Wilfrid van York]] en Wigbert krijgen rond dit jaar toestemming van de Friese koning [[Aldgillis (koning)|Aldgillis]] om het [[christendom]] te prediken.

===687===
[[Bestand:St Hubert of Liège offers his services to Pepin of Heristal.jpg|thumb|[[Hubertus|Bisschop Hubertus van Luik]] biedt Pepijn van Heristal zijn diensten aan.]]* [[Pepijn van Herstal]], [[hofmeier]] van [[Austrasië]], verslaat [[Bercharius]], de hofmeier van [[Neustrië]] en [[Koninkrijk Bourgondië|Bourgondië]], in de [[Slag bij Tertry]], en neemt ook diens plaats in.

===689===
* De [[Frankische Rijk|Frankische]] [[hofmeier]] [[Pepijn van Herstal|Pepijn II van Herstal]] wint de [[Slag bij Dorestad]] en verovert zo het gebied ten zuiden van de Oude Rijn op de Friezen onder [[Radboud (koning)|Radbod]]. Ter bezegeling van de nieuwe verhoudingen trouwt de zoon van Pepijn, Grimoald II, met Theudesinde, de dochter van Radbod.
* De Engelse missionarissen [[Willibrordus]] en [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] steken de Noordzee over en landen in [[Westkapelle (Nederland)|Westkapelle]]. Van daaruit beginnen ze met de [[kerstening]] in Zeeland en verder landinwaarts.
[[Bestand:Willibrord van Utrecht.jpg|thumb|[[Willibrord]] zet zich in voor de kerstening van de Friezen.]]

===695===
* [[Willibrord]] wordt te Rome door [[paus Sergius I]] tot aartsbisschop der Friezen gewijd, dat wil zeggen van de Nederlanders boven de grote rivieren, met Utrecht als zijn zetel.
* De Sint-Pieter en Pauluskerk van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] is in de 7de eeuw in handen van adel (''Rauchingus'') uit de omgeving van de [[Pepinieden]], het geslacht van Karel de Grote, die deze kerk rond 695 wegschenken aan de heilige Willibrordus ter ondersteuning van de bekering van het gebied dat nu Nederland is.

===714===
* Pepijn van Herstal overlijdt, waarna een opvolgingsstrijd uitbarst.

===716===
* De Friese koning [[Radboud (koning)|Radboud]] verslaat Karel Martel in de [[slag bij Keulen]] en breidt zijn macht uit tot deze stad.
* In de [[Slag bij Amel]] verslaat [[Karel Martel]] de Neustrische koning [[Chilperik II van Neustrië|Chilperik II]].

===717===
* [[21 maart]] - [[Karel Martel]] verslaat de Neustriërs bij [[Cambrai|Kamerijk]] (slag van Vinchy) en maakt zich op het Hofmeierschap van [[Austrasië]] op te eisen van zijn vaders weduwe [[Plectrudis]]. [[Neustrië]] zoekt steun bij [[Odo van Aquitanië]].

===718===
* [[Karel Martel]] verslaat de [[Saksen (volk)|Saksen]] en verwoest [[Westfalen (streek)|Westfalen]].
* In de [[Slag bij Soissons (718)|Slag bij Soissons]] overwint [[Karel Martel]] zijn laatste [[Franken (volk)|Frankische]] tegenstanders. Ook [[Odo van Aquitanië]] moet hem als heer erkennen.
[[Bestand:Francia at the death of Pepin of Heristal, 714.jpg|thumb|Frankische rijk aan het begin van de burgeroorlog in 715]]

===719===
* [[Radboud (koning)|Radboud]] maakt plannen om andermaal het Frankenrijk binnen te vallen en trekt daartoe een groot leger samen <ref>{{aut|Halbertsma, H.}} (2000): ''Het rijk van de Friese Koningen, opkomst en ondergang'', op p. 90.</ref>. Hij krijgt evenwel daartoe niet meer de gelegenheid, want door een ernstige ziekte getroffen sterft de Friese koning in de nazomer of vroege herfst van [[719]]<ref>{{aut|Halbertsma, H.}} (2000): ''Het rijk van de Friese Koningen, opkomst en ondergang'', op p. 93.</ref>. Radboud laat Friesland ontredderd achter zonder geschikte opvolgingskandidaat.

===720-724===
* Door hofmeier [[Karel Martel]] wordt kort na de dood van Radboud een deel van de Friezen onderworpen. Vanaf [[720]] is het Friese gebied ten westen van de [[Vlie]] ([[Zeeland (provincie)|Zeeland]], [[Holland]] en [[Utrecht (provincie)|Utrecht]]) in Frankische handen.
* Karel Martel stelt [[Willibrord]] in staat om de zending onder de Friezen vanuit Utrecht te hervatten.
* Karel voert campagnes tegen [[Beieren]] waarbij hij wordt gesteund door de [[Alemannen]]. De Beierse hertog [[Hugbert van Beieren|Hugbert]] erkent het gezag van Karel.
* [[Bonifatius (missionaris en bisschop)|Bonifatius]] wordt in 722 benoemd tot [[bisschop]] van de Germaanse gebieden die hij onder het gezag zou brengen van de [[Rooms-katholieke Kerk|Kerk van Rome]].
* Terwijl Karel langere tijd in Beieren verblijft, komt Ragenfried (nog altijd graaf van [[Huis Anjou|Anjou]]) in opstand. In 724 wordt deze opstand door Karel onderdrukt.

===730===
[[Bestand:Maaseik.Catharinakerk.kerkschat017.jpg|thumb|right|225px|Relieken van [[Harlindis]] en [[Relindis]], dochters van de stichters van het klooster, bewaard in de St. Catharinakerk, Maaseik]]
* Karel Martel verslaat de Alemannen en doodt hun hertog [[Lantfrid van Alemannië|Lantfrid]]. Hij benoemt geen opvolger, wat betekent dat hij zelf het feitelijke gezag over de Alemannen heeft.
* Het [[klooster van Aldeneik]] bij Maaseik wort gesticht. (jaartal bij benadering).

===732===
* [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] wordt benoemd tot [[aartsbisschop]].
* In de aanloop naar de [[Slag bij Poitiers (732)|Slag bij Poitiers]] vinden de Franken de (in China al geruime tijd bekende) [[stijgbeugel (voetsteun)|stijgbeugel]] uit.

===734===
* Karel Martel verslaat in de [[Slag aan de Boorne]] de [[Friezen]] en doodt hun aanvoerder [[Poppo van de Friezen|Poppo]]. De Franken plunderen Friesland en vernietigen heidense heiligdommen. Het [[Magna Frisia|Friese Rijk]] houdt op te bestaan, waarbij het gebied ten westen van de Lauwers in Frankische handen komt. Met deze Frankische overwinning is de macht van de Friese koningen gebroken.
* De in dit jaar{{Bron?||2011|08|09}} gestichte [[Utrechtse kathedraalschool|kloosterschool]] bloeit later onder [[Gregorius van Utrecht]] op en wordt door de studie van Latijnse en christelijke literatuur één van de centra van de [[Karolingische renaissance]].
* Karel financiert zijn leger door kerkelijke bezittingen in beslag te nemen. De bisschoppen dreigen daarop om Karel te [[Excommunicatie|excommuniceren]], wat alleen wordt voorkomen doordat [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] krachtige steun aan Karel geeft.

===740===
[[Bestand:Charles Martel Saint Denis.jpg|thumb|350px|De graftombe van Karel Martel, in de [[Kathedraal van Saint-Denis]], het beeld dateert uit de [[Gotiek]].]]
* De gebieden van Karel Martel worden onder zijn volwassen zonen verdeeld: [[Carloman (hofmeier)|Carloman]] krijgt Austrasië en Alemannië (met Beieren als een vazalstaat), [[Pepijn de Korte]] Neustrië en Bourgondië (met Aquitainië als vazalstaat) en [[Grifo]] krijgt niets, hoewel sommige bronnen aangeven dat er over gesproken was hem een strook land tussen Neustrië en Austrasië te geven.
* [[Pepijn III]] de Korte huwt [[Bertrada van Laon]].

===741===
* Karel Martel sterft op [[22 oktober]] [[741]] in [[Quierzy|Quierzy-sur-Oise]] in wat nu het [[Aisne (departement)|Aisne]] ''[[departementen van Frankrijk|departement]]'' in [[Picardië]] is. Hij is begraven in de [[Kathedraal van Saint-Denis]] in [[Parijs]].

===742===
* [[Carloman (hofmeier)|Carloman]] en [[Pepijn de Korte]] dwingen hun halfbroer [[Grifo]] in het klooster te gaan, en zo zijn mede-[[hofmeier]]schap op te geven.
* Het [[concilium Germanicum]] stelt [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] aan als hoofd van de kerk in [[Austrasië]].
* [[2 april]] - [[Karel de Grote]], koning der Franken (768-800) en keizer van het westen (800-814) wordt geboren. (vermoedelijke datum)
* [[Liudger]], Frankisch missionaris (jaartal bij benadering)

===743===
[[Bestand:20050921CathChartresB.jpg|thumb|Kathedraal van Chartres]]
* [[Childerik III]] wordt na een interregnum van zeven jaar koning in naam van de Franken. Werkelijke heersers blijven de [[hofmeier]]s [[Pepijn de Korte|Pepijn]] en [[Carloman (hofmeier)|Carloman]]. Deze laatste trekt zich na vier jaar echter terug in een klooster.
* In 743 of 748 wordt de eerste (''Romaanse'') [[Kathedraal van Chartres]] afgebrand door de [[Wisigoten]] van de Aquitaanse hertog [[Hunold]] bij de plundering van de stad. Een tweede kathedraal wordt dan gebouwd.

