Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Utopie: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''utopie''' is een [[onwezenlijk]] of niet-te-[[werkelijkheid|verwerkelijken]] [[plan]] voor een [[ideaal|ideale]] [[toestand]], wat meestal een ''onbereikbaar ideaal'' is. <br>Het [[tegengestelde]] van een utopie is een [[dystopie]] (anti-utopie). | Een '''utopie''' is een [[onwezenlijk]] of niet-te-[[werkelijkheid|verwerkelijken]] [[plan]] voor een [[ideaal|ideale]] [[toestand]], wat meestal een ''onbereikbaar ideaal'' is. <br>Het [[tegengestelde]] van een utopie is een [[dystopie]] (anti-utopie). | ||
Het woord ''utopie'' werd voor het eerst gebruikt in het boek [[Utopia (boek)|Utopia]] van Sir [[Thomas More]]. | Het woord ''utopie'' werd voor het eerst gebruikt in het boek [[Utopia (boek)|Utopia]] van Sir [[Thomas More]]. Thomas More stelde de term samen uit de Oudgriekse woorden {{Grieks|οὐ}} (''ou''/spreek uit ''oe'') ’niet’ en {{Grieks|τόπος}} (''topos'') ’plaats’), dus eigenlijk een ’niet-plaats’, een plaats die niet bestaat. In het Engels wordt ''utopia'' ook hetzelfde uitgesproken als ''eutopia'', waarvan ''eu'' afgeleid is van {{Grieks|εὖ}}, ’goed’, dus een ’goede plaats’, een gelukkige samenleving). In More’s ''Utopia'' vertelt een reiziger over deze samenleving. Alle huizen zijn er hetzelfde en alle straten zijn 6 meter breed. De ziekenhuizen zijn zó goed dat zieken er heel graag willen worden opgenomen. Man en vrouw worden streng gestraft als ze op de huwelijksdag geen maagd meer zijn. Maar ze moeten elkaar voor de plechtigheid wel naakt zien, zodat beiden weten waar ze aan toe zijn. Hierdoor staat het woord utopie voor een onmogelijk ideaal. | ||
De utopie is een vrije vorm van [[politieke filosofie]]. In de utopie ontwerpt de bedenker een '' | De utopie is een vrije vorm van [[politieke filosofie]]. In de utopie ontwerpt de bedenker een ''’ideale toestand’'' of (in het geval van [[anarchisme|anarchisten]] die staatloosheid voorstaan) [[samenleving]]. Deze heeft vaak doch niet noodzakelijkerwijs een [[socialisme|socialistische]] of [[communisme|communistische]] snit: maatschappelijke tegenstellingen zijn er verdwenen, alle bezit is er dan eerlijk verdeeld of de [[eigendom]] is zelfs afgeschaft, de burgers zijn er eensgezind en leven automatisch deugdzaam. Door [[Karl Marx]] werden zulke denkers, van wie hij zich wilde distantiëren omdat zij zich niet baseerden op de door hem veronderstelde wetmatigheden van het [[historisch materialisme]], betiteld als ''utopische'' en ''niet-wetenschappelijke socialisten''. Zelf had Marx in zijn werk ''[[Kritiek op het program van Gotha]]'' een schets gegeven van enkele kenmerken van een toekomstige [[klassenloze maatschappij]], zonder een echte uitgewerkte [[blauwdruk]] voor een dergelijke samenleving. | ||
== Voornaamste utopische werken == | == Voornaamste utopische werken == | ||
| Regel 10: | Regel 10: | ||
* [[Francis Bacon (wetenschapper)|Francis Bacon]]: ''The new Atlantis'' (1627) | * [[Francis Bacon (wetenschapper)|Francis Bacon]]: ''The new Atlantis'' (1627) | ||
* [[Tommaso Campanella]]: ''La città del sole'' (1623) | * [[Tommaso Campanella]]: ''La città del sole'' (1623) | ||
* [[Cyrano De Bergerac]]: '' | * [[Cyrano De Bergerac]]: ''L’Autre Monde: Les états et empires de la Lune et du soleil'' (1657) | ||
