Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Trickster
De trickster (uit Engels: oplichter, bedrieger; er is geen Nederlands equivalent) is een archetypische figuur die voorkomt in de mythologie van de orale volksculturen, en die dubbelzinnige eigenschappen heeft. Aan de ene kant kan de trickster goddelijke kenmerken en grote macht bezitten (dan treedt hij op als een cultuurbrenger), aan de andere kant worden zijn handelingen doorgaans belachelijk gemaakt en gestraft. Dit maakt de trickster-figuur bij uitstek identificatiefiguur voor onderdrukten: een figuur die bewonderd kan worden om zijn betere en bovennatuurlijke eigenschappen, maar die door zijn slimheid anderzijds ook kans ziet onder de druk van de machtigen uit te komen.
In de Nederlandse mythologie is de slimme vos Reynaert uit het diergedicht Van den vos Reynaerde een voorbeeld van een trickster-figuur.
Tricksters in verschillende culturen
- Abenaki mythologie ... Azeban
- Aboriginal mythologie ... Bamapana, Crow
- Afro-Cubaanse mythologie ... Changó
- Akan mythologie ... Kwaku Ananse
- Amerikaanse folklore ... Brer Rabbit (of Compere Lapin) en Aunt Nancy, variant van de Anansi-figuur
- Arabische mythologie ... Nasreddin Hodja, Sinbad, Sheherazade, Genies,
- Ashanti mythologie ... Anansi,
- Azteekse mythologie ... Huehuecoyotl
- Babylonische mythologie...Lilith
- Bantu mythologie ... Hare (Tsuro of Kalulu)
- Baskische mythologie ... San Martin Txiki
- Braziliaanse folklore ... Saci, Curupira
- Bulgaarse folklore ... Hitar Petar
- Bushmen folklore ... Kaggen
- Caribische folklore ... Anansi
- Keltische mythologie ... Fairy, Puck, puca
- Chileense mythologie ... Pedro Urdemales
- Chinese mythologie ... Nezha, Rode jongen, Sun Wukong (de aap-koning)
- Cree mythologie ... Wisakedjak
- Crow mythologie ... Awakkule, Mannegishi
- Duitse folklore ... Till Eulenspiegel, Reineke Fuchs
- Egyptische mythologie ... Set
- Engelse folklore ... Robin Hood, Puck, Brownie
- Estse mythologie ... Kaval-Ants
- Fiji mythologie ... Daucina
- Filipijnse folklore...Pusong
- Franse folklore ... Renard
- Griekse mythologie ... Eris, Prometheus, Hephaestos, Hermes, Odysseus, Sisyphus
- Haida mythologie ... Nankil'slas (Raven), (Coyote)
- Haitïaanse folklore (Vodou ... Anansi, Ti Malice
- Hawaïaanse mythologie ... Iwa, Kaulu, Kupua, Māui, Pekoi
- Hindoe mythologie ... Baby Krishna stealing ghee, Naarada, Mohini
- Hopi en Zuni mythologie ... Kokopelli
- Indonesische folklore ... Kantjil (of kancil in moderne spelling)
- Inuitmythologie ... Amaguq
- Internetcultuur ... Trol
- Ierse folklore...Leprechauns, Briccriu,
- Islamitische mythologie ... Nasreddin, Genies,
- Japanse mythologie ... Kitsune, Susanoo, Kappa, Tanuki,
- Joodse folklore ... Hershele Ostropoler
- Kroatische folklore...Petrica Kerempuh
- Kroatisch Slavische mythologie ...Domaci als groep later gepersonaliseerd tot Malik Tintilinic
- Lakota mythologie ... Iktomi, Heyoka
- Levantijnse mythologie ... Yaw
- Maori mythologie ... Māui
- Mexicaanse folklore ... Pedro Urdemales
- Miwok mythologie ... Coyote
- Navajo mythologie ... Tonenili
- Nederlandse folklore ... Reynaert de Vos, Tijl Uilenspiegel
- Nootka mythologie ... Chulyen, Guguyni
- Noordse mythologie ... Loki,
- Noorse mythologie ... Askeladden
- Nart sagen ... Sosruko
- Ohlone mythologie ... Coyote
- Ojibweg mythologie ... Nanabozho
- Philippijnse mythologie ... Nuno sa Punso, Aswang
- Polynesische mythologie ... Māui
- Pomo mythologie ... Coyote
- Pueblos dans ... Koshare
- Roemeense mythologie ... Păcală
- Slavische mythologie ... Veles,
- Spaanse mythologie ... Don Juan, De Trickster van Sevilla,
- Tibetaanse folklore ... Tompa,
- Tsimshian mythologie ... Txaamsm, Raven, Wiigyet (Grote Man)
- Tumbuka mythologie...Kalulu
- Ute mythologie ... Cin-an-ev
- Haïtiaanse Vodou ... Papa Legba, Ti Malice, Baron Samedi
- Welsh mythologie ... Gwydion, Taliesin, Morgan Le Fay,
- Westafrikaanse mythologie ... Anansi,
- Yoruba mythologie ... Eshu, Shango,
Anansi als trickster
W.J.H. Baart noemt enkele kenmerken van Anansi, de West-Afrikaanse spinfiguur die ook naar het Caraïbisch gebied meeverhuisde met de Middle Passage, die bevestigen dat hij als een cultuurbrenger beschouwd kan worden:
- dankzij hem zijn bepaalde culturele verworvenheden ontstaan
- hij wordt beschouwd als verwant aan de godheid
- mythische figuur
- hij heeft een diergestalte (spin)
Anansi toont vaak de juiste gedragspatronen door het anti-voorbeeld te geven: hij is te gulzig of te hebzuchtig, en wordt dan gestraft. In de verhalen over Anansi, die in Suriname en de Antillen ontstaan zijn, is de protestfunctie belangrijker dan de mythisch-religieuze functie. Zij werden in het geheim verteld. Een nieuwe personage is daar gecreëerd: Tijger (Ba Tigri) die heel sterk, maar ook heel dom is. Hij kan gezien worden als een symbool van de koloniale macht (bijvoorbeeld de plantage-eigenaar).
Bronnen
|