<span id=750 />

===~750===
* Het gebied boven de [[grote rivieren]] wordt vanaf het midden van de [[8e eeuw]] gekerstend. Daarbij bieden vooral de [[Saksen (volk)|Saksen]] onder leiding van [[Widukind]] enkele decennia weerstand aan de Frankische machthebbers [[Karel Martel]] en [[Karel de Grote]].
* De [[Oudsaksische Doopgelofte|Utrechtse Doopgelofte]] is één van de weinige overgebleven voorbeelden van [[Oudnederlands]].

===751===
* Pepijn de Korte laat zich tot koning van de [[Franken (volk)|Franken]] zalven te [[Soissons]].
* Hij vervangt de referendaris, de beheerder van de koninklijke administratie -een leek- door een geestelijke kanselier. Het bestuur verbetert, maar topambtenaren zullen tot het eind van de [[13e eeuw]] geestelijken zijn.

===752===
[[Bestand:Chrodegang.jpg|thumb|Bisschop [[Chrodegang]], (Glas-in-lood in de Sainte Glossinde-kapel in Metz).]]
* [[Pepijn de Korte]] zendt [[Chrodegang]], hofkanselier sedert 737, naar Rome ter ondersteuning van [[paus Stephanus II (III)]], die bedreigd wordt door de [[Lombarden]].

===754===
* Januari te [[Ponthion]] - Pepijn belooft de paus plechtig dat hij de koning van de [[Longobarden]] [[Aistulf]] zal bestrijden en het Exarchaat en de gebieden van de Republiek [[Corsica]] en van [[Sardinië]] en [[Sicilië]] aan de paus zal geven.
* [[5 juni]] - De bisschop van Mainz, [[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]], wordt met zijn gevolg gedood bij [[Dokkum]] in Friesland.
* Chrodegang wordt daarna tot [[aartsbisschop]] en [[metropoliet]] benoemd. Hij hervormt het kloosterwezen.
* [[Karel de Grote]] wordt samen met zijn broer door [[Carloman I|Carloman]] en zijn vader gezalfd door [[Paus Stefanus II (III)]] in de [[kathedraal van Saint-Denis]] bij Parijs.<ref>{{Aut|B.W. Scholz - B. Rogers}} (tradd.), (1972):''Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories'', Ann Arbor, p. <span class=plainlinks>[http://books.google.be/books?id=njU9wgpUKcwC&lpg=PP1&ots=gtlfM1qK_d&dq=Carolingian%20Chronicles%3A%20Royal%20Frankish%20Annals%20and%20Nithard's%20Histories&pg=PA40#v=onepage&q=&f=false 40]</span> (= ''Annales Regni Francorum'' 754).</ref>
* [[5 juni]] - [[Bonifatius (missionaris en bisschop)|Bonifatius]] wordt bij [[Dokkum]] gedood.

===756===
* Pepijn verslaat [[Aistulf]], de koning van de [[Longobarden]] en legt hem het verdrag van Pavia op. Hiermee verkrijgt de paus veel gebied, hoewel dat zonder keizerlijke toestemming op basis van een vervalst document gebeurt.

===768===
[[Bestand:Frankenrijk.jpg|thumb|De expansie van het Rijk der Franken onder Karel de Grote.]]
* Pepijn dringt diep tot aan de [[Garonne]] door. [[Aquitanië]] ligt nu aan zijn voeten en de [[Basken]] geven zich gewonnen. Aquitaine is wel volledig verwoest na jaren oorlog en zal zich niet snel herstellen.
* [[Karel de Grote]] wordt koning van het Frankische rijk, samen met zijn broer [[Carloman I]], waarbij ze ieder de helft van het rijk besturen.
* De Engelse missionaris Lebuïnus trekt de [[IJssel]] over. Hij is waarschijnlijk de stichter van [[Deventer]].

===771===
[[Bestand:Hildegard Vinzgouw.jpg|thumb|[[Hildegard]], [[Lijst van partners van koningen van Frankrijk|Koningin-gemaal van Frankrijk]]]]
* In 771 wordt Karel verliefd op [[Hildegard]], de 13-jarige dochter van de machtige graaf [[Gerold van de Vinzgau]] uit Alemannië (dus een onderdaan van Carloman). Hij verstoot zijn vrouw, Desiderata, dochter van [[Desiderius van de Longobarden|Desiderius]], de koning van de [[Longobarden]]. Begin van het conflict tussen Karel en de Longobarden. Volgens de normen van die tijd is Hildegard echter nog niet huwbaar, en pas drie jaar later, als de paus verlegen zit om Karels hulp, zal het huwelijk erkend worden.
* Carloman sterft op [[5 december]] [[771]], waarna Karel koning wordt van het gehele Frankische rijk. Hij weet dit tijdens zijn heerschappij enorm uit te breiden. Alle vrije inwoners moeten een eed van trouw aan hem zweren, waardoor hij meer macht heeft dan zijn voorgangers.

===772===
* [[Karel de Grote]] onderwerpt de [[Friezen]] in [[Oosterlauwers Friesland]] en begint zijn lange strijd tegen de [[Saksen (volk)|Saksen]].
* De Saksen steken de kerk van [[Lebuïnus]] in [[Deventer]] in de brand nadat de Franken de [[Irminsul]] op de belangrijkste verzamelplaats van de Saksen vernietigen. Daarop onderneemt Karel een strafexpeditie. De [[Saksenoorlogen]] duren in het huidige Duitsland tot 804, maar eindigen in de de [[Lage Landen]] als [[Widukind]] zich in 785 laat dopen met Karel de Grote als [[Peterschap|peter]].
* De Franken [[Kerstening|kerstenen]] de Saksen met veel geweld. Op het beoefenen van heidense rituelen staat de doodstraf.

===773===
* [[Karel de Grote]] trekt, na een expeditie tegen de [[Saksen (volk)|Saksen]], de Alpen over en valt het Longobardenijk binnen.

===774===
* [[Karel de Grote]] verovert [[Lombardije]]. Einde van het koninkrijk der [[Longobarden]].

===775===
* De Franken vallen het land van de Saksen binnen. Zij weten tot aan de [[Wezer]] door te dringen en stationeren garnizoen in hun gebied.

===776===
[[Bestand:View on the waal janvangoyen.jpg|thumb|''Gezicht op de Waal en de Valkhofburcht'' door [[Jan van Goyen]], 1641. Een van de stukken uit de collectie van het [[Museum Het Valkhof|Valkhofmuseum]].]]
* [[Karel de Grote]] laat op het [[Valkhof]] in [[Nijmegen]] een [[palts (verblijfplaats)|palts]] (paleis) bouwen.
* De [[Saksen (volk)|Saksen]] maken gebruik van de afwezigheid van [[Karel de Grote]], die in [[Italië]] is, en veroveren delen van hun verloren gebieden terug. Na terugkomst van Karel zetten de [[Frankische Rijk|Franken]] hun veldtocht in Saksen voort en zaaien zo veel terreur dat de bewoners zich overgeven.

===777===
* [[Karel de Grote]] houdt een vergadering van rijksgroten in [[Paderborn (stad)|Paderborn]], in het onlangs veroverde Saksen. Hij stelt de abt van [[Fulda (stad)|Fulda]] Sturmius aan om het bestuur van het gebied te hervormen. De [[Saksen (volk)|Saksische]] leider [[Widukind]] is naar het hof van koning [[Sigfred van Denemarken|Sigfred]] van [[Denemarken]] gevlucht.
* [[Liudger]] begint zijn missiewerk in [[Deventer]].

===782===
[[Bestand:Raban-Maur Alcuin Otgar.jpg|thumb|[[Hrabanus Maurus]] (links), gesteund door Alcuinus (midden), draagt zijn werk op aan aartsbisschop [[Otgar van Mainz]] (rechts)]]
* [[Alcuinus]] wordt leraar aan het hof van [[Karel de Grote]]. Hij krijgt het beheer over verschillende abdijen.
* Alcuinus is de meest prominente figuur van de [[Karolingische renaissance]]. Hij brengt de [[Frankische Rijk|Franken]] in contact met de [[Latijn]]se cultuur die in Engeland nog bestond. Zijn grootste betekenis ligt in de rol die hij vervulde voor de verbreiding van wat in zijn dagen restte van de literatuur uit vroeger eeuwen. Oorspronkelijk zijn zijn eigen werken niet, maar ze hebben juist tot doel gehad de verbreiding van kennis te bevorderen. Als Karel de Grote's "minister van Onderwijs" zorgt Alcuinus voor het behoud van de [[Epistola de Litteris Colendis|literaire bronnen]], voor de organisatie van de scholen, en voor het peil van het gegeven onderricht.
* Karel de Grote vaardigt de ''[[Capitulatio de partibus Saxoniae]]'' uit. Het is een drakonische maatregel die de Saksen met strenge straffen (waaronder de doodstraf) bedreigt indien ze weerstand bieden aan de gedwongen kerstening.

===785===
* [[Widukind]] wordt samen met vele andere [[Saksen (volk)|Saksen]] gedoopt.
* [[Keulen]] wordt een [[aartsbisdom]].

===788===
* [[Karel de Grote]] vestigt zich in [[Regensburg (stad)|Regensburg]] om het bestuur van Beieren te hervormen. Hij stelt de [[Gerold van de Vinzgau]] aan als ''praefectus''.