* [[Thomas More]]: ''[[Utopia (boek)|Utopia]]'' (1516) | * [[Thomas More]]: ''[[Utopia (boek)|Utopia]]'' (1516) | ||
| Regel 21: | Regel 21: | ||
* [[Samuel Butler (romanschrijver)|Samuel Butler]]: ''Erewhon'' (1872); ''Erewhon revisited twenty years later'' (1901) | * [[Samuel Butler (romanschrijver)|Samuel Butler]]: ''Erewhon'' (1872); ''Erewhon revisited twenty years later'' (1901) | ||
* [[Charles Fourier]]: ''Le nouveau monde industriel et sociétaire'' (1829) | * [[Charles Fourier]]: ''Le nouveau monde industriel et sociétaire'' (1829) | ||
* [[Jules Verne]]: ''Paris au XXe siècle'' (1864); '' | * [[Jules Verne]]: ''Paris au XXe siècle'' (1864); ''L’île mystérieuse'' (1873) | ||
* [[Herbert George Wells]]: ''[[De Tijdmachine]]'' ''(The time machine)'' (1895); ''A modern Utopia'' (1905) | * [[Herbert George Wells]]: ''[[De Tijdmachine]]'' ''(The time machine)'' (1895); ''A modern Utopia'' (1905) | ||
| Regel 28: | Regel 28: | ||
* [[Ray Bradbury]]: ''[[Fahrenheit 451]]'' (1954) | * [[Ray Bradbury]]: ''[[Fahrenheit 451]]'' (1954) | ||
* [[John Brunner]]: ''Stand on Zanzibar'' (1968) | * [[John Brunner]]: ''Stand on Zanzibar'' (1968) | ||
* [[Anatole France]]: '' | * [[Anatole France]]: ''L’île des pingouins'' (1908) | ||
* [[Aldous Huxley]]: ''[[Brave New World (roman)|Brave new world]]'' (1932); ''Brave new world revisited'' (1958); ''Island'' (1962) | * [[Aldous Huxley]]: ''[[Brave New World (roman)|Brave new world]]'' (1932); ''Brave new world revisited'' (1958); ''Island'' (1962) | ||
* [[Ira Levin]]: ''This perfect day'' (1970) | * [[Ira Levin]]: ''This perfect day'' (1970) | ||
| Regel 44: | Regel 44: | ||
* Krishan Kumar, ''Utopia and Anti-utopia in Modern Times'', Oxford, Blackwell, 1987. | * Krishan Kumar, ''Utopia and Anti-utopia in Modern Times'', Oxford, Blackwell, 1987. | ||
* Marie Ellen Snodgrass, ''Encyclopedia of Utopian Literature'', Santa Barbara, ABC-Clio Literary Companion, 1995. | * Marie Ellen Snodgrass, ''Encyclopedia of Utopian Literature'', Santa Barbara, ABC-Clio Literary Companion, 1995. | ||
* Raymond Trousson, ''Voyages aux Pays de nulle part. Histoire littéraire de la pensée utopique'', Brussel, Editions de | * Raymond Trousson, ''Voyages aux Pays de nulle part. Histoire littéraire de la pensée utopique'', Brussel, Editions de l’Université de Bruxelles, 1999. | ||
* Pierre Versins, ''Encyclopédie de | * Pierre Versins, ''Encyclopédie de l’utopie, des voyages extraordinaires et de la science-fiction'', Lausanne, Ed. L’âge de l’homme, 1972. | ||
== Externe link == | == Externe link == | ||
* {{fr}}[http://expositions.bnf.fr/utopie Les sources de | * {{fr}} [http://expositions.bnf.fr/utopie Les sources de l’utopie] | ||
* {{de}} [http://kaltric.de/mat/matphil/utopien Sozialistische Theorien und Utopien im Vergleich.] | * {{de}} [http://kaltric.de/mat/matphil/utopien Sozialistische Theorien und Utopien im Vergleich.] | ||
| Regel 54: | Regel 54: | ||
[[Categorie:Literair genre]] | [[Categorie:Literair genre]] | ||
[[Categorie:Fictieve wereld]] | [[Categorie:Fictieve wereld]] | ||
[[Categorie:Utopie| ]] | |||
Huidige versie van 23 apr 2020 om 15:54
Een utopie is een onwezenlijk of niet-te-verwerkelijken plan voor een ideale toestand, wat meestal een onbereikbaar ideaal is.
Het tegengestelde van een utopie is een dystopie (anti-utopie).
