Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vingerhoedskruid
 Zie ook : Vingerhoedskruid (geslacht), voor het gelijknamige geslacht. |
| Vingerhoedskruid | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 De kenmerkende bloemen van de (gewone) vingerhoedskruid (Digitalis purpurea). | |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||||
| Digitalis purpurea L. (1753) |
(Gewoon) vingerhoedskruid oftewel Digitalis purpurea is een tweejarige plant die veel in siertuinen wordt gebruikt. De witbloemige variant Digitalis purpurea 'Alba' heeft op de Nederlandse Rode lijst van planten gestaan.
Botanische beschrijving
Vingerhoedskruid wordt 30-150 cm groot. De plant heeft eironde tot lancetvormige bladeren, die aan de onderzijde grijs behaard zijn. De stengel en bloemstelen zijn bezet met korte, zachte haren. Vingerhoedskruid bloeit van mei tot oktober met meestal donkerrood gevlekte bloemen. Er zijn drie kleuren: donkerrood (hardroze), lichtpaars en wit. Om de rode vlek zit een witte rand. De witbloeiende planten worden soms als aparte soort gezien. De bloemkroon is 4-5 cm lang. De hommels moeten in de bloemkroon kruipen om bij de nectar te kunnen komen. Soms wordt echter een gaatje in de bloemkroon gebeten om zo bij de nectar te kunnen komen. Een plant kan meer dan negentig bloemen hebben en duizenden zaadjes.
Pelorische topbloem
Een enkele keer kan het gebeuren dat er een Pelorische topbloem op het vingerhoedskruid ontstaat. Deze bloem is niet tweezijdig symmetrisch (één verticale symmetrie-as), zoals de normale bloemen, maar alzijdig symmetrisch. Bij normale bloemen is het aantal bloembladen altijd 5. Ze zijn met elkaar vergroeid, maar aan het aantal schulpjes is het nog zichtbaar. Pelorische bloemen hebben wel 8 tot 13 schulpjes. De akkerhommel heeft een voorkeur voor deze bijzondere bloemen.
Voorkomen
De plant komt zeer verbreid in het gehele land voor in bossen, op gekapte plekken in het bos en op bewerkte, in de schaduwliggende grond. Of het om wilde of verwilderde tuinplanten gaat is eigenlijk niet vast te stellen. In Limburg en de Achterhoek zou de wilde plant nog te vinden zijn. In de overige gebieden van Nederland komen dan verwilderde planten voor.
Gebruik
Medisch
De plant bevat de glycosiden: digoxine, gitoxine en gitaline[1] en is erg giftig. Digoxine wordt gewonnen uit de bladeren van tweejarige planten en wordt gebruikt bij behandeling van bepaalde hartritmestoornissen (atriumfibrilleren) en (steeds minder) bij de behandeling van hartfalen. Deze toepassing is voor het eerst beschreven door de Engelse arts William Withering (1741-1799) uit Birmingham, die waarnam dat een kruidenmengsel van een lokale kruidengenezeres ("old Mother Hutton" uit Shropshire) zeer effectief was bij ernstig oedeem van de benen. Hij ontdekte dat vingerhoedskruid het effectieve bestanddeel in het mengsel was en publiceerde deze bevinding in 1785 in zijn boek "An Account of the Foxglove and some of its Medical Uses". Hoewel hij het middel voor oedemen aanbeval en de werkingswijze hem niet bekend was, was hem wel opgevallen dat het de pols verlangzaamt: "it has a power over the motion of the heart, to a degree yet unnobserved in any other medicine, and (...) this power may be converted to salutary ends".[2]
Heksenkruid
De plant wordt gerekend tot de zogenaamde heksenkruiden, het wordt soms genoemd als ingrediënt voor heksenzalf.
Namen
De Nederlandse standaardnaam verwijst sterk naar de vorm van de bloemen, omdat deze wel op een vingerhoed lijken. Ook verschillende andere namen voor deze plant zijn geïnspireerd op de vorm van de bloem.
- Pijpenkop
- Poppenschoentje
Gezien de vele namen die de plant heeft, moet deze ook vroeger zeer algemeen zijn geweest.
- Judasbeurs
- Slangenbloem
Externe link
- {{{2}}} op SoortenBank.nl (gebaseerd op de 22e, voorlaatste, druk van de Heukels)
Vrije mediabestanden over Digitalis purpurea op Wikimedia Commons
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Furlenmeier, M. (1978). De wonderlijke wereld der geneeskruiden. Antwerpen/Amsterdam: Uitgeverij C. de Vries-Brouwers p.v.b.a. ISBN 9061741432
- º G. A. Lindeboom; "Inleiding tot de geschiedenis der geneeskunde" Bohn, Haarlem, 1971 (tweede druk); eerste druk 1961.
| Soorten van het geslacht Digitalis (Vingerhoedskruid) |
|---|
|
... · D. canariensis · D. ciliata · D. davisiana · D. dubia · D. ferruginea · D. grandiflora (Grootbloemig vingerhoedskruid) · D. laevigata · D. lanata (Wollig vingerhoedskruid) · D. lutea (Geel vingerhoedskruid) · D. mariana · D. obscura · D. parviflora · D. purpurea (Gewoon vingerhoedskruid) · D. thapsi · D. viridiflora · ... |