===789===
* [[Karel de Grote]] vertrouwt het bestuur van de grensgebieden met [[Bretagne (regio)|Bretagne]] aan zijn oudste zoon Karel toe, nu de oorlog tegen de [[Lijst van Keltische stammen|Kelten]] op vrijwel niets is uitgelopen.
* Met hulp van troepen van de Friezen, Saksen, [[Abodriten]] en [[Sorben]] valt Karel de Grote het land van de Slaven binnen. Hij dringt door in de richting van de Oostzee tot aan de rivier de [[Havel (rivier)|Havel]].

===~790===
[[Bestand:Liudger.jpg|thumb|Liudger geneest Bernlef]]
* [[Liudger]] geneest volgens [[overlevering]] in [[Helwerd]] de blinde Friese dichter [[Bernlef (dichter)|Bernlef]], die daarna overgaat tot het christendom.
* [[Alcuinus]] keert naar [[Engeland]] terug.
[[Bestand:800nc ex leg.jpg|thumb|Het Flevomeer groeit door [[Kustafslag|afslag]] uit tot het [[Almere (meer)|Almere]], in Zeeland erodeert het veen vrijwel volledig.]]

===792===
* [[Pepijn met de Bult]] neemt deel aan een samenzwering tegen zijn vader [[Karel de Grote]] en wordt gedwongen om in het klooster te treden.

===793===
* De Saksen komen in opstand tegen de Frankische onderdrukking. De missionarissen doen meer aan belastingheffen dan aan het verspreiden van het geloof.
* De opstand van de Saksen slaat over naar [[Oosterlauwers Friesland]] waar de [[Friezen]] onder leiding van de hertogen [[Unno]] en [[Eilrad]] rebelleren tegen het [[Frankische Rijk]]. Er worden veel kerken in brand gestoken en priesters op de vlucht gejaagd.
* [[Liederik]] wordt woudmeester van de [[Pagus Flandrensis|Vlaamse gouw]].
* [[Willem met de Hoorn]], [[paladijn]] van Karel de Grote, zou de stad [[Orange (Frankrijk)|Orange]] veroverd hebben op de [[Saracenen]] (zie ook: [[Oranje (land)]]).

===799===
* De rooftochten van de [[Vikingen]] strekken zich voor het eerst uit tot het grondgebied van de [[Frankische Rijk|Franken]].

===800===
* Maart: [[Karel de Grote]] geeft opdracht tot de bouw van een vloot in [[Het Kanaal]] en andere verdedigingsactiviteiten tegen de [[Vikingen]].
* Karel de Grote stuurt de omstreden [[Paus Leo III]] onder bescherming van een aantal bisschoppen terug naar Rome.
* [[25 december]]: [[Karel de Grote]] wordt in [[Rome (stad)|Rome]] tot keizer gekroond. Hij regeert over het [[Frankische Rijk]] (tot [[814]]. Het [[Byzantijnse Rijk|Byzantijnse Keizerrijk]] verzet zich hiertegen tot [[812]]).

===~802===
* De ''[[Ewa quae se ad Amorem habet]]'' is de eerste wettekst die het heeft over een waterkering (''sclusam'', ''sluis'') in het gebied van de de Lage Landen.

===810===
* [[Gudfred|Godfried van Denemarken]] valt met 200 schepen Friesland aan als vergelding voor de pogingen van Karel de Grote om Denemarken bij zijn rijk te voegen, na daarvoor al de [[Danevirke]] versterkt te hebben. Hij wordt dat jaar vermoord door één van zijn Huskarls. Als verdediging tegen de aanvallen van de Vikingen laat Karel de Grote vlooteenheden plaatsen in Boulogne en Gent en maakt Friesland - wat in deze tijd strekt van [[Zwin (zeearm)|Sincfala (het Zwin)]] tot de [[Wezer]] - een [[Mark (gebied)|mark]] met de verplichting tot permanente paraatheid.
[[Bestand:Talisman de Charlemagne Tau.jpg|thumb|De talisman van Karel de Grote (thans in Reims)]]
* Omstreeks deze tijd verrijst te [[Ingelheim]] (Duitsland) een [[Palts (verblijfplaats)|paleis]] voor [[Karel de Grote]]. Het wordt ook in [[Karel ende Elegast]] vermeld.
* Onder het bewind van Karel de Grote en zijn opvolger heerst er rust en vrede en bloeit de (landbouw)economie hoog op.

===803===
* Verovering van [[Barcelona (Spanje)]] door de [[Frankische Rijk|Franken]]

===804===
[[Bestand:Aachener Dom.jpg|thumb|[[Dom van Aken]] tussen 796 en 804 gebouwd.]]
* De Dom van Aken wordt opgebouwd uit de hofkerk van Karel de Grote. Ze is gemaakt naar Byzantijnse voorbeelden. Bouwmeester is [[Odo van Metz]].

===805===
* De [[Saksen (volk)|Saksen]] zijn eindelijk voorgoed verslagen. [[Karel de Grote]] zal nu iets anders aan zijn mannen moeten gaan bieden dan buit verworven door verovering.
* De wijding tot het [[christendom]] van keizer Karel vindt plaats in de [[paltskapel]] van Karel de Grote in [[Aken (stad)|Aken]].

===806===
[[Bestand:Germigny des Pres.jpg|thumb|[[Kerk van Germigny]] (806)]]
* [[Liudger]] wordt de eerste bisschop van het Oost-Friese [[bisdom Münster]].

===809===
* Karel de Grote stuurt zijn zoon Karel naar de Deense grens om zijn belaagde bondgenoten de [[Abodriten]] bij te staan. De Frankische prins trekt echter liever in het Baltische gebied op tegen minder geduchte tegenstanders.
* Een Frankisch-Deense vredesconferentie in [[Beidenfleth]] aan de [[Stör]] leidt tot betere betrekkingen. De Abodritenvorst Drosuk zou door de Denen vrijgelaten worden, maar wordt uiteindelijk vermoord.
* [[26 maart]] - [[Liudger]], Nederlands bisschop en missionaris overlijdt.

===810===
[[Bestand:Viking ship museum Roskilde Denmark 201172962.jpg|thumb|Nagebouwde Vikingschepen bij het [[Vikingschipmuseum]] in Roskilde, Denemarken]]
* Koning [[Godfred van Denemarken]] vertoont opnieuw zijn overmacht ter zee. Hij houdt een strafexpeditie langs de [[Friesland in brede zin|Friese kust]] waar hij in een aantal schermutselingen rijke buit behaalt. Hij dwingt de Friezen schatting te betalen. Het [[Frankische Rijk|Frankische]] leger en vloot komen te laat, als de Denen alweer vertrokken zijn.
* [[Karel de Grote]] beveelt de bouw van vloten op alle bevaarbare [[rivier]]en om zich te weren tegen invallen van de [[Vikingen]].
* De ambitieuze Deense koning Godfred wordt in Friesland door zijn eigen lijfwacht vermoord. Zijn neefje [[Hemming van Denemarken|Hemming]] volgt hem op.

===811===
* [[Karel de Grote]] die wat laat is gaan beseffen dat zijn landlegers goeddeels machteloos zijn tegenover de [[Vikingen]], inspecteert zijn vloot in [[Gent]] en [[Boulogne-sur-Mer|Boulogne]].
* [[Hemming van Denemarken]] sluit een vredesverdrag met de [[Frankische Rijk|Franken]]. De rivier de [[Eider (rivier)|Eider]] wordt als grens bevestigd.

===812===
[[Bestand:Charlemagne denier Mayence 812 814.jpg|thumb|Een munt van Karel de Grote met als opschrift: KAROLVS IMP AVG <br />("Carolus Imperator Augustus").]]
* In [[Aken (stad)|Aken]] erkennen de Byzantijnse gezanten van [[Michael I van Byzantium|Michael I]] Karel de Grote als βασιλευς ('basileus' keizer).

===813===
* [[11 september]] - [[Karel de Grote]] laat zijn zoon [[Lodewijk de Vrome|Lodewijk]] te [[Aken (stad)|Aken]] tot co-regent kronen en tot zijn opvolger uitroepen.
* Aanval van de [[Vikingen]] op [[Friesland in brede zin|Friesland]].
* De stad [[Deurne (Antwerpen)|Turninum (Deurne bij Antwerpen)]] wordt vernoemd.

===814===
[[Bestand:AachenerDomSarg.jpg|thumb|[[Persephone (mythologie)|Persephone]]sarcofaag van Karel de Grote in de [[Dom van Aken]]]]
* Karel overlijdt aan een longontsteking en wordt opgevolgd door zijn enige nog levende zoon, [[Lodewijk de Vrome]], waardoor het wederopgestane "West-Romeinse Rijk" nog een generatie lang ongedeeld blijft. Dit is een vrij zeldzame situatie, aangezien het Frankisch recht vereist dat het rijk verdeeld wordt onder de nog levende zonen, wat vaak voor onderlinge strijd en verdeeldheid zorgt.

===815===
* [[Lodewijk de Vrome]] zet de uitbouw van een kustverdediging tegen de [[Noormannen]] verder.
* Lodewijk de Vrome valt [[Jutland]] binnen. Hoewel de [[Danevirke]] geen hindernis blijkt, weten de Denen zich op het eiland [[Funen]] te verschansen, beschermd door een overmacht ter zee. De Franken trekken zich na enige tijd onverrichter zake terug.