Het woord utopie werd voor het eerst gebruikt in het boek Utopia van Sir Thomas More. Thomas More stelde de term samen uit de Oudgriekse woorden οὐ (ou/spreek uit oe) ’niet’ en τόπος (topos) ’plaats’), dus eigenlijk een ’niet-plaats’, een plaats die niet bestaat. In het Engels wordt utopia ook hetzelfde uitgesproken als eutopia, waarvan eu afgeleid is van εὖ, ’goed’, dus een ’goede plaats’, een gelukkige samenleving). In More’s Utopia vertelt een reiziger over deze samenleving. Alle huizen zijn er hetzelfde en alle straten zijn 6 meter breed. De ziekenhuizen zijn zó goed dat zieken er heel graag willen worden opgenomen. Man en vrouw worden streng gestraft als ze op de huwelijksdag geen maagd meer zijn. Maar ze moeten elkaar voor de plechtigheid wel naakt zien, zodat beiden weten waar ze aan toe zijn. Hierdoor staat het woord utopie voor een onmogelijk ideaal.
De utopie is een vrije vorm van politieke filosofie. In de utopie ontwerpt de bedenker een ’ideale toestand’ of (in het geval van anarchisten die staatloosheid voorstaan) samenleving. Deze heeft vaak doch niet noodzakelijkerwijs een socialistische of communistische snit: maatschappelijke tegenstellingen zijn er verdwenen, alle bezit is er dan eerlijk verdeeld of de eigendom is zelfs afgeschaft, de burgers zijn er eensgezind en leven automatisch deugdzaam. Door Karl Marx werden zulke denkers, van wie hij zich wilde distantiëren omdat zij zich niet baseerden op de door hem veronderstelde wetmatigheden van het historisch materialisme, betiteld als utopische en niet-wetenschappelijke socialisten. Zelf had Marx in zijn werk Kritiek op het program van Gotha een schets gegeven van enkele kenmerken van een toekomstige klassenloze maatschappij, zonder een echte uitgewerkte blauwdruk voor een dergelijke samenleving.
Voornaamste utopische werken
De utopieën uit de renaissance en de barok
- Johann Valentin Andreae: Christianopolis (1619)
- Francis Bacon: The new Atlantis (1627)
- Tommaso Campanella: La città del sole (1623)
- Cyrano De Bergerac: L’Autre Monde: Les états et empires de la Lune et du soleil (1657)
- Thomas More: Utopia (1516)
18de eeuw
- Bernard Mandeville: The fable of the bees (1714)
- Jonathan Swift: Gulliver's Travels (1726)
- Voltaire: Candide (1759)
19de eeuw
- Samuel Butler: Erewhon (1872); Erewhon revisited twenty years later (1901)
- Charles Fourier: Le nouveau monde industriel et sociétaire (1829)
- Jules Verne: Paris au XXe siècle (1864); L’île mystérieuse (1873)
- Herbert George Wells: De Tijdmachine (The time machine) (1895); A modern Utopia (1905)
20e eeuw
- René Barjavel: Ravage (1943); Le voyageur imprudent (1944); Le grand secret (1973)
- Ray Bradbury: Fahrenheit 451 (1954)
- John Brunner: Stand on Zanzibar (1968)
- Anatole France: L’île des pingouins (1908)
- Aldous Huxley: Brave new world (1932); Brave new world revisited (1958); Island (1962)
- Ira Levin: This perfect day (1970)
- George Orwell: Animal Farm (1945); Nineteen eighty-four (1949)
- Robert Silverberg: The world inside (1971)
- Jevgeni Zamjatin: Wij (1920)
- Ernest Callenbach: Ecotopia (1975)
21ste eeuw
- Michel Houellebecq: La possibilité d'une île (2005)
- Jean-Christophe Rufin: Globalia (2004)
Literatuur
- Vita Fortunati, Dictionary of Literary Utopias, Parijs, Honoré Champion Editeur, 2000.
- Krishan Kumar, Utopia and Anti-utopia in Modern Times, Oxford, Blackwell, 1987.
- Marie Ellen Snodgrass, Encyclopedia of Utopian Literature, Santa Barbara, ABC-Clio Literary Companion, 1995.
- Raymond Trousson, Voyages aux Pays de nulle part. Histoire littéraire de la pensée utopique, Brussel, Editions de l’Université de Bruxelles, 1999.
- Pierre Versins, Encyclopédie de l’utopie, des voyages extraordinaires et de la science-fiction, Lausanne, Ed. L’âge de l’homme, 1972.