Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jacob van der Gaag
Jacob van der Gaag (Utrecht, 7 januari 1905 - Leiden, 7 februari 1988) was een Nederlands verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog en diplomaat.
Jeugd, opleiding en werk
Jaap van der Gaag, verzetsnaam "Richard", werd geboren als zoon van de fabrieksknecht Albertus Reijer Anne van der Gaag en Everdina Maria Brom. Op vijftienjarige leeftijd monsterde hij aan als lichtmatroos op een vrachtschip naar Indië. Lijdend aan malaria keerde hij terug in Utrecht en voltooide daar de vijfjarige HBS en begon als werkstudent aan de universiteit geofysica te studeren. Door geldgebrek stopte hij zijn studie na drie jaar en ging werken bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij. Hij werkte als 'gravity surveyor' bij de exploratie van olievelden achtereenvolgens in Venezuela (1927-1930), Borneo (1930-1934), Argentinië (1934-1936) en weer Venezuela (1936-1939).
Oorlogstijd
In 1939 keerde Van der Gaag op zijn eigen verzoek vanwege de oorlogsdreiging in Europa terug in Nederland waar zijn gezin verbleef. Hij ging met hen in Wassenaar wonen. Nadat in 1941 zijn vrouw was overleden, trouwde Van der Gaag zijn schoonzuster en vertrok naar het oosten van het land om daar geofysisch onderzoek naar de aanwezigheid van olie uit te voeren. Van der Gaag raakte al spoedig betrokken bij het verzetswerk. Het begon met hulp aan onderduikers, het verzamelen van inlichtingen en het falsificeren van bonkaarten. In januari 1944 ging hij deelnemen aan de Raad van Verzet die een bundeling nastreefde van van alle actieve verzetsorganisaties. In september 1944 werd hij, hoewel hij niet voorgedragen was namens de Raad, benoemd in het College van Vertrouwensmannen dat in opdracht van de Londense regering in ballingschap was opgericht om de orde en rust bij de komende bevrijding te handhaven en voorbereidingen te treffen voor de naoorlogse situatie. In januari 1945 ging hij namens het college naar Londen via het bevrijde zuiden van Nederland om te overleggen over de situatie na de bevrijding. In april 1945 ging hij opnieuw naar Groot-Brittannië, dit keer op verzoek van Reichskommissar A. Seyss-Inquart. Zijn taak was om de Nederlandse regering over te halen onderhandelingen te beginnen over voedseldroppings boven het uitgehongerde westen van Nederland in ruil voor uitstel van het geplande offensief tegen West-Nederland. De Duitsers dreigden hierbij in geval van weigering het land onder water te zetten door de dijken door te steken. Van der Gaag slaagde in zijn opdracht maar daardoor verminderde zijn reputatie in verzetskringen.
Na de oorlog
Van der Gaag werkte na de bevrijding kort bij het ministerie van buitenlandse zaken maar dat werk ervoer hij als saai en niet erg zinvol. Zijn diplomatieke carrière begon hij als eerste ambassadesecretaris in Mexico. Daarna ging hij naar Praag als tijdelijk zaakgelastigde en poogde op eigen initiatief tussenbeide te komen in het proces van de van economische spionage verdachte ondernemer J. Louwers waardoor hij in 1950 in Tsechoslowakije persona non grata werd. Daarna werkte hij als consul-generaal in de Britse kroonkolonie Singapore. Hier was hij bemiddelaar namens de Nederlandse regering om het meisje Berta Hartogh dat daar bij pleegouders woonde toe te laten wijzen aan haar Nederlandse ouders. Ook was hij verantwoordelijk voor het voorkomen van uitlevering aan Indonesië van de van oorlogsmisdaden verdachte kapitein Westerling. Als tijdelijk zaakgelastigde in Rangoon, Birma in 1951 en 1952 raakte Van der Gaag in de problemen toen bleek dat hij geheime inlichtingen uitwisselde met de Indonesische regering. Hij werd door Buitenlandse zaken naar Nederland teruggehaald waarna hij in Den Haag verantwoordelijk werd voor het beheer, de administratie en de distributie van buitenlandse hulpgoederen tijdens de Waternoodsramp in 1953, een taak die hem op het lijf geschreven was als organisator en improvisator. Hierna was hij consul in Chili van 1954 tot 1958 en daarna van 1958 tot 1965 consul-generaal in Bombay. Op beide posten slaagde hij er in uitstekende relaties met de buitenwereld, zijn medewerkers en de Nederlandse kolonie te ontwikkelen. In 1965 werd hij ambassadeur in Cuba en in 1970 ging hij met pensioen. Hij bleef aanvankelijk in het buitenland, maar keerde in 1978 naar Nederland terug en ging in Leiden wonen waar hij in 1988 overleed.