===816===
[[Bestand:Louis Ier le Pieux ou le Débonnaire.jpg|thumb|Lodewijk de Vrome]]
* [[Paus Stefanus IV (V)|Paus Stefanus IV]] die Leo III opvolgt kroont te [[Reims]] [[Lodewijk de Vrome]], de zoon van [[Karel de Grote]], tot keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]].
* [[Frederik van Utrecht|Frederik]] wordt bisschop van Utrecht (mogelijk 815).

===818===
* Bisschop Theodulf van Orléans wordt afgezet en gevangengezet, nadat hij betrokken geraakt was bij een samenzwering van de koning van Italië, Bernard tegen [[Lodewijk de Vrome]].

===819===
* Lodewijk de Vrome treedt in het huwelijk met [[Judith van Beieren (805-843)|Judith Welf]].
* de Nederzetting Hat-Heim wordt voor het eerst vermeld. Deze nederzetting staat nu bekend als het historische stadje [[Hattem]] in Gelderland.

===820===
[[Bestand:Aerial View of the Monastry of Sankt Gallen 14.02.2008 14-48-17.JPG|thumb|Abdij van Sankt Gallen]]
* De ''pago Treanth'', dat wil zeggen de [[gouw (Germaans)|gouw]] [[Drenthe]] wordt voor het eerst vermeld.
* [[Vikingen]] uit [[Noorwegen]] vallen met succes [[Ierland (eiland)|Ierland]] binnen en vestigen zich op het eiland [[Man (eiland)|Man]].
* Na mislukte aanvallen in [[Vlaanderen]] en bij de mond van de [[Seine]], plunderen [[Vikingen|Noormannen]] het dorp [[Bouin (Vendée)|Bouin]] in [[Aquitanië]].
* Voor de [[Abdij van Sankt Gallen]] wordt een gedetailleerde plattegrond gemaakt, inclusief kruidentuin. De plannen worden echter nooit geheel uitgevoerd. Dit is de oudst nog bewaarde bouwtekening.

===826===
* [[Harald Klak]] wordt door [[Lodewijk de Vrome]] beleend met de Friese gouw [[Rüstringen|Rustringen]], tegenwoordig grotendeels deel van de [[Jadeboezem]] door stormvloeden.

===830===
* Bij de [[Frankische Rijk|Franken]] ontstaat een burgeroorlog die tot 834 zal duren tussen keizer [[Lodewijk de Vrome]] en zijn zoons over de verdeling van zijn rijk na zijn dood.
** [[April]] - Lodewijk de Vrome bereidt een veldtocht tegen de Bretons voor, maar zijn oudere zoons komen tegen hem in opstand. De keizer wordt onder huisarrest geplaatst.
** Lodewijk de Vrome weet door geheim overleg met zijn jongere zoons een wig te drijven in het bondgenootschap dat [[Lotharius I|Lotharius]] steunt. Hij belooft [[Lodewijk de Duitser]] en [[Pepijn I van Aquitanië|Pepijn van Aquitanië]] gebiedsuitbreiding.
** [[Oktober]] - Op de vergadering van [[Nijmegen]] weet Lodewijk de Vrome zijn vrijheid te herkrijgen en terug te keren op de troon. Lotharius keert vernederd naar Italië weer.

===833===
* De Franksiche koning [[Lodewijk de Vrome]] wordt bij [[Colmar]] door zijn eigen zoons verslagen en moet voorlopig aftreden. Lotharius volgt zijn vader op.

===834===
[[Bestand:Frisia 716-la.svg|thumb|220px|right|Dorestad in vroegmiddeleeuws Nederland]]
[[Bestand:Leiden-dorestad.jpg|thumb|[[Fibula van Dorestad]] uit circa 775-800 gevonden in een put, thans in het [[Rijksmuseum van Oudheden]] te Leiden]]
* [[Vikingen]] plunderen [[Dorestad]] en [[Quentovic]] tot 837. Dorestad, dat nu één van de belangrijkste en succesvolste handelssteden in Noordwest-Europa is, weet zich steeds te herstellen, maar vervalt uiteindelijk, waarschijnlijk door verzanding van de [[Kromme Rijn]].

===836===
* De [[Annales Fuldenses]] vermelden dat [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] in 836 door de Noormannen wordt gebrandschat. Deze raid past in een reeks aanvallen waarbij ook het Frankische garnizoen in de koninklijke villa op Walcheren wordt verslagen en de Vikingen van [[Harald en Rorik]] de Schelde onder controle krijgen (tot 876).
* De Zak- en Mattestraat zijn de eerste straten van het dorp ''Antverpia'', ten tijde van de Noormannen.

===837===
* Denen bestormen een fort op [[Walcheren]] en doden een groot aantal verdedigers.

===838===
* [[Lodewijk de Vrome]] belegt een bijeenkomst in [[Nijmegen]] om maatregelen tegen de aanvallen van de [[Vikingen]] te bespreken.
* Een Deense aanval in Frisia blijft uit doordat de Deense vloot in een storm vergaat.
* Gezanten van de Deense leider [[Horik I|Hárekr]] bereiken de keizer en verzekeren dat zij onruststokers zelf ter dood gebracht hebben. Op hun verzoek het gebied van de Friezen en Obodriten over te dragen wordt niet ingegaan.
* Het dorp [[Duiven (plaats)|Duiven]] wordt voor het eerst genoemd in een document als het dorp Thuvine. Dit is het dorp in Gelderland waar de laatste zondag in augustus de jaarlijkse [[sacramentsprocessie]] nog in het openbaar trekt.
* Door tegenstanders van de kerstening uit [[Walcheren]] wordt bisschop [[Frederik van Utrecht]] vermoord.
* Bij de [[stormvloed van 838]] op [[26 december]] raakt een groot deel van Noordwest-Nederland onder water. De [[Lek (rivier)|Lek]] breekt door ten koste van de Kromme Rijn.

===839===
* De [[Vikingen|Noormannen]] verwoesten het kasteel van [[Robrecht]] in [[Oudheusden]].

===840===
* Door de ramp, maar ook door de twisten tussen Lodewijk en zijn zoons neemt de Karolingische macht in de Lage Landen verder af. Een twist over de opvolging zal tot deling van het rijk leiden.
* [[20 juni]]: [[Lodewijk de Vrome]], koning der Franken en keizer overlijdt.
* In een poging de aanvallen van de Vikingen te weren, beleent [[Lotharius I]] de Deense broers [[Rorik]] en Harald met Friesland.

===841===
* De [[Vikingen]] plunderen [[Quentovic]] aan de Kanaalkust.
* De Vikingen varen de [[Seine]] op en plunderen [[Rouen]].

===843===
[[Bestand:Partage de l'Empire carolingien au Traité de Verdun en 843.JPG|thumb|Verdeling van het Frankische Rijk bij het Verdrag van Verdun (843):
{{Legenda|#FF69B4|'''[[Karel de Kale]]''' ([[West-Francië]])}}
{{Legenda|#98DD98|'''[[Lotharius I]]''' ([[Midden-Francië]])}}
{{Legenda|#FFFF40|'''[[Lodewijk de Duitser]]''' ([[Oost-Francië]])}}]]
* De strijd tussen de drie zonen van Lodewijk wordt beslecht met het [[Verdrag van Verdun]], waarbij de [[deling van het Frankische Rijk]] wordt vastgelegd en het rijk der [[Frankische Rijk|Franken]] in drieën wordt gedeeld. Het grootste deel van de Lage Landen komt nu bij het [[Midden-Francië|Middenrijk]] van [[Lotharius I|keizer Lotharius]]. Vlaanderen komt echter bij het [[West-Francië|Westfrankische rijk]] van [[Karel de Kale]]. De [[Schelde (rivier)|Schelde]] wordt grens.
* Volgens het [[feodalisme|leenstelsel]] waren er [[Graaf (titel)|graven]] aangesteld, om een [[gouw (Germaans)|gouw]] te besturen. Door invallen van de [[Vikingen|Noormannen]] en het verval van het centrale gezag vergaarden deze echter steeds meer macht. Zo werd dit ambt erfelijk en konden ze hun gebieden uitbreiden. Zo ontstonden het [[graafschap Vlaanderen]], [[hertogdom Brabant]], [[graafschap Henegouwen]] en de Lotharingse vorstendommen [[graafschap Loon|Loon]], [[prinsbisdom Luik]], [[hertogdom Limburg|Limburg]], [[Graafschap Luxemburg|Luxemburg]] en [[graafschap Namen|Namen]].<ref>Later komen deze gebieden, met uitzondering van het prinsbisdom Luik, vanaf de veertiende eeuw in [[Hertogdom Bourgondië|Bourgondische]] handen. Daarna komen de Spaanse en Oostenrijkse [[Habsburgers]] aan de macht.</ref>
* Het [[Utrechts Psalter]] wordt geschreven.

===844===
* De [[Vikingen]] plunderen [[Dorestad]] en drie jaar later vallen de [[Denen]] opnieuw aan en in 857 eveneens.
* [[Lotharius I|Keizer Lotharius]], die niet gekend is in de pauskeuze, belegert [[Paus Sergius II]]. Deze geeft zich over, maar mag uiteindelijk blijven.

