Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Yildiz-terreuraanslag
| Yildiz-terreuraanslag | ||
| Dashnak leden | ||
| Dashnak leden | ||
| Plaats | Istanbul, Ottomaanse Rijk. | |
| Datum | 21 juli 1905 | |
| Tijd | Vrijdagmiddaggebed | |
| Doelwit | Sultan Abdülhamit II, zoveel mogelijk islamitische omstanders | |
| Wapen(s) | Tijdbom met 80kg explosieven | |
| Doden | 26 | |
| Gewonden | 58 | |
| Dader(s) | Armeense Dashnak | |
| Slachtoffer(s) | Islamitische omstanders | |
De Yildiz-terreuraanslag is een terreuraanslag gepleegd door de Armeense Dashnak met als doel onder andere de Ottomaanse sultan Abdülhamit II te vermoorden.[1] De aanslag vond plaats op vrijdag 21 juli 1905. Bij de terreuraanslag vielen 26 doden en 58 gewonden, de sultan zelf overleefde de terreuraanslag. De aanslag is vernoemd naar de Yildiz Hamidiye-moskee.
De aanleiding
Hedendaags wordt door de Dashnak en hun sympathisanten zelf als aanleiding gevoerd dat het met de behandeling van Armenen in het Ottomaanse Rijk te maken had had. Maar als men de context van de tijd bekijkt, dan ziet men dat het Ottomaanse Rijk veel land verloor en veel volkeren hun eigen land wisten te bemachtigen door zich tegen het Ottomaanse Rijk te keren. De Dashnak hoopte zo het pad voor hun eigen Armeense land te openen. Dit komt ook overeen met het feit dat het hoofddoel van de Dashnak altijd een onafhankelijk Armeense staat was.
De aanslag
De sultan deed zijn vrijdagmiddaggebed doorgaans in de Yildiz Hamidiye-moskee in Istanbul. Het was de 15e dag van de Ramadan. Ook dit keer deed hij zijn gebed in de Yildiz Hamdiye-moskee. De Dashnak-terroristen hadden een tijdbom met 80kg explosieven voorbereid. Deze zou af moeten gaan wanneer de sultan de moskee zou verlaten.[2]
De tijdbom met 80kg explosieven werd ingesteld op 42 seconden door Zarehi, een Dashnak lid. Normaal gesproken verlaat de sultan de moskee rond hetzelfde tijdstip. Terwijl de sultan op weg was de moskee te verlaten, vroeg Şeyhülislam Cemaleddin Efendi, een hooggeplaatste islamitische geleerde, de Sultan een vraag. Hierdoor ging de tijdbom te vroeg af en overleefde sultan Abdülhamit de aanslag. Echter overleden wel 26 mensen, en er vielen 58 gewonden.
Edward Joris
Na de aanslag werden 15 mensen opgepakt. Opvallende verdachte was de Belg Edward Joris, die overigens een half-Griekse vrouw had.[3][4] Vier maanden na zijn aanhouden werd hij veroordeeld tot de doodstraf, echter werd hij na twee jaar door de sultan gepardonneerd en mocht vertrekken naar België.
De betrokkenheid van Edward Joris was lange tijd een groot vraagteken, tot er brieven boven de oppervlakte kwamen drijven die Edward Joris vanuit zijn gevangenis in Beşiktaş schreef aan zijn vriend Victor Reseller. De kleinzoon van Victor Reseller, Walter Reseller vond deze brieven later op zolder. Daarop besloot hij samen met Benoit Suykerbuyk in 1968 het boek Dynamiet voor de Sultan te schrijven. In zijn brieven kwam onder andere het volgende naar voren.[5]
Tijdens het proces werd hem de vraag gesteld: "Waarom bevindt u zich in Constantinopel?” Het antwoord van Joris luidt: “In het Parijse tijdschrift Pro Armenia had ik een aangrijpend artikel gelezen over het trieste lot van de Armeniërs. Ik ben ervan overtuigd dat ik de Armeense commissieleden moet bijstaan in hun zaak”. Toen hem deze vraag nogmaals werd gesteld antwoordde hij met dat hij zijn reislust volgde.
Toen Joris initiëel in Istanbul aankwam begon hij te werken voor de scheepvaartmaatschappij Deutsche Levante Linie. Na onenigheid met zijn baas begon hij te werken voor het Duitse bedrijf Singer. Tegelijkertijd schreef hij ook artikelen voor het tijdschrijft De Ontwaking. In zijn artikelen voor De Ontwaking valt vooral zijn hevige interesse in de Ottomaanse Armeniërs op.
In zijn correspondentie met Victor Reseller klaagt Edward Joris dat een bureaujob hem niet boeit, en dat hij zich nutteloos voelt. In de periode waarin hij werkt voor Singer, leert hij Vramchabou Kindirian kennen. Kindirian is lid van de Dashnak. Op dat moment is Joris op zoek naar een nieuwe uitdaging en wilt hij zich redden uit de ‘nutteloosheid’. In zijn artikelen voor De Ontwaking betuigd hij openlijke steun aan de Dashnak.
Joris was de Turkse taal niet machtig. Hij kon de gebeurtenissen die zich in het Ottomaanse Rijk afspeelden enkel via zijn vrienden van Dashnak volgen. “De Armeniërs zagen in hoe verkeerd zij gehandeld hadden door hun hoop op Europa’s tussenkomst te vestigen. Het werd hen helder nu dat er langs vredelievende weg niets te verkrijgen was”, aldus Joris. Joris meende persoonlijk geen baat te hebben bij de terreuraanslag.
Opvallend geeft Joris later tijdens de zittingen toe dat hij gedurende zijn verblijf in Istanbul nooit getuige is geweest van discriminatie tegen Armeniërs. Verder zegt Joris ook dat hij in Istanbul (de toenmalige hoofdstad) geen enkele christen heeft horen klagen. Joris voegt eraan toe dat Ottomaanse onderdanen, Turken en Armeniërs op gelijke voet worden behandeld in Istanbul. “Sommige organen kunnen ziek zijn, ook al is het hoofd gezond”, meldt Joris insinuerend dat de situatie in het binnenland kan verschillen van die in Istanbul.
Joris werd later gepardoneerd door sultan Abdülhamit II, en was vrij om terug te keren naar België.
Bronnen en voetnoten
- º The Yildiz Assasination
- º Yenisafak, 2014, Documents on failed Yildiz assassination unfolds
- º Zaman Vandaag, 2013, Edward Joris: de Belgische anarchist achter de verijdelde Yıldız-aanslag
- º EOS Wetenschap, 2014, Aanslag op de Sultan
- º Walter Resseler en Benoit Suykerbuyk, 1997, Dynamiet Voor De Sultan: Carolus Eduard Joris in Konstantinopel.
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)