Personalia
Op 3 maart 1934 trouwde Van der Gaag met Maria Irenea Henrica Bresser (1907-1941) en kreeg met haar drie zonen waarvan er één jong overleed. Na haar overlijden trouwde hij op 21 november 1941 met de zuster van zijn vrouw, Berdina Helena Gijsberta Bresser (geboren 1911) en kreeg met haar nog vier zonen en één dochter.
Onderscheidingen
Op 8 april 1953 kreeg Van der Gaag te Den Haag van de Amerikaanse regering voor zijn verzetsactiviteiten de Medal of Freedom uitgereikt.
Publicaties
- Een aantal mathematische en fysische artikelen.
- "Onze Man in Havana" in "De Gids" 131, 1968, pagina 206-209
- Vrijgevochten (Herinneringen 1940-1967), Boek, Naarden 1984.
Literatuur
- Documentatiedossier J. van der Gaag in het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam.
- Verhoor van J. van der Gaag, in Verslag houdende de uitkomsten van het onderzoek [der] Enquêtecommissie Regeringsbeleid 1940-1945 VIIc ('s-Gravenhage 1955) 231-243
- Lou de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog VIIb en Xb ('s-Gravenhage 1976 en 1981)
- Interview door Martin Ruyter in de Volkskrant 31-10-1970
- Audi Guldenaar en Chiel Kramer, 'De koerier van de Reichskommissar', in Nieuwsnet, 3-5-1980
- Interview door Igor Cornelissen in Vrij Nederland, 24-1-1981
- Interview door Daan Dijksman in de Haagse Post, 24-11-1984
- Artikel door Jan Westerlaken in het Leidsch Dagblad, 11-2-1988
- Artikel door Wouter Gortzak in Het Parool, 15-2-1988
- Een overzicht van Van der Gaags diplomatieke carrière in: Gids van het departement van Buitenlandse Zaken en van de Buitenlandse Dienst 1970 ('s-Gravenhage 1970) pagina 128.
Bronvermelding
Albert Andrée Wiltens · Hendrikus Dirk Jan Beernink · Cornelis de Boer · Abraham du Bois · Jim de Booy · Iman Jacob van den Bosch · Lodewijk Bosch van Rosenthal · Martinus Bouman · Omar Bradley · Sieuwert Bruins Slot · Jean Michel Caubo · Rudolph Pabus Cleveringa · John Cockcroft · Henry Dale · Bebe Daniels · Henk Dienske · Marlene Dietrich · Jimmy Doolittle · Klaas van Dorsten · Willem Drees · Harald Dudok van Heel · John Foster Dulles · Geoffrey Dummer · Jan Willem Duyff · Joop van Elsen · Joke Folmer · Jacob van der Gaag · John Kenneth Galbraith · Casper ter Galestin · Gradus Gerritsen · Adrianus van Gestel · Tonny Gielens · Frans Goedhart · Walraven van Hall · Jules Haeck · Eugene van der Heijden · John Eric von Hemert · Christian Herter · Archibald Hill · Hendrik Hoekstra · Georges Holvoet · Jan van Hoof · Johannes ter Horst · Wiel Houwen · Willem Hupkes · Mimi van den Hurk · Peter van den Hurk · Jacobus Jans · Reinier Jessurun · Roel de Jong · Andrée de Jongh · Gerrit Kars · Petrus Albertus Kasteel · Joseph Kentgens · Harm Ketelaar · Maurits Kiek · Hebe Charlotte Kohlbrugge · Jan de Landgraaf · Eugène II de Ligne · Carole Lombard · Bernardus Manders · Marilyn Monroe · Jan van de Mortel · Tiny Mulder · Lambertus Neher · Jacobus Oranje · Adriaan Paulen · Wilder Penfield · Jan Mathijs Peters · Johannes Post · Henk van Randwijk · Hannie Schaft · Wim Schuijt · Gerrit Slagman · Gerben Sonderman · Wim Speelman · Simon Spoor · John Steinbeck · Marianne Tellegen · Trix Terwindt · Jan Thijssen · Gerrit van der Veen · Roelof Vermeulen · Jan Verschure · Jos van Wijlen · Jo Wüthrich
·