===850===
* Oudste stadskerk [[Sint-Salvatorskathedraal|Sint-Salvator]], oorspronkelijk een Romaans kerkje, wordt gebouwd in [[Brugge]].
* Brugge, gelegen op of bij het punt waar de [[Vlaanderengouw|pagus Flandrensis]] (''Vlaanderengouw''), de [[pagus Rodanensis]] (''Rodenburg-'' of ''Aardenburggouw'') en de [[Mepsegouw|pagus Mempiscus]] (''Mepsegouw'') elkaar raken, staat nog rechtstreeks in verbinding met de Noordzee en oefent de functie uit van handelsnederzetting.
* De stad Brugge is een uitgelezen doelwit voor de [[Noormannen]] omwille van de strategische ligging en haar functie als gouwhoofdplaats, waar de vertegenwoordiger van het centrale gezag zetelt. Daarom wordt in de loop van de eerste helft van de 9e eeuw, dus nog vóór het aantreden van de eerste met naam bekende graaf van Vlaanderen, [[Boudewijn I van Vlaanderen|Boudewijn I]] (862-879), ter hoogte van het huidige [[Burg (Brugge)|Burg]]plein een versterkte burcht met aarden wallen en paalwerk gebouwd. De versterkte burcht ligt op het knooppunt van de mogelijk [[Heerweg|Romeinse weg]] [[Oudenburg]]-[[Aardenburg (stad)|Aardenburg]] en de [[Reie]] en met een oppervlakte van circa 1 ha.

===854===
* Er wordt opnieuw een bijeenkomst van de drie koningen van het Frankische Rijk georganiseerd, maar [[Lodewijk de Duitser]] weigert deze bij te wonen.

===855===
[[Bestand:Deling Prüm 855.png|thumb|]]
* Met het [[Verdrag van Prüm (855)|Verdrag van Prüm]] wordt na de dood van keizer [[Lotharius]] het Middenrijk onder zijn drie zoons verdeeld, waarbij [[Lotharius II]] het noordelijke deel krijgt, het [[Midden-Francië|koninkrijk Lotharingen]]. Het Rijk der Franken heeft nu vier koningen en een keizer van twee verschillende generaties. De ''broederlijke samenwerking'' komt hiermee aardig op de tocht te staan.
* Volgens de legende zou [[Pausin Johanna]] in dit jaar verkozen zijn.
* Er wordt vermeld dat ''Wichman'' de graaf van [[Hamaland]] is, een gouwe die in verband met de [[Chamaven]] wordt gebracht.
* Na het overlijden van de kinderloze [[Karel van Provence]] in 863 worden diens bezittingen verdeeld onder zijn twee broers.

===857===
* De [[Vikingen]] plunderen [[Dorestad]]
* Koning [[Erispoë]] van [[Bretagne (regio)|Bretagne]] wordt vermoord door zijn neef Salomon, hiermee begint een bloeitijd van het Keltische koninkrijk.

===858===
[[Bestand:Francia occidentalis es.svg|thumb|West-Francië]]
* Koning [[Lodewijk de Duitser]] lapt alle ''broederlijke samenwerking'' aan zijn laars en valt het rijk van zijn broer [[Karel de Kale]] binnen. Hij is daartoe uitgenodigd door een coalitie van edelen uit [[Bretagne (regio)|Bretagne]] en [[Neustrië]] die hem vraagt om koning van [[West-Francië]] te worden. Leider van de samenzwering is [[Robert IV de Sterke]].
* [[12 juni]]: De [[Vikingen]] branden de tweede [[kathedraal van Chartres]] plat.

===864===
* In de [[Lage Landen]] heerst watersnood. De loop van de rivier bij [[Dorestad]] verschuift, waardoor de stad nog meer in de problemen komt.

===870===
* Na het overlijden van de volgens de wet kinderloze Lotharius II in 869 wordt zijn rijk verdeeld in het [[Verdrag van Meerssen]]. Zijn ooms, [[Karel de Kale]] en [[Lodewijk de Duitser]], respectievelijk de koningen van West- en Oost-Francië, verdelen de nalatenschap van Lotharius II. In Lotharingen wordt de grens tussen het Franse en Duitse koninkrijk gevormd door de loop van de rivieren de [[Maas]], de [[Ourthe]] en de [[Moezel (rivier)|Moezel]]. Italië en Bourgondië worden bij het Duitse Rijk gevoegd.

===875===
[[Bestand:OLVBrugge.jpg|thumb|right|De [[Onze-Lieve-Vrouwekerk (Brugge)|OLV-kerk]] van Brugge gezien vanaf de Rozenhoedkaai.]]
* De [[Noormannen]] onder leiding van [[Rollo]] vallen [[Walcheren]] binnen. Ze plunderen en brandschatten het eiland. De bewoners roepen de Friese koning [[Radboud (koning)|Radboud]] en de Henegouwse graaf [[Reinier I van Henegouwen|Reinier]] te hulp. Deze laatste komt inderdaad maar wordt verslagen en de Noormannen achtervolgen hem over de [[Schelde (rivier)|Schelde]], onderwijl de oevers plunderend.
* De [[Onze-Lieve-Vrouwekerk (Brugge)|Onze-Lieve-Vrouw]]kerk in [[Brugge]] wordt gebouwd.De oudste tastbare bron waarop voor het eerst de naam van de stad wordt gebruikt zijn enkele munten van voor [[875]]. Ze vermelden ''Bruggia'' en ''Bruccia''.

===878===
* In Engeland worden de [[Vikingen]] onder [[Guthrum]] in de [[Slag van Ethandun]] verslagen door [[Alfred de Grote]]. Een deel van de Vikingen steekt over naar Vlaanderen en teistert de kust.
* De [[Vikingen]] vallen langs de rivieren met een groot leger het noorden van het [[West-Francië]] binnen en trekken plunderend rond. Dit is het begin van een oorlog die 13 jaar zal duren. Zij vestigen bases in onder andere [[Gent]], [[Leuven]], [[Elsloo (Limburg)|Elsloo]], [[Kortrijk]] en [[Amiens]]. Zelfs [[Parijs]] moet het ontgelden.

===880===
[[Bestand:Viking Expansion.svg|thumb|Scandinavische vestigingen in de achtste (donker rood), negende (rood), tiende (oranje) en elfde (geel) eeuw. Groen duidt de gebieden aan die frequent door Viking raids werden geteisterd.]]
* De aanvallen van de Vikingen hebben het Frankische gezag ondermijnd - Friesland is bijvoorbeeld in Deense handen - en als [[Boso van Provence|Bosso van Provence]], een edele die niet van [[Karolingen|Karolingische afkomst]] is, zich laat uitroepen tot koning van de [[Koninkrijk Bourgondië|Provence]], besluiten de Duitse koning [[Lodewijk III van Oost-Francië|Lodewijk de Jonge]] en de koningen van Frankrijk [[Lodewijk III van Frankrijk|Lodewijk III]] en [[Karloman van Frankrijk]] tot het [[Verdrag van Ribemont (880)|Verdrag van Ribemont]], waarmee een einde komt aan de rijksdelingen. Lotharingen komt bij het Oost-Frankische rijk en men probeert het daarin te integreren.

===881===
* Waarschijnlijk na uit Engeland verdreven te zijn, wordt [[Godfried de Noorman|Godfried de Zeekoning]] door [[Lodewijk III van Oost-Francië]] beleend met Friesland. In 882 trouwt hij als onderdeel van een vredesverdrag met [[Gisela van Lotharingen|Gisela]], een natuurlijke dochter van [[Lotharius II]].
* De abdij van [[Munsterbilzen]] wordt, evenals de kerken van [[Tongeren (stad)|Tongeren]], [[Luik (stad)|Luik]], [[Maastricht]] en [[Sint-Truiden]], verwoest door de [[Noormannen]].
* [[Lodewijk III van Frankrijk|Lodewijk III]] van [[West-Francië]] levert slag tegen de Vikingen die [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]] onveilig maken en verslaat ze in de [[slag bij Saucourt]]. Er wordt een heldendicht aan gewijd: het ''[[Ludwigslied]]'' (in [[Oudhoogduits]]).

===882===
* Na de dood van zijn oudere broer neemt [[Carloman van Frankrijk]] de regering van geheel het [[West-Frankische Rijk]] over.
* De portus bij [[Deventer]] wordt door de [[Noormannen]] geplunderd.
* De hof en nederzetting [[Zutphen]] wordt door de Noormannen geplunderd en veel inwoners worden vermoord (eerste archeologische bewijs van een vikingaanval op het vasteland van Europa).
* [[Karel III de Dikke|Karel III van Oost-Francië (''de Dikke'')]] ziet zich gedwongen te aanvaarden dat de Denen zich onder hun leider [[Godfried de Noorman]] in [[Friesland]] vestigen.
* Godfried laat zich dopen en trouwt met Gisela, een dochter van [[Lotharius II]].

===884===
* [[Karel III de Dikke|Karel de Dikke]] betaalt [[Godfridus]] en [[Sigifridus]] 2412 pond goud en zilver om deze [[Vikingen]] af te kopen van plundering en tevens hun bekering tot het christendom te bekostigen. Sigifridus krijgt [[Friesland]] als "leen" en Godfried vestigt zich in de [[Rijndelta]] vanwaaruit hij het Frankenrijk desondanks toch verder plundert.
* Ook de Westfrankische koning Carloman is gedwongen schatting te betalen.
* De Westfrankische edelen nodigen keizer Karel de Dikke, koning van het [[Oost-Frankische Rijk]] en Italië, uit ook het westen over te nemen. Hiermee is het Karolingische Rijk ' ''herenigd'' '.

===885===
* Godfried wordt opgepakt door [[Hendrik van Babenberg]] en te [[Spijk (Rijnwaarden)|Herispich]] om het leven gebracht vanwege zijn aandeel in het complot met [[Hugo, hertog van de Elzas|Hugo]], de broer van Gisela, tegen [[Karel III de Dikke|Karel de Dikke]]. Zijn zwager Hugo worden de ogen uitgestoken.
* De Fries [[Gerolf van Holland|Gerolf]] is bij de terechtstelling betrokken en wordt in 889 beleend met [[Kennemerland]] en het gebied rond [[Tiel]]. Gerolf wordt wel gezien als de stamvader van het [[Gerulfingen|Hollandse huis]], al worden tot ± 1100 de bewoners van zijn gebied nog Friezen genoemd.

===886===
* Oktober. Keizer Karel de Dikke komt in persoon met een leger naar Parijs en legert op de heuvel van Montmartre buiten de stad. Hij weet echter niet beter dan de Noormannen af te kopen en ze toe te staan in Bourgondië te 'overwinteren' (lees: plunderen). De doodzieke keizer trekt zich terug op zijn landgoed. Dit is echter een grote klap voor de geloofwaardigheid van de Karolingische koningen.

===888===
* Na de dood van Karel de Dikke begint de lokale adel steeds meer het heft in handen te nemen. De zwakte van het Karolingisch gezag en het onvermogen om de burgerbevolking tegen de [[Vikingen|Noormannen]] te beschermen speelt daar een belangrijke rol in.
* In Francia zorgt de dood van Karel de Dikke voor een machtsvacuüm. De wettige opvolger [[Karel de Eenvoudige|Karel de Simpele]] is te jong en te zwak en zo wordt graaf [[Odo I van Frankrijk|Odo van Parijs]], zelf geen Karolinger, tot koning gezalfd.
* [[Boudewijn II van Vlaanderen|Boudewijn II]], zelf een kleinzoon van Karel de Kale en dus wel een Karolinger doet geen poging Odo het koningschap te betwisten, maar erkent hem ook niet. In plaats daarvan tracht hij als [[Lijst van graven van Vlaanderen|graaf van Vlaanderen]] zijn gebied verder uit te breiden.

===889===
* [[4 augustus]] - Graaf [[Gerolf van Holland]] ontvangt als beloning voor zijn rol bij het verdrijven van de [[Noormannen]] van de Oostfrankische koning [[Arnulf van Karinthië]] een aantal goederen in vol eigendom. Het betrof een gebied buiten zijn graafschap, in [[Teisterbant]], bestaande uit een aantal boerderijen en huizen in onder andere [[Tiel]], [[Aalburg]] en [[Asch]], plus een gebied binnen zijn graafschap, bestaande uit een bos en een bouwakker, ergens tussen de monding van de [[Oude Rijn (Harmelen-Noordzee)|Oude Rijn]] en (vermoedelijk) [[Bennebroek]].

===891-892===
* [[Slag bij Leuven (891)|Slag bij de Dijle]]: [[Arnulf van Karinthië]] verslaat de [[Vikingen]] die al 13 jaar het land onveilig maken bij [[Leuven]], waarmee hij een einde maakt aan hun overheersing. De meeste Noormannen trekken zich nu terug tot Boulogne. Een deel van hen probeert naar Engeland terug te keren maar [[Alfred de Grote|koning Alfred]] weert hen af. Anderen blijven echter en vermengen zich met de autochtone bevolking.
* [[Boudewijn II van Vlaanderen|Boudewijn II]] maakt van de verwarde toestand gebruik om zijn eigen macht uit te breiden. Hij richt houten versterkingen op in [[Sint-Omaars]], [[Brugge]] en [[Gent]].

===896===
* [[Zwentibold]] verleent [[Tiel]], [[Utrecht (stad)|Utrecht]] en [[Deventer]] speciale handelsprivileges.

===898===
* Everhard Saxo, de graaf van [[Hamaland]] wordt vermoord door de Fries Waldger.
* Koning [[Odo I van Frankrijk|Odo]] uit het Robertingische Huis (de voorouders van het Huis Capet) wordt door de Karolingische partij gedwongen Karel de Eenvoudige aan te wijzen als zijn opvolger. Daarmee wordt het Karolingische Huis hersteld op de troon van Francia. Odo's broer Robert krijgt echter een flink gebied tussen [[Seine]] en [[Loire (rivier)|Loire]] in bezit.

===~899===
* De historische bronnen bevestigen het bestaan van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] als vroege ''stad'' aan het einde van de 9de eeuw. Ze wordt als vicus of handelswijk omschreven.

===~900===
[[Bestand:Hanswijk madonna.JPG|thumb|[[Hanswijkprocessie]] (Mechelen, België)]]
* De vroegste [[Handschrift (boek)|handschriften]] van het ‘[[Processie|processionale]]’ type dateren uit de 10e eeuw. Deze processies brachten al veel vroeger (christelijke) verenigingen en lokale volkspraktijken met betrekking tot de oogst tezamen. Oude geliefde gezangen, vaak van [[Heidendom|heidense]] origine zoals de processie zelf, en [[litanie]]ën worden mits enige aanpassing in leven gehouden en opgetekend in [[responsorium]]s. De rituele processie of 'ommegang' blijft tot op vandaag vooral in de [[zuidelijke Nederlanden]] voortbestaan. Sommige zijn uitgegroeid tot grote culturele evenementen.

===907===
* [[Boudewijn II van Vlaanderen]] laat Herbert I van Vermandois uit de weg ruimen, die zijn pogingen op machtsuitbreiding aan de bovenloop van de [[Somme (rivier)|Somme]] in de weg stond.

===910===
* De Noormannenhoofdman [[Rollo]] wordt verslagen bij [[Auxerre]] en trekt zich terug richting [[Chartres]]. De bisschop van deze stad vraagt om hulp, en koning [[Karel de Eenvoudige]] stelt voor om Rollo het gebied rond [[Rouen]] aan te bieden om zich te vestigen.
[[Bestand:Dehio 212 Cluny.jpg|thumb|Reconstructieschets van de Abdij van Cluny]]
* De [[abdij van Cluny]] wordt gesticht.
[[Bestand:Clocher abbaye cluny 3.JPG|thumb|De twee overgebleven torens van de kloosterkerk van Cluny.]]

===911===
* Koning [[Karel de Eenvoudige]], ook ''de Simpele'', bereikt bij [[Saint-Clair-sur-Epte]] een overeenkomst met Noormannenhoofdman [[Rollo]]. Deze wordt ''graaf van de Noormannen'', laat zich dopen en zweert de eed als leenman van de koning. Hij krijgt daarvoor het gebied tussen het Kanaal en de rivieren [[Epte]], [[Eure (rivier)|Eure]] en [[Dives (rivier)|Dives]]. Dit is de kern van het latere hertogdom [[Normandië]].
* [[Lodewijk IV het Kind|Lodewijk het Kind]] overlijdt. Hij is de laatste [[Karolingen|Karolinger]] in Oost-Francië, maar er is geen sprake van dat de Karolingse West-Frankische koning Karel de Eenvoudige de macht overneemt, de rijkseenheid is voorbij. Hoewel Oost-Francië ook uiteen had kunnen vallen in de vier [[stamhertogdom]]men [[Hertogdom Franken|Franken]], [[Stamhertogdom Saksen|Saksen]], [[Hertogdom Beieren (-1255)|Beieren]] en [[Hertogdom Zwaben|Zwaben]], kiezen de rijksgroten [[Koenraad I van Franken|Koenraad]], de hertog van Franken, die echter alleen over zijn eigen gebied reële macht heeft. In [[Hertogdom Lotharingen|Lotharingen]] kiest men er echter wel voor om zich onder Karel de Eenvoudige te scharen.

===918===
* Met zijn harde en gewelddadige politiek en zijn strijd tegen de Vikingen heeft [[Boudewijn II van Vlaanderen]] in de jaren na 900 zijn positie en die van zijn graafschap veilig gesteld. De laatste periode van zijn bewind tot aan zijn dood in 918 is rustig verlopen. Boudewijn wordt begraven in de abdij van Sint-Bertinus (maar wordt na de dood van zijn vrouw (929) bijgezet in de [[Sint-Pietersabdij (Gent)|Sint-Pietersabdij]] van Gent.)
* De Vikingen vallen [[Bretagne (regio)|Bretagne]] binnen.

===920===
* Koning [[Karel de Eenvoudige]] van [[West-Francië]] en [[Hertogdom Lotharingen]] krijgt met een opstand onder de adel te maken vanwege zijn beleid ten aanzien van de Lotharingse graaf Hagano. Hertog [[Robert van Bourgondië|Robert]] neemt hem gevangen.
* [[Aartsbisschop]] [[Herveus van Reims]] weet echter door onderhandelingen Karel de Eenvoudige weer vrij en terug op de troon te krijgen.

===922===
* Karel de Eenvoudige laat op [[15 juni]] een akte opmaken in Pladella Villa, waarin hij graaf [[Dirk I van Holland (graaf)|Dirk I]] "''Hollant ende die kerck t'Egmonde met haren toebehoren''" schenkt, als dank voor zijn steun bij een opstand van zijn [[vazal]]len. Egmond ligt ten noorden van de bezittingen die hij van Gerolf heeft gekregen en sluit daar dus uitstekend op aan. Kort hierna sticht hij er de [[Sint-Adelbertabdij|Abdij van Egmond]]. Pladella Villa was gelegen op het grondgebied van Bladel en Netersel, zodat hier de wieg van het gewest Holland heeft gestaan.
[[Bestand:Central Europe 919-1125.jpg|thumb|Historische kaart 919-1125.]]
* De adel komt opnieuw in opstand tegen [[Karel de Eenvoudige]] en hij moet over de [[Maas]] naar Lotharingen vluchten. [[Robert van Bourgondië]] wordt koning van [[West-Francië]].

===923===
* [[15 juni]] - [[Slag bij Soissons (923)|Slag bij Soissons]] koning [[Robert van Bourgondië|Robert van Francië]] wordt gedood, daardoor is de kroon weer terug in handen van de Karolinger [[Karel de Eenvoudige]].

===925===
* Na in 922 Karel de Eenvoudige al uit Lotharingen te hebben verdreven, lijft [[Hendrik de Vogelaar]] ook [[Holland]], [[Kennemerland]] en [[Texel]] als onderdeel van [[Lotharingen (Frankrijk)|Lotharingen]] in. De band van dit deel van de Lage Landen met het Duitse rijk zal officieel tot 1648 blijven bestaan.
* [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] wordt tussen 923 en 927 bij ''[[Oost-Frankische Rijk|Oost-Francië]]'' ingedeeld en is tegelijkertijd hoofdplaats van de ''pagus Rien''. De Schelde fungeert als grensrivier tussen [[West-Francië]], (Frankrijk) (linkeroever) en Oost-Francië (Duitsland) (rechteroever).
* Koning [[Giselbert II van Maasgouw]], lekenabt van een aantal grote abdijen, moet zijn soevereiniteit overdragen aan de Duitse vorst [[Hendrik de Vogelaar]]. Hij ontvangt het in leen terug als [[Hertogdom Lotharingen]].
* Na de dood van aartsbisschop Seulfus van [[Reims]] weet koning [[Rudolf I van Frankrijk|Rudolf I]] zijn vijfjarig zoontje op de aartsbisschoppelijke troon te zetten. Hij breidt daarmee zijn macht aanzienlijk uit.

===927===
* [[Herbert II van Vermandois|Herbert van Vermandois]] haalt [[Karel de Eenvoudige]] uit zijn gevangenschap om met graaf [[Rollo|Rollo van Rouen]] te onderhandelen en druk uit te oefenen op koning [[Rudolf I van Frankrijk]]. Karel is niet meer dan een pion op het schaakbord.

===932===
[[Bestand:Arms of Flanders.svg|thumb|Wapen van Vlaanderen]]
* [[Graafschap Artesië|Artesië]] wordt veroverd door graaf [[Arnulf I van Vlaanderen|Arnulf I]] de erfgenaam van [[Boudewijn II van Vlaanderen]] en blijft voor een lange periode bij [[Graafschap Vlaanderen|Vlaanderen]] ingelijfd.

===936===
* [[Otto I de Grote|Otto I]] wordt in [[Aken (stad)|Aken]] tot Duits koning gekozen. Hij volgt zijn vader [[Hendrik de Vogelaar]] op. Hoewel deze drie zoons had, had hij hem tot zijn enige opvolger aangewezen.
* Otto de Grote geeft aan bisschop [[Balderik (bisschop van Utrecht)|Balderik]] van [[Aartsbisdom Utrecht (Rooms-katholieke Kerk)|Utrecht]] het [[jachtrecht]] in 'Silva Fulnaho' (het woud van [[Land van Vollenhove|Vollenhove]]).

===938===
* De status van het Hollandse huis blijkt gestegen als [[Dirk II van Holland|Dirk II]] op achtjarige leeftijd wordt verloofd met de net geboren [[Hildegard van Vlaanderen|Hildegard]], de dochter van [[Arnulf I van Vlaanderen]]. Twaalf jaar later treden zij in het huwelijk. Haar zus [[Liutgard van Vlaanderen|Liutgard]] trouwt met [[Wichman IV]], graaf van [[Hamaland]]

===939===
* [[Giselbert II van Maasgouw]] sluit zich aan bij de opstand tegen [[Otto I de Grote|Otto I]] van [[Hendrik I van Beieren]], de jongere broer van Otto, en [[Everhard III van Franken]], maar wordt op [[2 oktober]] tijdens de [[slag bij Andernach (939)|slag bij Andernach]] verslagen. Giselbert verdrinkt terwijl hij over de Rijn wil vluchten. Otto I wil de stamhertogen aan zich onderwerpen. Hij verzoent zich uiteindelijk met Hendrik I en geeft hem Lotharingen.

===942===
* [[Lodewijk IV van Frankrijk]] ontvangt de eed van trouw van hertog [[Willem I van Normandië]] en [[Alan II]] van [[Bretagne (regio)|Bretagne]], maar het gezag over zijn leenmannen stelt niet veel voor.

===944===
* Otto I stelt zijn broer [[Bruno de Grote]] aan als hertog van Lotharingen. Deze is ook [[aartsbisschop]] van [[Keulen]] en kan als geestelijke niet trouwen, waardoor Otto niet hoeft te vrezen dat Bruno een eigen dynastie zal vestigen, zoals in andere delen van zijn rijk. Deze benoeming legde de basis van het [[Rijkskerkenstelsel|Ottoonse stelsel]], waardoor de Duitse koning in vergelijking met de koningen van omringende landen - die vaak slechts werkelijke macht bezitten in een klein gebied, terwijl hun [[vazal]]len dynastieën stichten - veel invloed kunnen uitoefenen
* Eerste vermelding van het [[Drenthe|Drentse]] [[esdorp]] [[Amen (Aa en Hunze)|Amen]]
[[Bestand:St Servaas Maastricht.jpg|thumb|[[Sint-Servaasbasiliek (Maastricht)|Sint-Servaasbasiliek]] [[Maastricht]].]]

===~950===
* Er wordt tol op het handelsverkeer op de Schelde geheven, hetgeen aantoont dat de stad [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] onder controle is van het hoogste gezag, dat van Keizer [[Otto I de Grote|Otto I]] (de Grote). Door hem en zijn opvolgers wordt de versterking van Antwerpen verder omgevormd tot burcht, met een prestigieuze [[Sint-Walburgiskerk (Antwerpen)|Walburgakapel]] en een indrukwekkende stenen muur die aangelegd wordt rond het jaar 1000.
* De [[Wachtendonckse Psalmen]] zijn een vertaling uit het [[Latijn]] naar het [[Oud-Oostnederfrankisch]].
* Aanvankelijk op kleine schaal beginnen [[Grote Ontginning|ontginningen]] in de enorme veengebieden in Holland en rond Utrecht.

===956===
* [[Deventer]] ([[Nederland]]) verkrijgt [[stadsrechten]].

===962===
* Otto I wordt in ruil voor bescherming door [[paus Johannes XII]] tot [[keizer]] van het [[Heilige Roomse Rijk]] gekroond. Dit is tekenend voor de aandacht die ook de volgende Duitse keizers zullen hebben voor Italië, waardoor zij hun machtsbasis in het Duitse rijk, en daarmee de Lage Landen, verwaarlozen.
* De gemeente [[Destelbergen]] wordt aan de [[Sint-Pietersabdij (Gent)|Sint-Pietersabdij]] van [[Gent]] geschonken door [[Wichman IV]], graaf van [[Hamaland]].

===963===
* [[Luxemburg stad|Luxemburg]] wordt gesticht door [[Siegfried van Luxemburg|Siegfried]].

===964===
* Ondanks beloften aan [[Otto I de Grote|Otto I]] verkiest het volk van [[Rome (stad)|Rome]] [[Paus Benedictus V]] in plaats van Otto's kandidaat [[Paus Leo VIII]].
* Keizer [[Otto I de Grote|Otto I]] dwingt Benedictus V daarop afstand te doen.

===966===
* Stichting van het Benedictijnse klooster op de [[Mont-Saint-Michel]] in [[Frankrijk]]. Burgers komen er op het rotseiland wonen.
* In een schenkingsacte van keizer [[Otto I de Grote|Otto I]] aan het Sint-Pantaleonsklooster te [[Keulen]] wordt het eiland [[Urk]] voor het eerst vernoemd.

===967===
* [[25 december]] - [[Otto II van het Heilige Roomse Rijk|Otto II]] wordt tot medekeizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond.

===968===
* [[Het Gooi]] wordt overgedragen aan de Abdij te Elten.
* [[Otto I van het Heilige Roomse Rijk|Otto I]] wordt bij [[Bari (stad)|Bari]] verslagen door de Byzantijnen.
* juni - Het gezantschap van [[Liutprand van Cremona]] aan het Byzantijnse hof wordt een mislukking. [[Nicephorus II Phocas]] weigert de zoon van Otto met een Byzantijnse prinses te laten trouwen.
* Otto I organiseert de evangelisatie onder de Saksen en sticht het aartsbisdom van [[Aartsbisdom Magdeburg|Maagdenburg]] en de bijbehorende bisdommen [[Meißen (stad)|Meissen]], [[Merseburg]] en [[Zeitz]] met het oogmerk de Slaven van het Elbe-gebied te bekeren.

===970===
* Het begin van een tienjarige hongersnood in [[West-Francië]].
[[Bestand:Lotharingen-959.svg|thumb|Groen: [[Neder-Lotharingen]] na 977]]

===~975===
[[Bestand:Evangeliarum van Egmond.jpg|thumb|''[[Evangeliarium van Egmond|Evangeliarum van Egmond]]''.]]
[[Bestand:Codex egberti - egbert.jpg|thumb|[[Egbert van Trier]] in de ''[[Codex Egberti]]''.]]
* [[Dirk II van Holland|Dirk II]] en zijn vrouw [[Hildegard van Vlaanderen|Hildegard]] geven het later zo genoemde [[Evangeliarium van Egmond|Evangeliarum van Egmond]] aan de [[Sint-Adelbertabdij|Abdij van Egmond]]. Hun tweede zoon [[Egbert van Trier]] wordt in 976 kanselier van [[Otto II van het Heilige Roomse Rijk|Otto II]] en het jaar daarop [[Aartsbisdom Trier|bisschop van Trier]].

===978===
* [[Lothar III]], koning van [[West-Francië]], trekt met een leger [[Neder-Lotharingen]] binnen, waar hij onder andere [[Aken (stad)|Aken]] plundert.

===979===
* [[Otto II van het Heilige Roomse Rijk|Otto II]] opent een politieke tegenaanval door Karel, de broer van de Roomse koning Lotharius III, tot tegenkoning van West-Frankenland uit te roepen. Deze aanval mislukt, omdat Karel niet door de adel en de kerkvaders in [[West-Francië]] wordt gesteund. Otto II en Lotharius III sluiten daarop vrede.

===983===
* De minderjarige [[Otto III van het Heilige Roomse Rijk|Otto III]] volgt in naam zijn overleden vader op als keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Keizerin-weduwe [[Theophanu]] treedt op als regentes.

===987===
* [[Hugo Capet]] wordt koning van [[West-Francië]] maar zijn macht beperkt zich voornamelijk tot zijn eigen kroondomeinen.
* In [[Frankrijk]] eindigt de Karolingische Periode en begint de [[Huis Capet|Capetingische Periode]] (987 - 1328).

===993===
* Er vindt een [[slag bij Winkel|slag]] plaats bij [[Winkel (Hollands Kroon)|Winkel]], waarin het leger aangevoerd door Graaf Aarnout door de West-Friezen wordt verslagen en hij sneuvelt. Zijn vrouw [[Lutgardis van Luxemburg|Lutgardis]] neemt het voogdijschap voor zijn minderjarig zoontje, de [[Lijst van graven van Holland|Graaf van Holland]] [[Dirk III van Holland|Dirk III]] waar.
* [[Otto III van het Heilige Roomse Rijk|Otto III]] schenkt het door [[Mathilde II van Essen]] geleide [[Sticht Essen|Damenstift Essen]] de bij zijn kroning gebruikte [[kinderkroon van Otto III|kroon]] en een verguld ceremonieel zwaard.

===996===
* [[Robert II van Frankrijk]], bijgenaamd Robert de Vrome, wordt koning van [[Koninkrijk Frankrijk (987-1328)|Frankrijk]] (tot 1031).
* [[Otto III van het Heilige Roomse Rijk|Otto III]] voert de [[christelijke jaartelling]] in het [[Heilige Roomse Rijk]] in.

===998===
* Volgens sommige bronnen wordt het Keltische [[Samhain]]-feest door de abt van Cluny gekerstend.



{{Zie ook|[[Tijdlijn van de geschiedenis van België#1830|Tijdlijn van de geschiedenis van België]] en [[Jaartallentabel België]]}}
{{Zie ook|[[Tijdlijn van de Nederlandse geschiedenis#1830|Tijdlijn van de geschiedenis van Nederland]]}}
{{Bron|bronvermelding=
<div class="plainlinks">
;Bronnen
<small>De opzet van dit artikel is (gedeeltelijk) gebaseerd op het artikel [[Tijdlijn van de Nederlandse geschiedenis]] op de Nederlandse Wikipedia, die onder de licentie [http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen] valt. Zie deze pagina voor de [http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tijdlijn_van_de_Nederlandse_geschiedenis&action=history bewerkingsgeschiedenis]</small>
* {{aut|Aldhouse-Green, Miranda Jane}}, (1996): ''The Celtic Goddess as Healer'' in Sandra Billington (ed). [http://books.google.com/books?id=IoW9yhkrFJoC&printsec=frontcover&dq=The+Concept+of+the+Goddess&lr=#v=onepage&q=&f=false The Concept of the Goddess]
* {{aut|Asaert, G., Bosscher, Ph.M., Bruijn, J.R., Hoboken, W.J., van ''et al''}} (1976-1978): ''Maritieme geschiedenis der Nederlanden'', De Boer Maritiem, Bussum
* {{aut|[[Henk Berendsen|Berendsen, H.J.A.]]}} (2004): ''De vorming van het land, Inleiding in de geologie en de geomorfologie'', Koninklijke Van Gorcum, Assen, ISBN 90-232-4075-8
* {{aut|Blok, D.P. (red) ''et al''}} (1977-1983): ''Algemene Geschiedenis der Nederlanden'', Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, ISBN 9022838005
* {{aut|Blokker, B., Es, G. van, Spiering, H.}} (1999): ''De vaderlandse geschiedenis in jaartallen'', Uitgeverij Balans, Amsterdam, ISBN 9789050186544
* {{aut|Blom, J.C.H., Lamberts, E., redactie}} (2006): ''Geschiedenis van de Nederlanden'', HBuitgevers, Baarn, ISBN 90-5574-474-3
* {{aut|Boone M. en Stabel P., ed.}} (2000): ''Shaping urban identity in late medieval Europe'', Garant, Leuven (''Studies in urban social, economic and political history of the medieval and modern Low Countries'', 11).
* {{aut|Houtte, J.A. van}} (1979): ''Economische en sociale geschiedenis van de Lage Landen, 800-1800'', Haarlem
* {{aut|Jansen, H.P.H.}} (1981): ''Geschiedenis van de Middeleeuwen'', derde druk, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht - Antwerpen, ISBN 9027453772
* {{aut|Janssen, P. e.a. (red)}} (1996): ''De gouden delta der Lage Landen. Twintig eeuwen beschaving tussen Seine en Rijn'', Mercatorfonds, Antwerpen
* {{aut|[[Ernst Heinrich Kossmann|Kossmann, E.H.]]}} (2002): ''De Lage Landen 1780-1940. Twee eeuwen Nederland en België'', Amsterdam/Antwerpen
* {{Aut|Kruta V., Frey, O.H., Raftery, B. & Szabo M.}} (1991): ''The Celts - (The Origins of Europe)'', Thames & Hudson Ltd., Londen ISBN 978 0500 015247
* {{aut| Kurth, G.}} (1896) : ''La frontière linguistique en Belgique'', Brussel, deel XLVIII der Mémoires couronnés et autres mémoires, publiées par l'Académie.
* {{aut|van Driel-Murray, Carol}}, (2005): ''Those who wait at home'' in Ulrich Brandl, ''Frauen und Romisches Militar - Ten papers from a round-table session presented at a conference in Xante'', Duitsland, ISBN 978-1407301983
* {{aut|Mannaerts P. (ed.)}}, (2008): ''Beghinae in cantu instructae – Muzikaal erfgoed uit Vlaamse begijnhoven (Middeleeuwen-eind 18de eeuw)'', Brepols, Thurnout
* {{aut|ter Haar, Jaap}} (2005): ''Geschiedenis van de Lage Landen'' Ten Have, Kampen, ISBN 9025954693 [http://books.google.nl/books?id=sTNUiN7AzOYC&printsec=frontcover&dq=Geschiedenis+van+de+Lage+Landen&hl=nl&ei=eBiWTrPtGoGaOuKT9coH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false online]
* {{aut|ter Haar, Jaap}} (2006): ''Geschiedenis van de Lage Landen'' Uitgeverij Kok, Kampen, ISBN 9043506427
* {{aut|Nouwen, Robert}} (2009): ''Keizer Augustus en de Lage Landen'' Davidsfonds, Leuven, ISBN 9789058265890
* {{aut|[[Henri Pirenne|Pirenne, Henri]]}}, (1902): [http://dbnl.nl/tekst/pire002gesc00_01/ ''Geschiedenis van België''], [[Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren]], Samenwerkende Volksdrukkerĳ, Gent
* {{aut|Roever, Jutta Paulina de}} (2004): ''Swifterbant-aardewerk : een analyse van de neolithische nederzettingen bij Swifterbant, 5e millennium voor Christus'', Dissertaties - Rijksuniversiteit Groningen [http://dissertations.ub.rug.nl/faculties/arts/2004/j.p.de.roever/ online]
* {{aut|[[Jan Romein|Romein, J.]] en [[Annie Romein-Verschoor|A.]]}} (1977): ''De lage landen bij de zee. Een geschiedenis van het Nederlandse volk'', Den Haag-Antwerpen
* {{Aut|[[Frans Van Cauwelaert|van Cauwelaert, Frans]],Alfons De Cock, Jan Denucé, Max Rooses e.a.}} (1912-1913): ''Vlaanderen door de eeuwen heen'',. 2 dln. Elsevier, Amsterdam
* [http://entoen.nu/canon De Canon van Nederland]
* RoSa-factsheet Nr. 22 • feb 2003 ''Begijnen in de Lage Landen'' ([http://www.rosadoc.be/pdf/factsheets/nr22.pdf online])
----
;Noten
{{References|2}}</div>   
}}

[[Categorie:Geschiedenis van de Lage Landen]]
[[Categorie:Geschiedenis van België]]
[[Categorie:Geschiedenis van Nederland]]
[[Categorie:Geschiedenis van de Nederlanden in de oudheid]]